NOS Nieuws - Algemeen

Een gedragscode, speciale welzijnsmedewerkers en ruimtes waarin filmen verboden is. Voorheen dacht je dan niet zo snel aan het Eurovisie Songfestival, maar dit jaar is alles anders.

Met de 69e editie van het liedjesevenement op het punt van beginnen in het Zwitserse Basel, is de organisatie er alles aan gelegen om het Songfestival voor de artiesten veiliger te laten verlopen. De organisatie spreekt zelfs van "een nieuw tijdperk van steun voor kunstenaars".

Want er moest wat veranderen, was het gevoel na de editie van vorig jaar in Zweden. Zo spraken deelnemers over een "gespannen sfeer" achter de schermen.

De Ierse inzending noemde het "een verschrikkelijke ervaring" en de Litouwse zanger noemde het zelfs "een van de ergste ervaringen" van zijn leven.

Dreigende beweging

De artiesten klaagden dat er achter de schermen geen plekken waren om tot rust te komen. Ook werden ze vaak persoonlijk aangesproken, terwijl de afspraak was dat contacten via vaste begeleiders zouden verlopen.

En dan was er nog de diskwalificatie van de Nederlandse deelnemer Joost Klein. Ook hij had een nare ervaring achter de schermen, toen een medewerker van het Songfestival hem filmde vlak na zijn optreden in de halve finale. Klein wilde dat niet en maakte daarbij een dreigende beweging, waarbij hij de camera raakte.

Het incident leidde tot de diskwalificatie van Nederland en wakkerde een discussie aan over de veiligheid achter de schermen op het Songfestival.

Door een reeks maatregelen hoopt het Songfestival vergelijkbare situaties dit jaar te voorkomen. "Er zijn nu speciale zones waar niet gefilmd mag worden, zodat artiesten zich comfortabeler voelen", vertelt Martin Green, de nieuwe directeur die is aangesteld om de problemen op te lossen. "Er zijn hier een hoop jonge artiesten voor wie het Songfestival het grootste is dat ze ooit gedaan hebben. Dan is het belangrijk dat ze zich goed voelen."

Hij bevestigt dat het filmen achter de schermen soms te ver ging: "We leven in een tijd waarin iedereen een camera heeft. Dan is het belangrijk dat er ruimtes zijn waar je als artiest weet dat je even kan uitrusten zonder de kans dat een camera je vastlegt."

Repetitieschema aangepast

Daarom zijn camera's niet overal meer toegestaan. Waar wel en niet gefilmd mag worden wordt aangegeven met speciale vloerbedekking. Blauw tapijt betekent niet filmen; bij grijs mag het juist wel. Alle kleedkamers zijn in het blauwe gebied en er lopen speciale begeleiders rond om te kijken of iedereen zich aan de regels houdt.

Verslaggever Joris van Poppel mocht een kijkje achter de schermen nemen:

Daar blijft het trouwens niet bij. Zo mogen media de generale repetitie niet meer filmen, zijn sommige persconferenties afgeschaft en is het repetitieschema aangepast om meer rust te geven. Ook lopen er psychologen en vertrouwenspersonen rond.

Hoewel de echte Songfestivalweek nu pas begint, zijn de eerste reacties van de artiesten positief. "Je merkt dat ze hebben geleerd van wat mijn voorgangers hebben gezegd", vertelt de Belgische artiest Red Sebastian. En de Oostenrijkse deelnemer JJ vindt "dat er genoeg tijd is om te rusten nu".

De Nederlandse omroep AVROTROS is vooralsnog positief over alle veranderingen. De omroep dreigde eerder niet meer mee te doen aan het Eurovisie Songfestival als er niks zou veranderen. Pas na stevige gesprekken zei AVROTROS zijn deelname weer toe.

Delegatiehoofd Claudia van der Pas, die al jaren de Nederlandse artiest begeleidt, ziet duidelijk veranderingen. "Er is rust en artiesten voelen zich weer veilig. Ik heb heel erg het gevoel dat er geluisterd is naar de kritiek."

Ze ziet dat ook de Nederlandse inzending Claude daar blij mee is. "Hij trekt zich soms even terug in zijn kleedkamer om tot rust te komen. Maar op een moment dat hij contact wil maken met andere artiesten, dan gaat hij naar de 'connected area'. Je merkt dat er dit jaar keuzes zijn en dat is fijn."

De arrestatie van de gemeenteambtenaar in Amsterdam die adressen zou hebben doorgespeeld naar criminelen, roept de vraag op hoe veilig persoonsgegevens zijn bij gemeenten. "Dat is ook wel een punt van zorg voor ons", zegt persofficier Vincent van Thiel van het Landelijk Parket, dat zich namens het Openbaar Ministerie bezighoudt met de bestrijding van georganiseerde en ondermijnende misdaad.

De verdachte was al jaren in dienst bij de gemeente Amsterdam. Vanuit zijn functie als administratief medewerker had hij toegang tot meerdere systemen, waaronder de Basisregistratie Personen.

"Het is logisch dat ambtenaren daar toegang toe hebben, maar het toezicht moet veel beter", zegt Van Thiel. Instanties moeten volgens hem meer doen om ervoor te zorgen dat informatie van burgers veilig is bij de overheid.

Volgens Jelly Frankes, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) en zelf ook werkzaam bij een gemeente, wordt al gewerkt aan betere controle.

De huidige systemen houden volgens haar bij welke informatie wordt ingezien. Zo is terug te vinden welke ambtenaar welke gegevens heeft opgevraagd. "Steekproefsgewijs doet de gemeente een aantal keer per jaar een verplichte controle", zegt Frankes.

Maar in de systemen zit volgens haar geen waarschuwing ingebouwd. Het systeem geeft dus geen signalen naar een leidinggevende als een ambtenaar 'vreemde aanvragen' doet. Volgens Frankes kijken de ontwikkelaars of een verklikker mogelijk is, die bijvoorbeeld aangeeft dat medewerkers op opvallende tijdstippen inloggen.

Of de medewerker in Amsterdam een Verklaring Omtrent het Gedrag had is niet bekend. Daarin staat of iemand in aanraking is geweest met justitie. Nieuwe medewerkers van de afdeling burgerzaken moeten vaak wel een VOG inleveren, maar dit is niet wettelijk verplicht. De Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken pleit wel voor zo'n verplichting.

"Er moet beter gekeken worden welke mensen in de systemen kunnen en wat ze met die informatie doen", zegt Van Thiel van het Landelijk Parket.

Verdacht van medeplichtigheid

De ambtenaar die is opgepakt kwam bij de Rijksrecherche in beeld na een melding. Of het daarbij gaat om een tip of een melding na een steekproef van de gemeente, is niet bekend.

Ook is onduidelijk hoeveel adressen de ambtenaar in de gemeentesystemen zou hebben opgezocht. Volgens het OM gaat het om meerdere adressen in het hele land, die over een langere periode naar criminelen zijn doorgespeeld.

Op de adressen hebben volgens het Openbaar Ministerie vervolgens explosies of andere geweldsincidenten plaatsgevonden. De verdachte zou hebben geweten dat de informatie die hij doorgaf door anderen gebruikt werd voor het plegen van ernstige misdrijven. Daarom wordt hij niet alleen verdacht van corruptie, maar ook van medeplichtigheid aan explosies.

De eerste door de Amerikanen gefinancierde chartervlucht met tientallen witte Zuid-Afrikanen is geland in Washington. Ze worden in Zuid-Afrika gediscrimineerd en verdienen daarom een vluchtelingenstatus, meent president Trump. De Zuid-Afrikaanse regering spreekt dit met kracht tegen.

