NOS Nieuws - Algemeen

De inwoners van het dorp Brienz GR in Zwitserland moeten mogelijk maandenlang hun huis uit. Het plaatsje met circa 90 mensen wordt bedreigd door een rotslawine. Vorig jaar moesten de inwoners daardoor al wekenlang elders verblijven.

Brienz ligt op zo'n 1150 meter hoogte, niet ver van Davos. De kans bestaat dat er dit keer 1,2 miljoen kubieke meter puin naar beneden komt. Gisteravond was er een bijeenkomst voor de bewoners van het dorpje in het oostelijke kanton Graubünden.

Veel frustraties

Bij de inwoners zijn veel frustraties, zegt een verslaggever van de Zwitserse omroep SRF. "Ze zijn murw door de gedachte dat ze weer hun spullen moeten pakken. Het zijn ook niet alleen de mensen die geëvacueerd moeten worden. Ook vee en huisdieren hebben een nieuw onderkomen nodig."

De puinmassa die op het dorp dreigt af te komen verplaatst zich met een snelheid van zo'n 25 centimeter per dag. Regen of rotsblokken zouden ervoor kunnen zorgen dat die snelheid 80 kilometer per uur of meer wordt, zei een geoloog op de bewonersavond. De kans is niet groot dat dat gebeurt, maar als het zo ver is heeft waarschuwen geen zin meer.

52 dagen

In mei 2023 moest de bevolking van het dorp ook al haar spullen pakken. Een paar weken later kwam een grote massa puin en stenen naar beneden. De inwoners hadden geluk, omdat de stroom vlak voor het dorp tot stilstand kwam. Na 52 dagen mochten ze terug naar huis.

Het hele dorp glijdt sowieso met 2,4 meter per jaar naar beneden. Om dat proces te vertragen is dit jaar begonnen met het uitbreiden van een tunnel waarmee water uit de berg wordt afgevoerd. De werkzaamheden zijn dit jaar begonnen en duren naar verwachting 3,5 jaar.

Het is een stuk duurder dan kerosine maken uit olie, maar het kan wel: vliegtuigbrandstof maken uit duurzame elektriciteit en CO2. Rotterdam krijgt in 2030 een fabriek die deze 'synthetische kerosine' gaat maken.

Niet Shell, BP of ExxonMobil, maar een relatieve nieuwkomer in de energiemarkt ontwikkelt op dit moment de fabriek in de Botlek. In 2030 moet hier per jaar genoeg vliegtuigbrandstof geproduceerd worden voor 7000 vluchten van Amsterdam naar New York.

Het project is een samenwerking van het Amsterdamse bedrijf Power2X en tankopslagbedrijf Advario. Het Duitse familiebedrijf Advario heeft een fabrieksterrein van 26 hectare gekocht tussen de raffinaderijen van Shell Pernis en ExxonMobil. Bulldozers, graafmachines en grote drilboren vegen op dit moment het terrein schoon, waar eerder halffabricaten voor de aluminiumproductie werden gemaakt.

Eind volgend jaar is het terrein gereed voor de bouw van de fabriek en de opslagtanks.

Verplicht bijmengen

Vanaf 2030 is er een Europese verplichting om naast bio-kerosine ook synthetische kerosine bij te mengen in vliegtuigen. Rotterdam heeft al een bio-kerosine fabriek van het Finse bedrijf Neste, die flink wordt uitgebreid.

Nu wordt er dus ook gewerkt aan een fabriek voor synthetische kerosine. De initiatiefnemers denken in 2030 veertig procent van de synthetische kerosine te kunnen leveren die nodig is om aan Europese regels te voldoen.

Aan de rand van het fabrieksterrein in de Botlek komen grote tanks van Advario waarin duurzame methanol wordt opgeslagen. Deze methanol is gemaakt van groene waterstof en CO2. De groene waterstof is gemaakt uit elektriciteit, opgewekt met zon, wind of waterkracht.

Duurzame methanol moet in Rotterdam aangevoerd worden met tankers uit onder meer Zuid-Amerika, de Verenigde Staten en Scandinavië. De kade wordt hiervoor aangepast.

Power2X bouwt naast de opslagtanks de fabriek waarin de duurzame methanol met onder meer groene waterstof wordt omgezet in synthetische kerosine.

De fabriek wordt aangesloten op de pijpleiding die de raffinaderijen in Rotterdam verbinden met Schiphol en de luchthavens van onder meer Brussel en Frankfurt. Verder kan de synthetische kerosine vanuit de Rotterdamse haven afgevoerd worden met tankers en treinen.

Dat een vliegtuig kan vliegen op synthetische kerosine demonstreerde KLM in 2021 tijdens een vlucht naar Madrid. Shell maakte in het laboratorium in Amsterdam 500 liter synthetische kerosine die met de gewone kerosine werd vermengd.

Twee jaar later maakte Virgin Atlantic een vlucht van Londen naar New York met een toestel dat voor het eerst volledig op bio-kerosine vloog. Op dit moment mogen vliegtuigen tot 50 procent bio- of synthetische kerosine bijmengen. Maar in theorie kunnen ze volledig op duurzame kerosine vliegen.

Waar de grote oliemaatschappijen een afwachtende houding aannemen, ziet Power2X kansen. "Wij geloven dat vraag en aanbod elkaar gaan vinden de komende jaren", zegt oprichter Occo Roelofsen. De fabriek in Rotterdam wordt voorlopig verreweg de grootste producent van synthetische kerosine in Europa. Afgelopen zomer kreeg het bedrijf een financiële injectie van 130 miljoen euro van het Canadese pensioenfonds CPP Investments.

Nieuw verdienmodel

Advario heeft al tankopslag in Europa, de Verenigde Staten en Azië en wil mee in de energietransitie. "Iemand moet op een gegeven moment opstaan en de eerste stap zetten", zegt Sjoerd Boer, directeur nieuwe energie bij Advario. "Wij denken dat synthetische vliegtuigbrandstof een verdienmodel is en de wereld bovendien een stuk verder helpt met CO2-reductie."

