NOS Nieuws - Algemeen

Deze week heeft de Rooms-Katholieke Kerk een mascotte voor het jubeljaar 2025 onthuld. De mascotte Luce, het Italiaanse woord voor licht, ziet er met haar gele regenjas, blauwe haar en grote ogen uit als een soort Japanse cartoonfiguur.

En dat is niet zonder reden: ze moet in het jubeljaar de kerk dichter bij de jongeren brengen met "de cultuur die zo geliefd is onder onze jonge mensen", zei aartsbisschop Rino Fisichella bij de onthulling. Japanse tekenfilms, anime, en stripboeken, manga, zijn de afgelopen jaren steeds populairder geworden onder jongeren.

Het meisje komt samen met het ensemble 'Luce & Friends' dat bestaat uit een nog ander meisje, twee jongens, een hond, een duif en een engeltje. De felle kleuren en grote ogen zijn niet alleen gekozen om aantrekkelijk te zijn voor jongeren. De elementen in het design van Luce hebben ook allemaal een betekenis. Zo hebben haar regenjas en vieze laarzen te maken met een lange tocht door een storm, want "een pelgrimstocht is niet altijd kalm", is te lezen in de uitleg over het ontwerp van de mascotte.

Ze is ontworpen door Tokidoki, een merk van onder andere de Italiaanse designer Simone Legno. Hij heeft in het verleden ook designs gemaakt voor bijvoorbeeld Hello Kitty.

Het ontwerp lijkt vooralsnog goed ontvangen te worden, op sociale media reageren mensen veelal met enthousiasme. Maar er valt ook kritiek te horen op de keuze voor Legno omdat hij ooit seksspeeltjes zou hebben ontworpen. Dat schiet sommige katholieken in het verkeerde keelgat.

Pelgrims

2025 is een speciaal jaar voor de Rooms-Katholieke Kerk. In de traditie van de kerk zijn jubeljaren ook een oproep aan pelgrims om naar Rome te komen en door de heilige deur de Sint-Pieter binnen te gaan. Dat levert gelovigen vergeving van hun zonden op.

Normaal gesproken wordt er om de 25 jaar een jubeljaar gehouden, maar nu was de laatste keer in 2015. Toen riep paus Franciscus een speciaal jubeljaar uit dat in teken van barmhartigheid stond. Het thema van volgend jaar is "Pelgrims van Hoop".

De Argentijnse mensenrechtenactiviste Mirta Acuña de Baravalle is op 99-jarige leeftijd overleden. Zij was een van de twaalf oprichters van de organisatie Madres y Abuelas de Plaza de Mayo, in Nederland bekend als de Dwaze Moeders en Grootmoeders.

Twee jaar geleden overleed de leider van de Dwaze Moeders, Hebe de Bonafini, op 93-jarige leeftijd.

De organisatie werd opgericht in 1977 door een groep moeders wier kinderen waren ontvoerd door de junta in de jaren 70 en begin jaren 80. Onder het dictatuur van het militaire regime zijn zo'n 30.000 tegenstanders vermoord en 'verdwenen'.

Het eerste protest in 1976 ontstond spontaan, toen een aantal moeders bij de autoriteiten om opheldering kwam vragen. Ze werden weggestuurd zonder enige duidelijkheid over het lot van hun kinderen. Uit protest zijn ze zwijgend over de Plaza de Mayo, voor het regeringspaleis in Buenos Aires, gaan lopen. Elke week kwamen ze terug.

Donderdag-demonstraties

De groep houdt sindsdien elke donderdag een vreedzame betoging op dezelfde plek in het centrum van de stad. Aan het begin eisten de vrouwen duidelijkheid over de verdwijning van hun kinderen. Maar ook nadat in 1983 de democratie in Argentinië hersteld werd bleven de Dwaze Moeders demonstreren. Nu zet de organisatie zich in voor mensenrechten in heel Zuid-Amerika.

Hoewel de activisten op leeftijd zijn, en sommige van hen al zijn overleden, blijft de invloed van de Madres en Abuelas immens, ziet Lucas Poy, Latijns-Amerika-kenner en docent sociale en economische geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. "De groep is meer dan ooit een symbool van verzet in Argentinië."

De huidige ultrarechtse regering onder leiding van president Milei heeft het over "twee kanten" tijdens de Vuile Oorlog en daarmee is het voor het eerst sinds 1983 dat een Argentijnse regering de dictatuur niet expliciet veroordeelt. "Deze manier van praten over die tijd was tot nu toe ondenkbaar in de politiek", zegt Poy. "In Argentinië wordt het gezien als een dictatuur, niet als oorlog."

Moreel gezag

Vicepresident Victoria Villarruel is zelfs een verdediger van de junta. Het huidige politieke landschap in Argentinië maakt de nalatenschap van de Madres relevanter dan ooit. "Iedereen kijkt op naar de Madres, want zij waren degenen die zich in de donkerste momenten van de dictatuur verzetten, toen niemand dat durfde. Ze hebben moreel gezag", legt Poy uit.

Of demonstraties nu gaan over de economische crisis of bezuinigingen in het onderwijs, de Madres zijn aanwezig. "Het verzet van de vrouwen tijdens het militaire bewind wordt ook gezien als een protest tegen alles waar Milei voor staat", stelt Poy. "Hun wekelijkse protesten zijn symbolisch, en klein voor Argentijnse begrippen, maar sinds Milei komen er meer mensen op af."

In 2016 liepen de wereldberoemde moeders voor de 2000ste keer op het Plaza de Mayo. De vrouwen zijn herkenbaar door hun witte hoofddoeken, die de katoenen luiers van hun verdwenen kinderen en kleinkinderen symboliseren.

De moeders kregen internationaal veel aandacht en steun en wonnen in 1992 de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken van het Europees Parlement.

Na ruim vijftig jaar komt er binnenkort een einde aan de opvang van zeehonden in Pieterburen. Wat begon met een door Lenie 't Hart ingegraven teiltje in de achtertuin groeide uit tot professionele opvang voor zieke zeehonden. Maar op 5 januari 2025 gaat het complex dicht.

Een paar maanden later opent een nieuwe zeehondenopvang in het Werelderfgoedcentrum Waddenzee, zo'n 25 kilometer verderop in Lauwersoog. Daar kunnen de dieren terecht in acht intensivecare-units, quarantaineverblijven, vijf buitenbaden en een grote showpool.

"Bezoekers kunnen zien hoe ze verzorgd worden", zegt marketingmanager Marco Boshoven bij RTV Noord. "Door een ruit van drie bij twee meter kun je onder water kijken in de showpool."

Voor veel Nederlanders staat Pieterburen in Noord-Groningen synoniem voor de Zeehondenopvang. Maar het onderkomen voldoet niet aan de huidige criteria. "We zijn het grootste zeehondenziekenhuis van Europa", zegt Boshoven. "Onze ambities zijn breder geworden. We willen gaan bouwen aan een nieuwe en betere bewustwording van de relatie tussen mens en natuur. Daarvoor ontbreekt hier de ruimte."

Minder dieren opgevangen

Dus gaat Pieterburen dicht en dat is te zien aan het pand aan de Hoofdstraat 94a. Het houtwerk is hier en daar al verveloos en groen uitgeslagen. De buitenbaden vertonen tekenen van slijtage. Wie goed kijkt, ziet dat alleen het hoognodige wordt uitgegeven aan onderhoud.

