NOS Nieuws - Algemeen

De hoogste geestelijke binnen de Anglicaanse Kerk, Justin Welby, treedt af nadat vorige week een vernietigend rapport naar buiten was gekomen over kindermisbruik in de Anglicaanse Kerk.

De aartsbisschop van Canterbury stond onder grote druk om te vertrekken. Zo eiste de bisschop van Newcastle dat hij zou opstappen en een petitie waarin werd gevraagd om zijn aftreden werd meer dan 13.000 keer ondertekend.

Uit het rapport blijkt dat Welby te weinig heeft gedaan nadat hij was geïnformeerd over kindermisbruik door de inmiddels overleden John Smyth. In het rapport wordt het beeld geschetst van een doofpotaffaire. Smyth, die als vrijwilliger bij de kerk actief was, zou ruim honderd jongens en mannen hebben misbruikt.

Smyth nooit veroordeeld

Toen de toenmalige kerkleiders er in de jaren 80 over hoorden, werd dat binnenskamers gehouden. De politie werd niet ingeschakeld, Smyth werd aangespoord om het Verenigd Koninkrijk te verlaten en naar Afrika te gaan. Dat deed hij, maar hij bleef zich vergrijpen aan tientallen jongens, eerst in Zimbabwe en later in Zuid-Afrika. Smyth overleed in 2018 en is nooit veroordeeld.

Welby was sinds 2013 aartsbisschop van Canterbury. In de verklaring waarin hij zijn vertrek aankondigt, schrijft hij dat hij dat jaar te horen kreeg dat de politie op de hoogte was gesteld. Daarmee ging hij ervan uit dat er een "passende oplossing" zou volgen.

Ten onrechte, zegt hij nu. In het rapport werd geconcludeerd dat de passieve houding van de kerk een "gemiste kans" was om Smyth vervolgd te krijgen en dat de kerkleiders, inclusief Welby, actie hadden "kunnen en moeten" ondernemen.

"Het is volkomen duidelijk dat ik persoonlijk en institutioneel de verantwoordelijkheid moet nemen voor de lange en traumatiserende periode tussen 2013 en 2024", schrijft de 68-jarige Welby. Volgens hem moet zijn vertrek worden gezien als signaal dat de Church of England serieus werk wil maken van verandering en een veilige omgeving in de kerk.

De Britse premier Starmer respecteert het besluit van Welby, laat hij weten. Het is nog niet bekend wanneer hij aftreedt. In de tussentijd wil Welby in gesprek met slachtoffers van seksueel misbruik in de Anglicaanse Kerk.

Welby heeft zijn ontslag ingediend bij koning Charles. Die is hoofd van de Anglicaanse Kerk. Als belangrijkste geestelijke doet de aartsbisschop van Canterbury ook de kerkelijke zaken rond de koninklijke familie.

Zo kroonde hij Charles vorig jaar tot koning, leidde hij de uitvaartdienst van koningin Elizabeth en trouwde hij in 2018 Charles' jongste zoon Harry met actrice Meghan Markle.

In Israël is Holocaust-overlevende Betty Bausch-Polak (105) overleden. Tot op hoge leeftijd vertelde zij jongeren over wat haar en haar familie tijdens de Tweede Wereldoorlog was overkomen. Ook schreef ze met haar zus Lies het boek Bewogen stilte. Voor haar inzet werd ze in Nederland en Duitsland onderscheiden.

"Velen hebben gruwelijke dingen meegemaakt, ook vrouwen", vatte ze eens haar drijfveer samen. "Ik moest wel in leven blijven, zodat ik er nog over kon vertellen."

Bausch-Polak werd in 1919 geboren in een bemiddeld orthodox-joods gezin in Amsterdam. Haar ouderlijk huis grensde aan de Hollandsche Schouwburg, de plek van waaruit de Joodse bevolking van de stad later zou worden weggevoerd naar de kampen.

Toen er oorlog dreigde, trouwde ze snel met haar verloofde Philip de Leeuw om bij hem te kunnen blijven toen hij tijdens de mobilisatie als luitenant in het oosten van land werd gestationeerd. De inval maakte een eind aan hun plannen om samen naar Palestina te verhuizen.

Geen Jodenster

Het echtpaar weigerde om zich te houden aan de anti-Joodse verordeningen van de bezetter. Dus geen fiets of radio inleveren, niet laten registreren als Jood, geen Jodenster dragen. "Ze moeten maar zien dat ze me te pakken krijgen", verwoordde ze haar houding later in een interview.

Bausch-Polak dwong zichzelf zelfverzekerdheid en nonchalance uit te stralen, dagelijks oefenend voor de spiegel om de juiste lichaamstaal te vinden. "Je moest doen alsof je geen angst had."

