NOS Nieuws - Algemeen

Opsporingsdiensten schieten tekort bij het aanpakken van mensenhandel. Dat constateert Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, Conny Rijken.

Uit een eigen studie van de Nationaal Rapporteur blijkt dat er bij de politie, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Koninklijke Marechaussee veel signalen binnenkomen, maar dat de diensten daar wisselend mee omgaan. In sommige gevallen schieten de opsporingsdiensten "ernstig tekort", zegt Rijken.

Signalen van mensenhandel zijn bijvoorbeeld het ontbreken van huisvesting, seksuele uitbuiting of geweld en lange werkdagen. Daders lijken vaak misbruik te maken van kwetsbaarheden van slachtoffers, zoals psychische problemen, schulden of minderjarigheid.

"Ook mensen die niet specifiek op de portfolio mensenhandel zitten, moeten signalen herkennen, oppakken en doorverwijzen", stelt Rijken. "Denk bijvoorbeeld aan diefstal of bij het oppakken van een drugsrunner. Het kan zijn dat diegene in een netwerk zit. Ook de persoon achter de balie of de wijkagent moet daar alert op zijn en signalen doorsturen."

'Te afwachtend'

De rapporteur concludeert dat de opsporingsdiensten verschillen in het signaleren van mensenhandel. Volgens Rijken heeft de Arbeidsinspectie een "te afwachtende houding" en is er bij de Koninklijke Marechaussee "verwarring in de taakopvatting". Dat moet beter, stelt de rapporteur.

Uit de studie blijkt dat de Arbeidsinspectie te vaak, en zonder verder onderzoek, concludeert dat meldingen "geen zaak voor opsporing" zijn. Slechts in 30 procent van de gevallen spreekt de inspectie met een slachtoffer. Bij de politie gebeurt dit in 69 procent van de gevallen. De marechaussee spreekt bijna in alle gevallen (93 procent) met het slachtoffer.

Toch liggen er ook bij de marechaussee nog verbeterpunten, stelt Rijken. "Er heerst een verschil in opvatting over de werkwijze. Op sommige luchthavens start de marechaussee een observatie, maar bij andere luchthavens wordt er snel doorverwezen naar de politie. Want dan vinden ze het niet hun taak".

Rijken erkent dat de instanties kampen met personeelstekorten, maar stelt dat er juist daarom binnen de politie breed aandacht moet zijn voor dit probleem. "Dat kan de specialisten juist ontlasten en helpen."

Goedemorgen! De wereld reageert vandaag op de importheffingen die president Trump oplegde aan alle landen. Bij de rechtbank Midden-Nederland dient het kort geding dat kenniscentrum Rutgers heeft aangespannen tegen de christelijke stichting Civitas Christiana. En vanavond gaat de bekendste alien aller tijden onder de hamer.

Eerst het weer: een zonovergoten dag vandaag. Het wordt tussen de 18 en 21 graden. Morgen kan de temperatuur zelfs oplopen tot 22 graden. Daarna koelt het weer flink af.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Europese Unie wil in gesprek met de VS over de importheffing van 20 procent op producten uit Europa, die gisteravond (Nederlandse tijd) werd aangekondigd. Ook worden er tegenmaatregelen voorbereid, mochten die gesprekken niets opleveren.

"Dit is een grote klap voor de wereldeconomie", zei EU-voorzitter Von der Leyen vanochtend in haar eerste reactie op het besluit. Ze waarschuwt voor de gevolgen voor miljoenen mensen als Trump zijn plannen doorzet. "Ik weet dat velen van jullie teleurgesteld zijn in onze oude bondgenoot."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Een man kocht een tweedehands terrarium en dacht dat het leeg zou zijn. Volgens de verkoopster was haar boa constrictor al ruim een maand vermist. Niets bleek minder waar.

Provincies maken zich zorgen over de financiën van gemeenten, die in 2026 minder geld krijgen van het Rijk. Gemeenten zelf spreken om die reden van een 'ravijnjaar'. Provincies, die toezicht houden, bereiden zich voor op de gevolgen, onder meer door extra supervisie. Dat blijkt uit een rondvraag van de NOS en de regionale omroepen.

Gemeenten moeten het vanaf 2026 met in totaal 2,4 miljard euro minder doen, waardoor het lastiger wordt om sluitende begrotingen te maken. Provincies anticiperen door vroegtijdig contact te zoeken, vaker contact te hebben op ambtelijk niveau of "de vinger aan de pols te houden", laten woordvoerders weten.

Sommige provincies proberen nu al helder te krijgen in welke gemeenten er problemen te verwachten zijn. Zo verwacht de provincie Noord-Holland dat 35 van de 44 gemeenten voor een "grote financiële uitdaging" staan om de begroting in 2026 structureel sluitend te krijgen.

Op basis van de huidige gemeentebegrotingen voorziet Gelderland dat er straks in 21 gemeenten in de provincie tekorten zijn. "Met boekhoudkundige maatregelen zal het niet meer lukken zulke gaten te dichten." Gelderland telt 51 gemeenten.

De meeste provincies vinden het te vroeg om nu al te speculeren over het toepassen van "preventief financieel toezicht" bij gemeenten, zoals de verscherpte vorm van toezicht heet. Maar de provincie Noord-Holland verwacht nu al dat dat vanaf volgend jaar nodig zal zijn.

Fulltime-ambtenaar extra

Alle provincies bereiden zich dus nu al voor op volgend jaar door dit jaar intensiever contact te houden met gemeenten. Zo zegt Friesland: "De gemeenten met de grootste tekorten volgen wij dit jaar wat intensiever, door vaker ambtelijk contact."

Zuid-Holland zal "vroegtijdig met de gemeenten in contact treden om problemen in een vroeg stadium te signaleren". Flevoland zegt dat gemeenten die meer risico lopen, tijdig meer aandacht krijgen. Utrecht spreekt van "proactief toezicht". Eén provincie, Overijssel, heeft iemand fulltime aangenomen om extra supervisie te geven.

Brandbrief

Bij sommige projecten, zoals infrastructuur en woningbouw, is sprake van cofinanciering door het Rijk, gemeenten en provincies. Drie provincies zien nu al terughoudendheid bij cofinanciering bij toekomstige projecten. Het gaat om Utrecht, Noord-Holland en Flevoland.

Zo zegt Flevoland desgevraagd dat gemeenten bij dat soort projecten "een stuk voorzichtiger zijn met het toezeggen van bijdragen met het ravijnjaar in zicht". Utrecht laat weten dat "de discussies over bijdragen moeilijker zijn".

Limburg is met het oog op de financiële toekomst van gemeenten begonnen met het project GUN, Gemeentelijke Uitvoeringskracht Nieuwe Stijl. Concreet betekent het dat de gedeputeerde een-op-een-gesprekken voert met de burgemeesters, wethouders financiën en gemeentesecretarissen van alle 31 Limburgse gemeenten.

"Dit met als doel om op te halen waar de pijnpunten liggen en waar we als provincie bij kunnen helpen. Een groot gedeelte van deze gesprekken heeft al plaatsgevonden", laat Limburg weten.

Utrecht gooit het samen met de gemeenten over een andere boeg. De 23 gemeenten daar en de provincie stuurden deze week een brandbrief aan de Tweede Kamer. Daarin waarschuwen ze dat ze belangrijke taken zoals jeugdzorg en woningbouw onvoldoende kunnen uitvoeren als de geplande bezuinigingen vanuit het Rijk doorgaan.

Meedenken

De gemeenten nemen nu al maatregelen om zich voor te bereiden op dat zogenoemde ravijnjaar. Zo heeft de gemeente Meierijstad (Noord-Brabant) een lijst met 132 bezuinigingsvoorstellen gepubliceerd om de begroting tussen 2026 en 2029 sluitend te krijgen.