KLM is enthousiast over de nieuwe fabriek. "Het is heel erg goed nieuws dat er nu plannen zijn voor productie, want dat is hard nodig," zegt Zita Schellekens, directeur verduurzaming bij KLM. "Een aantal grote oliemaatschappijen hebben hun plannen in de ijskast gezet, des te beter dat anderen deze uitdaging oppakken."

Luchtvaart nog lang niet duurzaam

Met de productie van 250.000 ton synthetische kerosine op jaarbasis maakt de fabriek in Rotterdam een serieus begin, maar het is nog lang niet voldoende om de luchtvaart te verduurzamen, erkent ook de KLM. "In 2030 is er absoluut niet genoeg synthetische kerosine. Er zal hopelijk genoeg zijn om te voldoen aan de verplichtingen vanuit de Europese Unie."

Nog niet alle stemmen zijn geteld, maar duidelijk is dat Donald Trump ook de swingstate Arizona heeft gewonnen, melden persbureau AP en andere Amerikaanse media.

Arizona is een belangrijke battlegroundstaat. In 2020 gingen de 11 kiesmannen van de staat met een kleine marge naar Joe Biden, die er met 10.457 stemmen verschil won.

Na de verkiezingen was het woensdag al snel duidelijk dat Trump de 270 kiesmannen zou behalen die nodig zijn voor de winst.

Met Arizona heeft Trump alle swingstates binnen. Naast Arizona zijn dat Georgia, North Carolina, Pennsylvania, Michigan, Wisconsin en Nevada. Van die laatste staat werd gisteren duidelijk dat hij hem heeft gewonnen.

Met Arizona erbij komt het aantal kiesmannen van Trump op 312, wat ook zijn definitieve score is. Kamala Harris heeft 226 kiesmannen gekregen.

De komende maanden zijn een overgangsperiode waarin de overdracht zal plaatsvinden tussen de vertrekkende regering van president Biden en de aantredende regering van Trump. Woensdag zal Trump een ontmoeting hebben met Biden in het Witte Huis.

Wie deel gaan uitmaken van Trumps regering is nog niet bekend. In een bericht op zijn sociale mediaplatform Truth Social heeft Trump al wel laten weten dat hij zijn voormalige minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo niet zal opnemen in zijn regering. Ook sluit hij Nikki Haley, tijdens Trumps eerste termijn ambassadeur bij de Verenigde Naties, uit voor een post in het nieuwe kabinet.

"Ik heb het voorheen zeer op prijs gesteld om met hen te werken en wil hen bedanken voor hun verdiensten voor ons land", schrijft Trump.

Loyaliteit

Nikki Haley was uitdager van Trump voor de Republikeinse kandidatuur. Ze was zeer kritisch over hem, maar sprak wel haar steun uit toen hij tot kandidaat was gekozen.

Pompeo werd de afgelopen dagen in de media genoemd als kandidaat voor het ministerie van Defensie. De relatie tussen Trump en Pompeo heeft de afgelopen jaren averij opgelopen. Vorig jaar leek Pompeo het op Trump gemunt te hebben in een toespraak waarin hij Republikeinse kiezers aanspoorde zich af te keren van "celebrity leaders" met "fragiele ego's".

Volgens bronnen van CNN trok Trump de afgelopen dagen Pompeo's loyaliteit in twijfel, en vroeg hij zich af of hij erop kan vertrouwen dat de oud-minister zijn agenda uit zou voeren.

Zeker 31 politieagenten zijn gewond geraakt bij een massaal protest in de Spaanse stad Valencia. Dat meldt de Spaanse omroep TVE. Vier mensen zijn gearresteerd.

Naar schatting 130.000 demonstranten gingen gisteravond de straat op om het aftreden te eisen van regiopresident Carlos Mazón.

De demonstratie verliep aanvankelijk vreedzaam. Er werd een minuut stilte gehouden voor de slachtoffers van het natuurgeweld in de regio bijna twee weken geleden.

Bij het stadhuis liep het uit de hand. De politie greep in toen demonstranten vuurwerk gooiden naar het gebouw. Agenten vormden een cordon om te voorkomen dat betogers zouden binnendringen.

Aan het eind van de demonstratie liepen de spanningen nog verder op. Demonstranten gooiden met modder, stoelen en andere voorwerpen naar de politie. Er werden arrestaties verricht voor openbare ordeverstoring en het aanvallen van agenten.

Te laat gewaarschuwd

De betogers verwijten regiopresident Mazón te traag te hebben gereageerd toen meteorologen alarm sloegen over het naderende noodweer. Mazón liet pas waarschuwingen versturen toen het water op sommige plaatsen al metershoog stond. Bij de dodelijke overstromingen zijn zeker 220 mensen omgekomen. Tientallen worden nog vermist.

Bekijk hier beelden van de massale demonstratie:

De demonstranten houden de bestuurder ook verantwoordelijk voor de trage hulpverlening. Sommige bewoners van het rampgebied moesten het dagen zonder hulp stellen. Betogers maakten Mazón uit voor moordenaar.

De demonstranten willen een strafrechtelijk onderzoek om vast te stellen wat er precies is gebeurd en wie de verantwoordelijken zijn.

De regiopresident zei gisteren tegen de pers dat er verantwoording zal worden afgelegd, maar dat het nu "eerst tijd is om onze straten schoon te maken, mensen te helpen en de huizen weer op te bouwen." Hij zei ook dat hij respect had voor de protestmars.

Een van de oudste satellieten van het Verenigd Koninkrijk, Skynet-1A, is op mysterieuze wijze duizenden kilometers uit koers geraakt. Volgens experts moet iemand de motoren hebben aangezet, maar wie dat heeft gedaan en waarom is een mysterie.

Skynet-1A is een militaire communicatiesatelliet die in 1969 werd gelanceerd, een paar maanden voordat de eerste mensen op de maan landden. Het is een geostationaire satelliet, die op zo'n 36.000 kilometer boven hetzelfde punt op aarde draait.

Dat punt wás het Afrikaanse continent, een goede positie om veel plekken op de wereld te kunnen bereiken, tot aan Singapore toe. Na een paar jaar hield de kunstmaan er mee op en werd zijn taak overgenomen door andere satellieten. Oude kunstmanen als Skynet-1A worden, nadat ze zijn afgedankt, nog wel gevolgd, onder meer door het Amerikaanse leger. Op die manier kunnen nog werkende satellieten uitwijken als ze te dicht in de buurt komen.