Bij Duitse controles sprak ze soldaten onomfloerst aan. "'Wat ben ik blij dat u me aanhoudt. Ik ben zo moe van die fiets met houten banden, kunnen we even gezellig kletsen?' Daarna reed ik weer vrolijk weg."

Twintig onderduikadressen

Hoewel pogingen om naar Engeland te ontkomen mislukten, wist het echtpaar aanvankelijk het ergste te ontlopen. Pas toen ze in januari 1943 nipt ontsnapten aan de ontruiming van het Apeldoornsche Bos, het Joods psychiatrisch ziekenhuis waar ze onderdak hadden gevonden, besloten Philip en Betty gescheiden onder te duiken.

Twintig onderduikadressen zou ze verslijten en meerdere valse identiteitspapieren. Omdat op een van die valse persoonsbewijzen stond dat de eigenaar een litteken op de keel had, schakelde Betty zelfs een welwillende arts in om dat ook bij haar aan te brengen.

Haar familie dook niet onder en werd weggevoerd. "Ik zie mijn ouders nog staan, keurig aangekleed", herinnerde Bausch-Polak zich. "Ze zijn weggehaald en nooit meer teruggekomen." Vader Frederik en moeder Grietje werden samen vermoord in Sobibor.

Zuster Juul haalde de bevrijding net, maar overleed kort daarna aan de ontberingen die ze had doorstaan in Bergen-Belsen, iets wat haar broer Jaap wel op het nippertje overleefde. Een derde zus, Lies, was al eerder bevrijd bij een gevangenenruil met in Palestina opgepakte Duitsers.

Ook haar man Philip de Leeuw stierf. Hij was in het verzet beland en werd opgepakt bij een sabotageactie van een spoorlijn in november 1944. Betty kon vrijkomen doordat geen van beiden doorsloeg tijdens verhoor.

"Philip bleef achter", was de conclusie. "Toen ik vrijkwam, barstte ik in tranen uit." De Leeuw werd enkele weken later door de Duitsers gefusilleerd.

"Toen de Duitsers weg waren was ik totaal alleen op de wereld. Ouders, schoonouders, zus en man: allemaal omgekomen. En geen geld."

Wraak of verzoening

Bausch-Polak hertrouwde met kunstenaar Dolf Bausch en verhuisde naar Israël. Aanvankelijk zweeg ze over haar verdriet, maar na de dood van haar tweede man begon ze voorlichting te geven. Ze gaf interviews, schreef Bewogen stilte in 2004 en ontmoette duizenden jongeren in Nederland, Duitsland en de VS.

"Als ik vlak na de oorlog een revolver had gehad, zou ik hebben geschoten", bekende ze een groep jongeren eens toen haar werd gevraagd of ze haatgevoelens koesterde. "Maar je moet het verlangen naar wraak onderdrukken. Wraak vernietigt niet anderen, maar jezelf."

Ze vond het vooral belangrijk een nieuwe generatie te herinneren aan de wandaden uit het verleden. "Oudere mensen kun je niet meer veranderen", was haar overtuiging. "Jonge mensen moeten zorgen voor een betere wereld."

Het was een boodschap die haar in in 2016 Ridder in de Orde van Oranje-Naussau maakte en een jaar eerder al het Bundesverdienstkreuz had opgeleverd. Betty Bausch-Polak droeg die hoogste Duitse onderscheiding bij de herdenking in Rhenen op de plek waar haar man was doodgeschoten, als teken van verzoening.

Grote agrarische bedrijven kopen boeren op de Veluwe op. Daar zitten ook boeren bij die zich hadden aangemeld voor de uitkoopregelingen van de overheid. Dat melden bronnen binnen de agrarische sector aan Omroep Gelderland.

Het gaat onder meer om bedrijven als Van Drie, dat onderdeel is van kalfsvleesproducent VanDrie Group, en diervoederbedrijf Klaremelk. Beide concerns erkennen dat ze boerenbedrijven opkopen.

Om hoeveel boerderijen het gaat, willen ze niet zeggen. "Het gaat om enkele kalverhouderijen waar een overeenkomst mee is gesloten en om enkele waar een gesprek mee wordt gevoerd", zegt een woordvoerder van Van Drie tegen de omroep.

De overheid heeft uitkoopregelingen opgezet waarmee ze veehouders willen stimuleren hun bedrijf te beëindigen. Er is een uitkoopregeling voor piekbelasters (bedrijven die veel stikstof uitstoten in de buurt van een kwetsbaar natuurgebied), en veehouders die dat niet zijn.

Piekbelasters kunnen zich voor 120 procent van de waarde van hun bedrijf laten uitkopen. Voor andere veehouders geldt dat zij tot 100 procent van de waarde van hun bedrijf kunnen krijgen.