Zeker vijf gemeenten vragen hun inwoners om mee te denken over waar zij op moeten bezuinigen, bleek uit een rondgang van de NOS.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee. En dus zeggen NAVO-diplomaten "op alles" voorbereid te zijn bij het eerste bezoek van de Amerikaanse minister Rubio van Buitenlandse Zaken vandaag en morgen aan het hoofdkwartier in Brussel.

Onderwerpen op de agenda: voorbereiden van de NAVO-top eind juni in Den Haag en de oorlog in Oekraïne. Maar misschien wel het belangrijkste thema staat niet op de formele agenda: de toekomst van de relatie tussen de Amerikanen en de andere bondgenoten.

Zeven weken geleden waren uitspraken van Rubio's collega Hegseth de aanleiding voor het begin van een vertrouwensbreuk tussen de Verenigde Staten en de niet-Amerikaanse leden van de militaire alliantie.

Spanning binnen NAVO

Hegseths boodschap dat de Europese NAVO-leden en Canada veel meer voor hun eigen verdediging moeten gaan betalen, wordt door iedereen beaamd. Het was vooral de manier waarop de minister zijn collega's de les las die de bondgenoten schokte.

De minister van Defensie stelde plompverloren dat Oekraïne geen NAVO-lid kon worden, terwijl de alliantie het land vorige zomer nog beloofde dat het op een "onomkeerbaar" pad naar lidmaatschap zit. Ook bleek dat president Trump zonder enig overleg met de bondgenoten met de Russische president Poetin had gebeld.

Inmiddels lijken de diplomaten allemaal een spoedcursus 'omgaan met Trump' te hebben gevolgd. Want er klinken opvallend veel positieve en geruststellende woorden over het bezoek van Marco Rubio, hoewel in de wandelgangen niet ontkend wordt dat er "veel spanning" binnen de NAVO is.

Zorgen over intenties VS

Voor die spanning is alle aanleiding. De afgelopen weken ontstond twijfel over de Amerikaanse betrokkenheid bij de alliantie. President Trump herhaalt keer op keer dat hij Groenland wil "hebben", het autonome stuk van NAVO-lid Denemarken. De Groenlanders en de Denen verzetten zich daar fel tegen.

"De toon van de boodschap waarderen we niet", zei de Deense minister van Buitenlandse Zaken Rasmussen deze week op X. "Zo praat je niet tegen trouwe bondgenoten." De Financial Times meldt dat Rubio in de marge van de top ook een aparte afspraak heeft met Rasmussen om het over Groenland te hebben.

Trumps uitlatingen roepen de vraag op wat artikel 5 nog waard is, het fundament onder de militaire alliantie dat bepaalt dat landen elkaar te hulp schieten als een van hen wordt aangevallen. Mark Rutte, secretaris-generaal van de NAVO herhaalt keer op keer dat dit artikel volledig overeind staat. Maar dat de toewijding van de Verenigde Staten zo wordt benadrukt, laat zien dat er wel degelijk zorgen bestaan over de Amerikaanse intenties.

Militairen terugtrekken

Afgelopen weken meldden verschillende media dat de sterkste bondgenoot zou overwegen de NAVO-commandant, traditioneel een Amerikaan, te vervangen door een Europeaan. Dat zou "dramatische" gevolgen hebben, zeggen diplomaten, die erop wijzen dat zij "geen enkele aanwijzing" hebben dat zoiets "snel" staat te gebeuren.

Ook duiken berichten op dat de Verenigde Staten na dit jaar willen stoppen met het meedoen aan NAVO-oefeningen. En dan is er nog de mogelijkheid dat de Amerikanen een deel van hun 100.000 militairen die gelegerd zijn in Europa terug gaan trekken.

"Het ligt in de lijn der verwachting dat dit binnen een jaar gebeurt", zeggen betrokkenen. "Daar moeten we niet paniekerig over doen." Ze kunnen alleen maar hopen dat de aankondiging van de terugtrekking georganiseerd verloopt "en niet via een bericht op X waarin aangekondigd wordt dat een divisie verdwijnt".

Het is tekenend voor de sfeer binnen het bondgenootschap. De ijskoude ontvangst van de Oekraïense president Zelensky in het Witte Huis leidde tot onthutste reacties. En ook Signal-gate, waarin vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering zich denigrerend uitlieten over Europa, wekte niet bepaald vertrouwen. Meerdere landen werken inmiddels aan een langeretermijnplan voor een NAVO zónder de VS, schreef de Financial Times.

Afgrijselijk lelijke deal

Maar voorlopig kán het bondgenootschap helemaal niet zonder de VS, al zouden ze willen. Decennialang bezuinigden de Europese landen op defensie, in Nederland was oud-premier Rutte er grotendeels verantwoordelijk voor. Uitgerekend hij roept nu, samen met president Trump, het hardst dat de defensie-uitgaven sterk omhoog moeten.

Op het hoofdkwartier wordt daar vandaag opnieuw over gesproken, net als over Oekraïne. Onder de niet-Amerikaanse NAVO-leden is nervositeit over de uitkomst van gesprekken tussen Washington en Moskou over een einde aan de oorlog in Oekraïne. Ingewijden zijn bang voor een "afgrijselijk lelijke deal" over de hoofden van de Oekraïners en de Europeanen, waarbij veel concessies gedaan worden aan de Russen.

Voorlopig lijkt van een staakt-het-vuren nog geen sprake. Toch noemen diplomaten het nu al "niet acceptabel" als in zo'n deal komt te staan dat Oekraïne nooit NAVO-lid mag worden en neutraal moet blijven. Of dat NAVO-troepen uit de oostelijke lidstaten moeten verdwijnen en door Rusland geannexeerde Oekraïense gebieden erkend worden. "Wij gaan niet 'München 1938' uitvoeren', klinkt het vastberaden, met een verwijzing naar de beruchte deal van westerse landen met nazi-Duitsland.

Van Rubio worden vandaag en morgen geen verrassingen verwacht. Maar veel illusies hebben diplomaten niet. "Het zou de komende tijd ook best eens nóg erger kunnen worden."

Het team van de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Michael Waltz heeft ten minste twintig groepsgesprekken in de chatapp Signal opgezet over gevoelige onderwerpen, zoals de oorlog in Oekraïne of Gaza. Dat meldt het Amerikaanse nieuwsplatform Politico op basis gesprekken met vier mensen die zelf aan zo'n gesprek deelnamen.

Halverwege vorige maand werd een journalist onverwachts toegevoegd aan zo'n chatgesprek waarin een Amerikaanse aanval op Jemen werd gecoördineerd. In dat gesprek zaten ook vicepresident JD Vance en defensieminister Pete Hegseth. De journalist kon meelezen hoe de hooggeplaatste functionarissen spraken over de aanval.

Nu blijkt dat Waltz de app veel vaker gebruikt voor het bespreken van veiligheidszaken. Volgens Politico zijn er chatgesprekken bekend over Oekraïne, China, Gaza, het Midden-Oosten, Afrika en Europa.

'Heel normaal'

"Het was heel normaal om chatgesprekken te houden over een bepaald onderwerp op het gebied van nationale veiligheid", zegt een van de mensen die in zo'n gesprek zat. De andere leden waren vooral mensen uit het kabinet of hooggeplaatste stafleden.

Het is onbekend of in de gesprekken ook vertrouwelijke informatie is gedeeld. Wel zou het gaan om gevoelige informatie. Volgens een woordvoerder van de nationale veiligheidsraad is Signal toegestaan op toestellen binnen de Amerikaanse overheid, maar is het niet de bedoeling dat er vertrouwelijke informatie in gedeeld wordt.