Terminator

Door variaties in het zwaartekrachtveld van de aarde zou Skynet-1A in de loop der jaren wat naar het oosten hebben moeten afdrijven, maar het tegendeel blijkt te zijn gebeurd, meldt de BBC. "Waarschijnlijk heeft iemand de satelliet midden jaren 70 een commando gestuurd om zijn stuurraketten te activeren. De vraag is wie en waarom?", schrijft de omroep.

Het is verleidelijk aan een Hollywood-achtig scenario te denken, alleen al vanwege de naam Skynet. Ook het kwaadaardige A.I.-netwerk uit de Terminator-films draagt die naam.

Waarschijnlijk is de realiteit wat prozaïscher. Mogelijk zaten de Amerikanen erachter. Die waren ook verantwoordelijk voor de bouw van de satelliet. Uit de laatste logs van de satelliet is volgens de BBC op te maken dat de controle in 1977 werd overgedragen aan de VS.

Ruimtekerkhof

Wie het verplaats-commando ook heeft gegeven, diegene heeft de wereld er geen dienst mee bewezen, zegt Moribah Jah, een ruimtevaartingenieur van de University of Texas. Tegenwoordig worden oude geostationaire satellieten met pensioen gestuurd in een graveyard orbit, een ruimtekerkhof op nog grotere hoogte waar het ruimteschroot geen kwaad kan.

Skynet-1A is echter niet naar zo'n kerkhofbaan gemanoeuvreerd, maar naar een plek waar het in de jaren 70 nog niet zo druk was. Inmiddels komen ook daar geregeld nieuwe kunstmanen in de buurt.

Soms passeren ze op maar zo'n 50 kilometer afstand. Dat lijkt een ruime marge, maar het zorgt toch voor enig ongemak. Want als het tot een botsing komt zijn de gevolgen groot.

"Stukken ruimteschroot zijn eigenlijk tikkende tijdbommen.", zegt Jah tegen de BBC. "We moeten dat soort megabotsingen zien te voorkomen. Als die dingen exploderen of botsen vliegen ze in duizenden stukjes uit elkaar die dan weer een gevaar vormen voor andere satellieten."

In Roosendaal zijn twee mensen gisteravond gewond geraakt bij een schietpartij. De slachtoffers waren beiden aanspreekbaar en zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Het schietincident gebeurde zaterdagavond rond 20.45 uur vlakbij een winkelcentrum aan de President Kennedylaan in het zuiden van de stad. Op dat moment was daar alleen een supermarkt geopend.

Volgens een 112-melding werd er voor die winkel geschoten, meldt Omroep Brabant, maar of dat klopt, wordt nog uitgezocht. Ook de aanleiding voor de schietpartij is onduidelijk.

Voor zover bekend is er nog niemand aangehouden in Roosendaal.

De finale van het Regio Songfestival is vanavond gewonnen door de Gelderse zangeres Emma Luca. Met het nummer Illusie kreeg ze in het Theater aan het Vrijthof in Maastricht 193 punten.

Daarmee scoorde ze 22 punten meer dan de Overijsselse Merlijn Dewasme met Adem. Dominique de Bont uit Noord-Brabant eindigde als derde met het nummer Wie we waren.

'Geen illusie'

Emma Luca uit Doetinchem kreeg de hoogste score van de vakjury's. Die zijn samengesteld uit componisten, liedjesmakers en artiesten uit de verschillende regio's. Ook het publiek, dat het evenement via de regionale omroepen kon volgen, mocht stemmen. De meeste publieksstemmen gingen naar de Groningse inzending Trap Aan! met het nummer Ien de keet.

"Heel cool, heel vet", noemde de Gelderse zangeres haar overwinning. "Het is geen illusie, denk ik, hoop ik. Misschien word ik zo dadelijk wakker."

Het Regio Songfestival werd dit jaar voor de tweede keer gehouden. De eerste editie van het muziekevenement, vorig jaar in Utrecht, werd gewonnen door de Limburgse artiest Emmy Ackermans.

Kijk hier het winnende nummer terug:

Op een grote betoging in Valencia is het aftreden geëist van regiopresident Carlos Mazón. Volgens de plaatselijke autoriteiten waren er 130.000 mensen op de been.

De demonstranten zeggen dat Mazón te laat was met overstromingswaarschuwingen, die pas uren na het begin van de catastrofe werden uitgegeven. Hevige hagel- en regenbuien veroorzaakten eind vorige maand dodelijke overstromingen die aan zeker 220 mensen het leven hebben gekost. Tientallen mensen worden nog vermist.

De demonstranten houden Mazón ook verantwoordelijk voor de trage hulpverlening. Volgens hen hebben inwoners van de regio het dagenlang zonder hulp moeten stellen. Betogers maakten Mazón onder meer uit voor moordenaar.

Het stadhuis werd beklad met modder en een deel van de betogers raakte slaags met de oproerpolitie.

Bekijk hier hoe de demonstratie verliep:

De kritiek is niet alleen gericht op de regiopresident, er wordt ook gewezen naar de landelijke autoriteiten. Initiatiefnemers van de demonstratie noemen het optreden van de Spaanse regering passief. "Die had onmiddellijk druk moet uitoefenen op de bestuurders in Valencia om alles op alles te zetten." Ook had de centrale regering in Madrid zelf veel meer moeten doen.

Naast het aftreden van Mazón willen demonstranten dat er een strafrechtelijk onderzoek komt om vast te stellen wat er precies is gebeurd en wie de verantwoordelijken zijn.

Ook willen ze dat er onderdak wordt geboden aan de mensen die hun huis kwijt zijn geraakt, dat er niet meer gebouwd mag worden in overstromingsgevoelige gebieden en dat er beter openbaar vervoer komt, omdat veel mensen door de ramp geen auto meer hebben.

'Omvang niet kunnen voorzien'

Eerder vandaag zei Mazón tegen de pers dat er verantwoording zal worden afgelegd, maar dat het nu "eerst tijd is om onze straten schoon te maken, mensen te helpen en de huizen weer op te bouwen." Hij zei ook dat hij respect had voor de protestmars.