De maatregel is bedoeld om het aantal veebedrijven te verminderen. Daardoor wordt de stikstofuitstoot teruggedrongen, waardoor kwetsbare natuur beter wordt beschermd.

Moderne stallen behouden

De huidige uitkoopregelingen zijn interessanter voor boeren met relatief nieuwe stallen, omdat die meer waard zijn. Van Drie en Klaremelk geven aan dat ze met het opkopen van boeren moderne stallen juist willen behouden. "Om de duurzaamheidsdoelen die we als sector hebben afgesproken te halen, is het wenselijk om stallen te behouden die toekomstbestendig zijn", aldus Van Drie.

Klaremelk vindt de huidige opkoopregeling 'kapitaalvernietiging'. "Het lijkt alsof de overheid zoveel mogelijk moderne stallen, die een stuk duurzamer zijn dan oudere stallen, wil kopen en slopen. Het kan dat er door de opkoopregeling voornamelijk oude stallen overblijven. Die verdwijnen daarna vanzelf. Zo blijft er op den duur geen sector meer over", zegt de woordvoerder.

De woordvoerder van Klaremelk geeft toe dat het ook in het belang van het concern is om zoveel mogelijk stallen te behouden. "Natuurlijk. Het gaat erom dat we ook in de toekomst als bedrijf door kunnen gaan."

Bronnen zeggen tegen de omroep dat de twee bedrijven meer geld bieden dan de overheid. Daardoor is het aantrekkelijker om aan hen te verkopen, ook omdat - in tegenstelling tot de landelijke opkoopregeling - de stallen niet van dat geld nog gesloopt moeten worden en de agrariër geen beroepsverbod krijgt. Ze kunnen zelfs in dienst van Van Drie of Klarenmelk blijven doorgaan op hun bedrijf. Op vragen hierover gaan beide bedrijven niet in.

Minister herkent signalen

Minister Wiersma van Landbouw zegt de signalen over opkopende agrobedrijven te herkennen. "Elke boer die zijn of haar bedrijf vrijwillig beëindigt, heeft de vrijheid om zelf te kiezen op welke manier. Het doel van dit kabinet is niet om zoveel mogelijk boeren te laten stoppen maar de boeren die willen stoppen, willen we ondersteunen."

Volgens de minister komen de stikstofdoelen niet in gevaar doordat agrobedrijven boeren opkopen. "Alleen wanneer dit op grotere schaal zou gebeuren, en dat is ons niet bekend, zou het effect hebben op de stikstofreductie die we via regelingen bereiken."

Wel zegt ze dat ketenpartijen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden. "Wat ons betreft maakt het opkopen van bedrijven voor de eigen productiecontinuïteit daar geen deel van uit."

Het is niet nieuw dat andere partijen boerenbedrijven uitkopen. Eerder werden al boeren uitgekocht door De Schiphol Group en Rijkswaterstaat. De extra stikstofruimte die daardoor vrijkwam, werd gebruikt voor de luchthavens of het mogelijk maken van de verbreding van de A27.

Restaurateurs zijn begonnen met het weghalen van de oude vernislaag van het schilderij De Nachtwacht in het Rijksmuseum in Amsterdam. Daarmee is het tweede deel van de restauratie van Rembrandts bekendste werk na vijf jaar vooronderzoek van start gegaan, maakt het Rijksmuseum bekend. Met het verwijderen van de oude vernislaag wil het museum het meesterwerk toekomstbestendig maken.

In de video zie je wat voor monnikenwerk dat is:

Met een speciaal absorberend doek halen acht restauratoren de vernis weg. De laag is tijdens een restauratie in 1975 en 1976 aangebracht. Eventueel oudere achtergebleven resten vernis worden vervolgens voorzichtig met een wattenstaafje en oplosmiddel verwijderd.

Dat gebeurt onder een microscoop. De restauratie vindt plaats in een zaal die speciaal daarvoor is ingericht. Achter een glazen muur kunnen bezoekers van het museum vanaf een afstand zien hoe het meesterwerk van Rembrandt wordt opgeknapt.

Volgens het museum zijn vooraf wetenschappelijk onderzoek en tests gedaan om tot de beste restauratiemogelijkheden te komen. Een team van restauratoren, conservatoren en wetenschappers heeft De Nachtwacht de afgelopen jaren met onder meer AI bestudeerd.

Niet eerder aangetroffen techniek

Operatie Nachtwacht, zoals de restauratie heet, ging in 2019 van start. Het project liep bijna een jaar vertraging op vanwege de coronapandemie. Tijdens het vooronderzoek ontdekten wetenschappers dat Rembrandt een niet eerder aangetroffen techniek gebruikte om zijn schilderij uit 1642 tegen vocht te beschermen.