Mogelijk kan de onthulling van Politico voor nieuwe problemen zorgen voor Waltz, stelt persbureau AP. Zowel binnen als buiten de regering was er kritiek op de veiligheidsadviseur. De Amerikaanse president Trump heeft Waltz tot nu toe altijd gesteund.

Wereldwijd wordt met boosheid, verbijstering en ontzetting maar ook weerstand gereageerd op de wereldwijde importheffingen die de Amerikaanse president Trump gisteravond aankondigde. "Een grote klap voor de wereldeconomie", reageert EU-commissievoorzitter Von der Leyen, "enorm teleurstellend", meent Japan, en China belooft tegenmaatregelen.

De aankondiging van Trump gaat recht in tegen 80 jaar streven naar minder handelsbeperkingen. "De wereldeconomie zal daar enorm onder lijden. Onzekerheid neemt toe, net als protectionisme. De gevolgen zullen ernstig zijn voor miljoenen wereldwijd", zegt Von der Leyen.

De EU wil in gesprek met de VS over de importheffing van 20 procent op producten uit Europa, maar er worden ook tegenmaatregelen voorbereid, waarschuwde Von der Leyen. "Ik weet dat velen van jullie teleurgesteld zijn in onze oude bondgenoot."

Wat de tegenmaatregelen kunnen zijn, maakte Von der Leyen niet bekend:

Producten uit China worden straks met 34 procent extra heffing belast, boven op 20 procent die al gold. "China verzet zich hier fel tegen en zal resoluut tegenmaatregelen nemen om zijn rechten en belangen te beschermen", reageert het ministerie van Handel zonder details te geven.

Trump pakt in zijn heffingen ook landen aan die als doorvoerhaven van Chinese producten gelden: Cambodja, Laos en Vietnam, die respectievelijk 49, 48 en 46 procent opgelegd krijgen. Die landen hebben nog niet gereageerd. Wel staan de beurzen in de regio procenten in de min. Met name aandelen van autofabrikanten gaan onderuit, vanwege de extra heffingen die daar ingingen.

Het Verenigd Koninkrijk, dat met een heffing van 10 procent het minst wordt getroffen, hoopt net als de EU op een deal met de VS. "De VS is ons trouwste bondgenoot, dus onze benadering is om kalm te blijven", zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken. "Niemand wil een handelsoorlog en onze bedoeling blijft een deal te sluiten."

Een overzicht van enkele opvallende tarieven die door Trump zijn ingesteld:

Hoewel Australië ook het laagste tarief van 10 procent opgelegd kreeg, sprak premier Albanese zijn teleurstelling uit. "Dit is niet het gedrag van een vriend. De beslissing van vandaag zal de onzekerheid in de wereldeconomie vergroten en de kosten voor Amerikaanse huishoudens opdrijven." Hij kondigde echter aan niet met tegenmaatregelen te zullen komen.

Andere landen waarschuwen dat tegenmaatregelen kunnen uitlopen op een verdere escalatie. "We zullen er alles aan doen om te werken aan een overeenkomst met de Verenigde Staten," reageerde de Italiaanse premier Meloni, "met als doel een handelsoorlog te vermijden die het Westen onvermijdelijk zou verzwakken ten gunste van andere wereldspelers".

Wat betekenen de importheffingen voor Europa? In de onderstaande video leggen we het je uit:

Canada en Mexico, de buurlanden van de VS, krijgen geen nieuwe heffingen opgelegd. Wel worden de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent van kracht. De Canadese premier Carney zegt met tegenmaatregelen te komen. "We gaan onze werknemers beschermen en we gaan de sterkste economie in de G7 opbouwen." Mexico komt later vandaag met een reactie.

Ook vanuit Den Haag klinken waarschuwingen voor een handelsoorlog. Frans Timmermans, fractievoorzitter van GroenLinks/PvdA, wil dat Europa met tegenmaatregelen komt als Trump zijn plannen doorzet. "Niemand in Europa wil een handelsoorlog. Want in zo'n oorlog heb je alleen maar verliezers", schrijft hij op X.

Dilan Yesilgöz (VVD) spreekt zich ook uit tegen de importtarieven. "Niemand is gebaat bij een handelsoorlog. Dat is schadelijk voor bedrijven en consumenten, in Europa maar ook in de VS zelf", schrijft de fractievoorzitter van de coalitiepartij. "Vrije, gelijkwaardige handel is de basis van onze Westerse samenleving. Belangrijkste opdracht voor ons is om ervoor te zorgen dat onze eigen economie zo onafhankelijk mogelijk is."

De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.

In de buurt van Budel-Dorplein, op de grens van Noord-Brabant en Limburg, heeft vannacht een natuurbrand gewoed. De brand brak rond 22.00 uur uit en was een paar uur later onder controle. Inmiddels is de brand helemaal geblust.

De brandweer sloeg groot alarm vanwege de brand. Door de aanhoudende droogte en de harde wind verspreidde het vuur zich snel.

Bekijk hier beelden van de natuurbrand en het blussen:

Volgens een woordvoerder van de brandweer stond een stuk van enkele honderden meters lengte in brand. Een brandweerpeloton, bestaande uit zes blusvoertuigen, werd ingezet om de brand te blussen. Een tweede peloton stond daarnaast klaar, maar hoefde niet te worden ingezet.

Hoe de brand is ontstaan, is onbekend. Het vuur vormde geen bedreiging voor de bebouwde kom.

In bijna heel Nederland geldt een verhoogd risico op natuurbranden: vorige maand waren er naar schatting al meer dan 80 van dat soort branden.

Amerikaanse onderzoekers hebben nieuwe aanwijzingen gevonden dat een gordelroosvaccinatie de kans op dementie kan verkleinen. De onderzoekers bekeken medische dossiers van ruim 280.000 ouderen.

Daaruit bleek dat ouderen die een vaccinatie met Zostavax kregen, binnen zeven jaar na de prik 20 procent minder vaak de diagnose dementie kregen dan ouderen die het vaccin niet hadden gekregen.

Voor het onderzoek werd gebruikgemaakt van een vaccinatieplan dat meer dan tien jaar geleden in Wales plaatsvond. Volgens nationaal beleid kwamen ouderen die op of na 2 september 1933 geboren waren, vanaf 1 september 2013 in aanmerking voor de inenting.

Door dit beleid ontstond er een natuurlijk experiment. Ouderen werden door het beleid automatisch in twee groepen verdeeld. Onderzoekers vergeleken individuen die een week na elkaar geboren waren: iets meer dan 52 procent werd geboren na de vaccinatiedatum, de andere groep ervoor.

"Degenen die een week voor 2 september 1933 zijn geboren, verschillen waarschijnlijk zeer weinig van degenen die een week later werden geboren," schrijven de onderzoekers in het wetenschapsblad Nature.

Verlaagde kans op dementie

Het onderzoek hield rekening met het feit dat niet alle ouderen geboren na 2 september 1933 het vaccin hebben gekregen. Volgens de cijfers hadden ouderen die de vaccinatie kregen 20 procent minder kans om dementie te krijgen. Bij vrouwen waren de effecten sterker.

"Voor het eerst kunnen we met meer zekerheid stellen dat het Zostavax-vaccin de kans op dementie verlaagt," zegt de Britse hoogleraar epidemiologie Pascal Geldsetzer tegen de Britse krant The Guardian. "Als er echt een causaal verband is, is dit een enorm belangrijke bevinding."

Verband onduidelijk

Het is niet de eerste keer dat het Zostavax-vaccin in verband wordt gebracht met een verlaagd risico op dementie. Toen het voor het eerst werd toegediend in de VS in 2006, wezen meerdere onderzoeken er al op dat gevaccineerden minder vaak dementie ontwikkelden.

Onderzoekers van de universiteit van Oxford in Engeland ontdekten vorig jaar dat een nieuwere variant van het vaccin, Shingrix, een sterker effect had.