Mazón had eerder ook verklaard dat het regiobestuur en hijzelf de omvang van de ramp niet hadden kunnen voorzien. Maar op de dag van de ramp stuurde het Staats Meteorologisch Agentschap een rood weeralarm naar de betrokken autoriteiten.

In de regio zijn ongeveer 8500 militairen en 10.000 agenten ingezet. De Spaanse minister van Binnenlandse Zaken heeft aangekondigd dat de hogesnelheidslijn tussen Madrid en Valencia komende week weer in gebruik wordt genomen. Ook een snelweg gaat weer open.

De focus van de regering van Donald Trump zal liggen op het bereiken van vrede in Oekraïne in plaats van het heroveren van door Rusland bezette gebieden. Dat heeft een adviseur van de aanstaande president in de Verenigde Staten gezegd in een interview met de Britse nieuwszender BBC.

De adviseur en partijstrateeg van de Republikeinen, Bryan Lanza, zei in het gesprek dat de Trump-regering de Oekraïense president zal vragen om een "realistische visie op vrede." Mocht president Zelensky dan stellen dat Oekraïne de door Rusland bezette Krim terug wil, dan is dat volgens de adviseur een teken dat hij "niet serieus" is. "De Krim is weg", citeert de BBC Lanza. Hij noemde geen andere bezette gebieden in het gesprek.

Het team van Trump heeft in een reactie laten weten dat Lanza deel uitmaakte van het campagneteam, maar nu niet voor de president werkt en niet namens Trump spreekt.

Zelensky heeft tot nu toe altijd gezegd dat een deal met Rusland alleen mogelijk is als zijn land al het door Rusland bezette grondgebied terugkrijgt. Daar hoort ook de in 2014 geannexeerde Krim bij.

Republikeinse campagne

Trump en zijn aanstaande vicepresident J.D. Vance hebben herhaaldelijk forse kritiek geuit op de Westerse steun aan Oekraïne en president Zelensky zelf. Tegelijkertijd beweerde Trump tijdens zijn campagne dat hij de oorlog in 24 uur zal beëindigen. Hoe hij dit precies voor elkaar wil krijgen, is niet bekend.

Wat Trump daadwerkelijk van plan is, blijft onduidelijk. Deskundigen zeiden eerder tegen de NOS dat er verschillende opties zijn. Zo zou zijn regering kunnen besluiten om de hulp aan Oekraïne volledig stop te zetten. Ook zou Oekraïne kunnen worden gedwongen om in een deal de bezette gebieden in ieder geval tijdelijk op te geven in ruil voor veiligheidsgaranties van de NAVO.

De Boliviaanse oud-president Evo Morales is uitgesloten van deelname aan de presidentverkiezingen die volgend jaar augustus worden gehouden. Het constitutioneel hof in het Zuid-Amerikaanse land heeft opnieuw bepaald dat een president niet meer dan twee termijnen kan dienen.

Door de beslissing staat Morales buitenspel: de oud-president diende het land van 2006 tot 2019 in drie termijnen.

De situatie in het Zuid-Amerikaanse land is al maandenlang gespannen vanwege een conflict om de macht in de socialistische MAS-partij, waar zowel Morales als huidig president Luis Arce deel van uitmaakt.

Verkiezingsfraude

Morales was de eerste inheemse president van Bolivia. Hij was zeer geliefd tot hij de grondwet probeerde te omzeilen en zich opnieuw kandidaat stelde voor een vierde termijn.

In 2019 trad hij af na zijn omstreden verkiezingswinst waarin hij werd beschuldigd van fraude. Enkele tientallen mensen kwamen om het leven in de onrust die volgde. Het geweld eindigde pas toen Morales naar het buitenland vluchtte.

Bij nieuwe verkiezingen een jaar later werd Arce, zijn voormalige bondgenoot, president. Morales kon weer terugkeren. Sindsdien strijden beide politici om de macht binnen de MAS-partij.

Wegblokkades

Aanhangers van Morales gaan al een maand de straat op omdat zij tegen de gerechtelijke procedure zijn die tegen Morales worden gevoerd.

De oud-president wordt ervan beschuldigd dat hij in 2016 een kind heeft verwekt bij een 15-jarig meisje. In verband daarmee loopt er tegen hem een onderzoek wegens verkrachting. Zijn aanhangers stellen dat de aanklacht politiek gemotiveerd is.

Door heel het land zijn door demonstranten wegblokkades opgeworpen, waardoor de aanvoer van voedsel en brandstof naar steden wordt belemmerd. Het zou het land al meer dan 1,5 miljard euro hebben gekost.

Ook wisten aanhangers van Morales volgens de Boliviaanse regering vorige week drie militaire posten in het westen van het land in te nemen, waarbij ruim 200 mensen werden gegijzeld.

Moordaanslag

Eind oktober zei Morales dat hij is ontsnapt aan een moordaanslag. Hij zette een video op Facebook, waarin te zien zou zijn dat hij in zijn auto werd achtervolgd door zwaarbewapende mannen. De auto zat vol kogelgaten. Volgens Morales waren de aanvallers leden van een elite-eenheid, gestuurd door de regering.

Qatar zegt dat het voorlopig niet zal bemiddelen tussen Israël en Hamas. Maar het besluit betekent niet dat Qatar zich als bemiddelaar heeft teruggetrokken. Dat staat in een verklaring van het Qatarese ministerie van Buitenlandse Zaken.

Eerder vandaag berichtten onder meer AFP en Reuters dat Qatar zich voorlopig uit de gesprekken terugtrok totdat beide partijen "blijk geven van oprechte bereidheid om terug te keren naar de onderhandelingstafel". De persbureaus baseerden zich op functionarissen die bij de onderhandelingen betrokken zijn.

De golfstaat spreekt verder berichten tegen dat het politieke bureau van Hamas in Qatar geen nut meer heeft en wordt gesloten. Hamas had dat nieuws eerder vandaag al tegengesproken.

Qatar speelt samen met de VS en Egypte een belangrijke rol in de onderhandelingen, die meerdere keren in de hoofdstad Doha zijn gevoerd. Mede door de inzet van Qatar werden Israëlische gijzelaars geruild voor Palestijnse gevangenen. Ook werd er eind vorig jaar een korte wapenstilstand bereikt.