De schilder gebruikte loodhoudende olie die hij onder de grondlaag op het doek aanbracht. Dat deed hij omdat De Nachtwacht tegen de buitenmuur van de Kloveniersdoelen in Amsterdam kwam te hangen, waar het vochtig was.

NSC'er Tjebbe van Oostenbruggen wordt de nieuwe staatssecretaris van Financiën. Hij is de opvolger van zijn partijgenoot Folkert Idsinga. Die stapte anderhalve week geleden op na kritiek uit de Tweede Kamer over het niet openbaren van zijn zakelijke belangen.

Van Oostenbruggen (45) zit sinds december vorig jaar in de Tweede Kamer voor NSC. Hij hield zich daar al met financiën bezig en hij voerde ook het woord over werkgelegenheid en arbeidsmigratie.

Ondernemer

Van Oostenbruggen, die internationale bedrijfskunde heeft gestudeerd, werkte voor hij in de Kamer kwam in het bedrijfsleven, als manager en als ondernemer. Hij heeft daarmee tientallen miljoenen euro's verdiend.

Van Oostenbruggen was onder meer partner in een bedrijf voor financieel management en voor juridische en fiscale thema's bij participaties en hij had een bedrijf dat organisaties hielp met het inhuren van flexibele arbeid.

Hij vindt dat er te weinig ondernemers in de Kamer zitten. Eerder zei hij dat hij wilde bijdragen aan een beter ondernemersklimaat. "Ik denk dat je in de Kamer veel meer invloed hebt op de economische veerkracht van Nederland dan als individuele ondernemer", zei hij in de zomer tegen het AD.

Meer vertrouwen in overheid

Kort nadat Pieter Omtzigt vorig jaar had aangekondigd dat hij een eigen partij zou beginnen, meldde Van Oostenbruggen zich aan voor een plaats in de Tweede Kamer en hij kwam op de vijftiende plaats op de kandidatenlijst van NSC.

Van Oostenbruggen zegt dat hij als staatssecretaris tevreden is "als Nederlanders meer vertrouwen hebben in de overheid, beter grip hebben op hun financiële situatie en vertrouwen hebben in de financiële toekomst, ook als het een keer tegenzit." Hij noemt "een eerlijke, inclusieve en solidaire arbeidsmarkt cruciaal voor een goed functionerende economie en daarmee de bestaanszekerheid van ons allemaal".

Zakelijke belangen

Idsinga heeft uiteindelijk toch openheid gegeven over zijn zakelijke belangen, nadat hij al was afgetreden. Op vragen of Van Oostenbruggen ook een lijst met zijn belangen naar buiten zal brengen, antwoordde de aankomend staatssecretaris dat hij "tegenover de premier 100 procent transparantie heeft betracht en dat die daar een verslag van zal maken".

Betekent dat dat iedereen dan inzicht krijgt in zijn financiële belangen?: "Als de Kamer zaken vraagt, zul je er heel goed over moeten nadenken wat je transparant maakt. In mijn geval is er al heel veel transparant vanwege het feit dat ik als grote onderneming de afgelopen jaren praktisch alles heb moeten publiceren." Van Oostenbruggen benadrukte dat hij zich aan de regels zal houden.

In de Zuid-Chinese stad Zhuhai zijn 35 mensen om het leven gekomen bij een sportcentrum toen een auto op ze inreed. Ook raakten 43 mensen gewond, meldt de Chinese staatszender CCTV. De BBC meldt dat dat de aanrijding buiten een stadion gebeurde, waar op dat moment veel mensen aan het sporten waren.

De 62-jarige bestuurder van de auto is gearresteerd. Volgens de Chinese politie was er opzet in het spel. De man zou woedend zijn geweest over zijn scheiding.

Het incident gebeurde aan de vooravond van een belangrijke vliegshow met onder meer militaire vliegtuigen. In verband daarmee waren op dat moment zware veiligheidsmaatregelen van kracht.

President Xi Jinping heeft gezegd dat alles moet worden gedaan om de gewonden te behandelen. Ook eist hij dat de dader wordt gestraft.

Het sportcomplex, waar regelmatig honderden inwoners komen sporten op onder meer een atletiekbaan en een voetbalveld, blijft tot nader order gesloten.

Let op: deze beelden zijn schokkend. Mensen liggen op de grond, niet bekend is, hoe zij eraan toe zijn:

De sinterklaasintocht door het Groningse Hoogezand en Sappemeer gaat dit jaar niet door. Dat heeft de organiserende stichting besloten nadat vrijwilligers zijn bedreigd. Het bestuur van de stichting zegt de veiligheid van de vrijwilligers en bezoekers niet meer te kunnen garanderen.