Het is onduidelijk hoe het vaccin zou beschermen tegen de ontwikkeling van de hersenziekte. Anupam Jena, hoogleraar aan Harvard, schrijft in Nature: "De bevindingen zijn heel bijzonder." Het vaccin zou een goedkoop middel kunnen zijn, dat veel breder kan worden ingezet dan waar het eigenlijk voor bedoeld was.

Nederland

In Nederland hebben 310.000 mensen dementie, schrijft Alzheimer Nederland. 1 op de 5 mensen krijgt de ziekte, onder vrouwen is dat 1 op de 3. Naarmate je ouder wordt, wordt de kans op dementie groter.

Door de vergrijzing neemt het aantal mensen met dementie toe. Naar verwachting zullen in 2040 een half miljoen mensen in Nederland de ziekte hebben. Dementie is niet te genezen, maar met een goede behandeling wel te vertragen.

Hoofdonderzoeker Julia Dudley van het alzheimer-onderzoekscentrum in Engeland hoopt op nieuw onderzoek naar de werking van het vaccin tegen dementie. Dat zou mogelijk veel kunnen betekenen voor preventie van dementie en behandeling.

"Hoewel eerdere onderzoeken een verband suggereerden, laat dit onderzoek sterker bewijs zien, met een groter voordeel voor vrouwen", aldus Dudley tegen The Guardian.

De VS komt met een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie. Dat heeft president Trump bekendgemaakt in een toespraak in de tuin van het Witte Huis.

Voor alle landen wereldwijd komt er een minimumheffing op de import naar de VS van 10 procent, en voor diverse landen is dat percentage fors hoger. De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.

Trump voert de heffingen in omdat volgens hem andere landen Amerikaanse producten belasten. "Ons land is decennialang beroofd, afgezet, verkracht en geplunderd door landen dichtbij en ver weg, zowel vriend als vijand", stelde Trump bij de aankondiging. "Dit is Bevrijdingsdag."

'Gelijktrekken'

Trump spreekt van het gelijktrekken van tarieven. Elke heffing of belasting die wordt geheven op Amerikaanse producten in het buitenland wordt volgens de president nu aangepakt. "Ze doen het ons aan, dus we gaan het terugdoen."

Daar valt wat op af te dingen. Zo rekent hij voor de EU bijvoorbeeld de btw mee, een belasting die geldt op alle producten, niet alleen Amerikaanse. Bovendien heeft ook de VS een heffing die vergelijkbaar is met de btw, de sales tax, die overigens niet op nationaal niveau wordt geheven, maar door de staten, gemeenten en counties. Australië rekent hij een importverbod aan op rundvlees, dat het land in 2003 instelde om zichzelf te beschermen tegen BSE, de gekkekoeienziekte.

Trump hield een bord omhoog met alle landen waartegen algemene importheffingen worden ingesteld:

Voor sommige landen is het percentage fors hoger dan voor de EU. Zo kan Taiwan op een tarief van 32 procent rekenen voor de export naar de VS, Vietnam kan zelfs 46 procent tegemoet zien. Voor China wordt dat 34 procent, boven op de 20 procent die Trump eerder al oplegde aan het land.

Voor het Verenigd Koninkrijk gaat juist het laagste tarief van 10 procent gelden. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld Australië, Brazilië en Turkije.

Opvallend genoeg staan Canada en Mexico niet op de lijst met landen die te maken krijgen met de hogere importheffingen. Later maakte het Witte Huis bekend dat de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent voor de twee buurlanden, die twee keer werden uitgesteld, nu toch worden ingevoerd.

Een aantal opvallende namen die nu getroffen door Amerikaanse tarieven:

De president had vorige week al aangekondigd dat er heffingen van 25 procent zouden komen op auto's uit het buitenland, en dat bevestigde hij nog eens. Die importheffingen gaan morgen (Amerikaanse tijd) in. De eerder ingevoerde tarieven op staal en aluminium blijven van kracht en worden niet verhoogd.

Met het doorzetten van deze importheffingen wil Trump het aantrekkelijker maken om in de VS te produceren. Volgens hem heeft het land de afgelopen decennia te veel fabrieken naar het buitenland laten vertrekken en zijn er daardoor veel banen verloren gegaan. Door nu producten uit het buitenland veel duurder te maken kan dit worden hersteld, is het idee.

"Onze belastingbetalers zijn meer dan vijftig jaar lang belazerd, maar nu niet meer", aldus Trump. "2 april zal herinnerd worden als de dag van de wederopstanding van de Amerikaanse industrie, de dag dat de VS zijn lot weer in eigen handen nam en we Amerika weer rijk maakten, lekker rijk."

Twijfels

Economen betwisten dat Trumps agressieve heffingenstrategie de VS voordeel oplevert, maar vrezen juist dat ze de VS in een recessie storten die mogelijk de wereldhandel meesleept.

Ook in zijn eerste termijn als president had hij zulke heffingen ingevoerd, maar de kosten van tarieven op staal kwamen bijvoorbeeld vooral bij Amerikaanse autokopers terecht. Verschillende landen reageren ook nu weer op het Amerikaanse protectionisme door zelf importheffingen tegen de VS te verhogen.

Al sinds zijn inauguratie in januari heeft Trump gedreigd met importheffingen. Hij heeft al eens nieuwe tarieven aangekondigd, maar stelde ze daarna ook weer geheel of gedeeltelijk uit. Tot vandaag zijn alleen de heffingen van 25 procent op staal en aluminium en 20 procent op alle goederen uit China daadwerkelijk van kracht geworden. Daar komt nu dus verandering in.

Deze wispelturigheid leidde de afgelopen maanden tot onzekerheid bij bedrijven binnen en buiten de VS. Tot de toespraak van Trump vanavond (Nederlandse tijd) wisten veel bedrijven niet of zij getroffen zouden worden door de nieuwe heffingen.

Is de handelsbalans tussen Europa en de VS wel zo oneerlijk?

De gemeente Utrecht kan voortaan informatie opvragen bij Duitse gevangenissen over Utrechtse gevangenen die in dat land een plofkraak hebben uitgevoerd. Het moet daardoor duidelijk worden wanneer de veroordeelde vrijkomt, zodat in Nederland een begeleidingstraject kan worden opgestart.

"Aan de ene kant moet je mensen straffen die over de schreef gaan", zegt burgemeester Dijksma. "Maar ze komen meestal niet beter uit de gevangenis dan ze erin gingen." Met een-op-een-begeleiding krijgen ex-gevangenen meer perspectief, verwacht ze. "We begeleiden ze ook om te voorkomen dat ze weer in oude fouten vervallen."

Bankbiljetten onbruikbaar

Opvallend vaak komen plofkrakers in Duitsland uit Utrecht en Amsterdam. De meest recente cijfers van het Bundeskriminalambt, de federale recherche in Duitsland, gaan over 2023. Toen kwamen 160 van de 201 plofkraakverdachten uit Nederland.

Veel Nederlandse plofkraakbendes wijken uit naar Duitsland, omdat maatregelen in Nederland de kans op een succesvolle plofkraak hebben verkleind. Zo zijn buitgemaakte bankbiljetten vaak onbruikbaar doordat ze na een explosie automatisch aan elkaar worden gelijmd.

De buurlanden werken al langer samen om dat aan te pakken, maar het uitwisselen van informatie over de afloop van een celstraf is nieuw.

Meer misdrijven

Vooral in de deelstaat Noordrijn-Westfalen, die aan Nederland grenst, komen veel plofkraken van Nederlanders voor. Minister van Justitie Limbach werkt graag mee aan het uitwisselen van de informatie. "Toen we veel plofkraken hadden sloten meer banken de pinautomaten. Daarom is het heel belangrijk voor ons om deze vorm van criminaliteit te stoppen", zegt hij. In Duitsland is het nog heel gebruikelijk om in winkels contant af te rekenen.