Politiek kantoor

Sinds 2012 zit in Qatar het politieke kantoor van Hamas. De VS en Israël gaven daar toen toestemming voor. De landen wilden zo voorkomen dat de groep zich in Iran vestigde.

Gisteren meldde Reuters dat de Verenigde Staten nu hebben gevraagd Hamas het land uit te zetten, omdat de groep het laatste voorstel voor een staakt-het-vuren heeft afgewezen. "Nadat Hamas herhaaldelijk voorstellen om gijzelaars vrij te laten heeft afgewezen, zouden haar leiders niet langer welkom moeten zijn in de hoofdsteden van welke Amerikaanse bondgenoot dan ook", zo citeerde Reuters een Amerikaanse regeringsfunctionaris.

Stuklopen onderhandelingen

De onderhandelingen zijn de afgelopen maanden steeds stukgelopen. Vorige maand eindigde een nieuwe onderhandelingsronde opnieuw zonder resultaat. Hamas wees toen een voorstel voor een tijdelijk staakt-het-vuren van de hand en eiste opnieuw een permanent staakt-het-vuren.

Ook Israël wees meerdere voorstellen af in de onderhandelingsrondes. Eerder deze week beschuldigde de pas ontslagen minister van Defensie Gallant premier Netanyahu ervan een eerder vredesakkoord te hebben afgewezen, ondanks het advies van zijn adviseurs. Dat komt overeen met onder meer bronnen die aan The Financial Times meldden dat Netanyahu persoonlijk dwarslag in de onderhandelingen over het bereiken van een deal met Hamas om gijzelaars vrij te krijgen.

In augustus liepen de onderhandelingen spaak omdat Israël met nieuwe eisen kwam om Israëlische militairen in de Gazastrook te houden, bijvoorbeeld in de Philadelphi-corridor, het grensgebied tussen de Gazastrook en Egypte. Ook hierover zei Gallant volgens Israëlische media eerder deze week tegen families van gijzelaars dat dit hiervoor geen enkele noodzaak is.

Van de vier verdachten die op dit moment nog vastzitten voor het plegen van openlijk geweld in Amsterdam, zijn er twee minderjarig. De vier worden begin komende week voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Van de 62 aangehouden verdachten werden er ongeveer veertig opgepakt om ordeverstoring. Zij kregen een bekeuring en mochten weer gaan. Over de achtergrond van de verdachten wil de politie niets kwijt.

Van de mensen die na de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv Israëliërs hebben aangevallen en mishandeld, is tot nu toe niemand gearresteerd, zegt het OM tegen het ANP.

Meer aanhoudingen verwacht

Tien personen werden verdacht van bijvoorbeeld belediging, vernieling of het bezit van vuurwerk. Zij mochten gaan, maar blijven verdachte. Hun zaken worden nog onderzocht, meldt het Openbaar Ministerie.

De politie bekijkt nog beelden die zijn gemaakt voor en na de voetbalwedstrijd. Een speciaal team van de politie probeert op de beelden verdachten te identificeren.

Er worden de komende tijd door het Openbaar Ministerie meer aanhoudingen verwacht, met name voor het plegen van geweld tegen Israëliërs donderdag laat op de avond en 's nachts. De politie onderzoekt ook of het geweld in georganiseerd verband is gepleegd.

Het Groot Dictee der Nederlandse Taal, dat vandaag werd gehouden in de Centrale Bibliotheek van Rotterdam, kent twee winnaars: de 47-jarige tekstcorrector Irene Vorstenbosch uit Vught en de 26-jarige actuaris Wouter de Voogd uit Rotterdam. Ze maakten allebei vijf fouten.

Het jaarlijkse dictee werd uitgezonden in het KRO-NCRV-radioprogramma De Taalstaat, gepresenteerd door Frits Spits. Twintig bekende Nederlanders en twintig luisteraars deden eraan mee. Luisteraars konden in de zomer een plaats in het dictee winnen door mee te doen aan het Spelspel. Twee luisteraars moesten in anderhalve minuut zoveel mogelijk woorden goed spellen. De winnaar mocht deelnemen aan het Groot Dictee.

De tekst van het Groot Dictee is geschreven door schrijver en taalkundige Wim Daniëls en werd voorgelezen door oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet.

Van de 'prominenten' scoorde programmamaakster Ellie Lust dit jaar het best. Ze had 18 fouten, gevolgd door cabaretier Erik van Muiswinkel met 20 fouten. Luisteraars maakten gemiddeld 17 fouten, bij de BN'ers lag het gemiddelde op 27 fouten.

Het Groot Dictee der Nederlandse Taal bestaat sinds 1990. Tot 2016 vond het plaats in de eerste week van december en werd het uitgezonden op televisie door de Nederlandse en Belgische publieke omroepen. Destijds deden zestig mensen mee, meestal veertig Nederlanders en twintig deelnemers uit Vlaanderen.

Vlamingen wonnen 17 keer, Nederlanders 13 keer. Sinds 2018 wordt het dictee uitgezonden op NPO Radio 1. Daar doen alleen Nederlanders aan mee.

Twee Friese documentairemakers geven voor het eerst een inkijkje in het geheimzinnige, eeuwenoude Sunneklaasfeest op Ameland. Ze spraken met 27 Amelanders en tonen beelden van de viering.

Met de documentaire willen ze vooral duidelijk maken dat de eilanders niets te verbergen hebben, maar het feest het liefst onderling vieren. "Het is niet dat de Amelanders tegen mensen van de vaste wal zijn", zegt documentairemaker Pieterjan Wouda bij Omrop Fryslân. "Het is alleen wel belangrijk dat je deel bent van de gemeenschap als je mee wil doen."

Sunneklaas is een variant van het sinterklaasfeest waarin ook elementen uit heidense tradities een rol spelen. Het wordt meestal op 5 en 6 december gevierd.