Bij de intocht aanstaande zaterdag zouden zowel roetveegpieten als volledig zwart geschminkte pieten te zien zijn. Volgens de Stichting Vrienden Sinterklaas Intocht Hoogezand Sappemeer werden de vrijwilligers gisteren bedreigd. In een daaropvolgende spoedvergadering is gisteravond besloten om de intocht af te blazen.

"Het gaat om meerdere dreigingen voor zowel de uitvoering van Zwarte Piet maar ook om die van Roetveeg Piet", meldt de stichting op Facebook. "Het had voor ons een groot feest moeten worden, maar helaas kunnen wij dit nu niet meer waarmaken."

Intocht Muntendam ook afgelast

Uit welke hoek de dreigingen komen, wil secretaris Herman Meertens van de organisatie tegen RTV Noord niet zeggen. "Dat hebben we zo besloten. We willen geen olie op het vuur gooien." De stichting is van plan aangifte te doen van de bedreigingen.

Eerder werd de intocht in het nabijgelegen Muntendam ook al afgelast, schrijft de omroep. Daar kregen twee leden van de organiserende werkgroep een dreigbrief waarin de afzender eiste dat tijdens de intocht alleen roetveegpieten zouden worden gebruikt.

"Dit doet pijn." Zo euforisch als aanhangers van actiegroep Milieudefensie waren nadat de rechtbank ze in het gelijk had gesteld in de zaak tegen Shell, zo aangeslagen zaten ze vanmorgen op de trappen van het gerechtshof in Den Haag.

"De strijd tegen klimaatverandering is een marathon en geen sprint", zei directeur Donald Pols nadat hij zijn tranen had gedroogd. Milieudefensie geeft niet op, wil hij maar zeggen.

Bij Shell hield het juridische team de gezichten na de uitkomst van het hoger beroep stevig in de plooi. Juichen was er voor de oliegigant niet bij. "Daar is dit onderwerp te serieus voor", reageert Frans Everts, president-directeur van Shell Nederland. Blijdschap is er wel. "We denken dat deze uitspraak de juiste is voor de wereldwijde energietransitie, voor Nederland en voor ons bedrijf."

De vraag naar benzine en diesel voor auto's of naar gas voor verwarming en stroom kan niet bij de rechtbank verminderd worden, is de belangrijkste conclusie van het gerechtshof over de uitspraak van de rechtbank van ruim drie jaar geleden. Ook ging het hof niet mee in de opdracht die de rechter Shell oplegde, om de eigen uitstoot eind 2030 te hebben verminderd met 45 procent ten opzichte van het niveau van 2019.

"Het hof vindt het te moeilijk om Shell een bepaald percentage voor het verminderen van CO2-uitstoot van klanten en leveranciers te gaan voorschrijven, onder meer omdat het voor de uitstoot niet uitmaakt als een ander bedrijf die handel dan voortzet", legt Gerrit van der Veen, bijzonder hoogleraar milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, uit.

Geen effect

De eveneens in Groningen docerende hoogleraar energie-economie Machiel Mulder is het daarmee eens. Hij schreef voor de juristen van Shell hierover eerder een rapport. Waar de rechtbank dat terzijde schoof, vindt het hof zijn conclusies juist.

"Als Shell deze zaak had verloren dan zouden er meer rechtszaken volgen die eigenlijk geen effect hebben. Want als Shell een vergunning van een olie- en gasveld teruggeeft, dan gaat een ander het doen. De facto gebeurt er dan niet zo veel."

Dat vindt Branda Katan, advocaat bij kantoor Stibbe en bijzonder hoogleraar ondernemingsrecht aan de Universiteit Leiden, een belangrijk oordeel van het hof. "In de rechtspraak zie je vaak dat als de een het doet, dit een ander niet ontslaat van de eigen verantwoordelijkheid", stelt ze.

Het hof onderschrijft de rechterlijke uitspraak dat klimaatverandering een mensenrechtenschending is en dat olie- en gasbedrijven een eigen verantwoordelijkheid hebben. "De wet geldt voor iedereen. Maar het hof zegt: 'Er is geen wet die precies zegt hoeveel Shell moet reduceren. En wij kunnen dit niet zelf vaststellen'."

Hoogleraar Van der Veen krijgt de indruk dat de inmiddels veranderde Europese regels een grote rol hebben gespeeld in het hoger beroep: "Een rechter kijkt naar de wet- en regelgeving die er nu ligt. Dat zijn ook regels waar Shell zich aan moet houden en zich blijkbaar ook aan houdt. Er is veel regelgeving bijgekomen sinds de uitspraak uit 2021. Daarom kun je ook met geen mogelijkheid zeggen dat de rechtbank het toen verkeerd had gezien."