De plofkraak is vaak niet de enige misdaad die daders begaan, zegt Cecile Kosterman van de politie Midden-Nederland tegen RTV Utrecht. "Daders scheuren met een volgeladen achterbak van Duitsland naar huis", zegt ze. "Het is een risico om hard te rijden op de snelweg. We hebben daardoor ook in Nederland dodelijke slachtoffers gehad."

Volgens Kosterman worden de explosieven vaak in garageboxen bewaard waar ook mensen boven wonen. Bovendien wordt na een plofkraak illegaal geld in omloop gebracht in de maatschappij. "Daarmee stellen we ons land beschikbaar om wit te wassen, en dat wil je natuurlijk niet."

Beeldbellen

Vandaag diende Dijksma het eerste informatieverzoek in. De begeleiding verschilt per persoon. Het kan bijvoorbeeld gaan om fysieke bezoeken, beeldbellen of contact via het netwerk van de gedetineerde. Het is voor de gevangenen niet verplicht om de hulp van de gemeente aan te nemen.

Een bijeenkomst over de komst van een nieuw asielzoekerscentrum in de Brabantse gemeente Best is voortijdig afgebroken nadat er een protest was uitgebroken.

In sporthal Naastenbest waren zo'n vierhonderd mensen aanwezig. Buiten stonden actievoerders die meermaals probeerden het pand te betreden, meldt een woordvoerder van de politie. "Ze zijn via verschillende ingangen ook binnen geweest, maar werden elke keer weer naar buiten gedirigeerd."

Voor de sporthal waar de bijeenkomst was werd vuurwerk afgestoken:

Volgens Omroep Brabant probeerden mensen die bij de informatiebijeenkomst waren ook van binnenuit de toegangsdeur te openen voor actievoerders van buiten. De regionale omroep schrijft dat wethouder Dijkhoff (Financiën) dat wist te voorkomen.

Vuurwerk afgestoken

Toen de sfeer behalve buiten ook binnen onrustig werd, besloot de burgemeester de bijeenkomst te beëindigen en alle aanwezigen te laten vertrekken. Zij werden door de aanwezige politie naar buiten geëscorteerd.

Op dat moment "gingen dus meer deuren open", zegt de woordvoerder, en kwam er "meer druk op" van buitenaf om binnen te komen. "Het heeft elkaar gekruist", zegt hij. "Daardoor is het onrustig geworden."

Er werd vuurwerk afgestoken in het gebouw en er werd met eieren gegooid. Volgens Omroep Brabant werd ook buiten een vuurwerkbom afgestoken, maar dat kan de politiewoordvoerder niet bevestigen. Wel weet hij dat in ieder geval één persoon is aangehouden voor het afsteken van vuurwerk.

Bedreigd

De burgemeester en aanwezige wethouders werden bedreigd door actievoerders, maar ook zij hebben de sporthal veilig kunnen verlaten. Volgens de politiewoordvoerder is de rust inmiddels weergekeerd.

De protesten richten zich tegen plannen van de gemeente om maximaal 192 asielzoekers op te vangen op een locatie aan de Hooiweg in Best.

De populaire Britse rockband Muse heeft een concert in Istanbul afgezegd na druk van demonstranten die gekant zijn tegen president Erdogan. Ook hebben studenten opgeroepen om bedrijven te boycotten die banden hebben met het Turkse regime.

Muse, bekend om concerten op enorme schaal met veel decorstukken en lichteffecten, zou op 11 juni optreden op een groot festivalterrein in de stad. Fans hadden echter hun ongenoegen geuit omdat bij het concert het bedrijf DBL Entertainment van concertpromotor Abdülkadir Özkan betrokken was. Die ondernemer heeft zich kritisch uitgelaten over demonstranten.

Op sociale media veroordeelde hij een schermutseling in een vestiging van de grote koffieketen EspressoLab in Istanbul. Die wordt geboycot door mensen die demonstreren tegen de arrestatie van burgemeester Imamoglu van Istanbul.

Zij stellen dat de keten zijn omvang dankt aan overheidssteun. In de vestiging was een vechtpartij tussen Erdogan-aanhangers en Imamoglu-aanhangers uitgebroken. Özkan sprak op X over "agressie tegenover de hoofdstad" en noemde het "een daad van hoogverraad".

Hoewel hij later stelde dat hij het recht om te demonstreren respecteert en beweerde dat er sprake was van een misverstand, was het hek al van de dam: veel mensen riepen artiesten op om niet meer met Özkans bedrijf te werken.

Ook Muse heeft daar gehoor aan gegeven: "Na zorgvuldige afweging en gehoord de feedback en zorgen van onze fans, hebben we besloten onze show in Istanbul uit te stellen tot 2026 zodat we zeker weten dat DBL Entertainment er niet meer bij betrokken is."

Hoogspanning

Turkije staat onder hoogspanning na de arrestatie van Imamoglu. Die wil het in 2028 opnemen tegen president Erdogan namens oppositiepartij CHP. Zijn aanhangers zijn ervan overtuigd dat zijn arrestatie politiek gemotiveerd is en ook Nederland en de Europese Unie hebben hun erover zorgen geuit.

Het oppakken van Imamoglu heeft geleid tot grote protesten in het hele land, waarbij de politie hard ingreep en waarbij meer dan 1800 mensen zijn opgepakt. Uit onvrede publiceerde de CHP een lijst met bedrijven die volgens hen nauw samenwerken met de regering en riep op die te boycotten.

Couppoging

Onder deze bedrijven zijn dus onder meer koffieketen EspressoLab en winkels van mediabedrijf Turkuvaz Group. Studenten die de CHP steunen gaven hier gehoor aan en hadden vandaag uitgeroepen tot een dag waarop geen producten van deze bedrijven gekocht mochten worden.

De regering is ontstemd over de oproep van de CHP. De minister van Binnenlandse Zaken sprak over "sabotage" en een "couppoging tegen onze economie". Zijn collega van Handel raadde bedrijven die schade lijden aan om die te verhalen op degenen die tot de boycot hebben opgeroepen.

In België heeft een Canadees gezin bijna 100 kilo cocaïne gevonden in het camperbusje dat ze van Uruguay naar de haven van Antwerpen hadden laten verschepen. Dat melden Belgische media. Het gezin is op wereldreis en was zelf met het vliegtuig overgekomen.

De drugs kwamen vorige week vrijdag aan het licht toen de toeristen stopten bij een tankstation en de camper inspecteerden. Opeens bleken er tientallen met plastic omwikkelde blokken in de kofferruimte te liggen.

Het tankstation waar de Canadezen de ontdekking deden, wordt vaak bezocht door politieagenten die pauze hebben. Ook nu waren ze in de buurt. "De toeristen hebben de agenten aangesproken. Die zagen dat het waarschijnlijk om cocaïne ging", zegt een woordvoerder van het parket in Antwerpen tegen de VRT.

Andere camper gehuurd

"Vervolgens hebben ze de toeristen weggebracht. Enerzijds uit veiligheid, anderzijds ook om ze te verhoren." Er zijn geen aanwijzingen dat het gezin iets met de drugssmokkel te maken heeft.

Nadat ze een verklaring hadden afgelegd mochten ze hun reis vervolgen. Het gezin heeft hiervoor een andere camper gehuurd. Ondertussen loopt een onderzoek naar de drugssmokkel en wie hiervoor verantwoordelijk is.