Een gouden ticket, zo noemt de Zuid-Afrikaanse Anette de kans om nu naar de Verenigde Staten te verhuizen. "Ik hoop dat we worden uitgekozen en straks Trump onze president mogen noemen", vertelt ze aan de telefoon vanaf een boerderij ten oosten van Johannesburg. "We willen naar Dakota, Wisconsin of Illinois."

Vooralsnog zouden zo'n vijftig mensen in de Verenigde Staten de vluchtelingenstatus hebben gekregen. Vandaag meldde de Amerikaanse ambassade in Zuid-Afrika op zijn website dat meer mensen zich kunnen inschrijven voor het programma. Anette hoopt dat het snel ook haar beurt is om te vertrekken.

"We zoeken naar een uitweg", zegt Anette, die alleen bij haar voornaam genoemd wil worden. "Ik wil niet leven in een land waar geen respect is voor ons, witte Zuid-Afrikanen. Mijn man werkt hier op een boerderij en ons inkomen is laag. Als witte Zuid-Afrikaan is het moeilijk om hier werk te vinden. Bovendien is er veel criminaliteit hier. Ik voel me niet veilig."

Slachtoffers van discriminatie

Begin februari tekende Trump een presidentieel decreet waarmee Afrikaners, afstammelingen van voornamelijk Nederlandse kolonisten die meer dan drie eeuwen geleden naar Zuid-Afrika kwamen, voortaan asiel kunnen aanvragen in de VS. Volgens Trump vallen Afrikaners onder het vluchtelingenstatuut omdat ze het slachtoffer zijn van raciale discriminatie in Zuid-Afrika.

Trump nam deze beslissing vlak nadat de Zuid-Afrikaanse overheid een nieuwe landonteigeningswet had aangenomen, die regelt dat de overheid grond onder bepaalde omstandigheden kan afnemen.

De Zuid-Afrikaanse regering wil daarmee de gevolgen van het racistische beleid onder de apartheid tenietdoen. Het overgrote deel van landbouwgrond is in handen van de witte bevolking, terwijl die slechts een kleine minderheid in het land vormt.

Trump wordt in zijn retoriek en keuzes ook gevoed door techbaas Elon Musk, die opgroeide in Zuid-Afrika onder de apartheid. Musk schreef op X dat er een "witte genocide" bezig is in Zuid-Afrika. HIj doelt daarbij op de zogenoemde 'plaasmoorde', waarbij witte boeren het slachtoffer worden van soms zeer gewelddadige aanvallen.

De regering bijt van zich af. Dat witte mensen in zijn land worden vervolgd is een volledig vals narratief, zei de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa een paar weken geleden. Alle Zuid-Afrikanen worden geraakt door hoge misdaadcijfers, zegt hij. Ook onafhankelijke experts stellen dat er geen enkel bewijs voor discriminatie is.

"Absurd", zegt ook de vooraanstaande Afrikaner journalist en schrijver Max du Preez over de vluchtelingenstatus die zijn land- en cultuurgenoten krijgen. "Er is overduidelijk géén sprake van vervolging. We hebben allemaal te maken met misdaad en een regering die deels tekortschiet. Amerika zou dus alle Zuid-Afrikanen asiel moeten geven."

Du Preez wijst erop dat bovendien maar een kleine groep Afrikaners naar de VS wil. "De meerderheid is zich bewust van zijn privileges en we hebben hier een goed leven."

Volgens hem heeft dit ook meer met Amerikaanse politiek te maken dan met Zuid-Afrikaanse. "Trump wil zijn eigen bevolking laten zien dat diversiteit en positieve discriminatie niet werken. De boodschap aan de witte conservatieven in Amerika is dat hen hetzelfde lot te wachten staat als ze niet optreden."

Verdeeldheid

Ook aan de andere kant wringt het, vindt Du Preez. De Afrikaners komen in de VS aan op een moment dat het migratie- en vluchtelingenbeleid zeer is verhard en mensen uit Afrikaanse landen in oorlog, zoals Sudan en de Democratische Republiek Congo, weinig kans hebben om binnen te komen.

De Zuid-Afrikaanse regering waarschuwt dat de Amerikaanse inmenging kan zorgen voor verdeeldheid. Dat gebeurt al. Du Preez krijgt veel reacties op zijn stukken en ook het team achter de website 'Amerikaners', waar Zuid-Afrikanen informatie kunnen krijgen over het vluchtelingenprogramma, krijgt zowel steunbetuigingen als haatmail.

'We zijn echt bang'

Sam Busa, de initiatiefnemer van 'Amerikaners', legt de haat naast zich neer. "Mensen zeggen 'lucky whites', want heel veel Zuid-Afrikanen zijn deze regering zat. Wat een fantastische kans krijgen we om deze falende economie te verlaten. Ik heb drie volwassen zoons en ik denk dat ze in Amerika een betere toekomst tegemoet gaan. We zijn geen geprivilegieerde mensen die een gratis tripje krijgen. We zijn echt bang."

Wat statistieken en onderzoeken ook zeggen, een deel van de Afrikanergemeenschap leeft in angst. En het zijn die verhalen die Amerikanen nu gaan horen van de Afrikaners die aankomen.

Na vier decennia van gewapend conflict met de Turkse staat maakte de Koerdische militante beweging PKK vanochtend bekend dat zij zichzelf opheft. De PKK heeft "haar historische missie volbracht", verklaart de beweging. "De activiteiten die onder de naam PKK werden uitgevoerd, zijn formeel beëindigd."

Waarom besluit de beweging zichzelf nu op te heffen? Vier vragen.

Wat is de geschiedenis van de strijd?

De PKK werd in 1978 opgericht, met Abdullah Öcalan als leider. De groep hing het marxisme-leninisme aan en kwam in opstand tegen discriminatie van en ongelijke rechten voor Koerden. De PKK streefde aanvankelijk naar een onafhankelijke staat voor de etnische groep die naar schatting 40 miljoen mensen telt, verspreid over Irak, Iran, Syrië en Turkije.

Toen het Turkse leger in 1980 een staatsgreep pleegde, volgden jaren van nietsontziende repressie. De Koerdische cultuur werd keihard onderdrukt. Het bleek de perfecte voedingsbodem voor gewapend verzet.

In 1984 begon de PKK een guerrilla-oorlog tegen de Turkse staat. Eind jaren 80, begin jaren 90 kende de beweging haar hoogtepunt en had ze grote delen van het zuidoosten van het land onder controle. PKK-zelfmoordaanslagen op Turkse militairen en politie waren aan de orde van de dag.

Het Turkse leger sloeg keihard terug. Aanvankelijk speelde het conflict zich vooral af in het zuidoosten van Turkije, later ook in Noord-Syrië en Noord-Irak. De strijd tussen Turkije en de PKK heeft inmiddels tienduizenden levens gekost.

Hoe is de PKK door de jaren heen veranderd?

Veertig jaar later is er van die PKK nog weinig over. PKK-leider Öcalan werd in 1999 opgepakt in Kenia bij een Turkse operatie in samenwerking met de Amerikaanse CIA. Hij zit nog altijd vast, maar bleef de enige politieke en ideologische leider.

Hoewel de PKK nooit helemaal gestopt is met het plegen van aanslagen, is de beweging op militair vlak enorm verzwakt. Toen de strijd in 2015 en 2016 oplaaide, wist het Turkse leger de meeste militanten te verdrijven naar Noord-Irak en Noord-Syrië. Daar voert het Turkse leger nog altijd aanvallen uit.