Een filmteam van Powned wilde meer weten en stapte vorig jaar op de veerboot naar Ameland. Maar ver kwam het team met drie mensen niet. Bij het verlaten van de boot werd hun auto opgewacht door een aantal Amelanders. Er ontstond een dreigende situatie inclusief een wildwest achtervolging en een aanrijding. Powned deed aangifte. De Nederlandse Vereniging van Journalisten sprak schande en riep op tot meer persvrijheid.

Gemaskerd bal

Na de rel besloot een groep Amelanders zelf om Omrop Fryslân te benaderen met de vraag om een documentaire te maken. Deels om meer begrip te kweken voor Sunneklaas, maar ook omdat de vrees bestaat dat de traditie verdwijnt.

"Het is een soort gemaskerd bal", zegt documentairemaker Herman Zeilstra nu de film klaar is. "Een soort vermommingsspel. Het is intiem en draait voornamelijk om herkennen en herkend worden."

Hoorns

Uit de documentaire blijk dat het Sunneklaasspel op twee avonden wordt gespeeld in de dorpskernen op Ameland. Iedereen die meedoet, heeft een eigen rol. Mannen trekken in grote gewaden of kostuums de straat op om met hun hoorns boze geesten van het eiland te verjagen. Vrouwen zorgen ervoor dat de mannen in 'húskes' (huisjes) op bezoek kunnen komen. Daar voeren mannen een act op, voordat ze gaan stijldansen met de vrouwen.

Kinderen en vrouwen mogen eigenlijk de straat niet op tijdens Sunneklaas. Maar ja, wie herkent de kinderen en vrouwen als ze verkleed toch meedoen? Dat is precies wat het spelletje leuk maakt, volgens Zeilstra: "Als er niemand stiekem de straat op gaat, dan is er ook niks te doen voor de mannen. Het is een soort groot kat-en-muisspel."

Op straat mag het spel heel spannend lijken, in de besloten húskes is het vooral feest. Gretha, een van de Amelanders in de documentaire, neemt dat heel serieus. "Ze heeft samen met haar man er zelfs een dansvloer voor gekocht", stelt Wouda. "Het verbouwen van de woonkamer voor twee avonden is veel werk, maar dat heeft ze er graag voor over."

Juist het feit dat het feest vooral binnen plaatsvindt, zou wel eens de reden kunnen zijn dat de eilanders niet zitten te wachten op pottenkijkers van buitenaf, "Het is voor buitenstaanders helemaal niet logisch om mee te doen of erbij te zijn", zegt Wouda. "Buiten is er ook niet zoveel te zien. Bij het carnaval in het zuiden heb je nog praalwagens, maar hier wordt het feest vooral binnenshuis gevierd."

Andermans bruiloft

Volgens de makers kun je het feest nog het meest vergelijken met andermans bruiloft: "Daar heb je als buitenstaander ook niks te zoeken. Bruiloften zijn hartstikke leuk, maar als je het bruidspaar niet kent, dan snap je de speeches en stukjes natuurlijk ook niet."

De FryslânDOK It Amelanner Sunneklaas - Leve en late leve wordt morgen vanaf 17.00 ieder heel uur uitgezonden op Omrop Fryslân.

In Beverwijk is in een woning 800 kilo professioneel zwaar vuurwerk gevonden. Ook vonden agenten in een auto 150 cobra's. Het vuurwerk is in beslag genomen en naar een veilige opslagplek gebracht.

Een man van 24 is aangehouden. De huiszoeking vloeide voort uit aanwijzingen in een lopend onderzoek.

De politie benadrukt opnieuw dat vuurwerk een enorme explosieve kracht heeft, zeker in de aangetroffen hoeveelheden. "Als het mis gaat, is het levensgevaarlijk. Ook voor de woningen en mensen in de buurt."

Premier Schoof gaat niet naar de VN-klimaattop. Hij blijft in Nederland vanwege de gebeurtenissen in Amsterdam deze week, meldt hij op X.

De premier zou eigenlijk dinsdag en woensdag aanwezig zijn bij de VN-Klimaatconferentie COP29 in Azerbeidzjan. "Vanwege de grote maatschappelijke impact van de gebeurtenissen van donderdagnacht in Amsterdam, blijf ik in Nederland", zegt Schoof.

Maandag praat Schoof met leden van het kabinet over wat er is gebeurd in een ministerraad die al gepland stond. "Daarnaast ga ik dinsdag in gesprek met verschillende Joodse organisaties en maatschappelijke organisaties over de aanpak van antisemitisme en de onrust en zorgen die er leven."

Verder schrijft de premier op X dat de Tweede Kamer heeft aangekondigd snel te willen debatteren en dat hij daar "uiteraard" voor beschikbaar is. Op de klimaattop wordt Schoof vervangen door klimaatgezant Jaime de Bourbon de Parme, en ook minister Hermans van Klimaat en Groene Groei is aanwezig.

Brede verontwaardiging

Schoof had vandaag een gesprek met de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Sa'ar, die gisteren naar Nederland was gevlogen. "Ik heb hem gezegd dat de Nederlandse overheid er alles aan doet om te zorgen dat de Joodse gemeenschap in ons land zich veilig weet."

De aanvallen op Maccabi Tel Aviv-supporters in Amsterdam leidden tot brede verontwaardiging in politiek Den Haag. Vrijwel alle partijen spraken gisteren hun veroordeling uit en Schoof sprak van "antisemitisch geweld (...) dat alle beschrijvingen tart".

Bekijk hier een reconstructie van de gebeurtenissen in Amsterdam:

Eerder vandaag wijdde CDA-leider Bontenbal een deel van zijn toespraak op het partijcongres aan het geweld. De aanvallen tonen volgens hem dat er sprake is van "een falende integratie van sommige groepen Nederlanders". Bontenbal sprak van een "integratiecrisis". Er worden volgens de CDA-voorman "rode lijnen overschreden die het samenleven zelf op het spel zetten".

Ook BBB-partijleider Van der Plas vroeg aandacht voor de aanvallen. Op een partijbijeenkomst deed ze de oproep om de Joodse gemeenschap te steunen. "Ga achter hen staan. Spreek je uit, waar je kunt."

VVD-leider Yesilgöz meldde op sociale media dat ze vandaag heeft gesproken met mensen uit de Joodse gemeenschap. En net als Schoof had ze een ontmoeting met minister Sa'ar. "Ik heb ook hem laten weten dat we niet zullen rusten totdat de gasten die hierachter zitten zijn opgepakt en deze stroom van Jodenhaat een halt is toegeroepen."

Gisteren had Sa'ar ook gesprekken met PVV-leider Wilders en met minister Van Weel van Justitie en Veiligheid.

Het is opvallend rustig bij het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel. Omdat er beduidend minder mensen komen, heeft het aanmeldcentrum nu zelf genoeg capaciteit. Sinds woensdag hoeven asielzoekers niet meer te worden overgebracht naar noodopvanglocaties in de buurt, meldt het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).

De daling is te verklaren. Eerder bleek al dat er op dit moment relatief weinig asielzoekers naar Nederland komen. Bovendien is bij het evenemententerrein van Walibi in Biddinghuizen een noodopvang met plek voor 1450 mensen heropend.

In het aanmeldcentrum in Ter Apel is ruimte voor maximaal 2000 mensen, maar de afgelopen jaren werd dat aantal vrijwel voortdurend overschreden. Soms moesten mensen op stoelen in de wachtruimte of buiten slapen.

Eind oktober bepaalde de rechter in kort geding dat het COA een dwangsom van 50.000 euro per dag moet betalen aan de gemeente Westerwolde voor elke keer dat het aantal van 2000 overschreden wordt. De dwangsom geldt voor elk moment van de dag. Het gaat dus niet alleen om het aantal asielzoekers dat in Ter Apel overnacht.

Stuk rustiger

Sinds de rechterlijke uitspraak is het een stuk rustiger in het aanmeldcentrum, meldt RTV Noord. Sinds dinsdag slaagt het COA erin om dagelijks ver onder de 2000 te komen. Vorige week zaterdag overnachtten 1916 mensen in het centrum, gisternacht waren het er 1631. Inmiddels hoeven er ook geen mensen meer te overnachten in opvanglocaties in de buurt zoals Stadskanaal, Nieuwe Pekela en (sinds september) Beilen.

Over die nachtopvang is veel discussie geweest. Het COA telde die cijfers niet mee bij de publicaties over het aantal asielzoekers dat in Ter Apel wordt opgevangen. Maar de rechter bepaalde tijdens het kort geding dat de aantallen asielzoekers in de nachtopvang bij het totaal opgeteld moeten worden.

Opvangschepen Zaandam

De druk op Ter Apel zal binnenkort waarschijnlijk verder afnemen, als er nog een grote noodopvang opent. Daarbij gaat het om twee schepen met containers in de haven van Zaandam. Burgemeester Hamming van Zaanstad verwacht dat die schepen met plek voor in totaal 1000 asielzoekers over een paar weken open kunnen.

De Italiaanse stad Pompeï gaat proberen het massatoerisme in te dammen. Met ingang van 15 november zijn er maximaal 20.000 bezoekers per dag welkom. Toegangskaarten worden voortaan op naam gezet en er wordt gewerkt met een tijdslot. Op die manier moet het archeologische erfgoed beter worden beschermd.

Pompeï werd in 79 na Christus door een vulkaanuitbarsting verwoest en bedekt met een dikke laag as. Een kleine drie eeuwen geleden werd de stad bij opgravingen teruggevonden. Geregeld worden er nog ontdekkingen gedaan.

Afgelopen toeristenseizoen trok Pompeï een recordaantal van 4 miljoen bezoekers. Op topdagen kwamen er soms ruim 36.000 toeristen.

Massatoerisme indammen

"Het park streeft met de maatregelen naar duurzaam en aangenaam toerisme rond de Unesco-locatie", zegt de directeur van het archeologische park. Er zijn meer Italiaanse steden die gebukt gaan onder het massatoerisme. Venetië voerde daarom als eerste een dagtarief in van 5 euro voor mensen die niet in de stad wonen.

Gaat zo'n toegangskaartje helpen? Italië-correspondent Heleen D'Haens nam dit voorjaar de proef op de som:

Het ondergrondse Archeologisch Museum in Haarlem maakt zich grote zorgen over het voortbestaan van de eeuwenoude collectie. Het museum kampt met vocht en schimmelvorming en heeft de helft van de collectie noodgedwongen verhuisd.

"Sinds 2018 is er een vochtprobleem in het museum. En het wordt steeds erger door het vele regenwater en de verhoogde grondwaterstand", zegt directeur en stadsarcheoloog Anja van Zalinge bij NH.

Het Archeologisch Museum zit sinds 1991 in een oude kelder aan de Grote Markt in Haarlem. Op zich een mooie plek in hartje stad. Maar het interieur gaat hard achteruit. Dat komt deels door ouderdom, maar vooral door de hoge luchtvochtigheid, stelt Van Zalinge. Het vocht trekt vanuit de grond op en drukt vloertegels omhoog. Muurverf bladdert af, leidingen worden aangetast en op een replica van een oude schoen staat schimmel.

Noodgedwongen heeft Van Zalinge al de helft van de collectie moeten verhuizen naar het depot, elders in Haarlem.

Het aardewerk kan blijven omdat het goed tegen vocht kan, de rest van de collectie is in gevaar. "Denk aan botmateriaal, leer, metaal. Onze topstukken, zoals de houten vogelkooi en de middeleeuwse klomp, moesten weg. Het gaat om unieke landelijke vondsten, uit de Haarlemse grond. Bezoekers kunnen ze voorlopig niet meer zien", aldus de stadsarcheoloog. "In het depot kan dat namelijk niet. Het is heel jammer."

Vorige maand moest het museum een week dicht omdat de stadsarcheoloog en haar collega's de vondsten moesten onderzoeken op aantasting door vocht. "Ik ga nu ook geen nieuwe tentoonstellingen meer inrichten. Dus het wordt allemaal veel minder interessant."

Het was altijd al "een beetje vochtig" in het museum. Maar tot voor een paar jaar was daarmee te leven omdat de kelder beschikte over drainage en een pomp. Inmiddels kunnen ook die de boel niet meer drooghouden.