Is er iets nog typischer Amerikaans dan een goed glas bourbon? Als je die vraag stelt aan Brent Goodin, bourbonstoker uit Kentucky, dan is het antwoord volmondig nee. "Al helemaal niet als je het ook nog eens schenkt uit zo'n mooie fles als deze," vertelt Goodin enthousiast terwijl hij een fles op tafel zet met een dop in de vorm van een zeearend. "Dit schreeuwt gewoon Amerika."

Het is precies de reden waarom de Europese Unie overweegt om deze variant van whiskey zwaar te gaan belasten met invoerheffingen. Het is een strafmaatregel in antwoord op de handelsoorlog van Trump.

Liefde voor bourbon én Trump

Daarvoor betalen ze in Kentucky de prijs. Want als je weleens geniet van een glas bourbon, komt het drankje vrijwel zeker uit de "Bluegrass State". Toen Ierse en Schotse immigranten zich er in de 18e eeuw vestigden namen ze ook hun voorliefde voor whisky mee. Het basisingrediënt graan werd alleen vervangen door maïs, dat in de VS ruim voorhanden was.

Van alle bourbon die wereldwijd verkocht wordt, komt nog steeds 95 procent uit deze staat. Meer dan honderd stokerijen telt Kentucky, van groot tot klein. Vorig jaar gezamenlijk goed voor een omzet van negen miljard dollar. Bourbon betekent banen en het is bovendien een magneet voor toeristen.

Kentucky en bourbon vormen dus een perfecte blend. Dat gaat ook op voor de combinatie Trump en Kentucky. Afgelopen november kon hij hier op veel stemmen rekenen. Die steun is onverminderd en dat hoor je overal terug op straat, in de bar of in de bourbon-distilleerderijen.

Bourbonstokers blijven Trump steunen, zelfs nu zijn handelsbeleid indirect de lokale economie dreigt te raken:

Brent Goodin heeft bourbon in zijn genen zitten. "Mijn familie doet dit al sinds het jaar 1800." Samen met zijn drie zoons staat hij aan het hoofd van de distilleerderij Boundary Oak. "We produceren hier op ambachtelijke wijze zo'n vijf vaten per dag en sinds een tijdje produceren we ook voor de Europese markt."

Maar die verkoop ligt op het moment zo goed als stil. De onzekerheid over toekomstige invoerbelastingen leidt er nu al toe dat de bestellingen teruglopen. En dat terwijl de Europese markt juist belangrijk is voor de Amerikaanse producenten.

Het is een groeimarkt waar consumenten aan het warmlopen zijn voor sterke drank Made in the USA. Een welkome ontwikkeling, want de binnenlandse markt is verzadigd en er blijven om die reden te veel vaten op de plank liggen.

Geen Amerikaanse auto's

Grote producenten zoals Brown-Forman en Jack Daniels kondigden eerder al ontslagrondes aan. De gouverneur waarschuwt dat importtarieven een "verwoestend effect" kunnen hebben op de economie van Kentucky.

"Het gaat me waarschijnlijk geld kosten, maar ik denk uiteindelijk dat we het wel kunnen volhouden," vertelt Goodin, terwijl hij iets laat proeven uit een van de vele pruttelende vaten. President Trump rekent hij niet af op zijn beleid. "Ik geloof dat hij beter weet wat goed voor ons is dan wijzelf."

"Zelf ben ik ook in Europa geweest en toen is me opgevallen dat er helemaal geen Amerikaanse auto's bij jullie rondrijden. Het voelt gewoon alsof er iets niet klopt. Het is niet eerlijk."

Goodin is niet de enige die de rekening van de handelsoorlog nu al gepresenteerd krijgt. In de Bourbon Barrel Tavern in het historische deel van Elizabethtown vertelt Steve Smith over zijn grote passie. "Achter de bar hebben we meer dan vierhonderd soorten bourbon om uit te kiezen."

Met zijn passie voorziet hij ook in zijn levensonderhoud. Hij runt de bar en is mede-eigenaar van een exportbedrijf in bourbon. Smith heeft contact met de lokale producenten in Kentucky, zijn broer verzorgt de distributie vanuit Litouwen. "In Europa zien we de afgelopen tijd het enthousiasme voor bourbon groeien."

Ondanks de berichten blijft ook Smith optimistisch. "Ik heb er vertrouwen in dat het uiteindelijk wel losloopt. En misschien kunnen we op zoek naar andere afzetmarkten. Zoals India of Oekraïne."

Geduld

Ook Goodin blijft hoopvol over de toekomst. "Veel mensen steunen Trump omdat ze verandering willen. Hij is geen onredelijke man en hij zal ervoor zorgen dat iedereen hier uiteindelijk goed uit zal komen. Als er één eigenschap is die wij als bourbonstokers hebben, dan is het geduld. En dat komt nu heel goed van pas."

Vrouwenkledingketen Gerry Weber is failliet verklaard door de rechtbank in Amsterdam. Volgens de curator is er een "zeer reële kans op een doorstart van de Nederlandse tak van de winkelketen op korte termijn". De winkels blijven de komende zes weken nog open.

Het Duitse bedrijf is in ruim zestig landen actief, maar de modeketen zit al een tijd in zwaar weer. In Duitsland is de keten al failliet verklaard. Het proces om het bedrijf te verkopen is daar al verder.

Binnen dat proces kwamen volgens curator Marc van Zanten ook reële kopers voor de Nederlandse tak naar voren. Het gaat om "grote, serieuze en bekende partijen die in dezelfde markt opereren", aldus Van Zanten.

"Daarom hebben wij vandaag het faillissement aangevraagd om de verkoop te vergemakkelijken", aldus de curator. "Met de schuldenlast van Gerry Weber was een verkoop van de keten zonder faillissement niet mogelijk."

Winkels en personeel

De kledingketen heeft in totaal 38 winkels in Nederland en bijna 200 mensen in dienst. Het is de wens om de winkels operationeel te houden voor de koper, zegt Van Zanten. Dat zou de kans vergroten dat het merk nog in Nederland kan blijven bestaan.

De medewerkers zijn ontslagen, maar hebben een wettelijke opzegtermijn van zes weken, waarin zij werkzaam blijven in de winkels en op het hoofdkantoor. "We hebben ontzettend goed en ervaren personeel dat kennis heeft van de klanten van Gerry Weber", zegt Van Zanten. "Als we die moeten laten gaan, is dat zonde voor het merk."

De webshop is nog in de lucht, maar klanten kunnen geen bestellingen meer doen omdat het Duitse betaalsysteem niet meer actief is.

Elon Musk stopt volgens meerdere Amerikaanse media "in de komende weken" als regeringspartner en hoofd van DOGE, het adviesorgaan dat de opdracht heeft om de overheidsuitgaven terug te brengen.

Op het functioneren van Musk was van het begin af aan al veel kritiek, niet alleen uit Democratische hoek, maar ook van sommige Republikeinen. Zij hekelden dat de ondernemer een belangrijke rol als 'speciale overheidsmedewerker' binnen de overheid vertolkte, zonder dat hij officieel werd aangesteld of dat hij formeel verantwoording hoefde af te leggen.

Voor de functie van speciale overheidsmedewerker staat in principe een periode van 130 dagen. Voor Musk zou die termijn eind mei aflopen, maar aangenomen werd dat er daarna door Trump en zijn kabinet naar een manier zou worden gezocht om hem aan te houden.

Informelere rol

Volgens ingewijden die onder meer Politico en ABC News spraken is Trump nog steeds blij met Musk en DOGE, maar hebben de twee de afgelopen dagen besloten dat hij zich weer gaat richten op zijn bedrijven. Trump zou op een kabinetsvergadering op 24 maart al gesproken hebben over een mogelijk afscheid van Musk, die wel een informelere rol zou houden als adviseur.

Volgens sommige mensen die Politico sprak is er echter een groeiende frustratie over de onvoorspelbaarheid van de miljardair en zou hij worden gezien als een politiek risico voor de regering.