Mulder noemt het belangrijk dat ook in het hoger beroep de mensenrechtenschending door gevaarlijke klimaatverandering overeind is gebleven. "Je kunt individuele bedrijven erop blijven aanspreken. Voor de milieubeweging is het belangrijk dat ze nu goed gaan nadenken over wat wel effectief is. Namelijk: het richten van de pijlen op overheden. Want die geven vergunningen af voor olie- en gasvelden en tankstations."

Nieuwe investeringen aanvechten

Elbert de Jong, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit Utrecht, ziet dat Shell zich ondanks het gelijk in het hoger beroep secuur moet houden aan de belofte om de uitstoot te verminderen.

"Er ligt een taak voor de rechter om op klimaatverplichtingen toe te zien. Daarbij hint het hof erop dat een zaak die het aanbod van fossiele producten en voorgenomen investeringen in bijvoorbeeld olie- en gasvelden aankaart wellicht kansrijker was geweest."

Dat ziet ook Katan: "Het hof zegt duidelijk dat investeringen van Shell in nieuwe olie- en gasvelden op gespannen voet kunnen staan met de klimaatdoelstellingen. Maar omdat Milieudefensie niet had geëist dat dit wordt stopgezet, deed het hof hier geen uitspraak over. Het biedt wel mogelijkheden om dit verbod in een nieuwe zaak alsnog te eisen."

PVV-leider Wilders en BBB-leider Van der Plas vinden het tijd voor "rigoureuze maatregelen" tegen de mensen die verantwoordelijk zijn voor gewelddadige en antisemitische acties zoals gisteravond in Amsterdam. "De tijd van praten is voorbij", zeiden zij bij het coalitieoverleg van PVV, VVD, NSC en BBB.

"Ik waarschuw hier al meer dan tien jaar voor. Men heeft totaal niets met de westerse normen en waarden maar met de islamitische waarden, en die staan haaks op de onze." Volgens Wilders waren de daders bijna allemaal Marokkanen. Van der Plas sprak over "Marokkaanse en Noord-Afrikaanse jongeren met een islamitische achtergrond".

Wilders zegt dat de video's die rondgaan voor zich spreken en ook Van der Plas en VVD-leider Yesilgöz hebben al conclusies getrokken over de achtergrond van de daders. De autoriteiten hebben zich daar nog niet over uitgelaten. Er zijn tientallen arrestaties verricht, maar er zijn nog geen rechterlijke uitspraken gedaan.

Na afloop van de wedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv van donderdag werden Israëliërs op verschillende plekken in de Amsterdamse binnenstad opgejaagd en mishandeld door kleine groepen relschoppers. Op video's is te horen dat er antisemitische scheldwoorden worden geroepen, in sommige gevallen wordt er ook verwezen naar slachtoffers van de oorlog in Gaza. Ook zijn er beelden van Maccabi-supporters die zich misdragen.

Yesilgöz benadrukt dat zij niet een hele groep verantwoordelijk wil maken voor de daden van individuen. "Maar ik weet wel waar het misgaat met deze mensen", zegt zij. "Die leren thuis, op islamitische weekendscholen en op televisiezenders van de landen van herkomst dat vrouwen minderwaardig zijn, dat joden niet het recht hebben om te leven. Dan kun je wel op scholen Holocausteducatie geven, maar als ze steeds horen dat Hitler zijn werk niet heeft af kunnen maken dan gaat er dus echt iets mis."

Olie op het vuur

De drie partijleiders vinden het oordeel dat zij olie op het vuur gooien en gematigder zouden moeten praten onterecht. Van der Plas: "Het is onze taak om dit te benoemen, te signaleren en er iets aan te doen." Ook Wilders begrijpt het verwijt niet. "Ik zeg gewoon wat waar is. En eindelijk wordt het nu ook door andere mensen benoemd." Yesilgöz: "Als ik dit niet kan benoemen, wat doe ik hier dan?"

Wilders wil dat het snel mogelijk wordt om van daders met twee nationaliteiten de Nederlandse in te trekken. Yesilgöz wijst dat niet op voorhand af. "Op dit moment moeten we naar alles kijken. Maar ik mag hopen dat eerst de daders worden opgepakt en voor de rechter komen. Zo ver zijn we nog niet eens."

Voor Van der Plas is duidelijk dat het gaat om een maatschappelijk probleem. "We zien nu dat dit niets met Maccabi-supporters te maken heeft maar met Jodenhaat", zegt Van der Plas. "Voor integratieklasjes is het te laat. We lopen zo achter de feiten aan. Die gasten lachen ons keihard uit. Ik zeg niet dat we alle Marokkanen het land uit moeten gooien maar we moeten wel iets doen."