In gevangenschap zou Öcalan milder zijn geworden. Volgens hem werd de gewapende strijd destijds vooral gevoerd "vanwege het feit dat de kanalen voor democratische politiek gesloten waren". Tegenwoordig vindt hij naar eigen zeggen dat verandering het best binnen de democratische kaders bereikt kan worden. De PKK streeft volgens Öcalan niet langer naar een eigen staat, maar naar meer autonomie en rechten.

De meeste Koerden delen die mening tegenwoordig, zegt Alp Yenen, docent moderne Turkse geschiedenis en cultuur aan de Universiteit Leiden. "De overgrote meerderheid van de Koerden is niet geïnteresseerd in gewapend verzet; ze willen rechten en democratie. Ze geloven dat daar pas ruimte voor komt als de PKK de wapens neerlegt."

Waarom besluit de PKK zich nu op te heffen?

Zo'n besluit leek lang ondenkbaar, maar een aankondiging in oktober vorig jaar bracht daar verandering in. Devlet Bahceli, leider van de ultra-nationalistische partij MHP en coalitiegenoot van Erdogan, stelde voor dat Öcalan vervroegd kon vrijkomen als hij de PKK zover kon krijgen om de wapens neer te leggen.

Afgelopen februari kwam vervolgens een historische oproep. Vanuit de gevangenis vroeg Öcalan de Koerdische militanten de wapens neer te leggen. Die oproep werd vorige week herhaald bij een PKK-partijcongres in Noord-Irak. Vanochtend werd het einde van de PKK formeel aangekondigd.

Voor Erdogan zou een einde aan het conflict goed uitkomen, zegt Yenen. "Mogelijk wil Erdogan de geschiedenis ingaan als degene die vrede met de Koerden wist te stichten."

Daarnaast speelde de val van het Assad-regime in Syrië een rol. In Noord-Syrië hebben Koerdische groepen een vorm van autonoom bestuur. Turkse en Syrische Koerdische strijders hebben nauwe banden met elkaar. Ankara ziet de YPG, de Koerdische militie in Syrië, als de Syrische tak van de PKK en dus als een bedreiging voor Turkije.

De nieuwe leider van Syrië wil echter dat de Koerdische militanten worden ontwapend en zich aansluiten bij een nieuw Syrisch nationaal leger. Dan zou Turkije de strijd in Syrië kunnen staken, lijkt het idee.

Wat gaat er nu gebeuren?

Hoe de ontmanteling van de beweging - inclusief de vernietiging van PKK-wapens - moet verlopen, werd niet meteen duidelijk. Koerdische politici hopen dat het besluit de weg vrijmaakt voor een nieuwe dialoog. Erdogans AK-partij verwelkomt de opheffing, maar het is onduidelijk of de Turkse regering concessies heeft gedaan.

"Het kan niet zo zijn dat het om een eenzijdige deal gaat", zegt Yenen. "Zo moet afgesproken worden wat er gebeurt met overgebleven strijders en de militaire leiding van de PKK, die zich nu in Noord-Irak verschanst."

Ook blijft het de vraag of Öcalan vrijkomt. In de verklaring van de PKK staat dat hij de onderhandelingen moet leiden, maar Yenen acht het onwaarschijnlijk dat hij op vrije voeten komt. "Voor Koerden is Öcalan extreem belangrijk, maar in de rest van Turkije staat hij te boek als terroristenleider. Daar zouden ze het niet accepteren dat hij wordt vrijgelaten."

Hamas heeft de Israëlisch-Amerikaanse gijzelaar Edan Alexander vrijgelaten. De 21-jarige Alexander werd bij de terroristische aanval op 7 oktober 2023 door Hamas ontvoerd en naar de Gazastrook gebracht.

Alexander groeide op in de Amerikaanse staat New Jersey, maar diende in het Israëlische leger. Voor zover bekend was hij de laatste nog levende Amerikaanse gijzelaar in handen van Hamas.

Hij werd in de zuidelijke stad Khan Younis overgedragen aan medewerkers van het Rode Kruis, die hem op hun beurt weer overdroegen aan het Israëlische leger. Dit gebeurde zonder 'vrijlatingsceremonie', zoals Hamas deed toen ze eerder gijzelaars vrijlieten.

Bij dat machtsvertoon werden de gijzelaars op een podium gezet ten overstaan van honderden mensen en kregen ze een 'vrijlatingsbewijs' in handen gedrukt.

Alexander zal op een militaire basis in Israël worden onderzocht en daar ook herenigd worden met zijn familie. Later zal hij in Tel Aviv een uitgebreider medisch onderzoek ondergaan.

Bekijk hier hoe Alexander uit de auto stapt en overgedragen wordt aan het Israëlische leger:

Gisteravond maakte Hamas bekend dat Alexander zou worden vrijgelaten. De Amerikaanse president Trump bevestigde het nieuws. Volgens hem is de vrijlating van Alexander een teken van goede wil, met als doel de gesprekken over een staakt-het-vuren in Gaza weer op te starten.

Sinds maart liggen die stil, maar morgen reist een Israëlische delegatie naar Qatar om te onderhandelen over een staakt-het-vuren en de vrijlating van de gijzelaars.

Twee maanden geleden werd ook al door Hamas aangekondigd dat Alexander vrijgelaten zou worden, in ruil voor een verlenging van het toen geldende staakt-het-vuren.

Ook zouden de lichamen van vier andere Amerikanen worden overgedragen. Maar Israël staakte toen het overleg en hervatte grootschalige aanvallen. Alexander werd niet vrijgelaten.

Hamas houdt nog 58 gijzelaars vast in de Gazastrook. Naar schatting zijn er daarvan nog ongeveer twintig in leven.

Het Openbaar Ministerie eist 22 jaar cel tegen een 22-jarige vrouw die samen met haar toenmalige partner haar vader zou hebben vermoord in het West-Brabantse dorp Wouwse Plantage. De 37-jarige medeverdachte werd begin dit jaar al tot 20 jaar cel veroordeeld. Volgens het OM beraamden ze de moord gezamenlijk en voerden ze het plan samen uit. De vrouw, Dalissa H., ontkent.

Het 58-jarige slachtoffer werd in maart 2023 met bruut geweld om het leven gebracht in het buitengebied van Wouwse Plantage, waar hij naartoe was gelokt. Zijn schedel werd ingeslagen en hij werd meerdere keren neergestoken. Hij verloor liters bloed en hulpverleners konden niets meer voor hem doen.

Dochter Dalissa H. verklaarde tegenover de politie dat haar vader was aangevallen door iemand met wie hij een afspraak had. Op de uitvaart stond ze aan de kist van haar vader en zei dat ze "zijn prinsesje" was. Niemand vermoedde destijds dat ze iets te maken had met de gewelddadige dood van haar vader.

Met de dood bedreigd

Al snel kwam Jeroen L., met wie de dochter heimelijk een relatie had, in beeld. Een getuige zag zijn auto wegrijden bij de plek van de moord.

In het politieonderzoek werden vervolgens honderden chats op Snapchat gevonden tussen de dochter en L. waarin de moord werd beraamd. Daarnaast bleek dat de vrouw zocht naar rouwkaarten voordat het slachtoffer was overleden.

Waarom de dochter dat deed, kon ze in de rechtbank van Breda niet uitleggen. "Hoe erg moet je je vader haten om hem dit aan te doen?", vroeg de officier van justitie de vrouw.

Wel zei ze dat haar vader haar te veel controleerde en dat ze bang voor hem was. "Ik moest op een bepaalde tijd thuis zijn. Mijn telefoonlocatie aanzetten, een appje sturen. Ik mocht niet bij een vriendin eten. Ik moest altijd thuis eten", wordt ze geciteerd door Omroep Brabant, die bij de zitting aanwezig was. Bovendien werd de vrouw naar eigen zeggen elke dag gekleineerd en met de dood bedreigd.

Toen ze in voorarrest zat, zou ze tegen medegedetineerden hebben gezegd dat ze L. de opdracht had gegeven haar vader te vermoorden. Volgens de medegevangenen was ze emotieloos en zou ze niet hebben gerouwd om de dood van haar vader.

Bloedsporen

Jeroen L. werd in januari dit jaar veroordeeld tot een celstraf van 20 jaar voor de moord. In een ondergrondse container bij de woning van L. werd kleding aangetroffen met bloedsporen van het slachtoffer. Enkele dagen voor de moord had hij onder een valse naam een groot mes besteld.

L. heeft altijd ontkend de man te hebben gedood. Volgens hem heeft zijn ex-vriendin haar vader vermoord en heeft hij het slachtoffer dood gevonden. De bloedsporen op zijn kleding kwamen volgens hem omdat hij het mes uit de borst van zijn schoonvader had getrokken. De rechter noemde dat eerder "volstrekt ongeloofwaardig". Volgens de rechter werkten de twee nauw samen.

De zaak tegen de dochter werd destijds uitgesteld omdat ze van advocaat wisselde. Woensdag is opnieuw een zitting. Het is nog niet duidelijk wanneer de uitspraak is.

Het haalt regelmatig het nieuws: deelnemers aan hardloopevenementen die onwel worden. Gisteren was het raak in Leiden en Leeuwarden, mede door de temperatuur van meer dan 20 graden. Meerdere hardlopers werden onwel, één deelnemer overleefde het zelfs niet.

Ook bij de marathon in Enschede overleed vorige maand een deelnemer nadat hij onwel was geworden. En bij de Dam tot Damloop tussen Amsterdam en Zaandam in september mochten de laatste 5000 lopers niet van start vanwege een grote druk op de hulpdiensten, net als bij de marathon in Leiden eerder dat jaar.

Wat gebeurt er als lopers onwel worden? En hoe kan je dat voorkomen?

"De wil om een persoonlijk record te halen is soms groter dan het verstand om je aan te passen aan de omstandigheden", zegt René Wit. Hij is adjunct-directeur bij Le Champion, dat onder andere de marathon van Amsterdam en de Dam tot Damloop organiseert. "Daar valt wel winst te behalen."

Zondag is de halve en hele marathon van Utrecht. Verschillende lopers liepen in de volle zon nog een laatste training. Het is belangrijk om niet over je grens te gaan, maar dat is wel lastig in een wedstrijd, vertellen ze in deze video:

Sinds de coronacrisis zijn steeds meer mensen gaan hardlopen en hardloopevenementen zijn sneller dan ooit uitverkocht. Bij zo'n wedstrijd worden lopers soms niet lekker door een hitteberoerte.

De lichaamstemperatuur loopt dan op tot zo'n 40 à 42 graden. "Eigenlijk heb je hoge koorts", zegt Cees van Romburgh van het Rode Kruis, dat bij veel hardloopevenementen de eerste hulp verzorgt. Hij legt uit dat het zweten stopt, waardoor het lichaam zichzelf niet meer gekoeld krijgt.

Door de hoge lichaamstemperatuur worden mensen duizelig en gaan ze ongecontroleerd lopen. Bij een hitteberoerte is het devies van het Rode Kruis: direct koelen. "Hoe sneller je begint met koelen, hoe sneller de temperatuur in het lichaam daalt", zegt Van Romburgh. "Anders kunnen organen gaan uitvallen."

Oververhitte lopers worden in een laken met ijs gewikkeld of krijgen een koelbad. Op die manier kan de temperatuur binnen een kwartier weer zo'n vier graden zakken. "Het mooie is dat iemand die bijna buiten bewustzijn was, weer kan bijkomen."

Uit de gegevens van Le Champion blijkt niet dat er meer hardlopers onwel worden dan in eerdere jaren. Wel is er volgens Wit meer media-aandacht voor sporters die niet goed worden tijdens een wedstrijd.

Dat beaamt Van Romburgh. "Ook tien jaar geleden zag je hardlopers die werden afgevoerd op een brancard. Maar er is steeds meer aandacht gekomen voor hitte en de risico's daarvan."

Trainen in de warmte

Om een hitteberoerte te voorkomen is het volgens Van Romburgh belangrijk om ook te trainen in de warmte. "Je lichaam moet zich instellen op de buitentemperatuur. Als je opeens in hogere temperaturen gaat rennen, is je lichaam daar nog niet aan gewend." Ook is het volgens hem belangrijk om voorafgaand én tijdens een wedstrijd genoeg te drinken.

Le Champion werkt bij ieder hardloopevenement met een weerkundige. "Die kijkt naar de temperatuur, de luchtvochtigheid, de wind en de zonkracht", zegt Wit. Afhankelijk van het weerbeeld kan worden besloten om extra waterpunten aan te leggen, de wedstrijd te vervroegen, of deelnemers meer te spreiden over het parcours.

Ook probeert de organisatie deelnemers goed voor te bereiden met tips. Bij een hoge temperatuur of hoge luchtvochtigheid krijgen lopers het advies om zich niet te warm te kleden, gebruik te maken van de sponsen en waterpunten onderweg en hun snelheid aan te passen aan de omstandigheden, zegt Wit. "We hopen dat lopers zoveel mogelijk wat met deze tips doen."

De politie roept op te stoppen met het delen van filmpjes van een mishandeling in Tiel. Ook vraagt de politie om te stoppen met zoeken naar betrokkenen en hun persoonlijke gegevens. Door die online heksenjacht is al een vrouw bedreigd.

Het Tiktokfilmpje is gemaakt op 19 april. Er is op te zien dat een minderjarig meisje mishandeld wordt door een groep meiden. De politie zegt te weten wie bij de mishandeling betrokken waren, maar wil daar niets over kwijt omdat alle betrokkenen minderjarig zijn.

De politie signaleert niet alleen dat het filmpje nog altijd gedeeld wordt, maar ook dat online wordt gezocht naar persoonlijke gegevens van betrokkenen.

Strafbaar

"We zien dat het delen van de persoonlijke gegevens al zo ver gaat dat een vrouw die niet betrokken is bij het incident, wordt bedreigd, ook op haar werk." De politie noemt dat onacceptabel en wijst erop dat het delen van gegevens om anderen te intimideren strafbaar is.

Het onderzoek naar de mishandeling is nog niet afgerond. De politie analyseert de beelden en er zullen nog mensen verhoord worden. Vanwege de leeftijd van de betrokkenen is er niets bekendgemaakt over mogelijke aanhoudingen.

In de haven van Antwerpen is een 19-jarige Nederlander opgepakt voor poging tot doodslag. Bij een controle van de scheepvaartpolitie reed de verdachte in op een politieagent. Die kon opzijspringen, maar werd vervolgens meters meegesleurd.

In de nacht van vrijdag op zaterdag wilde de scheepvaartpolitie een auto met een Nederlands nummerbord controleren, die in de Antwerpse haven reed. De bestuurder negeerde de stoptekens en reed doelbewust richting een agent, zegt het Belgische Openbaar Ministerie. De agent greep het raamframe van de auto vast en werd meegesleurd door de auto. Of de agent gewond is geraakt, is niet bekend.

Minderjarig

Uiteindelijk kon de bestuurder aangehouden worden. In de auto zaten verder twee 16-jarigen, die ook opgepakt zijn. Na onderzoek blijkt dat de drie zogenoemde 'uithalers' waren. Ze waren op zoek naar een partij cocaïne.

Uithalers halen in opdracht van drugsbendes partijen drugs op die worden meegesmokkeld met bijvoorbeeld ladingen fruit uit Latijns-Amerika.

Gisteren werd bekend dat dit jaar al meer uithalers in de Antwerpse haven zijn opgepakt dan in heel 2024. De meeste verdachten komen uit Nederland. Ook ziet de politie dat uithalers steeds vaker minderjarig zijn.

De verdachte van de steekpartij in Nieuwegein, waarbij in februari een meisje van 11 op straat werd gedood, zegt dat hij op dat moment hallucineerde. De 29-jarige Hamzah L. verklaart dat hij drugs had gebruikt, waardoor hij in een psychose terechtkwam en 'demonen' zag. "Ik dacht dat het echt was", zei hij op de eerste pro-formazitting.

De 11-jarige Sohani was onderweg naar een vriendinnetje toen ze op straat werd aangevallen met een mes. Een van de leeftijdsgenootjes die erbij was belde de politie. Hulpdiensten troffen het slachtoffer in levensbedreigende toestand aan, hulp mocht niet meer baten.

Verward gedrag

In een tuin in de buurt werd kort erna een 29-jarige verdachte opgepakt. Het gaat om een man met de Nederlandse en Marokkaanse nationaliteit uit Nieuwegein. Volgens verschillende buurtbewoners was er vaker voor hem gewaarschuwd omdat hij verward gedrag vertoonde.

De advocaat van L. wil dat meer onderzoek wordt gedaan naar wat er voor de steekpartij is gebeurd. "Hij zwierf al een tijd in buitengewoon verwarde toestand op straat rond." De advocaat wil weten waarom er niet eerder is ingegrepen.

L. werd behandeld bij Fivoor. Een medewerker van die zorginstelling had de verdachte kort voor de steekpartij gesproken en heeft verklaard dat alles toen in orde leek, zo zei de rechter. L. kende het slachtoffer niet.

'Ben er kapot van'

De verdachte verklaarde in februari dat hij niet wist wat er was gebeurd, maar zegt zich nu steeds meer te herinneren. "Ik ben er echt kapot van. Ik kan niet meer naar mezelf kijken."

Op verzoek van de nabestaanden was L. in de rechtszaal aanwezig. Tegen de ouders van het slachtoffer zei hij veel spijt te hebben, "maar ik weet dat dat niks goedmaakt".

Het politieonderzoek is bijna afgerond. L. blijft in voorlopige hechtenis en wordt in juni opgenomen in het Pieter Baan Centrum voor onderzoek. De resultaten worden in september verwacht.

De volgende voorbereidende zitting is op 16 juli. De inhoudelijke behandeling is waarschijnlijk in het najaar.

De Britse premier Starmer belooft dat de migratie naar het Verenigd Koninkrijk onder zijn premierschap fors zal afnemen. Dat deed hij bij de aankondiging van zijn immigratieplannen, die het voor migranten moeilijker moet maken om zich in het VK te vestigen.

Starmer zegt "eindelijk de controle te zullen terugnemen over de Britse grenzen", een belangrijk thema voor de voorstanders van de Brexit. Volgens de premier zijn strengere beperkingen nodig, als het Verenigd Koninkrijk geen "eiland van vreemden wil worden in plaats van "een natie die samen voorwaarts gaat".

De centrumlinkse premier kondigt strengere taaleisen voor migranten en betere handhaving aan. Ook moeten migranten straks tien jaar wachten om een permanente verblijfsstatus te krijgen en kunnen degenen die voor misdrijven zijn veroordeeld sneller het land uit worden gezet.

Starmer verwijt in zijn speech de vorige regering dat de bevolking op het verkeerde been is gezet. "Tussen 2019 en 2023 werd plechtig beloofd dat de migratie omlaag zou gaan, maar de netto migratie is verviervoudigd."

Tot welk niveau het migratiecijfer de komende jaren moet dalen, zei Starmer niets. "Als we verdere stappen moeten nemen, dan zeg ik u: dat zullen we doen."

Het terugdringen van immigratie speelde een sleutelrol bij het referendum in 2016 over lid blijven van de Europese Unie. De netto-immigratie, het aantal mensen dat het VK binnenkwam minus het aantal dat vertrok, bereikte een record van 906.000 in juni 2023. In dezelfde periode in 2019, toen Groot-Brittannië nog in de EU zat, was dat 184.000.

De blijvend hoge immigratiecijfers hebben de populariteit van de anti-immigratiepartij Reform UK doen stijgen. De populistische partij van Nigel Farage boekte bij lokale verkiezingen op 1 mei grote successen.

Net als tijdens zijn eerste termijn als president gaat de eerste buitenlandse reis van Donald Trump ook nu naar Saudi-Arabië. Hij hoopt daar 1000 miljard dollar aan investeringen op te halen voor de Verenigde Staten. Amerikaanse bedrijven gaan ervan profiteren, zegt hij, maar Trump en zijn familie zelf waarschijnlijk ook.

In deze podcast schetst Victor Pak, Amerika-deskundige van magazine EW, hoe de persoonlijke band van Trump met Saudi-Arabië eruitziet en welke financiële belangen er spelen. Die band dateert al van vóór zijn eerste presidentschap, maar vooral sinds hij politiek actief is, is er vanuit Saudi-Arabië veel geld gevloeid naar de bedrijven van Trump en zijn familie. En die investeringen gaan door tot op de dag van vandaag.

Arabist Leo Kwarten vertelt over het Saudische perspectief. Die zakendeals zijn ook voor Saudi-Arabië belangrijk, zegt hij, maar veel belangrijker vindt dat land een aantal geopolitieke kwesties en stabiliteit in de regio. Dit bezoek is ook belangrijk voor de gesprekken over het beëindigen van de oorlog in Gaza en de normalisering van de Saudische banden met Israël.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Anouk Kantelberg

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Paus Leo XIV heeft opgeroepen tot vrijlating van gevangen journalisten. Dat gebeurde in zijn eerste ontmoeting met de pers, vier dagen na zijn verkiezing tot paus.

De paus bedankte de toegestroomde journalisten voor hun werk van de afgelopen weken, en greep de gelegenheid aan om een boodschap af te geven: communiceer eerlijk en vriendelijk. Hij refereerde aan de bijbeltekst "Zalig zijn de vredestichters", uit de bergrede van Jezus.

Woorden die volgens de paus nog steeds belangrijk zijn. Communiceren zonder haat en vooroordelen in plaats van polariseren is wat hem betreft goed voor de vrede in de wereld.

Hij vroeg de journalisten zich te concentreren op de waarheid en zich niet te mengen in politieke verdeeldheid. "De manier waarop we communiceren is van fundamenteel belang. We moeten 'nee' zeggen tegen de oorlog van woorden en beelden en het paradigma van oorlog verwerpen."

Kostbaar geschenk

De paus riep dus ook op om opgepakte journalisten vrij te laten. "Journalisten die gevangen zitten omdat ze de waarheid zoeken en erover berichten." Iets wat in zijn ogen hard nodig, is omdat vrije keuzes alleen kunnen worden gemaakt op basis van goede informatie.

Hij noemde de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid een kostbaar geschenk. De zaal ontving de oproep van de paus met een daverend applaus.

De paus drukte de journalisten ook op het hart dat ze verantwoordelijk moeten handelen bij het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in hun werk. De goede kanten van deze ontwikkeling moeten worden gebruikt, zodat die ten goede komt aan de hele mensheid.

De toespraak was grotendeels in het Italiaans, maar hij sprak ook grappend in het Engels toen hij bij binnenkomst met applaus werd ontvangen. "Ze zeggen dat applaus aan het begin niet veel uitmaakt. Als je aan het einde nog wakker bent en toch wilt klappen, dan heel erg bedankt."

De hele bevolking in de Gazastrook loopt een kritiek risico op hongersnood. Dat zegt VN-voedselwaakhond IPC in een nieuw rapport. De situatie is ernstig verslechterd ten opzichte van de laatste analyse, waarin IPC de situatie ook al 'catastrofaal' noemde.

Doordat Israël heeft aangekondigd de militaire activiteiten in Gaza op te voeren, is volgens het rapport "het risico op hongersnood niet alleen reëel, maar ook waarschijnlijker."

De mate van voedselonzekerheid is door het IPC in vijf categorieën opgedeeld. Bijna een kwart van de mensen in de Gazastrook zit in de hoogste categorie, die als catastrofaal wordt bestempeld. Meer dan de helft van de mensen zit in een noodtoestand, de vierde categorie. In de derde categorie, een crisistoestand, zitten nog eens een half miljoen mensen.

Het IPC vreest dat bijna 71.000 Gazaanse kinderen die jonger dan 5 jaar zijn het komende jaar ondervoed raken, van wie ongeveer 14.000 ernstig.

Israël laat al ruim 2 maanden geen eten en andere goederen meer toe in Gaza. Inmiddels zijn de voorraden van het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN op. Datzelfde geldt voor voedsel van de hulporganisatie Palestijnse Rode Halve Maan en de VN-kinderrechtenorganisatie Unicef. Die heeft geen hulpmiddelen meer voor iedereen in het door honger geteisterde gebied.

In november heeft het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de Israëlische premier Netanyahu, defensieminister Gallant en Hamas-leider Masri.

Volgens de aanklagers hebben de Israëlische leiders de bevolking in Gaza uitgehongerd en vervolgd zonder militaire noodzaak. "Opzettelijk en bewust onthielden ze de burgerbevolking van Gaza middelen die noodzakelijk zijn voor hun voortbestaan, zoals voedsel, water en medicijnen", schreef aanklager van het ICC Karim Khan.

De mensen in Gaza zijn vrijwel volledig afhankelijk van hulpmiddelen van buiten de Palestijnse gebieden, omdat er in Gaza zelf door de oorlog geen voedsel meer geproduceerd kan worden.

De blokkade is volgens Israël bedoeld om Hamas te dwingen om gijzelaars vrij te laten. Israël zegt dat er er genoeg hulp is binnengekomen voordat de blokkade inging.

Inwoners van Gaza denken dat het voedsel binnen een paar dagen helemaal op zal zijn:

Vorige week stemde het Israëlische veiligheidskabinet nog in met de uitbreiding van de oorlog in de Gazastrook. Daarover zei de minister van Financiën Smotrich dat het Israëlische leger zich niet zal terugtrekken uit de veroverde gebieden, ook niet in ruil voor gijzelaars. "We gaan de Gazastrook voor eens en altijd veroveren", zei Smotrich. "De bevolking in Gaza zal volkomen wanhopig zijn, omdat ze beseffen dat er geen hoop is en niets te verwachten valt in Gaza en zullen op zoek gaan naar een nieuw onderkomen", aldus de extreemrechtse minister.

Staakt-het-vuren

Maar het IPC stelt dat er een staakt-het-vuren moet komen om het risico op hongersnood te verkleinen en het catastrofale risiconiveau terug te draaien. Ook moeten er weer hulpmiddelen toegelaten worden in het gebied en moeten burgers en hulpverleners beschermd worden, zodat ze hun werk kunnen doen.

Daar sluit stichting CARE zich bij aan. De hulpverleningsorganisatie stelt dat "De enige manier om nog meer hongerdoden te voorkomen is om Israël te dwingen humanitaire hulp toe te laten tot Gaza." CARE roept de internationale gemeenschap daarom "met klem" op om "alles in het werk te stellen voor een blijvend staakt-het-vuren en de vrijlating van de gijzelaars".

VN-kinderrechtenorganisatie Unicef noemt het rapport van IPC een "schokkend, ondubbelzinnig alarm" en stelt dat "kinderen doodgaan door gebrek aan voedsel, schoon water en medische zorg, terwijl hulpgoederen aan de grens liggen." Suzanne Laszlo, directeur van Unicef Nederland, noemt de situatie onacceptabel en roept op tot het openen van de grenzen met Gaza. "Hulp moet naar binnen. Geen vertraging, geen voorwaarden, maar onbeperkte toegang."

Een 46-jarige ambtenaar van de gemeente Amsterdam is aangehouden voor medeplichtigheid aan explosies. Hij wordt ervan verdacht dat hij langere tijd op verzoek van anderen adressen heeft opgezocht in de gemeentesystemen. Op die adressen hebben volgens het Openbaar Ministerie vervolgens explosies of andere geweldsincidenten plaatsgevonden.

Het is niet duidelijk hoeveel zaken aan de verdachte worden gelinkt, maar het OM laat weten dat het gaat om meerdere explosies en aanslagen op woningen en bedrijfspanden.

Het OM denkt dat de man tegen betaling voor criminele contacten specifieke adressen in het hele land opzocht en die aan hen doorgaf. De verdachte zou hebben geweten dat de informatie die hij doorgaf door anderen gebruikt werd voor het plegen van ernstige misdrijven. Daarom wordt hij niet alleen verdacht van corruptie, maar ook van medeplichtigheid aan deze misdrijven.

'Betere controle nodig'

De verdachte was al een aantal jaar bij de gemeente in dienst. Vanuit zijn functie als administratief medewerker had hij toegang tot meerdere systemen, waaronder de Basisregistratie Personen. Hierin kunnen de adres- en persoonsgegevens van Nederlanders geraadpleegd worden.

"Het is logisch dat ambtenaren daar toegang toe hebben, maar wij vinden wel dat het toezicht op die ambtenaren en die systemen veel beter moet", zegt persofficier Vincent van Thiel van het Landelijk Parket. "Dat is ook wel een punt van zorg voor ons."

De overheid moet wat hem betreft beter controleren welke mensen in de systemen kunnen en wat zij met deze informatie doen, zodat "de informatie van burgers ook veilig is bij de overheid". Hoe lang de ambtenaar adressen zou hebben doorgespeeld is niet bekend.

Afpersing

Het OM kan niet zeggen of er sprake zou geweest van afpersing of dat de medewerker uit eigen beweging zou hebben gehandeld. Ook wil het OM niet zeggen waar de explosies en geweldsincidenten hebben plaatsgevonden.

De verdachte zit in beperkingen, wat betekent dat hij alleen contact mag hebben met zijn advocaat. Donderdag wordt hij voorgeleid aan de rechter-commissaris en hoort hij of hij langer moet vastzitten.

De Poolse regering heeft besloten het Russische consulaat in Krakau te dwingen tot sluiten, als straf voor de brand in een groot winkelcentrum in Warschau vorig jaar. Dat heeft buitenlandminister Sikorski aangekondigd via sociale media, exact een jaar na de brand.

Sikorski spreekt van een "walgelijke daad van sabotage door Russische veiligheidsdiensten" waardoor het grootste winkelcentrum in de hoofdstad vorig jaar totaal verwoest werd.

In het budget-winkelcentrum aan de Marywilska-straat huisden zo'n 1400 winkeltjes, veelal gerund door Vietnamees-Poolse ondernemers. De brand betekende een grote emotionele en financiële klap voor de Vietnamese gemeenschap in Warschau.

'We zullen alle daders pakken'

De Poolse premier Tusk zei gisteren al dat "we nu zeker weten dat de brand is aangestoken door Russische veiligheidsdiensten, en gecoördineerd vanuit Rusland. Sommige van de daders zijn al gearresteerd, van de anderen weten we de identiteit. We zullen ze allemaal pakken."

Als gevolg van Tusks woorden maakte het buitenlandministerie vandaag ook bekend de Russische ambassadeur te zullen ontbieden, om hem de beschuldiging van brandstichting voor te houden.

Eerder al consulaat gesloten

Het consulaat in Krakau, na Warschau de grootste stad in Polen, is niet het eerste Russische consulaat in Polen dat gedwongen wordt te sluiten. In oktober vorig jaar dwong de Poolse regering ook al het Russische consulaat in Poznan tot sluiting, toen als straf voor de "hybride oorlogsvoering" die de Russen tegen het land zouden voeren. De Russen zouden Polen daarmee willen straffen voor de financiële en militaire steun aan buurland Oekraïne.

Volgens de Polen ging het daarbij om niet-aflatende cyberaanvallen vanuit Rusland, maar ook om het illegaal over de grens zetten van migranten vanuit Belarus naar Polen. Ook beschuldigde Polen Rusland van sabotageacties, zoals brandstichting.

Vijf demonstranten die tijdens een herdenking op 5 mei in Wageningen zijn opgepakt, hebben aangifte gedaan tegen officier Marco Kroon voor onder meer mishandeling. Kroon, die de rang van majoor heeft, greep in toen demonstranten een toespraak van defensieminister Ruben Brekelmans verstoorden door het plein op te lopen.

Een demonstrant die door Kroon van het plein werd verwijderd liep naar eigen zeggen een schaafwond op. Volgens de advocaat van de demonstranten is Kroon schuldig aan het met geweld verstoren van een betoging. Advocaat Willem Jebbink zegt tegen persbureau ANP dat zijn cliënten vreedzaam en stil demonstreerden.

Volgens Jebbink had Kroon niet op eigen initiatief de betoging mogen afbreken. "Het roept de vraag op wie hier nu eigenlijk verantwoordelijk was voor de ordeverstoring", zegt de raadsman.

Bij de viering van de bevrijding op 5 mei ontvouwden twee van de vijf demonstranten spandoeken. Daarop stond onder meer "Bevrijding voor iedereen: trans rights, free healthcare, free education, animal liberation, free Palestine".

Kroon greep in. Op beelden is te zien hoe hij tijdens de toespraak het podium verlaat op het moment dat hij de demonstranten het plein op ziet lopen. Daarna trekt hij een van de demonstranten weg. Volgens de advocaat "meterslang".

Video van het moment dat Marco Kroon ingrijpt:

Jebbink zegt dat de politie eventueel had moeten ingrijpen en niet Kroon "omdat ingrijpen in een demonstratie pas kan na een besluit van de burgemeester". Volgens hem is een burgerarrest slechts toegestaan als daarbij geen onnodig geweld wordt gebruikt. "Dat was hier niet het geval", aldus de advocaat.

Marco Kroon heeft niet gereageerd op de aangifte. Hij noemde in een reactie de actie van de demonstranten ongepast en respectloos. Kroon zei dat hij wel extra alert was op verstoringen.

Gepast

Minister Brekelmans van Defensie heeft het opgenomen voor Kroon. In een bericht op X zegt hij de militair dankbaar te zijn voor zijn snelle en adequate handelen. "Ook toen de dreiging niet meteen helder was, was hij alert en de eerste die naar voren stapte." Brekelmans noemt het ingrijpen gepast en het verstoren van de viering ongepast.

Kroon kreeg de Militaire Willems-Orde, de hoogste militaire onderscheiding, voor zijn heldhaftige optreden in Afghanistan. Maar nadat hij die had gekregen kwam hij verschillende keren negatief in het nieuws. Zo werd hij eind 2020 veroordeeld tot een taakstraf van 80 uur en een boete van 120 euro.

Beyoncé, Eminem, Selena Gomez, het is slechts een greep uit de vele wereldsterren die deze week een nummer lanceerden ter ere van Ibrahim Traoré, de juntaleider van het West-Afrikaanse land Burkina Faso.

"Hij heeft het hart, hij heeft de vibe" zingt Rihanna met een lange uithaal, waarop Justin Bieber het refrein inzet: "Hij is de stem van het volk, de uitverkorene." Een ballad van R. Kelly ('vanuit de gevangenis') is met ruim anderhalf miljoen views de grootste hit.

Alleen: de tientallen lofzangen die videodienst YouTube overspoelen zijn niet echt, maar allemaal gemaakt met kunstmatige intelligentie (AI). Hetzelfde geldt voor de bijbehorende videoclips waarop Traoré in een heldenrol figureert: gebogen over een landkaart, tussen soldaten op het slagveld, in de armen van een huilende vrouw.

De AI-fabricaties maken deel uit van een hype rondom de Burkinese leider die, vooral online, een vlucht heeft genomen. Los van gekunstelde videoclips gaat Traoré ook viral op TikTok en Instagram in Afrika én ver daarbuiten. Hij wordt besproken in podcasts in de Verenigde Staten, in opiniestukken in Surinaamse media. Een artiest uit Jamaica schilderde afgelopen week zijn portret.

Vuist tegen het Westen

De hype barstte los toen generaal Michael Langley, de VS-commandant voor het Afrikaans continent, zich begin april kritisch uitliet over Traoré. Tegenover de Amerikaanse senaat verklaarde Langley dat Burkina Faso zijn goudreserves gebruikt om het militaire regime in het zadel te houden.

In dit met AI gemaakte lied lijkt het of Justin Bieber zingt over Ibrahim Traoré:

"Voor veel mensen bevestigt dat het beeld dat zij al langer hebben van het bemoeizuchtige neokoloniale Westen", zegt Ebenezer Obadare, onderzoeker bij de Council on Foreign Relations. "De woorden van Langley spelen al die gevoelens in de kaart. En daar tegenover staat een Afrikaanse leider zoals Traoré, die juist een vuist tegen hen maakt."

Daar kwam nog een poging tot staatsgreep bovenop. Op 21 april zei de junta een groot complot te hebben verijdeld dat erop uit was om het regime omver te werpen. Als steunbetuiging togen duizenden Burkinezen de straat op met vlaggen en foto's van Traoré. Ook in enkele andere steden, ook buiten Afrika, vonden (bescheiden) protestmarsen plaats.

Dat Traoré tweeënhalf jaar geleden zelf ook aan de macht kwam dankzij een staatsgreep, is volgens Rosalie Tarnagda, organisator van de manifestatie, niet relevant. "Hij is het grote voorbeeld voor de Afrikaanse jeugd," vertelt ze vanuit de hoofdstad Ouagadougou. "Er waait een nieuwe wind door Afrika, dat geeft ons hoop in Burkina Faso en ver daarbuiten."

Russische invloed

Die hoop is in tijden van oorlog hard nodig. Sinds tien jaar geleden jihadistische terreurgroepen er voor het eerst aanslagen pleegden, is Burkina Faso uitgegroeid tot het centrum van terreur in de West-Afrikaanse Sahel.

Traoré rechtvaardigde zijn machtsgreep met de belofte dat hij de oprukkende terroristen zou verdrijven. Hij koos daarbij voor een radicaal nieuwe aanpak: terwijl de Franse militaire missie in rap tempo werd opgedoekt, stuurde Rusland materieel en manschappen om het Burkinese leger te trainen.

Verschillende onderzoeken wijzen op de snelle toename van Russische invloed op het continent. Naast het opschalen van militaire steun doen zij dit ook door de inzet van soft power-initiatieven. Zo kochten zij verschillende televisie- en radiostations en lanceerden ze African Initiative, een nieuwsvoorziening die in Burkina Faso een eigen afdeling heeft.

Op deze kanalen wordt niet alleen de Russische president Poetin, maar ook coupplegers zoals Traoré de hemel in geprezen. "Rusland speelt een belangrijke rol in de persoonlijkheidscultus die rondom Traoré is opgetuigd", zegt Obadare. "Ze hebben in Traoré een icoon gevonden waarmee ze hun anti-westerse retoriek kunnen uitventen."

Nepnieuws

De inzet van nepnieuws wordt daarbij niet geschuwd. Het Africa Center for Strategic Studies van de Amerikaanse overheid spreekt van een viervoudige toename aan Russische desinformatiecampagnes over het hele Afrikaanse continent, een groot deel daarvan in de Sahel.

Hoewel het regime volhoudt dat Burkina Faso er onder Traoré op vooruitgaat, vertellen de cijfers een ander verhaal. Het aantal mensen dat omkomt door geweld is sinds zijn machtsgreep verder toegenomen; vorig jaar waren dat er volgens dataorganisatie ACLED zeker 7500, onder wie veel burgers.

Wie zich kritisch uitlaat riskeert een gevangenisstraf of zelfs naar het front te worden gestuurd. Daardoor rijst de vraag of Traoré wel écht zo geliefd is als de hype rondom zijn persoon nu doet geloven. En of de videoclips een oprecht eerbetoon zijn, of een promotiecampagne mogelijk zelfs van Russische makelij.

Nieuwsuur maakte eerder een video over hoe burgers in de Sahel-regio gevangen zitten tussen strijdgroepen. Van jihadisten van IS en al-Qaida, tot Russische huurlingen en regeringstroepen van de militaire junta's.

De politie heeft vanochtend een 25-jarige man uit Sittard aangehouden voor de moord op Xavier Durlinger. De man werd al eerder opgepakt in deze zaak en is op basis van nieuwe informatie opnieuw gearresteerd.

Precies drie jaar geleden verdween de 19-jarige Xavier Durlinger. Het lichaam van de tiener werd enkele dagen later gevonden in een bos in zijn woonplaats Sittard. Hij is met vijftien messteken om het leven gebracht.

Drugslijn

In april 2023 werd een verdachte aangehouden: een man van 23 jaar uit Sittard. Hij was net als Durlinger betrokken bij een drugslijn voor de levering van wiet en pillen. Hij zat een aantal maanden in voorarrest, maar werd in september dat jaar vrijgelaten door de rechtbank.

Nu is de inmiddels 25-jarige man opnieuw aangehouden. "Nieuwe onderzoeksinformatie heeft daartoe geleid", zegt een woordvoerder van de politie. Meer informatie is op dit moment niet bekend.

Kort na de vondst van het lichaam in 2022 werd al een 19-jarige verdachte aangehouden, maar hij werd na twee weken vrijgelaten vanwege een sluitend alibi. Daarnaast kwam zijn dna niet overeen met sporen die werden gevonden op de vindplaats van het lichaam. Hij is geen verdachte meer in de zaak.

Onafgebroken onderzoek

Sinds de moord op Durlinger is een onderzoeksteam van de politie onafgebroken bezig met de zaak, meldt de woordvoerder. "Tientallen getuigen zijn gehoord, honderden uren aan beeldmateriaal is doorzocht en er werd dna-onderzoek ingezet."

De zaak kreeg ook veel media-aandacht. Zo kwam het meermaals aan bod in Opsporing Verzocht. Aan de hand van de uitzending op 7 maart 2023 werd de huidige verdachte in eerste instantie aangehouden. Er werd toen aandacht gevraagd voor een fietser: die was op meerdere camerabeelden gezien en werd als mogelijke getuige bestempeld.

De fiets waarop hij reed, was mogelijk de fiets van Durlinger. De oproep leverde 120 tips op van kijkers en de man werd aangehouden - hij was de betreffende fietser.

Het duurt nog vaak te lang voordat veel strafzaken worden behandeld. Dat zegt de voorzitter van het College van procureurs-generaal Rinus Otte in het jaarverslag van het Openbaar Ministerie (OM). Dat gebeurt vooral bij zaken die te maken hebben met veelvoorkomende criminaliteit zoals inbraken, vernielingen en mishandelingen.

"Het gaat niet om zaken, maar om mensen aan wie we zo goed en snel mogelijk recht willen doen", stelt Otte.

Het OM heeft vorig jaar in totaal 214.500 misdrijvenzaken afgehandeld, tien procent meer dan het jaar daarvoor. In 2023 handelde het OM nog 206.100 misdrijfzaken af.

Strafbeschikking

Een kwart van de zaken is afgehandeld zonder tussenkomst van de rechter. Het OM kan geen celstraffen opleggen, maar heeft sinds 2008 de wettelijke bevoegdheid om bij overtredingen en misdrijven een strafbeschikking op te leggen.

Sinds dit jaar heeft het OM een koerswijziging ingezet om zo rechtbanken meer tijd te geven voor zwaardere strafzakenzaken en dus vaker zelf straffen op te leggen. Dat betekent dat verdachten bijvoorbeeld een boete, gebiedsverbod of een taakstraf krijgen. Daarnaast krijgen ze een strafblad.

Van het totale aantal afgehandelde misdrijfzaken waren bijna 53.000 zaken in 2024 strafbeschikkingen die door het OM zijn opgelegd, een toename van twee procent ten opzichte van het jaar daarvoor.

Uit de jaarcijfers van het OM blijkt verder dat er een toename was in het aantal minderjarigen dat verdacht wordt van zware misdrijven zoals brandstichting, straatroof of (poging tot) doodslag. Maar, zegt het OM, dat is een kleine groep van het totale aantal verdenkingen.

"Ook op de alsmaar toenemende online criminaliteit hebben we nog onvoldoende antwoord", zegt Otte. Hij stelt dat het OM "er alles aan blijft doen om dit te verbeteren". Het OM ziet wel een daling in cybercrimezaken zoals hacks en cyberaanvallen. De politie registreerde er 42 procent minder dan het jaar daarvoor.

Femicide, zedenzaken en zware criminaliteit

Ook is het OM sinds vorig jaar begonnen met het registreren van geweldsmisdrijven met vrouwen als slachtoffer om inzicht te krijgen in femicide. Daarbij is vaak een partner of ex-partner de dader, schrijft het OM. In 2024 kreeg het OM 24 moord- en doodslagzaken met een vrouwelijk slachtoffer en 49 van een poging tot doodslag.

Sinds juli vorig jaar is de nieuwe Wet seksuele misdrijven van kracht, waarin staat dat meer vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar zijn. De effecten daarvan zijn nog niet terug te zien in de hoeveelheid werk van het OM, maar het aantal aangiften bij de politie is wel met 7 procent gestegen.

Het doel van het OM is om 80 procent van dit soort zedenzaken binnen een halfjaar te behandelen. Dat is niet gelukt, in 2024 gebeurde dat bij ruim 40 procent.

Volgens het OM blijft de bestrijding van zware, georganiseerde criminaliteit een prioriteit. In dat soort zaken kregen 1278 verdachten een straf, waarvan bijna de helft een gevangenisstraf vanwege de handel of productie van drugs.