'Flauwekul'

Persvoorlichter van het Witte Huis Karoline Leavitt doet op X het nieuws over het vertrek van Musk af als "flauwekul" (garbage). "Elon Musk en president Trump hebben beiden in het openbaar al gezegd dat Elon zou vertrekken als speciale overheidsmedewerker nadat zijn geweldige werk bij DOGE voltooid zou zijn."

Trump zelf hintte maandag al op een vertrek van Musk, hoewel hij toen nog niet sprak over een mogelijke datum. "Ik vind hem geweldig", zei Trump tegen aanwezige pers. "Maar hij heeft ook een groot bedrijf te runnen. En dus moet hij op gegeven moment teruggaan. Dat wil hij", stelde de president.

Verkiezingen gekocht

Het nieuws komt kort nadat een conservatieve rechter in de staat Wisconsin de verkiezingen voor het hoogste gerechtshof van de staat verloor. Musk stak vele miljoenen in de campagne van deze rechter, Brad Schimel.

De miljardair gaf geld aan kiezers die op hem zouden stemmen, maar desondanks won de progressieve Susan Crawford met 54 procent van de stemmen. De Democraten voerden specifiek campagne tegen het optreden van Musk, die zij afschilderden als miljardair die verkiezingen heeft gekocht.

Sinds januari is de verkoop van Musks autobedrijf Tesla sterk afgenomen. Behalve met toenemende concurrentie vanuit China heeft dat volgens sommige analisten ook te maken met 'Tesla-schaamte': mensen zouden minder snel geneigd zijn een auto te kopen van een merk waarvan de eigenaar zo'n grote rol speelt in de regering-Trump.

Op de beurs in New York werd het nieuws van het mogelijke vertrek van Musk uit de regering, en dus een terugkeer naar zijn bedrijven, goed onthaald. Kort na het bericht van Politico steeg de waarde van het aandeel van Tesla meer dan 5 procent.

De berichten over het voedseltekort in Gaza worden steeds alarmerender. Alle 25 bakkerijen van het Wereldvoedselprogramma (WFP) zijn dicht wegens gebrek aan meel en gas om de ovens mee te verhitten. De laatste voedselhulp wordt binnen de komende twee weken uitgedeeld, waarschuwen hulporganisaties.

De twee miljoen Gazanen zijn compleet afhankelijk van hulpgoederen van buitenaf. Begin vorige maand legde Israël een totale blokkade op aan het gebied. Sindsdien zijn er geen voedsel, water, brandstof of medicijnen binnengekomen.

De blokkade bleek de opmaat naar de hervatting van grootschalige militaire aanvallen op Gaza op 18 maart, na een bestand dat twee maanden standhield. Vandaag kondigde Defensieminister Katz een uitbreiding van het offensief aan. Hij zegt dat Israël grote delen van Gaza gaat innemen.

'Afschuwelijke verhalen'

"Er is ontzettend weinig voedsel beschikbaar", zegt Mirte Bosch, humanitair beleidsadviseur bij Oxfam Novib. "Sinds de afsluiting van hulp zijn de prijzen van groente en fruit met 200 procent gestegen."

Bosch zegt dat haar collega's in Gaza "afschuwelijke verhalen" doorgeven over honger en ondervoeding. "Het is al de dagelijkse realiteit dat kinderen maaltijden moeten overslaan. Tot kort geleden overleefden veel families op brood en thee, maar nu de bakkerijen dicht zijn is er voor veel van hen ook geen brood."

Niet alleen honger heerst, maar ook dorst, zegt Bosch. Israël heeft begin maart ook de stroomtoevoer afgesneden naar de belangrijkste ontziltingsinstallatie in Gaza. "Daardoor verloor een half miljoen mensen toegang tot schoon water, en ook in andere delen van Gaza is de waterproductie nagenoeg onmogelijk. Daardoor zien we nu een toename in besmettingsziekten die te voorkomen zouden zijn als ze schoon water hadden om mee te wassen."

Bombardementen hebben ook veel landbouwgrond en waterinfrastructuur vernietigd. "Dat treft dus waterstations die water rondpompen, watertanks, leidingen, zuiveringsinstallaties en irrigatiekanalen. En zelfs voor het bestand inging, mochten wij van Israël geen kleine zuiveringsinstallaties die op zonne-energie werken Gaza binnenbrengen."

Twistgesprek over hulp

Het Israëlische leger spreekt de berichten over het voedseltekort tegen en beschuldigt Hamas ervan de eigen bevolking uit te hongeren. Volgens het legeronderdeel dat hulptransporten naar Gaza coördineert reden er tijdens het staakt-het-vuren meer dan 25.000 trucks met voedsel en hulpgoederen het gebied binnen. Dat zou meer dan genoeg voedsel moeten zijn voor lange tijd, "als Hamas het maar aan de burgers gaf", zegt het leger.

Een woordvoerder van de Verenigde Naties noemt de Israëlische uitspraak "belachelijk" en zegt dat "alleen de laatste restjes van onze voorraad nog overblijven." De woordvoerder voegt toe dat "de WFP zijn eigen bakkerijen niet voor de lol dichtgooit. Als er geen meel en geen gas is, kunnen ze niet openblijven."

Maar volgens Israël is de VN alleen verantwoordelijk voor zo'n 30 procent van alle hulp die tijdens het bestand binnenkwam, en zou veel van de andere 70 procent door Hamas worden achtergehouden.

"Wat betreft die claim van Israël, het gaat in ieder geval niet op voor de hulpgoederen van Oxfam Novib", zegt Bosch. "Wij monitoren heel streng op wat er binnengaat en waar dat terechtkomt. Tijdens het bestand hebben we 200.000 mensen geholpen met voedsel en andere levensbehoeften."

Bosch reageert ook sceptisch op de uitspraak van Israël dat er meer dan genoeg voedsel is. "Het is niet zo dat er tijdens het staakt-het-vuren grote voorraden zijn aangelegd in Gaza. Alles wat er binnenkwam, was meteen nodig vanwege de grote tekorten die er al waren. Wij erkennen dat beeld dus absoluut niet."

Tekorten en onveiligheid

Oxfam Novib heeft in Gaza ook bijna niets meer om uit te delen, zegt Bosch. "Vorige week waren onze voorraden zo goed als leeg. Onze hygiënekits zijn ook bijna op. We kunnen alleen nog in heel beperkte mate drinkwater uitdelen aan ontheemde gemeenschappen en een beetje financiële hulp bieden aan families die het voedsel op de lokale markten kopen."

Behalve het gebrek aan hulpgoederen is inmiddels de veiligheid van hulpverleners ook een groot probleem, benadrukt Bosch. "Voor het staakt-het-vuren inging, was er een notificatiesysteem waarmee hulpverleners het Israëlische leger op de hoogte konden stellen als ze ergens in het oorlogsgebied hulp gingen geven. Na het hervatten van de vijandigheden, wordt dit systeem door Israël niet meer gebruikt. Daardoor is er geen enkele veiligheidsgarantie meer voor hulpverleners."

Het moet even schrikken zijn: een tweedehands terrarium kopen waar een slang in verstopt blijkt te zitten. De boa van de voormalige eigenaresse zat onverwacht nog in de dubbele bodem van het verblijf.

Auke Haagsma uit het Overijsselse dorp Kuinre tikte het terrarium afgelopen weekend op de kop. Hij wilde het gaan gebruiken voor zijn leguaan, die wel toe was aan een groter verblijf. "Het was een mooie aanbieding", vertelt hij bij regionale omroep Oost. "Alles erop en eraan, voor honderd euro."

De voormalige eigenaresse had wel verteld dat er ooit een boa constrictor in het verblijf had geleefd, maar dat die er niet meer was. "Ik dacht dat die overleden was", zegt Haagsma. Maar het bleek dat het vrouwtje vermist was. Totdat het terrarium na de koop verplaatst werd.