Wel druppelen deze herfstvakantie nog bezoekers binnen, veelal ouders met jonge kinderen. "Op dit moment hebben we twaalf zeehonden in de opvang". zegt Boshoven. "Dat zijn er niet zo heel veel. Ik denk dat we hier over het hele jaar ongeveer tweehonderd dieren hebben gehad."

In het nieuwe onderkomen in het Werelderfgoedcentrum worden waarschijnlijk nog minder dieren opgevangen, verwacht Boshoven. "Normaal gesproken zullen het er niet meer dan 160 per jaar zijn. Vroeger, toen het hier nog zeehondencrèche heette, waren het er misschien wel 700 per jaar. Maar de opvattingen over opvang zijn veranderd. Door heel veel zeehonden op te vangen en antibiotica toe te dienen, verzwak je uiteindelijk de populatie."

24 uur observeren

"We nemen zeehonden niet zo snel meer mee", vervolgt hij. "Door ons opgeleide zeehondenwachters observeren ze sowieso 24 uur voordat we überhaupt wat gaan doen. In die tijd wachten we af of een dier zichzelf kan redden, of dat een moeder terugkomt bij een pup. Alle afspraken zijn vastgelegd in het zogeheten zeehondenakkoord, dat is ondertekend door alle partijen die betrokken zijn bij de opvang van zeehonden."

Het is publiek geheim dat oprichtster Lenie 't Hart geen fan is van die 'versoberde' opvang en het liefst alle zieke zeehonden zou helpen. Toen het personeel toch het nieuwe beleid invoerde, vertrok ze in 2012 als directeur. In 2014 stapte ook de raad van toezicht op.

Lift

In de nieuwe opvang worden de bassins gevuld met gefilterd zeewater. In de kelder van het pand staan grote tanks met dit zeewater als buffer voor als er bijvoorbeeld door vervuiling geen water ingenomen kan worden. In Pieterburen zwemmen en zwommen de zeehonden rond in leidingwater.

In het nieuwe onderkomen krijgen de zeehonden straks ook de beschikking over een lift, waarmee ze naar de verdieping kunnen worden verplaatst. Een grijze zeehond die klaar is om vrijgelaten te worden weegt 45 kilo, en zit in een kist van pakweg twintig kilo. "Je kan niet van het personeel verwachten dat ze daarmee gaan sjouwen."

Gert Jan Mulder, een van de toezichthouders van omroep Ongehoord Nederland (ON!) vertrekt na commotie over discriminerende uitlatingen van zijn kant. De Volkskrant achterhaalde deze week oude berichten op sociale media van Mulder over moslims, homoseksuelen en vrouwen.

Op X bevestigt Mulder zijn vertrek: "Ik heb in drie jaar het een en ander kunnen betekenen en kunnen bijdragen, maar ik ben niet langer nodig, dus houd ik het voor gezien", staat in het bericht. "Nederland is een koud, naar land geworden en ik voel mij zeer vervreemd van uw mensen, uw maatschappij, uw cultuur en uw mentaliteit. Au revoir." De raad van toezicht respecteert zijn besluit.

De 66-jarige oud-bankier "bouwt aan een radicaal-rechts Nederland", schreef de Volkskrant in het uitgebreide artikel over Mulder. Zo organiseerde hij jaarlijks barbecues waar hij naar eigen zeggen eenheid wil smeden in het versplinterde radicaal-rechtse landschap. Op sociale media heeft hij het over "vuile vieze smerige klote moslims" en "tiefus moskeeën" (sic) die Nederland zouden bedreigen.

Van Twitter verwijderd

Homoseksualiteit noemde hij "besmettelijk" en hij verspreidde herhaaldelijk de racistische omvolkingstheorie. In 2015 twitterde hij een foto van een joodse begraafplaats die beklad was met hakenkruizen, met de tekst "Heel goed gedaan van die jongens en meisjes." Mulder werd vanwege dergelijke uitspraken drie keer van Twitter verwijderd.

Minister Eppo Bruins van Onderwijs, Cultuur en Media heeft na de onthullingen om een aanscherping van de gedragscode van de publieke omroep gevraagd. Het Commissariaat voor de Media is "geschrokken" van de berichten. Deze zomer had het al een onderzoek naar ON! aangekondigd.

De NPO zei haast te willen maken met het aanscherpen van de Gedragscode Integriteit Publieke Omroep. Rabin Baldewsingh, de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) stelde dat de uitlatingen van Mulder "ronduit racistisch" zijn en benadrukte dat zijn uitspraken "het publieke omroepbestel en de Nederlandse bevolking schaden".

Prins Andrew, de jongere broer van de Britse koning Charles III, verliest zijn koninklijke toelage van 1 miljoen pond (1,2 miljoen euro) per jaar. Ook krijgt hij niet langer de kosten van zijn persoonlijke beveiliging vergoed. Dat staat in een geüpdatete biografie over Charles.

Het boek verschijnt volgende week en is geschreven door de bekende Britse auteur Robert Hardman, die meerdere boeken over de koninklijke familie op zijn naam heeft.

Andrew raakte in opspraak door zijn vriendschap met de omstreden zakenman Jeffrey Epstein. De Amerikaanse multimiljonair, die bekendstond om wilde seksfeesten op zijn Caraïbische privé-eiland, was veroordeeld voor seksueel misbruik van minderjarige meisjes. Later beschuldigde de Amerikaanse justitie hem ook van 'sekshandel' in minderjarigen. Epstein is overleden in zijn cel, hij zou in afwachting van de rechtszaak een eind aan zijn leven hebben gemaakt.

De prins onderhield jarenlang banden met Epstein, ook nadat die in 2010 was veroordeeld. Zo zou Andrew de toen 17-jarige Virginia Giuffre, een vermeende seksslaaf van Epstein, meerdere malen hebben verkracht. De prins heeft met haar een schikking getroffen. Volgens Britse media gaat het om een bedrag van 14 miljoen euro.

Rampzalig interview

In 2019 gaf prins Andrew een uitgebreid interview aan het BBC-programma Newsnight, waarin hem onder meer werd gevraagd naar zijn banden met Epstein. Het interview verliep rampzalig met een reeks bizarre verklaringen van de prins. Hierop besloot toenmalig koningin Elizabeth hem zijn militaire titels en andere koninklijke erefuncties af te nemen.

Ook was prins Andrew niet langer een 'werkend lid' van de koninklijke familie. Working royals treden op namens de monarch in officiële functies en kunnen in die hoedanigheid aanspraak maken op een vergoeding uit een koninklijk fonds. Met het verliezen van zijn functie raakte prins Andrew ook zijn inkomen kwijt. Sindsdien was hij afhankelijk van een persoonlijke toelage uit de privéfondsen van koning Charles.

Ruime villa

De Britse monarch worstelt al langer met zijn jongere broer, met wie hij al vele jaren in onmin leeft. Charles had al eerder besloten dat prins Andrew zijn koninklijke residentie moet verlaten, de Royal Lodge. Andrew woont sinds 2004 in dit 19e-eeuwse pand, een luxueuze villa met dertig kamers op het landgoed van Windsor Castle.

De koning wil dat zijn jongere broer verhuist naar het kleinere Frogmore Cottage, de voormalige residentie van prins Harry, die vijf kamers telt. Sinds het vertrek van de jongste zoon van Charles naar Californië staat het verblijf leeg.

Prins Andrew weigert echter de Royal Lodge te verlaten. Door zijn fondsen af te snijden hoopt de koning dat de prins niet meer in staat is de hoge lasten voor het onderhoud van de ruime villa te betalen, zo staat in de biografie van Hardman. "De prins is niet langer een financiële last voor de koning", zo zei een bron binnen het koninklijk huis tegen de auteur.

In het hele land wordt morgen de eerste Nationale Prullenbakteldag gehouden. Het publiek wordt opgeroepen om foto's te maken van prullenbakken en van de troep eromheen.

Het onderzoek is een initiatief van de Plastic Avengers: een samenwerking van Dirk Groot (Zwerfinator) en Merijn Tinga (Plastic Soup Surfer). Ze krijgen hulp van een netwerk aan zwerfafvalrapers door heel Nederland. Samen zullen ze de foto's analyseren die morgen worden genomen om meer duidelijkheid te krijgen over de hoeveelheid zwerfafval die 'statiegeldjagers' in Nederland veroorzaken.

Sinds april vorig jaar zit op een blikje in Nederland 15 cent statiegeld. Maar het inzamelen, bedoeld om de hoeveelheid zwerfaval terug te brengen, verloopt van begin af aan moeizaam. Een grote bierbrouwer deed aanvankelijk niet mee.

Bij veel supermarkten waren of zijn de inzamelautomaten dagenlang kapot en er waren twijfels of 15 cent wel genoeg is om mensen te verleiden een leeg blikje naar een inzamelautomaat te brengen. Veel mensen nemen de moeite niet en gooien de lege blikjes gewoon weg.

Pfandjäger

Zo kreeg Nederland, in navolging van de Pfandjäger in Duitsland, te maken met statiegeldjagers. Zij struinen parkeerplaatsen af, zoeken op stations en plunderen afvalbakken op zoek naar statiegeldblikjes. Als 's morgens de supermarkten opengaan, staan ze met plastic zakken vol lege blikjes bij de inzamelautomaat.

Omroep Brabant meldt dat de politie in Veldhoven afgelopen nacht een man uit een vuilcontainer haalde, die met een zaklamp op zijn hoofd statiegeldblikjes aan het verzamelen was. De politie heeft de man weggestuurd omdat hij zich op privéterrein bevond.

Probleemgebieden

Over statiegeldjagers wordt geklaagd omdat ze 'nieuw' zwerfaval zouden veroorzaken en alles wat geen geld opbrengt op straat achterlaten. Op de Nationale Prullenbakteldag moet blijken of dat inderdaad zo is.

"Wij verzamelen alle foto's. Vervolgens gaan we aan de hand van deze data kijken hoe groot dit probleem nou echt is. Waar speelt het en waar speelt het niet?", aldus Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer. "Ook gaan we kijken naar wat de probleemgebieden zijn en wat de kenmerken hiervan zijn."

Te weinig inleverpunten

Bij Omroep Brabant neemt Jan Daamen een voorschotje op de uitkomst van de teldag. Hij stopte een paar jaar geleden met zijn werk om als vrijwilliger ZwerfAfvalAanpakker (ZAP) te worden in de gemeente Oosterhout.

Hij vindt dat er veel te weinig is gedaan om het statiegeldsysteem voor iedereen aantrekkelijk te maken. "Als je een blikje energiedrank voor 2 euro koopt, dan is die 15 cent erbij vrij weinig. En er zijn ook veel te weinig inleverpunten, waardoor er een veel te lange rij staat", zegt Daamen "Eigenlijk zou er een automaat moeten zijn waarbij je al je flesjes en blikjes op een hoop zou kunnen dumpen. Dat scheelt voor iedereen tijd."

Bij de VN-top in de Colombiaanse stad Cali over biodiversiteit zijn afspraken gemaakt over het gebruik van informatie uit planten-DNA. Het besluit gaat om een soort 'copyright' op genetische informatie uit planten.

Met name farmaceutische bedrijven gebruiken de genetische codes van planten, dieren en andere levende wezens uit landen met een rijke biodiversiteit voor commerciële doeleinden, zonder dat die landen daaraan verdienen.

Tropische landen met verhoudingsgewijs veel soorten planten en dieren, zoals Brazilië en India, willen dat die bedrijven, vooral uit de farmaceutische en cosmetische industrie, gaan betalen voor de genetische data die ze halen uit de biodiversiteit in hun land.

Nieuw fonds

Vandaag bereikten de 200 landen een akkoord over de compensatie voor genetische informatie: bedrijven moeten 0,1 procent van de omzet of 1 procent van de winst afstaan, afhankelijk van wat hoger is. De verwachte miljardenopbrengst gaat naar een nieuw natuurfonds, het zogenoemde Cali-fonds.

Geld uit dat fonds is bedoeld om de opbrengsten van genetische data uit de natuur te herverdelen. De helft gaat naar inheemse volkeren en lokale gemeenschappen die zich inzetten voor de bescherming van biodiversiteit.

Op de VN-top is ook besloten dat inheemse volkeren een permanente vertegenwoordiging krijgen bij de Verenigde Naties. Zij kunnen zo advies geven en meepraten over beleid voor natuurbescherming.

De oprichting van het adviesorgaan wordt gezien als een doorbraak en erkenning voor inheemse volkeren wereldwijd en voor de rol die zij spelen bij natuurbehoud en biodiversiteit.

Op de top in Cali zijn delegaties van 200 landen twee weken lang in gesprek geweest om afspraken te maken over de bescherming van biodiversiteit. Bijna driekwart van de populaties wilde dieren is in de afgelopen 50 jaar verdwenen. Wereldwijd zijn de populaties van zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en vissen tussen 1970 en 2020 gemiddeld met 73 procent afgenomen.

Bij de top in Montreal van twee jaar geleden werd een historisch akkoord bereikt over de bescherming van biodiversiteit. Daar is onder meer afgesproken dat in 2030 zeker 30 procent van al het land en water op aarde beschermd moet zijn.

De politie heeft twee vrachtwagenchauffeurs opgepakt naar aanleiding van het dodelijke ongeluk, gisterochtend op de A4 bij Woensdrecht. Twee inzittenden van een personenauto, een 45-jarige vrouw en een 34-jarige man uit Oud-Beijerland, kwamen daarbij om het leven.

De derde inzittende van de auto, een 19-jarige man, raakte bij het ongeluk gewond. Hij werd naar het ziekenhuis gebracht.

Het is nog niet duidelijk wat er precies gebeurd is, gisterochtend rond 08.15 uur op de snelweg. Wel meldde de politie dat twee vrachtwagenchauffeurs na het ongeluk waren meegenomen naar het bureau.

Bij Omroep Brabant laat de politie weten dat ze daar een verklaring moesten afleggen. In een persbericht schrijft de politie dat de twee worden gezien als verdachten en zijn aangehouden op grond van artikel 6 van de wegenverkeerswet. In dat wetsartikel wordt gesproken over "het veroorzaken van een verkeersongeval met dood of letsel door schuld".

Weer vrij

Inmiddels zijn de twee chauffeurs weer vrij. Het is volgens de politie voor het vervolgonderzoek niet nodig dat zij langer blijven vastzitten.

Het onderzoek naar hoe het ongeluk kon gebeuren, gaat verder en zal volgens de politie nog enige tijd duren. "We willen dit uiteraard zorgvuldig doen voor de nabestaanden", laat een politiewoordvoerder weten.

"Zij worden door ons bijgestaan door een familieagent die hen op de hoogte houdt. Zodra het onderzoek helemaal is afgerond, bespreken we de uitkomsten eerst met de nabestaanden. Daarna kunnen we informatie delen."

Bedrijven zamelen dit jaar meer flesjes en blikjes met statiegeld in, maar het is nog altijd te weinig. Dat zegt Verpact, de organisatie die namens het bedrijfsleven verantwoordelijk is voor de inzameling en recycling van verpakkingen.

Wettelijk is vastgesteld dat 90 procent van de flessen en blikjes met statiegeld wordt ingeleverd, maar verwacht wordt dat het dit jaar op 78 procent uitkomt wat betreft flessen en 82 procent als het gaat om blikjes.

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dreigde dit jaar al dwangsommen op te leggen omdat de norm niet gehaald wordt. De toezichthouder eist dat de branche het voor consumenten makkelijker en aantrekkelijker maakt statiegeldverpakkingen in te leveren.

Verpact zegt daarvoor manieren te onderzoeken en wil zo ruim 300 miljoen euro aan dwangsommen voorkomen. De organisatie zegt al langer bezig te zijn het aantal inleverpunten uit te breiden.

De ILT wil onder meer dat er voor 1 januari 2027 minstens 5400 extra inzamelpunten bij komen. Verpact verwacht dit aantal te halen. Op dit moment zijn er ruim 5000 inleverpunten.

Blikjes met deukjes

Ook moet Verpact van de toezichthouder onderzoeken hoe beschadigde flessen en blikjes kunnen worden ingenomen. Nu kunnen verpakkingen met deukjes vaak niet worden ingeleverd. De organisatie bekijkt nu hoe statiegeldmachines kunnen worden aangepast zodat deze wel ingenomen kunnen worden.

Verder moet Verpact van de ILT kijken naar het verhogen van het statiegeld, maar de organisatie ziet een nieuwe verhoging niet zitten, ook omdat prullenbakken op straat dan nog vaker overhoop worden gehaald.

"Ik werd door Ebru Umar gebeld. Ze zei: 'Het gerucht gaat dat er een Amsterdammer is vermoord in de Linnaeusstraat. Ik ben zo bang dat het Theo is, ik weet het bijna zeker.' Ik deed meteen de tv aan. Toen ben ik onder de douche gaan staan en heb ik ongelooflijk gehuild en gevloekt."

Dat vertelt Yoeri Albrecht, directeur van het Amsterdamse debatcentrum De Balie. Gisteren ging het daar, twintig jaar na de moord op Theo van Gogh, over de nalatenschap van de filmmaker en columnist, en de staat van het vrije woord.

Op klaarlichte dag

Op 2 november 2004 rond 08.30 uur werd regisseur en columnist Van Gogh van zijn fiets geschoten door de geradicaliseerde moslim Mohammed B. Hij sneed vervolgens de keel van Van Gogh door en liet een aan een mes geregen dreigbrief op zijn lichaam achter, gericht aan toenmalig VVD-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali. Die bracht eerder dat jaar met Van Gogh de islamkritische documentaire Submission uit.

De laatste woorden van Van Gogh waren: "Genade, genade, we kunnen er toch over praten?" In diezelfde Linnaeusstraat waar hij twintig jaar geleden werd vermoord is vandaag een herdenking. Daarnaast is er in De Balie een herdenking.

Door zijn gewelddadige dood wordt Van Gogh door velen gezien als een icoon van het vrije woord. In een tv-interview zei Van Gogh ooit: "Zo gauw vrijheid van meningsuiting wordt ingeperkt is het afgelopen met het gezonde publieke debat." Hoe staat het er nu voor, twintig jaar na dato?

'Vertrut'

"Sommige dingen zijn hetzelfde gebleven", zei Balie-directeur Albrecht gisteren tijdens het debat. "Het is nog steeds levensgevaarlijk om iets over de islam te zeggen. Als kunstenaar of als opiniemaker."

Theo van Gogh was kritisch op de islam. Zo zei hij dat hij het geloof beschouwde als de "grootste vijand die we hebben, met name de fundamentalistische vleugel daarvan". Hij vond dat je je daar niet hard genoeg tegen kon verzetten. "Ik begrijp niet waarom ik wel het christendom belachelijk zou mogen maken en niet de islam".

Albrecht vindt dat het politieke debat nu een stuk pluriformer is dan twintig jaar geleden. "Je hebt op dit moment zelfs PVV-ministers, je hebt veel meer stemmen in de Tweede Kamer, je hebt veel meer kanten in het debat."

Toch vindt hij de discussie ook "vertrut", aan zowel de linker- als de rechterkant van de politiek. "Er heerst een gedachtepolitie. Iedereen moet op zijn tellen passen of je wel de juiste woorden gebruikt en of je niet verkeerde verlangens hebt."

JA21-senator Annabel Nanninga was ook aanwezig in De Balie. Ze benadrukte dat je in haar ogen alles mag zeggen wat je wil. "Als mensen daar beledigd door zijn dan is dat hun probleem", aldus Nanninga. "Je hebt het recht van het vrije woord. Je hebt niet het recht om niet gekwetst te worden."

Van Gogh was een provocateur. Hij noemde moslims onder meer "geitenneukers". "Hoe walgelijk je het ook vindt wat iemand zegt, geweld is in onze democratie en rechtsstaat taboe", zegt Ahmed Marcouch, tegenwoordig burgemeester van Arnhem. In 2002 was de PvdA'er bestuurder en woordvoerder van de Unie van Marokkaanse Moskeeën in Amsterdam en Omstreken (UMMAO). "Tegen lelijke woorden of lelijke ideeën zet je betere woorden of betere ideeën in."

Nieuwsuur maakte eerder deze video over Van Gogh, toen de biografie over de filmmaker en columnist uitkwam:

Job Cohen, die in 2002 burgemeester van Amsterdam was, herinnert zich nog goed hoe een korpschef hem twintig jaar geleden vertelde over de moord, vertelt hij in het NOS Radio 1 journaal. "Het is een van de weinige keren in mijn leven dat ik onmiddellijk kippenvel kreeg, ik kan het nog voelen."

Fan was hij niet van Van Gogh. "Als ik het vriendelijk uitdruk: het was mijn vriend niet. Ik vond het een nare en over het algemeen ook rare vent." Cohen vond dat de filmmaker aan de ene kant walgelijke dingen kon zeggen. "Maar aan de andere kant kon hij ook ongelooflijk lief, aardig en charmant zijn."

Op de dag van de moord werd 's avonds op de Dam een 'lawaaiprotest' gehouden. Cohen was daar een van de sprekers, net als toenmalig minister voor Integratie Rita Verdonk. "Ik had het gevoel, en dat begreep ik ook heel goed", zegt Cohen, "dat die volgestroomde Dam behoorlijk vijandig was in mijn richting. Ze dachten allemaal van: 'Godverdomme, dat heb jij allemaal laten gebeuren'." De moord noemt hij schandelijk en verschrikkelijk. "Een aantasting van het vrije woord."

Twintig jaar geleden speelde het internet nog een beperkte rol. Sociale media waren er nog amper. Theo van Gogh publiceerde zijn columns al wel online, op zijn website De gezonde roker. Kranten en tijdschriften wilden hem geen ruimte meer geven vanwege zijn provocerende uitspraken. Cohen: "Er zijn mensen die zeggen: als Theo van Gogh nu had geleefd zou hij de keizer van sociale media zijn."

De moeder van een 33-jarige man uit Almelo die vastzit in een Tunesische gevangenis maakt zich grote zorgen over zijn gezondheid. "Hij is enorm afgevallen. Heeft een spits snuitje gekregen en toen ik hem vastpakte, kon ik al zijn botten voelen", vertelt Trees van der Hoek aan regionale omroep Oost.

Van der Hoek bezoekt haar zoon drie keer per jaar in zijn cel. Onlangs was ze weer in Tunesië. "Hij zit nu bijna elf jaar vast in een cel van 50 vierkante meter. Samen met 34 anderen. Met één fatsoenlijk toilet, voor de rest zitten er alleen wat gaten in de grond", zegt ze.

Datingsite

Jurriën ten Cate uit Almelo is veroordeeld tot 20 jaar cel voor de moord op zijn Tunesische echtgenote Marwa eind 2013. De twee hadden elkaar via een datingsite leren kennen. Ze trouwden en wilden samen in Nederland gaan wonen. Maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst wees het verzoek voor een toeristenvisum af. Daardoor mocht Marwa niet naar Nederland reizen.

Op 27 december 2013 kregen de twee ruzie op een hotelkamer in Tunesië. Marwa viel vervolgens vanaf een balkon op driehoog naar beneden en overleed kort daarop. Volgens Ten Cate is zijn vrouw zelf gesprongen en is hij onschuldig.

Daar ging de rechter niet in mee. Die legde Ten Cate 20 jaar cel op. Aanvankelijk waren de omstandigheden in de gevangenis nog relatief goed omdat hij in een 'Europese cel' zat, aldus Van der Hoek, maar na de coronapandemie werd hij samen met meer dan dertig anderen in een grote cel gevangengezet.

Tunnelvisie

Twee jaar geleden maakte Jessica Villerius een documentaire over zijn zaak. Ze bezocht Ten Cate daarvoor in zijn cel. Volgens Villerius heeft de Tunesische politie tijdens het onderzoek aantoonbare fouten gemaakt en zich laten leiden door tunnelvisie.

"Jurriën heeft geen schijn van kans gehad", aldus de documentairemaker destijds. "Bij een onnatuurlijke dood moeten er altijd drie scenario's worden onderzocht: moord, zelfmoord of een ongeluk. In het geval van Marwa's dood blijkt nu alleen het scenario van moord te zijn onderzocht."

Die uitspraak van Villerius werd ondersteund door een rapport van forensisch patholoog Frank van de Goot, die concludeerde dat Ten Cate zijn vrouw nooit van het balkon kan hebben gegooid.

Maar justitie in Tunesië zag tot nu toe geen reden om het vonnis tegen Ten Cate te herzien. Moeder Van der Hoek heeft nu haar hoop gevestigd op het advocatenechtpaar Geert-Jan en Carry Knoops. Dat onderzoekt de mogelijkheden om de zaak bij een internationaal gerechtshof aan te kaarten.

Hoe die procedure moet gaan verlopen is nog onduidelijk. Wel is zeker dat er veel geld nodig is. Vandaar dat Van der Hoek een inzamelingsactie is begonnen. "We hebben al ruim 50.000 euro binnen, maar hebben nog wel zo'n 30.000 euro te gaan. We zijn er dus nog lang niet."

Niet te doen

Ze zegt pas tot rust te komen als haar zoon weer naar Nederland mag terugkeren. Want het gaat volgens haar steeds slechter met haar zoon in de gevangenis.

"Nu zitten daar overwegend Tunesische straatschoffies met een Frans paspoort die er de scepter zwaaien. Hij probeert zich zoveel mogelijk af te zonderen, maar dat valt niet mee in een cel met 34 anderen", aldus Van der Hoek. "Zelf zegt Jurriën: 'Dit is echt niet te doen'."

De Britse Conservatieve Partij kiest voor een opvallend nieuw geluid: de oudste en tot voor kort machtigste politieke partij van het Verenigd Koninkrijk heeft vandaag een Brits-Nigeriaanse vrouw als nieuwe leider aangesteld. Vanuit de oppositiebanken zal zij de komende jaren de Conservatieve Partij leiden.

Kemi Badenoch, vaak kortweg 'Kemi' genoemd, staat bekend om haar rake, nuchtere taal. Ze is energiek, rebels en schuwt controversiële onderwerpen niet. Ze is een magneet voor journalisten die op zoek zijn naar een scherp en alternatief perspectief.

Haar benoeming als partijleider volgde op een maandenlange leiderschapsrace binnen de gedecimeerde Conservatieve Partij, waarin kandidaten een voor een als in een realityshow werden weggestemd.

Alweer, want het is de vijfde keer in acht jaar tijd dat de Britse Conservatieven een nieuwe leider kiezen. De twee overgebleven kandidaten, Kemi Badenoch en Robert Jenrick, behoren beiden tot de rechtervleugel van de partij die de afgelopen 14 jaar het land regeerde, maar in juli verloor van Labour en naar de oppositiebanken werd verbannen.

Met de aanstelling van Badenoch als leider van de partij breken de Conservatieven opnieuw een glazen plafond. Terug in de jaren 70 kozen ze voor het eerst een vrouwelijke leider, de latere premier Margaret Thatcher. Nu kiezen de Conservatieven voor het eerst een zwarte vrouw om de partij te leiden. De huidige Labour-premier Starmer spreekt van "een trots moment voor het land".

Werken bij McDonald's en in IT

Badenoch (44) staat bekend als een no-nonsense, vechtlustige Thatcherite. Ze won de laatste ronde van kandidaat Robert Jenrick, die zich profileerde als de anti-immigratiekandidaat. Als staatssecretaris van Immigratie nam hij eind vorig jaar ontslag omdat hij het asielbeleid niet streng genoeg vond.

Jenrick vindt dat de Britten uit het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens moeten stappen. Badenoch is ook voorstander van een strenger asielbeleid, maar heeft zich minder uitgesproken uitgelaten dan Jenrick.

Badenoch, voluit Olukemi Olufunto Adegoke Badenoch, werd geboren in 1980 in Wimbledon. Ze groeide op in Nigeria en de VS, waar haar moeder professor in de psychologie was. Op haar zestiende keerde ze terug naar Engeland, waar ze als tiener bij McDonald's werkte. Ze studeerde vervolgens computerwetenschappen en engineering.

Haar achtergrond in IT maakte haar naar eigen zeggen praktisch en oplossingsgericht. Na kort in de bankensector te hebben gewerkt, werd ze halverwege de twintig lid van de Conservatieve Partij. In 2017 werd ze verkozen als parlementslid.

Terug naar kenwaarden

Badenoch steunde Brexit, maakte snel carrière binnen de partij als economisch liberaal en groeide, onder de vleugels van politiek veteraan Michael Gove, uit tot een favoriet van de rechtervleugel. Als bewindspersoon bekleedde Badenoch diverse functies, waaronder die van minister van Bedrijfsleven en Handel en staatssecretaris voor Vrouwen en Gelijke Kansen.

In die laatste rol haalde ze geregeld de krantenkoppen met anti-woke uitspraken. Zo is ze uitgesproken over genderkwesties - ze is tegen genderneutrale toiletten - en rebelleert ze tegen wat zij beschouwt als overgevoeligheid rond racisme, seksisme en homofobie.

Badenoch vindt dat "onze vrijheden worden ondermijnd in een tijdperk waarin emotie en sentiment meer worden gewaardeerd dan logica en rationaliteit". Onlangs kwam ze in opspraak omdat ze leek te suggereren dat zwangere vrouwen een te genereuze verlofvergoeding krijgen. De kern van haar leiderschapspitch: minder overheidsinmenging en een "terugkeer naar conservatieve kernwaarden".

Slechtste verkiezingsresultaat ooit

De Conservatieve Partij, die onder Boris Johnson enkele jaren geleden nog een grote meerderheid in het Lagerhuis genoot, werd tijdens de Britse parlementsverkiezingen van 4 juli gereduceerd tot minder dan een kwart van de nationale stemmen. Voor de oudste en meest succesvolle partij in het VK was dit het slechtste verkiezingsresultaat ooit.

Onder de 121 Conservatieve parlementsleden die in het Lagerhuis hun zetel behielden, zijn nog maar weinig gematigde en centristische Tories over. Dat is een van de redenen dat de partij nu naar rechts trekt. Tegelijkertijd heeft de partij sterke concurrentie op rechts van Reform, de PVV-achtige partij van Nigel Farage. Op centrumlinks zijn ze hard verslagen door de Labour Partij.

Het is aan de nieuwe partijleider om de komende jaren de toekomst van het Britse conservatisme te definiëren en duidelijk te maken waar de partij in het politieke landschap thuishoort.

De regio Valencia, die eerder deze week werd getroffen door hevige regenval en overstromingen, heeft meer militairen, materieel en financiële middelen nodig. Dat zegt de Spaanse premier Sánchez. Hij beloofde dat Valencia alles krijgt waar het de overheid om vraagt. "We geven het meteen."

De Spaanse Defensie stuurt 5000 extra militairen naar de regio om te helpen met het puinruimen en het bergen van lichamen. In totaal zullen er dan zo'n 6000 militairen actief zijn in het gebied. Ook worden er 5000 nationale agenten naar Valencia gestuurd.

Vermisten

Het dodental na de ramp is inmiddels opgelopen tot 211. Er zijn ook nog vermisten, maar het is onduidelijk hoeveel dat er zijn. Mogelijk stijgt het dodenaantal nog verder. De hulpdiensten hebben nog lang niet alle huizen en auto's doorzocht en het werk wordt bemoeilijkt door de grote ravage.

Geborgen slachtoffers worden onder meer overgebracht naar het beursgebouw in Valencia, omdat er elders een tekort is aan plekken om lichamen te bewaren.

Water zakt

In de meeste getroffen gebieden is de waterstand inmiddels gezakt. Toch hebben de hulpdiensten nog steeds een aantal gebieden niet kunnen bereiken omdat wegen zijn geblokkeerd.

Volgens de netbeheerder heeft 90 procent van de huishoudens in het gebied weer stroom. Door het noodweer was bij bijna 150.000 huishoudens de stroom uitgevallen.

Naast de zoektocht naar slachtoffers heeft een snel herstel van de infrastructuur voor Sánchez prioriteit. Door het noodweer is er veel schade aan bruggen, wegen en spoorlijnen. Volgens de premier zijn de eerste reparaties al begonnen en is dit van belang om het getroffen gebied te kunnen bevoorraden.

Hulp vrijwilligers

In het centrum van de stad Valencia hebben zich duizenden vrijwilligers verzameld. Vanuit daar zullen ze per bus naar de zwaarst getroffen gebieden reizen om te helpen met het opruimen en schoonmaken van de straten en huizen.

Weerbureaus waarschuwen voor meer hevige regenval vandaag in Tarragona, Catalonië, Andalusië en een deel van de Balearen. Pas na het weekend wordt er stabieler weer verwacht.

In Servië zijn reddingswerkers gestopt met zoeken naar mogelijke overlevenden onder een ingestorte overkapping van een treinstation. Een stuk van het dak bij de ingang van het station in de noordelijke stad Novi Sad kwam gisteren plots naar beneden en viel op de mensen eronder. Hulpdiensten hebben zeker veertien doden onder het puin vandaan gehaald.

Reddingswerkers hebben tot diep in de nacht doorgewerkt met bouwmachines om de doden en gewonden onder de tonnen aan puin vandaan te halen. Onder de doden is een meisje van 6. Drie mensen raakten zwaargewond.

Onderzoek

Vandaag is een dag van nationale rouw afgekondigd. Inwoners van Novi Sad, de tweede stad van Servië, brandden kaarsen en hielden een wake voor de slachtoffers. De overheid belooft te onderzoeken hoe het dak kon instorten en de tonnen zware constructie op mensen terecht kon komen.

Het station in de stad, ongeveer 70 kilometer ten noordwesten van hoofdstad Belgrado, was onlangs gerenoveerd door Chinese bedrijven.

"Het onderzoek zal uitwijzen wie verantwoordelijk was voor het controleren van de kwaliteit van het geleverde werk", zei minister van Infrastructuur Vesic in een tv-toespraak.

Slordig bouwwerk

Critici van de regering van Servië schrijven de ramp toe aan corruptie en slordig bouwwerk. Leden van de oppositie zijn van plan om later vandaag voor het station te protesteren.

De overheid houdt vol dat de overkapping geen deel uitmaakte van de renovatiewerkzaamheden. Minister Vesic zei dat de tragedie niet zou hebben plaatsgevonden als de overkapping ook was gerenoveerd.

Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken staan er zo'n 10.000 Noord-Koreaanse militairen klaar om deel te nemen aan de oorlog in Oekraïne. Elk moment kunnen ze door de Russen naar de regio Koersk worden gestuurd, zegt Blinken.

Dat Noord-Korea dit aantal manschappen kan leveren komt mede door de omvang van het leger. Het leidt tot onrust in het Westen, maar ook dichterbij, aan de zuidelijke kant van het Koreaanse schiereiland, worden de gebeurtenissen in Oekraïne op de voet gevolgd.

"Noord-Korea heeft de dienstplicht en die kan al gauw tien jaar duren. Zelfs op een relatief kleine bevolking van 25 miljoen inwoners heb je het dan toch al snel over een leger van 1,5 miljoen", zei hoogleraar Korea-studies Remco Breuker deze week in de NOS-podcast De Dag.

Asymmetrische oorlogsvoering

Het grootste deel van deze manschappen zijn militairen die met een wapen kunnen omgaan, maar niet veel training hebben gehad. Ze worden vooral ingezet bij bouwprojecten, zoals de aanleg van wegen en tunnels in Noord-Koreaanse steden. Breuker legt uit dat er ook een kleinere groep van zo'n 180.000 man is die wel degelijk wat kan betekenen op het slagveld. Ze zijn opgeleid als elitetroepen of commando's.

"Ze kunnen infiltreren en zijn geoefend in een asymmetrische oorlogsvoering binnen een grotere oorlog. Dat zijn de mannen die je niet tegenover je wil vinden op het slagveld", zegt Breuker. Het is ook niet de eerste keer dat ze worden ingezet in conflicten in het buitenland. De laatste jaren vochten ze vooral mee in Syrië aan de zijde van president Assad, maar ook daar was veel onduidelijkheid binnen welke afdelingen ze actief waren.

Volgens Breuker zijn er aanwijzingen dat deze speciale troepen mogelijk ook in Rusland zijn, omdat de commandant die normaal leiding geeft aan deze groep in Moskou is gezien. De verwachting is dat zo'n 8000 van de Noord-Koreaanse militairen eerst op Russisch grondgebied ingezet gaan worden.

Oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif zei in het NOS Radio 1 Journaal dat dit in het narratief van Poetin past. "Hij zegt dat hij een soort NAVO-contract heeft met Noord-Korea, dat als een van beide landen wordt aangevallen ze dan elkaar helpen. Dat is meer een verdedigende inzet dan een offensieve inzet." Voor Poetin is dat de manier om de betrokkenheid van Noord-Koreaanse troepen te verkopen, denkt hij.

Toch denkt De Kruif dat de inzet van de Noord-Koreanen niet meteen veel zal veranderen aan het verloop van de oorlog. De aantallen zijn daar te klein voor en uiteindelijk hebben de meesten niet genoeg ervaring in oorlog voeren.

"Je moet weten dat er 600.000 Russen ingezet zijn aan de frontlinie, daar komen dan 10.000 Noord-Koreanen bij die weinig strijdervaring hebben." Volgens De Kruif verliezen de Russen nog eens 1200 mensen per dag omdat ze omkomen of zwaargewond raken. "Dan is 10.000 niet heel veel, dat gaat niet het verschil maken", zegt De Kruif.

De grootste winst van deze NAVO-achtige deal zoals De Kruif dat noemt lijkt toch bij Pyongyang te liggen. Voor inzet van hun militairen in Rusland krijgt Noord-Korea per maand 2000 dollar per man. "Ze krijgen meer geld, olie en gas binnen. Door deze deal komt de binnenlandse economie weer tot leven."

En ook belangrijk, zegt Breuker, is dat de minder getrainde troepen nu meer oorlogservaring opdoen. Noord-Korea laat zich internationaal gelden en verstrekt tegelijk de eigen macht.

Bewegingen monitoren

Vooral in Zuid-Korea zijn er zorgen over de groeiende strijdkracht van de buren in het noorden. Daarom overwegen ze nu zelfs om zich ook in de oorlog te mengen en Oekraïne te gaan steunen. Wapens leveren aan landen in oorlog is officieel verboden in Zuid-Korea, maar er wordt nu over gesproken om die beperkingen op te heffen.

Als het zo ver komt betekent dat niet veel goeds voor de Russen, denkt Breuker. "Het Zuid-Koreaanse leger is een van de meest geavanceerde legers ter wereld met de modernste wapensystemen, ongeveer 500.000 soldaten en daarbij zo'n 3,5 miljoen reservisten."

De Kyiv Independent schreef deze week dat Zuid-Korea nog geen beslissing heeft genomen over het leveren van munitie en wapens aan Oekraïne. Maar Zuid-Koreaanse media melden wel dat de overheid mensen wil gaat sturen om de bewegingen van de Noord-Koreaanse troepen te monitoren. Daarmee lijkt een mogelijke proxy-oorlog op Europees grondgebied, in ieder geval voor nu, nog geen realiteit.

Kandidaten die duizenden kilometers afleggen, campagnes van honderden miljoenen dollars en peilingen met kleine marges: de eindfase van de Amerikaanse presidentsverkiezingen is ongemeen spannend. Lees in dit artikel de laatste ontwikkelingen.

Het laatste nieuws:

Een rechter in Erie County, Pennsylvania heeft vrijdag in een rechtszaak die door de Democratische Partij was aangespannen bepaald dat ongeveer 15.000 mensen een vervangend stembiljet kunnen krijgen. Ze hadden een briefstembiljet aangevraagd, maar dat niet ontvangen. Ze kunnen tot en met maandag naar het kiesbureau van de county voor een vervangend stembiljet.

Pennsylvania speelt als swing state een belangrijke rol bij de presidentsverkiezingen. Bij eerdere verkiezingen maakten voornamelijk Democraten gebruik van de briefstembiljetten.

In een nieuw rapport van de Secret Service over de moordaanslag op Donald Trump in juli staat dat de leiding van de dienst op de hoogte was van risico's wat betreft zogenaamde zichtlijnen. De Secret Service achtte die risico's "aanvaardbaar". Maar landbouwmachines die zouden worden ingezet om het zicht te belemmeren vanuit het nabijgelegen gebouw - waar de schutter uiteindelijk het vuur opende - zijn nooit gebruikt.

Dit onderzoek is een van de vele onderzoeken naar de aanslag van 13 juli tijdens een campagnebijeenkomst in Butler, Pennsylvania. Een man in het publiek kwam daarbij om het leven en twee anderen raakten gewond. Trump raakte gewond aan zijn oor en werd daarna van het podium gehaald. Een sluipschutter van de Secret Service schoot aanslagpleger Thomas Crooks dood.

Scholieren van een privéschool in New York hoeven de dag na de verkiezingsdag geen lessen te volgen als ze "zich te bedroefd voelen". Daarnaast zijn er gedurende de hele week psychologen beschikbaar voor hulp. Dat meldt The New York Times, dat een deel van een e-mail aan leden van de schoolgemeenschap heeft ingezien met de titel "Ondersteuning op de verkiezingsdag".

De directeur van de bovenbouw van de Ethical Culture Fieldston School zegt dat het voor leerlingen "een emotionele tijd" kan zijn, "ongeacht de verkiezingsuitslag". De school "zal ruimte creëren om leerlingen de ondersteuning te bieden die ze nodig hebben". De scholieren krijgen op de verkiezingsdag ook geen huiswerk.

In Milwaukee in de staat Wisconsin heeft rapper Cardi B tijdens een verkiezingsbijeenkomst het publiek toegesproken en uitgelegd waarom ze op Kamala Harris gaat stemmen:

De campagnes:

Kamala Harris vindt dat de woorden van Trump over oud-Congreslid van de Republikeinse partij Liz Cheney hem diskwalificeren voor het presidentschap. "Iedereen die president van de Verenigde Staten wil worden en dat soort gewelddadige retoriek gebruikt, diskwalificeert zichzelf en is niet geschikt om president te zijn", zei Harris.

Trump stelde donderdag in gesprek met de voormalige Fox News-presentator Tucker Carlson voor om Cheney eens te laten ervaren hoe het is als ze met negen geweren onder vuur wordt genomen. "Laten we eens kijken hoe ze zich voelt als er wapens op haar gezicht zijn gericht", zei hij.

"Cheney is een echte patriot die buitengewone moed heeft getoond door het land boven de partij te stellen", zei Harris. "Trump is juist steeds meer iemand die zijn politieke tegenstanders als de vijand beschouwt, permanent uit is op wraak en steeds onstabieler wordt en is losgeslagen."

Op een bijeenkomst in Milwaukee raakte Trump zichtbaar gefrustreerd door zijn haperende microfoon. Nadat een paar supporters "Maak die microfoon!" riepen, rukte Trump de microfoon uit de houder en probeerde hij het beste te maken van de situatie:

Groene politici uit heel Europa hebben presidentskandidaat Jill Stein van de Amerikaanse Groene Partij opgeroepen zich terug te trekken uit de race om het Witte Huis en in plaats daarvan Democraat Harris te steunen.

Ze wijzen erop dat Harris de enige kandidaat is die kan voorkomen dat Trump "zijn antidemocratische en autoritaire beleid" kan uitvoeren.

Stein staat in bijna elke kritieke Amerikaanse staat op het stembiljet en scoort tussen de 1,1 en 1,4 procent. Dat betekent dat haar kandidatuur Harris cruciale stemmen zou kunnen kosten in de krappe race om het Witte Huis. De kans is overigens klein dat de oproep aan Stein in de slotfase van de campagne nog iets uithaalt.

De komende dag

Zowel Trump als Harris reizen vandaag naar verschillende zuidelijke staten. Trump gaat naar Greensboro en Gastonia in North Carolina en in Salem in Virginia. Harris spreekt kiezers toe in Charlotte in North Carolina en in Atlanta in Georgia.

Georgia, Virginia en North Carolina zijn alle drie swing states, staten waar de twee presidentskandidaten traditioneel dicht bij elkaar liggen en waar het dus geen uitgemaakte zaak is wie er met alle kiesmannen vandoor gaat.

Tot de Amerikaanse verkiezingsdag op 5 november maken we dit dagelijkse verzamelartikel met laatste nieuws. Als er aanleiding is voor meer artikelen over de Amerikaanse verkiezingsstrijd lees je die uiteraard ook op NOS.nl. Tot morgen!

Zeker dertig Nederlandse podcasts verspreiden structureel medische misinformatie en complottheorieën. Dat concludeert journalistiek platform Pointer (KRO-NCRV) na eigen onderzoek.

In de podcasts wordt bijvoorbeeld gesproken over de racistische omvolkingstheorie, hiv in coronavaccins en een elite die kinderbloed drinkt.

Een derde van de gevonden podcasts stond in de Nederlandse podcasthitlijsten, aldus Pointer. Het verspreiden van misinformatie en complottheorieën gaat in tegen de richtlijnen van Spotify, Apple Podcast en YouTube, maar de podcasts zijn vaak wel te beluisteren op de platforms.

Het gaat onder meer om de podcasts The Great Cosmic Show, De Nieuwe Wereld en Café Weltschmerz. Veel van de podcasts zitten in de hoek van wat Pointer 'anti-mainstream media' noemt, maar er staan ook podcasts in het rijtje die gaan over spiritualiteit en zelfontwikkeling, zoals Kukuru van Giel Beelen en Radio Gletsjer.

Analyse met AI

Pointer analyseerde met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) 150.000 podcastafleveringen uit 2022 en 2023. Ze zochten op termen die vaak worden gebruikt bij de verspreiding van medische misinformatie en complottheorieën. Vervolgens hebben de makers 7500 fragmenten zelf nader onderzocht.

Als de makers in een podcast drie afzonderlijke afleveringen met misinformatie aantroffen rekenden zij die podcast mee. Het onderzoeksprogramma denkt dat er eigenlijk nog meer podcasts zijn waarin misinformatie wordt gedeeld, omdat er voor dit onderzoek alleen naar specifieke zoekwoorden is gekeken.

'Een na de ander krijgt kanker'

Omdat de makers datasets uit 2022 en 2023 gebruikten, ging het veel over corona. In The Great Cosmic Show kwam de term 'vaccinatieschade' bijvoorbeeld ter sprake. Zo zegt youtuber Peter Bierhof in een aflevering: "Wij horen nu echt dat de een na de ander ziek wordt: kanker, last van het hartje, alles erop en eraan." Hij levert geen bewijs voor zijn claim. Het RIVM wijst erop dat "ernstige bijwerkingen van vaccinaties (...) zeer zeldzaam" zijn.

Pointer heeft de resultaten met YouTube, Spotify en Apple Podcast gedeeld. YouTube verwijderde video's van vier kanalen. Apple en Spotify reageerden niet, zegt het onderzoeksprogramma.

In Groningen zijn enkele appartementen onbewoonbaar verklaard na een grote brand. De brandweer rukte rond 05.30 uur uit voor de brand op de begane grond van het appartementencomplex aan de Oosterhamriklaan.

Omdat er ook veel senioren in het gebouw wonen, kwamen de hulpdiensten met veel eenheden ter plaatse.

Man aangehouden

Een 50-jarige man uit Groningen is aangehouden op verdenking van brandstichting, zegt de politie.

De veiligheidsregio meldt dat meerdere mensen door ambulancepersoneel zijn nagekeken. Dertien bewoners en hun huisdieren uit het ontruimde gebouw zijn in een flat de buurt opgevangen.

Goedemorgen! Vandaag wordt de in 2004 vermoorde Theo van Gogh herdacht in Amsterdam en in de Johan Cruijff Arena staat vanavond Ajax-PSV op het programma.

Eerst het weer: de dag begint op veel plaatsen grijs, maar vanuit het noordoosten breekt op steeds meer plaatsen de zon door. De temperatuur ligt rond 13 graden. Vannacht kan het landinwaarts een graadje vriezen. Vanaf zondag is het een paar dagen zonnig. In de nachten is het koud met waarden rond het vriespunt.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van files en werkzaamheden. Check hier waar wordt gewerkt aan het spoor en waar storingen zijn.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Het aandeel vrouwen dat omkomt bij gewapende conflicten is verdubbeld. Dat blijkt uit onderzoek van VN-mensenrechtenorganisatie UN Women. In 2023 waren vier op de tien doden bij gewapende conflicten vrouw, twee keer zoveel als het jaar daarvoor. De toename komt grotendeels door de vele burgerslachtoffers in de Gazastrook.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Geen staatsnoodrecht, wel nieuwe asielplannen. Hoe streng zijn de aangekondigde maatregelen van het kabinet, en hoe haalbaar? In de nieuwste aflevering van Rondje Binnenhof duiken politiek verslaggevers Marleen de Rooy en Xander van der Wulp samen met presentator Gerri Eickhof in de plannen:

Fijne dag!

Inheemse volkeren krijgen een permanente vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties. Zij kunnen zo advies geven en meepraten over beleid voor natuurbescherming. Dat is besloten op een VN-top in Colombia over biodiversiteit.

De oprichting van het adviesorgaan wordt gezien als een doorbraak en erkenning voor inheemse volkeren wereldwijd en voor de rol die zij spelen bij natuurbehoud en biodiversiteit.

Biodiversiteit

Op de top in de stad Cali waren vertegenwoordigingen van 200 landen twee weken lang in gesprek om afspraken te maken om de biodiversiteit te beschermen. Het aantal verschillende soorten dieren, planten en bomen loopt de laatste jaren snel terug.

Twee jaar geleden was de top in Montreal. Toen maakten de aanwezige landen afspraken over het behoud van soorten. Ze spraken onder meer af dat in 2030 zeker 30 procent van al het land en water op aarde beschermd gebied moet zijn. Op de huidige top in Cali proberen de landen het eens te worden over de uitvoering van die afspraken.

Meer privégeld

In de laatste fase van de onderhandelingen speelt geld een grote rol, zegt Jelle Behagel, universitair hoofddocent bos- en natuurbeleid aan de Wageningen Universiteit. Hij was zelf bij de top in Cali.

Behagel: "De zuidelijke landen verwachten dat de noordelijke landen meer betalen, maar die vinden dat ze al heel veel doen. De noordelijke landen willen graag dat de privésector hier in het gat springt en ook dat landen in het zuiden meer hun best doen om financiële middelen te verzamelen om biodiversiteitverlies tegen te gaan."

De partijen zullen er wel uitkomen, verwacht hij, maar deels door besluiten door te schuiven naar de volgende top.

Onderwerp van gesprek is hoe landen de inkomsten verdelen die voortvloeien uit het delen van digitale DNA-informatie over planten en dieren. Die informatie komt van pas bij bijvoorbeeld de productie van medicijnen. Tropische landen met verhoudingsgewijs veel soorten willen dit terugzien in de verdeelsleutel. "Zo'n instrument gaat er denk ik wel komen", zegt Behagel.

De slotverklaring met de belangrijkste conclusies volgt vermoedelijk in de komende uren. Over twee jaar vindt de top plaats in Armenië.