Waarnemend fractievoorzitter Van Vroonhoven (NSC) is naar eigen zeggen niet bang om dingen te benoemen en de vinger op de zere plek te leggen. Maar ze is niet zover als de premier gisteren "om het meteen een en al bij het integratievraagstuk te leggen". Van Vroonhoven: "Wij zijn iets voorzichtiger. Wij zoeken ook naar de gemeenschappelijke waarden."

Spoeddebat

De gemeenteraad van Amsterdam heeft vandaag een spoeddebat met burgemeester Halsema over de rellen en het geweld rond de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv. De Tweede Kamer bepaalt later vanmiddag wanneer een debat met het kabinet plaatsvindt, mogelijk is dat woensdag.

En vanmiddag ontvangen premier Schoof en een kabinetsdelegatie vertegenwoordigers vanuit organisaties betrokken bij de Joodse gemeenschap, onderwijs, cultuur, sport, openbaar vervoer, bedrijfsleven, veiligheid en lokaal bestuur. Die bijeenkomst is op het Catshuis. Na afloop staat Schoof de pers te woord.

De Duitse regerinspartij SPD en oppositiepartij CDU/CSU zijn het eens over een verkiezingsdatum voor de Bondsdag, de Duitse Tweede Kamer. Dat zou 23 februari zijn. Dat melden meerdere Duitse media op basis van bronnen. Bondspresident Steinmeier moet die datum dan nog goedkeuren. Dat is naar wordt aangenomen een formaliteit.

De regeringscoalitie, die tot vorige week bestond uit de sociaaldemocratische SPD, De Groenen en de liberale FDP, verkeert in crisis. Bondskanselier Scholz (SPD) ontsloeg vorige week minister van Financiën Lindner. Scholz zei dat hij geen vertrouwen in Lindner meer had, regeren met hem zou onmogelijk zijn geworden, Lindner is tevens leider van de FDP. De FDP trok daarom zijn andere ministers terug.

Scholz kondigde vorige week aan dat hij in januari de Bondsdag zou vragen of die de regering nog steunde. In maart zouden de kiezers dan naar de stembus kunnen.

Volgens DPA drong CDU/CSU-leider Merz aan om op een snellere stembusgang. Scholz zal volgens Der Spiegel in december de vertrouwensvraag stellen. De Bondsdag zal het kabinet dan wegsturen, waardoor de Duitsers al op 23 februari naar de stembus kunnen.

Er zijn dit jaar al meer wolvenaanvallen geregistreerd dan in heel 2023. Dat blijkt uit een analyse van persbureau ANP van gegevens van BIJ12. Deze organisatie houdt voor de provincies het totaal aantal wolven bij en regelt schadevergoedingen als vee door wolven is aangevallen.

In de eerste negen maanden van dit jaar zijn er 491 wolvenaanvallen geregistreerd, tegenover 399 aanvallen in 2023. Het is mogelijk dat het werkelijke aantal wolvenaanvallen hoger ligt, want mensen zijn niet verplicht om melding te doen bij BIJ12.

Daarnaast zijn alleen aanvallen meegeteld waarvan het zeker is dat de schade door een wolf is aangericht. Bij ruim 160 aanvallen in de afgelopen maanden blijft dat onduidelijk.

Uit de gegevens van BIJ12 blijkt dat de wolf vooral in Gelderland vaak toeslaat. In die provincie staat de teller op 237 wolvenaanvallen. Dat zijn er meer dan twee keer zoveel als in 2023. In Noord-Brabant neemt het aantal geregistreerde wolvenaanvallen juist sterk af. In 2020 ging het om zeker 50, vorig jaar waren het er 22 en nu zijn het er 12. In 5 gevallen is nog niet bekend of een wolf achter de schade zit.

Een woordvoerder van de provincie Noord-Brabant zegt tegen het ANP dat een wolf die zich in het zuidoosten van de provincie had gevestigd, al een tijd weg is. "En van zwervende wolven waren er dit jaar ook minder in Brabant. Maar dat zijn natuurlijk dagkoersen die zomaar kunnen veranderen."

Schadevergoeding

Boeren van wie de schapen of andere dieren zijn aangevallen, kunnen een schadevergoeding krijgen. Dit jaar is er door provincies al bijna 400.000 euro uitgekeerd, bijna evenveel als in heel 2023. Voor sommige veehouders is het nog de vraag of ze recht hebben op een tegemoetkoming.

In bijna alle gevallen hadden deze boeren volgens de gegevens van BIJ12 niet genoeg voorzorgsmaatregelen genomen, zoals het plaatsen van wolfwerende rasters en het 's nachts ophokken van vee.