De slang bleek tijdens het uitladen verstopt in de dubbele bodem:

Haagsma informeerde de eigenaresse van de slang over zijn vondst. "Ze was net zo verbaasd als ik", zegt hij. Maar ze hoefde het dier niet terug te hebben, voegt hij daaraan toe.

Gelukkig was in Kuinre wel ruimte voor het beest, dat ruim twee meter lang is. Haagsma en zijn vriendin delen een grote passie voor dieren. Ze hebben behalve katten ook al meerdere slangen en een leguaan in huis.

De boa hebben ze de naam 'Star' gegeven, geïnspireerd op de manier waarop ze het nieuwe huisdier hebben gevonden: er staan altijd sterren aan de hemel, ook al zijn ze niet altijd te zien.

Wurgslang

De boa constrictor is een wurgslang en komt uit de familie van de reuzenslangen. Het dier komt vooral voor in Zuid-Amerika. Ze kunnen maximaal 4 meter lang worden en wegen tot 15 kilo.

Gevaarlijk voor de mens is de boa constrictor niet: de soort is te klein om mensen aan te kunnen vallen.

In Slowakije is een plan goedgekeurd waarin staat dat 350 beren mogen worden doodgeschoten. Het besluit komt nadat zondag het lichaam van een man werd gevonden in een bos in het midden van het land. De 59-jarige leek volgens de autoriteiten te zijn "verscheurd" door een bruine beer.

Volgens de minister van Milieu is het aantal aanvallen op mensen gestegen. Het eerste fatale slachtoffer viel in 2021, sindsdien zijn nog drie anderen door beren gedood. "We kunnen niet leven in een land waar mensen bang zijn om naar het bos te gaan", zei premier Fico over de aanvallen.

In Slowakije leven ruim duizend bruine beren. De milieuminister stelt dat de populatie toeneemt en dat het daarom geen slecht idee is om het aantal beren te "reguleren". Vorig jaar stond het ministerie toe dat er 144 beren werden afgeschoten.

'Preventieve maatregelen zijn beter'

Milieuorganisaties zijn tegen het besluit. Zij vinden dat het indruist tegen internationale afspraken en betogen dat het land beter preventieve maatregelen kan nemen.

In 55 districten is de noodtoestand uitgeroepen. Dat betekent dat het per direct is toegestaan om de beren dood te schieten. Vorig jaar werd een vergelijkbaar plan doorgevoerd.

Tientallen lichamen van burgers verspreid over de straten, de een met boodschappentassen in de hand, de ander naast een fiets. Beelden van gruwelijkheden in de Oekraïense stad Boetsja gingen drie jaar geleden de wereld over. Ondanks het vele bewijsmateriaal is slechts een handvol daders veroordeeld.

Kort na de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 namen de Russen enkele voorsteden van Kyiv in, waaronder Boetsja. Inwoners die in de ogen van het Russische leger een snelle doortocht naar Kyiv in de weg stonden, moesten dit met de dood bekopen. De Russen werden teruggedrongen, maar ze lieten een spoor van verwoesting achter.

De beelden die na de bevrijding van Boetsja naar buiten kwamen schokten de wereld. Meerdere lichamen lagen met hun handen op hun rug gebonden op straat. Onderzoek wees uit dat veel slachtoffers daar zo weken hebben gelegen. Volgens de Oekraïense openbare aanklager zijn de Russen alleen al in de regio rond Boetsja verantwoordelijk voor 1800 doden.

'Zuivering'

Het Kremlin zei vrijwel direct dat de wreedheden in scène waren gezet, maar verschillende onderzoeken die sindsdien zijn uitgevoerd door uiteenlopende organisaties komen tot eenzelfde conclusie: de moorden kwamen voort uit een doelbewuste strategie. In onderschepte telefoongesprekken noemden Russische soldaten de campagne in de Oekraïense regio een "zuivering" van de zogenoemde "nazi's".

De Russische geheime diensten hadden lijsten opgesteld met daarop namen van mensen die mogelijk bij het Oekraïense leger zaten. Russische militairen gingen de deuren langs en iedereen die niet door hun keuring kwam, werd geëxecuteerd. Velen werden eerst gemarteld.

In Boetsja lagen tientallen doden in de Joeblanskastraat, die na het drama door inwoners "de weg des doods" werd genoemd. Oekraïense onderzoekers houden Russische parachutisten van het 234e regiment verantwoordelijk voor deze moorden. The New York Times kwam in december 2022, aan de hand van telefoongegevens, documenten, interviews en duizenden uren video tot dezelfde conclusie.

Oekraïens onderzoek hiernaar heeft al geleid tot de veroordeling van een commandant van het regiment, Artyom Tarjejev. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor de dood van Iryna Filkina. Een foto van haar levenloze lichaam, naast haar fiets en met felroodgelakte nagels, ging de wereld over.

Maandag werd de bevrijding van Boetsja herdacht. Op een bijeenkomst na afloop, waar ook Europese vertegenwoordigers bij aanwezig waren, zei de Oekraïense president Zelensky dat Rusland schuldig is aan ten minste 183.000 oorlogsmisdaden sinds het begin van de invasie. "Er moet gerechtigheid komen om te voorkomen dat het kwaad zich verder verspreidt. Druk op Rusland en sancties zijn nodig."

Bij verstek veroordeeld

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne lopen er tal van onderzoeken naar vermeende oorlogsmisdaden door de Russen. De meeste onderzoeken worden uitgevoerd in Oekraïne zelf, door Oekraïense aanklagers. Zij krijgen hierbij hulp van internationale juristen en forensische teams.

De Oekraïense openbaar aanklager, Oleksi Chomenko, zei tijdens de herdenking dat Oekraïense autoriteiten tot nu toe 178 Russen hebben aangeklaagd voor oorlogsmisdaden in Oekraïne.

21 daders zijn daadwerkelijk veroordeeld en zitten vast in Oekraïne. Daarbovenop zijn nog ruim honderd Russen bij verstek veroordeeld. Chomenko zegt dat Oekraïne er "onvermoeibaar aan werkt de daders voor het gerecht te brengen".

Ook het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag doet onderzoek naar de betrokkenheid van Russische kopstukken bij oorlogsmisdaden in Oekraïne. Twee jaar geleden vaardigde het ICC een arrestatiebevel uit tegen de Russische president Poetin, met als hoofdreden de ontvoering van Oekraïense kinderen naar Rusland. Om dezelfde reden staat er een arrestatiebevel uit tegen Maria Lvova-Belova, de Russische commissaris voor kinderrechten.

Vorig jaar heeft het Strafhof ook arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen twee Russische legerleiders. Het ICC verdenkt hen er onder andere van opdracht te hebben gegeven voor aanvallen op burgerdoelen in Oekraïne.

De kans dat deze topfunctionarissen daadwerkelijk achter de tralies belanden, is zeer klein. Rusland erkent het Internationaal Strafhof niet en Poetin kan nog altijd reizen naar landen die het ICC ook niet erkennen. Afgelopen september bezocht hij Mongolië, dat wel is aangesloten bij het ICC, maar desondanks geen gevolg gaf aan het arrestatiebevel.

Speciaal tribunaal

Na de herdenking in Boetsja riep de Europese delegatie op tot de oprichting van een "speciaal tribunaal voor de misdaad van agressie tegen Oekraïne".

EU-buitenlandchef Kaja Kallas voegde daar later aan toe dat het bewijs voor de oorlogsmisdaden in Boetsja voor zichzelf spreekt. "We weten precies wie de daders zijn. Met de technologie die we vandaag de dag tot onze beschikking hebben, is het onmogelijk dat dit onbestraft blijft."