Het hoogheemraadschap verhoogde het grondwaterpeil en de vele regen van de afgelopen maanden doet de rest, legt de stadsarcheoloog uit. "Iedereen wil tegenwoordig in de grond bouwen, alle grote bouwprojecten. Het grondwater wordt weggeduwd. De buren krijgen dan wateroverlast. Iedereen in de binnenstad heeft er last van. De winkels, het stadhuis, de kerk."

Aftandse oude boel

Niet alleen de collectie in het Archeologisch Museum lijdt eronder. "De lichten van de vitrines vallen regelmatig uit. Deuren sluiten niet goed. Hetzelfde geldt voor de ramen van de vitrines", zegt een van de vrijwilligsters die in het museum werkt. "Het wordt echt een beetje aftandse oude boel."

Van Zalinge heeft het probleem meermalen aangekaart bij de gemeente Haarlem. "Ik vertrouw erop dat ze het goed gaan onderzoeken. Als je vastgoed hebt, moet je er ook goed voor zorgen", stelt Van Zalinge, die vreest straks directeur te zijn van "het natste museum onder de grond".

"De vochtproblemen hebben al een tijd de aandacht van het college", reageert de Haarlemse wethouder Eva de Raadt (CDA). Volgens haar zijn de problemen 'helaas' niet voor lange tijd én eenvoudig op te lossen. "Op termijn betekent het dat we waarschijnlijk op zoek moeten naar een andere locatie", aldus de wethouder.

Gemengde gevoelens

De stadsarcheoloog heeft gemengde gevoelens bij een eventuele verhuizing, "Er is geen betere plek voor dit museum", zegt ze. De Grote Markt in Haarlem geniet tot ver over de landsgrenzen bekendheid. "We zoeken een soortgelijke plek, maar waar? Zeg het maar."

Als om haar redenering te onderstrepen komen een paar Italiaanse toeristen de nog overgebleven vondsten bekijken. Gemiddeld komen er zo'n 20.000 bezoekers per jaar.

Een lichtpuntje is volgens de stadsarcheoloog dat de schimmels niet slecht zijn voor de gezondheid. "Maar de motivatie om te werken wordt wel wat minder. Soms vraag ik me af waarom de gemeente Haarlem ons hier laat werken in deze ouwe zooi", zegt de vrijwilligster. "Ik kan er wel mee stoppen, maar dat wil ik liever niet."

The Beatles maken voor het eerst sinds 1997 kans op een Grammy Award. Ze zijn al sinds 1970 uit elkaar, maar maken kans op twee Grammy's voor het nummer Now and then.

Het lied is afgemaakt met behulp van kunstmatige intelligentie en maakt kans op prijzen voor beste nummer en beste rockuitvoering.

The Beatles zijn al 29 keer genomineerd voor een Grammy en wonnen elf keer. De laatste drie Grammy's won de groep in 1997 met het verzamelalbum Anthology en het nummer Free as a bird.

'Een eerbetoon'

Op de single zijn alle vier de bandleden vertegenwoordigd, ook de al overleden John Lennon en George Harrison. Het nummer bevat de originele stem van John Lennon.

Een demo-opname van Lennon uit de jaren 70 vormde de basis, aangevuld met een archiefopname van Harrison en de bas en drums van de twee nog levende Beatles, Paul McCartney en Ringo Starr.

Het nummer kwam een jaar geleden uit:

Veel recensenten zagen het nummer als McCartneys laatste toenadering tot zijn oude schrijfmaatje Lennon. "Het is een eerbetoon aan zijn hardnekkige geloof in zijn oudste vriend", zei Rob Sheffield van Rolling Stone hier vorig jaar over. Veel muziekjournalisten vonden het geen meesterwerk, maar wel een toepasselijk slotakkoord.

Oasis-zanger Liam Gallagher noemde het nummer hemels en hartverscheurend en zegt dat de Beatles wat hem betreft niks fout kunnen doen: "De Beatles kunnen in mijn handtasje schijten en ik zou er nog mijn pepermuntjes opbergen".

Grammy op je 100e

Er is ook nog een heel andere bijzondere kanshebber voor een Grammy Award: oud-president Jimmy Carter. Hij werd gisteren, op 100-jarige leeftijd, door organisator Recording Academy genomineerd. Hij gaat volgens de BBC de boeken in als oudste Grammy-genomineerde ooit.

Het is zijn tiende nominatie. De categorie waarin Carter kan winnen, is Best Audio Book, Narration, and Storytelling Recording. De voormalige president is te horen op een album dat Last Sundays in Plains: A Centennial Celebration heet. Het gaat volgens MusicRow om opnames van de laatste zondagsschoollessen die Carter gaf in de baptistenkerk in zijn woonplaats Plains, schrijft het Amerikaanse tijdschrift. Ook staan er nummers van verschillende artiesten op het album.

In de opnames vertelt Carter onder andere over de verkiezingen. "Ik zou graag willen dat onze presidentskandidaten voor vrede zorgen, voorvechters zijn van de mensenrechten en van de kwaliteit van het milieu en gelijkheid", citeert MusicRow hem. "Zijn dat niet de dingen die je graag zou willen hebben? Het maakt ons als Amerikanen verantwoordelijk om ons land te verbeteren door te helpen iemand een beter leven te geven."

Beyoncé breekt record

Daarnaast heeft Beyoncé geschiedenis geschreven: zij is meest genomineerde artiest aller tijden. Lang stonden zij en Jay-Z gelijk met 88 nominaties. Nu staat de zangers op voorsprong. Ze is onder andere genomineerd voor haar nieuwste album Cowboy Carter.

Met de eerste single van het album scoorde ze als eerste zwarte vrouw een nummer 1-hit in de Amerikaanse countrylijsten. Nieuwsuur dook in die hitlijsten, die worden gedomineerd door witte mannen terwijl er wel degelijk zwarte countrymuzikanten zijn:

De uitreiking van de Grammy Awards is op 2 februari. Net als de vorige edities vindt het evenement plaats in Los Angeles.

Dit jaar domineerden vrouwelijke artiesten de Grammy Awards. De prijzen in de vier belangrijkste categorieën - beste album, beste lied, beste nieuwe artiest en best geproduceerde nummer (record) - gingen allemaal naar vrouwen. Billie Eilish, Miley Cyrus en Taylor Swift vielen in de prijzen.