Een modern Russisch fregat met hypersonische raketten heeft een doortocht gemaakt door Het Kanaal. Het schip werd tijdens zijn reis geschaduwd door Britse marineschepen. Ook de Nederlandse marine bevestigt het schip te hebben gevolgd op zijn reis. Op beelden die zijn vrijgegeven door de Russische marine is bijvoorbeeld een Nederlands kustwachtvliegtuig te zien en volgens een Nederlandse marinewoordvoerder waren er ook enkele Nederlandse schepen bij betrokken.

Onder internationale scheepvaartwetten is het Rusland toegestaan Het Kanaal te doorkruisen, ook met marineschepen. Het is wel gebruikelijk dat de strijdkrachten van omringende landen die vaartuigen nauwlettend volgen. "Het gebeurt wel vaker", zegt een woordvoerder van de Nederlandse marine. "Vanwege de situatie in de wereld worden ze wel wat meer in de gaten gehouden."

In dit geval ging het om de gloednieuwe Admiraal Golovko, die voor het eerst een lange reis maakt. Het schip van de Noordelijke Vloot, vernoemd naar een admiraal uit de Tweede Wereldoorlog, werd in december opgeleverd en voer begin deze maand uit van de basis in Severomorsk voor een wereldreis. De afgelopen dagen voerde het multifunctionele fregat al trainingen uit in de Barentsz- en Noordzee.

In een persbericht schrijft de Russische marine dat de Golovko ook in Het Kanaal oefeningen deed, zoals anti-terreurtrainingen en ontwijkingsmanoeuvres voor aanvallen vanaf zee en uit de lucht. De Noordelijke Vloot liet eerder al weten dat de reis bedoeld is om "de aanwezigheid van de marine te verzekeren in verafgelegen strategische wateren".

Doorvaart verzekeren

Internationale marines laten zich vaker zien op internationale vaarroutes om zich te verzekeren van de doorgaanbaarheid ervan. Zo koos de Zr. Ms. Tromp eerder dit jaar nog een route tussen Taiwan en China door om het internationale recht van vrije doorvaart in de Straat van Taiwan te benadrukken.

Sinds de Koude Oorlog varen de Russen zo al met enige regelmaat door Het Kanaal. In september begeleidde de Britse marine nog vier Russische schepen door die zeestraat. "Door zichtbaar en consequent aanwezig te blijven laat de Royal Navy toewijding zien aan het NAVO-bondgenootschap en de maritieme veiligheid", verklaarde een marinewoordvoerder eerder over het volgen.

"Het Kanaal is een van de drukste vaarroutes wereldwijd. Het nauwlettend volgen van Russische oorlogsschepen in Britse wateren en omliggend gebied, zorgt ervoor dat ze zich aan de zeewetten houden en schrikt kwalijk gedrag af."

Nieuwe generatie raketten

Nieuw aan de doorvaart van de afgelopen dagen is dat de Golovko is uitgerust met hypersonische Zircon-raketten. Die nieuwe generatie kruisraketten zijn door hun hoge snelheid moeilijk te onderscheppen.

De Zircons hebben een bereik van 900 kilometer. Omdat ze een snelheid van 10.000 kilometer per uur kunnen halen, heeft een tegenstander nauwelijks tijd om te reageren als ze worden afgevuurd. Ook maakt afweergeschut minder kans om de raketten uit de lucht te schieten.

De raketten zijn vooral bedoeld om in te zetten tegen andere schepen, maar Rusland maakt er sinds begin dit jaar ook gebruik van voor aanvallen op gronddoelen in Oekraïne.

Rusland publiceerde in 2022 beelden van een Zircon-test door een zusterschip van de Golovko:

Forensisch specialisten hebben sterke aanwijzingen dat er menselijke resten zijn gevonden in de woning in Heerhugowaard waar door de politie wordt gezocht naar overblijfselen van de in 2021 verdwenen Albert Visser. Een 31-jarige man uit Heerhugowaard is opgepakt.

De politie zegt tegen de NOS dat de sporen in de woning zijn gevonden, niet in de tuin. Verder onderzoek moet uitwijzen of het inderdaad menselijke resten zijn en van wie. Of de aangehouden man de zoon is van Albert Visser, wil de politie niet bevestigen.

Financieel conflict

De destijds 67-jarige Albert Visser werd in oktober 2021 door een vriend als vermist opgegeven bij de politie. Negen maanden nadat hij voor het laatst was gezien. Hij woonde in het huis dat nu wordt onderzocht. De politie ging destijds niet direct uit van een misdrijf, maar doet dat inmiddels wel.

De zoon kocht drie jaar geleden het huis van zijn vader die vervolgens een kamer bij hem huurde. