De Duitse minister van Verkeer, Volker Wissing, heeft besloten zijn FDP-partij te verlaten, om zo aan te blijven als minister. Eigenlijk zou hij samen met alle andere ministers van de partij vertrekken, omdat de FDP gisteravond uit de regering stapte.
Het besluit van de FDP volgde op het ontslag van partijleider Lindner als minister van Financiën, eerder op de avond.
Bondskanselier Scholz ontsloeg hem omdat hij geen vertrouwen meer in hem had:
Volgens verkeersminister Wissing werd hij door Scholz daarna gevraagd om alsnog aan te blijven. Daartoe is hij bereid, zegt hij tegen de Duitse omroep ARD. Omdat hij zijn partij niet in de problemen wil brengen, heeft hij besloten om uit de FDP te stappen.
Wissing gaat onafhankelijk verder. "Ik neem geen afstand van de fundamentele waarden van mijn partij en wil me niet aansluiten bij een andere partij", zegt hij. In het verleden zei Wissing al eens dat hij hoopte op een meer constructieve samenwerking tussen de coalitiepartijen.
StoplichtcoalitieHet ontslag van Lindner als minister van Financiën en de daaropvolgende terugtrekking van de FDP volgde op crisisoverleg tussen de drie partijen in de 'stoplichtcoalitie', bestaande uit de sociaaldemocratische SPD, de liberale FDP en de Groenen.
Een uitgelekt stuk had de verhoudingen tussen de partijen op scherp gezet. Daarin stond dat FDP-minister Lindner onder meer de 'solidariteitsbijdrage' die grootverdieners betalen wilde afschaffen, evenals subsidies om te verduurzamen. De SPD en de Groenen zijn daar fel op tegen.
Minister Lindner van Financiën haalt flink uit naar Scholz na zijn ontslag:
De opvolger van Lindner als minister van Financiën is inmiddels bekend. Het is Jörg Kukies. Hij is namens Scholz' partij SPD nu nog staatssecretaris en plaatsvervangend minister van Financiën.
VerkiezingenScholz wil in januari het Duitse parlement de zogenoemde vertrouwensvraag voorleggen. Dan moet de Bondsdag beslissen of er nog voldoende vertrouwen is in zijn minderheidsregering. Als dat er niet is, kunnen er in maart verkiezingen plaatsvinden. Eigenlijk stonden die gepland over een jaar.
Oppositieleider Friedrich Merz van de CDU wil niet wachten tot januari. Hij wil dat er onmiddellijk over het vertrouwen in de regering gestemd wordt. Van hem moet dat uiterlijk volgende week gebeuren. Merz zou dan in de tweede helft van januari verkiezingen willen.
"We kunnen het ons gewoonweg niet veroorloven om enkele maanden een minderheidsregering te hebben, gevolgd door een verkiezingscampagne van nog eens enkele maanden en dan mogelijk nog enkele weken coalitieonderhandelingen," zei hij.
Vrouwen krijgen nog altijd met vertraging een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Dat blijkt uit de jaarlijkse monitor bevolkingsonderzoek in opdracht van het RIVM. Hierdoor overlijden op termijn tientallen vrouwen per jaar, wat anders voorkomen had kunnen worden. Volgens het RIVM is er voorlopig geen zicht op verbetering.
Vorig jaar werden vrouwen gemiddeld elke 29 maanden uitgenodigd. Dat is vijf maanden langer dan de tijd waarnaar wordt gestreefd. Oorzaken zijn het tekort aan screeningsmedewerkers en de achterstanden die zijn ontstaan tijdens corona, toen het bevolkingsonderzoek tijdelijk stillag.
Sterfgevallen voorkomenHet gevolg is dat borstkanker in een aantal gevallen later ontdekt wordt, waardoor zwaardere, duurdere behandelingen nodig zijn en meer mensen overlijden. Op termijn gaat het om dertig tot zestig sterfgevallen per jaar die anders voorkomen hadden kunnen worden.
Vrouwen tussen de 50 en 75 jaar krijgen een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. Sinds 2019 lukt het niet meer om alle vrouwen elke twee jaar uit te nodigen. In 2021 besloot het ministerie van VWS om die periode tijdelijk te verlengen naar maximaal drie jaar. Maar het is nu onduidelijk hoelang die situatie nog gaat duren. "Op korte termijn zal het niet lukken om weer terug te gaan naar twee jaar", zegt Patricia Hugen van het RIVM.
VergrootglasOverigens lukt het ook niet altijd om vrouwen binnen drie jaar een nieuwe uitnodiging te sturen. Bij ruim een op de twintig vrouwen duurde het langer. Bij ruim een kwart viel wel na twee jaar alweer een uitnodiging op de mat. Eind dit jaar komt staatssecretaris Karremans van VWS mogelijk met maatregelen.
Het bevolkingsonderzoek borstkanker ligt al een tijd lang onder een vergrootglas. In juli waarschuwde de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) dat de kwaliteit van het onderzoek onder druk staat omdat de focus te veel ligt op het inhalen van de achterstanden.
In september was er veel commotie over het feit dat vrouwen met dicht borstklierweefsel hierover niet worden geïnformeerd bij het bevolkingsonderzoek, terwijl zij tot twee keer zoveel kans hebben op borstkanker. Staatssecretaris Karremans gaat in overleg met onder meer de Gezondheidsraad en patiëntenvereniging BVN of de vrouwen toch geïnformeerd moeten worden, kondigde hij deze week aan.
KLM neemt de cateringdochter onder de loep om de financiële prestaties van het luchtvaartbedrijf te verbeteren. Bij de presentatie van de nieuwe kwartaalcijfers schrijft KLM dat het de "strategische opties gaat verkennen" voor KLM Catering Services.
Vorige maand kondigde KLM aan dat het broedt op een reeks maatregelen om het bedrijf beter te laten presteren. KLM wilde gaan snijden in de kosten en de organisatie "vereenvoudigen". Een optie was om onderdelen af te stoten. Bij de nieuwe kwartaalcijfers wordt nu de cateringdivisie genoemd.
KLM-directeur Marjan Rintel zegt in gesprek met de NOS dat niet wordt onderzocht of de divisie kan worden verkocht of afgeslankt. "Er moet worden geïnvesteerd in een nieuw cateringgebouw met nieuwe faciliteiten. Daarom kijken we naar een breed pakket aan opties. Daarom noemen we het ook strategische opties, om dit bedrijfsonderdeel toekomstgereed te maken." Samenwerken met een andere partij zou een van de opties zijn.
Lagere winstDe maatregelen zijn nodig omdat de winst van moederbedrijf Air France-KLM onder druk staat. KLM behaalde in het derde kwartaal van dit jaar met 396 miljoen euro een lagere winst dan een jaar eerder. Over de eerste negen maanden was de winst zelfs 303 miljoen minder dan vorig jaar. Dat komt volgens KLM door hogere kosten van materieel, medewerkers en havengelden. Financieel directeur Bas Brouns spreekt van "historisch lage financiële prestaties" voor KLM.
In een persbericht zegt KLM dat de achterblijvende cijfers de noodzaak van de in oktober aangekondigde maateregelen nog eens onderstrepen. "Onze vliegtuigen zitten vol en we hebben in de eerste negen maanden van dit jaar meer passagiers vervoerd. Maar onze capaciteit blijft nog steeds achter en de kosten zijn te hoog", aldus Rintel. "Daarom is het aangekondigde pakket maatregelen keihard nodig. Niet in de laatste plaats omdat we de komende jaren een miljardeninvestering in schonere, stillere en zuinigere vliegtuigen doen."
Ook bij moederbedrijf Air France-KLM bleef de winst in het derde kwartaal flink achter. De winst van 824 miljoen euro was 122 miljoen minder dan een jaar eerder. Dat komt mede door de Olympische Spelen in Parijs. Vanwege de vrees voor drukte meden reizigers de Franse hoofdstad.
In het eerste kwartaal zakte de Frans-Nederlandse luchtvaartcombinatie voor 480 miljoen euro in de rode cijfers. Dat was toen het grootste verlies sinds de coronacrisis.
Het kabinet gaat voorlopig geen onderzoek doen naar de aanleg van de Lelylijn. Ook de plannen voor de Nedersaksenlijn gaan in de ijskast.
Dat hebben bestuurders van de drie noordelijke provincies gisteravond te horen gekregen op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. "Er is geen overeenstemming en daar zijn we teleurgesteld en verbaasd over", zegt de Groningse commissaris van de Koning René Paas bij RTV Noord.
Groningen, Friesland en Drenthe ijveren al meer dan zestig jaar voor de aanleg van de Lelylijn, een spoorverbinding die Lelystad via Emmeloord en Drachten met Groningen moet verbinden. Ook bepleiten ze de aanleg van de Nedersaksenlijn, tussen Groningen en Enschede via Emmen.
Aanvankelijk leek het huidige kabinet de plannen voor de nieuwe spoorlijnen te omarmen, zegt Paas. "Het komt terug in de verkiezingsprogramma's van de partijen, het staat in het hoofdlijnenakkoord, in het regeerprogramma en er werd zelfs over gesproken in de Troonrede."
Toch zien de verantwoordelijke bewindslieden nu af van een zogenoemd vooronderzoek. Dat bleek gisteravond op het gesprek tussen de provinciale bestuurders en staatsecretaris Jansen, minister Madlener en vicepremier Keijzer.
"Onbegrijpelijk. Misschien heeft het kabinet koudwatervrees", zegt Paas. "Het kabinet kan en wil het besluit nu niet nemen. Er is tijd nodig. We hebben geen scherp antwoord gekregen op de vraag wat er in die tussentijd gaat gebeuren." Volgens Paas liggen beide projecten nu helemaal stil, want het vooronderzoek is nodig om verder te komen.
Ministerie: onvoldoende zicht op financieringEen woordvoerder van het ministerie zegt dat het kabinet bij dit soort projecten de regel hanteert dat er zicht moet zijn op tenminste 75 procent van de financiering, voordat de volgende stap wordt gezet. Dat is er op dit moment niet. Het kabinet-Schoof heeft in het hoofdlijnenakkoord en het regeerakkoord ook geen extra geld uitgetrokken voor de spoorlijnen.
Voor het einde van het jaar volgt er nog een gesprek tussen het kabinet en de provinciebestuurders over eventuele vervolgstappen, zegt de woordvoerder.
In september meldde het ministerie dat de Lelylijn fors duurder zou worden dan gepland. Voor de aanleg van wat de 'favoriete variant' wordt genoemd, zou bijna 14 miljard euro nodig zijn. Er is tot nu toe niet meer dan 3 miljard euro vrijgemaakt. De Nedersaksenlijn wordt begroot op 1,7 miljard euro.
Maar volgens Paas is geld niet de reden dat de vooronderzoeken nu worden afgeblazen. "Ach welnee. Deze onderzoeken kosten enkele tientallen miljoenen", stelt de commissaris. "Dat zijn de afrondingsmarges van het Rijk. Daar gaat dit niet om. We vragen geen miljarden maar miljoenen voor verder onderzoek naar beide spoorlijnen, maar misschien is het kabinet bang dat ze dan definitief vastzitten aan de aanleg ervan? Wij blijven met een groot vraagteken achter, maar we blijven in gesprek."
BidbookJuist deze week bood de Stichting Nedersaksenlijn, een samenwerkingsverband van gemeenten, provincies en bedrijfsleven, een nieuw bidbook aan in de Tweede Kamer. Daarin staat dat de Nedersaksenlijn weliswaar 1,7 miljard euro kost, maar het driedubbele zou kunnen opbrengen. De stichting wijst erop dat de nieuwe spoorlijn zou kunnen leiden tot nieuwe investeringen van zo'n 1,7 miljard euro in werk, scholen, woningbouw en andere infrastructuur in de regio.
"Bovendien krijgt de rijksoverheid zo'n 4,7 miljard euro aan belastingen terug als alle plannen van de bouw van 50.000 woningen en bedrijven rondom de Nedersaksenlijn doorgaan", rekent stichtingsvoorzitter Melle Mulder voor bij RTV Drenthe.
Viktor Orbán maakt zich op voor een paar mooie dagen. Want in de Hongaarse hoofdstad Boedapest komen vandaag meer dan veertig staatshoofden en regeringsleiders bij elkaar voor een bijeenkomst van de Europese Politieke Gemeenschap. Behalve de 27 EU-leiders worden onder anderen de Oekraïense president Zelensky en de Turkse president Erdogan verwacht. Morgen volgt een EU-top.
Voor de Hongaarse premier een uitgelezen moment om te shinen, verwacht de Hongaars-Nederlandse rechtsstaatexpert Kati Cseres, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. "Hij houdt ervan in de spotlights te staan, en hij zal dit historische moment pakken om te schitteren, zeker nu Trump gewonnen heeft."
De bijeenkomsten zijn in Boedapest en niet in Brussel omdat Hongarije dit half jaar voorzitter is van de EU. Het is gebruikelijk dat de voorzitter tijdens die periode een top in eigen land organiseert.
Gebrainwasht door mediaBelangrijk onderwerp op de agenda: de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen. Dat Donald Trump opnieuw gekozen is als president, klinkt Orbán als muziek in de oren. Als enige EU-leider sprak hij zich openlijk uit voor Donald Trump, met wie hij goede betrekkingen heeft. "Ik ga meerdere flessen champagne opentrekken", beloofde hij vorige maand nog, vooruitlopend op de uitslag.
Een nieuwe Trump-termijn versterkt ook Orbáns positie binnen de EU, waarin hij vaak geïsoleerd staat, vooral vanwege de slechte gesteldheid van de rechtstaat in Hongarije.
Volgens Cseres heeft Orbán een ravage aangericht in het land. "Gezondheidszorg en onderwijs zijn in crisis. Hongaren worden gebrainwasht door media in handen van Orbáns vrienden. En in de rechtsstaat heeft een systematische afbouw van checks and balances plaatsgevonden." Je kunt in Hongarije alleen maar een 'normaal' leven leiden, zegt Cseres, als je bij de mensen van Orbán hoort.
Geen boycot NederlandCseres denkt dat de bijeenkomsten van de Europese leiders 'een show geregisseerd door Orbán' zal zijn, waarbij veel leiders er wat zuur bij zullen staan, in een decor waar ze niet willen staan. Er zijn bij de EU-leiders inderdaad gemengde gevoelens over het Hongaarse EU-voorzitterschap. Dat begon op 1 juli en kreeg het motto "Make Europe Great Again" mee, een verwijzing naar de verkiezingsslogan van de Amerikaan Trump.
Meteen nadat het voorzitterschap begon, ging de Hongaarse premier op een zelfverklaarde "vredesmissie" naar Moskou en Peking. Tot ontsteltenis van veel andere EU-leiders, die zich haastten te zeggen dat Orbán de omstreden reizen niet namens de EU maakte.
Orbáns reizen leidden eerder tot een symbolische boycot van EU-vergaderingen die in zijn land gehouden geworden. De Europese Commissie en diverse landen sturen in plaats van politici ambtenaren naar die bijeenkomsten. De Nederlandse regering doet niet mee aan de boycot en zegt "van geval tot geval" te kijken of het zinvol is naar Hongarije te gaan.
Videoverbinding met TrumpPVV-leider Wilders is goed bevriend met de Hongaarse premier Orbán. In het Europees Parlement zitten hun partijen in één politieke familie, de Patriotten. Of Wilders' vriendschap met Orbán ongemakkelijk voelt voor premier Schoof? Cseres denkt van niet. "Juist voor dit soort situaties hebben ze Schoof premier gemaakt: om zich in netelige situaties als een ambtenaar op de vlakte te houden."
De boycot maakt hoe dan ook geen indruk op Orbán. Vorige week nog bezocht hij de pro-Russische winnaar van de parlementsverkiezingen in Georgië, door de oppositie beschuldigd van grootscheepse fraude. En de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken ging even later naar een door Rusland georganiseerde bijeenkomst in Belarus.
In Boedapest en Brussel gonst het van de geruchten dat Orbán opnieuw de Europese toppen zal willen kapen voor eigen gewin. Volgens de Balkanwebsite BIRN zou Orbán Trump willen uitnodigen om via een videoverbinding de Europese leiders toe te spreken.
Maar EU-diplomaten gaan ervan uit dat de Hongaarse premier zich aan de 'voorzittersdiscipline' zal houden en zal afzien van dat idee. Mocht Orbán toch uit de bocht vliegen, dan zal er een Europees antwoord moeten komen, klinkt het vastberaden.
In Roelofarendsveen is iemand om het leven gekomen bij een brand in een woning. Die brak vannacht uit in de Mimosastraat in het dorp in Zuid-Holland, bij Leiden. Het slachtoffer is de bewoner.
Toen de brandweer rond 03.15 uur aankwam sloegen de vlammen al over alle verdiepingen uit het pand. De vlammen sloegen ook over naar een naastgelegen woning.
Een aantal bewoners moest hun huis uit. De brandweer wist het vuur onder controle te krijgen. Wel is de schade aan de woningen groot.
De brand was goed te ruiken in de omgeving van Roelofarendsveen, maar er was geen gevaar voor de gezondheid van omwonenden.
Later konden de hulpdiensten de uitgebrande woning binnen. Daar troffen ze de overleden bewoner aan. "Wij wensen de nabestaanden heel veel sterkte met het verwerken van dit verlies", zegt de brandweer. De oorzaak van de brand wordt onderzocht.
Dit zijn beelden van de brand:
In het afgelopen jaar is 6288 vierkante kilometer bos in het Braziliaanse Amazonegebied verloren gegaan, meldt de Braziliaanse overheid. Dat is het kleinste aantal in negen jaar tijd.
De cijfers gaan over de periode tussen augustus 2023 en juli 2024. Een jaar eerder ging meer dan 9000 vierkante kilometer bos verloren, meldt het Braziliaanse ministerie van Milieu. Dat is ruim 40 procent meer dan nu.
Voor het eerst in vijf jaar nam de ontbossing ook af in de Cerrado, een savanneachtig gebied in het midden van Brazilië. Het ontbossingscijfer is een kwart lager dan vorig jaar.
Betere controlesVolgens de Braziliaanse regering is de ontwikkeling te danken aan betere controles. President Lula da Silva kondigde bij zijn aantreden vorig jaar aan om de Braziliaanse natuur beter te beschermen. Hij wil de ontbossing van het Amazonegebied voor 2030 helemaal stoppen. Volgend jaar moeten nog eens zo'n 800 mensen aangetrokken worden om te controleren op ontbossing.
"Dit is het resultaat van ons werk", zegt milieuminister Marina Silva. "We kunnen iets doen aan klimaatverandering." Het behouden van het Amazonegebied speelt hierbij een belangrijke rol. Er zit veel CO2 in de bossen opgeslagen, onder meer in bomen en houtskool. Als dat vrijkomt door het te verbranden, heeft dat een grote impact. Daardoor kan de aarde nog verder opwarmen.
BolsonaroTijdens de termijn van de vorige president Bolsonaro nam de ontbossing nog sterk toe. Hij verlaagde het budget dat er was voor de handhavingsautoriteiten met 90 procent, of trok zelfs bevoegdheden in.
Lula was van 2003 tot 2010 ook al president van Brazilië. Toen wist hij de houtkap in het Amazonegebied met 80 procent terug te dringen.
Na een zomer met overvolle mestkelders en zorgen over faillissementen, lijken de acute problemen van melkveehouders even opgelost. Er kwamen tijdelijke oplossingen voor het mestoverschot, maar daarmee blijven de zorgen in de sector groot. Komend jaar dreigen de problemen nog altijd groter te worden.
Tijdens het debat van vandaag over de mestproblematiek zal de Tweede Kamer naar verwachting opnieuw aandringen op meer snelheid bij het nemen van maatregelen en het maken van scherpere keuzes.
Vooral melkveehouders kwamen het afgelopen jaar in de problemen. Een aanzienlijk deel van de mest die Nederlandse koeien produceren, wordt hier over akkers uitgereden om gewassen te voeden. Maar het volume dat mag worden uitgereden, krimpt al een aantal jaren op rij doordat Nederland zijn uitzonderingspositie binnen Europa is verloren.
Kosten verdubbeldDat heeft een deel van de boeren dit jaar al gevoeld. Ook het natte voorjaar pakte nadelig uit. Daardoor kon er langere tijd überhaupt geen mest over akkers worden uitgereden en raakten mestopslagen steeds voller.
Boeren die hun opslag wilden legen, kregen met hogere kosten te maken. "De kosten voor het afvoeren van mest zijn tussen 2022 en nu verdubbeld", zegt Marijn Dekkers, sectormanager melkveehouderij van Rabobank.
"Wij horen nu van onze mesttransporteurs dat de opslagen niet meer zo vol zitten, al kan dat regionaal verschillen", zegt Eduard van der Harst van brancheorganisatie Cumela. Dat is ook de indruk van Erwin Wunnekink, vakgroepvoorzitter Melkvee van brancheorganisatie LTO. "De acute problemen van koeien die met de poten in de mest staan, lijken voorbij."
VerlichtingWat een beetje hielp is het besluit van minister Wiersma dat boeren dit jaar twee weken langer mest mochten uitrijden. Daardoor was er meer tijd om de mest die het land op mag, ook daadwerkelijk op de akkers te krijgen. Ook is er wat meer mest geëxporteerd, berichtte Nieuwe Oogst onlangs.
Daarnaast hebben honderden melkveehouders hun mest tijdelijk opgeslagen, denkt Wunnekink. "Bijvoorbeeld in een bassin, tussen twee lagen plastic. Zo'n extra opslag moet je melden bij de gemeente, maar een vergunning is meestal niet nodig", zegt de vakgroepvoorzitter, die zelf half oktober ook zo'n bassin op zijn erf aanlegde.
Het mestbassin dat Wunnekink dit najaar aanlegde:
"Daarmee verplaats je het probleem wel naar volgend jaar", vervolgt hij. "Wie meer mest produceert dan hij mag uitrijden, is verplicht om die mest tegen betaling af te voeren. Overtollige mest die je nu opslaat moet je dus volgend jaar alsnog laten afvoeren en daar komt de overtollige mest van volgend jaar dan nog bij."
MilieudelictVermoedelijk zijn er ook melkveehouders die hun mest illegaal hebben uitgereden. "We krijgen daar signalen van, maar kunnen die niet helemaal staven", reageert Wunnekink desgevraagd. "Ik zeg in ieder zaaltje waar ik spreek dat dit een milieudelict en een economisch delict is. Je kunt daar subsidies door kwijtraken en er een strafblad voor krijgen."
Hij schat dat de helft van de melkveehouders dit jaar extra moeite had om de mest weg te krijgen en dat zo'n 10 procent van de sector hier grote problemen mee had. Nederland telde in 2023 ruim 14.000 melkveehouders met gemiddeld 110 koeien per bedrijf.
"Op dit moment zien we niet dat melkveehouders daardoor op grote schaal in financiële problemen komen", zegt sectormanager Dekkers van de Rabobank, waar volgens de bank driekwart van de sector bankiert. "Dat komt niet alleen doordat er mest is opgeslagen, maar ook doordat de melkprijs hoog ligt. Dat verzacht de pijn van de hogere kosten een beetje."
Minder koeienOok zijn er melkveehouders die hun bedrijf dit jaar hebben opgedoekt. Via uitkoopregelingen stuurt de overheid aan op een kleinere veestapel die minder mest produceert. Melkveehouders die 'piekbelaster' zijn, kunnen zich nog tot en met 20 december inschrijven voor een uitkoopregeling. Een deel van hen gaat verder als akkerbouwer.
Wunnekink is vooral bezorgd over volgend jaar. In 2025 mogen boeren opnieuw minder mest uitrijden dan dit jaar, maar voor volgend jaar bestaat er geen uitkoopregeling waarmee veehouders subsidie krijgen als ze hun bedrijf opheffen.
Minister Wiersma dacht in eerste instantie aan een regeling voor 2026, maar volgens Wunnekink is die in 2025 al nodig. Ook de Tweede Kamer drong onlangs aan op snellere actie. Wiersma maakte eerder al bekend dat er in ieder geval een nieuwe uitkoopregeling komt voor boeren. RTL meldt nu dat ze daar 1 miljard voor wil uittrekken. Maar dat moet ze maandag nog bespreken in het kabinet.
Vervanger van kunstmestOok sectormanager Dekkers van Rabobank vindt dit belangrijk. "Er zit te veel mest in het systeem. We zien dat melkveehouders investeringen uitstellen en jonge boeren bedrijven niet overnemen omdat er veel onzekerheid is over het toekomstige beleid. Daar moet duidelijkheid over komen."
Verder pleitten Wunnekink en Dekkers voor duidelijkheid over Renure. Dat product wordt gemaakt uit dierlijke mest en zou kunnen dienen als vervanger van de kunstmest die nu bovenop de dierlijke mest op akkers mag worden gebracht. Als er toestemming komt voor het gebruik van Renure, dan kan dit het mestprobleem verkleinen.
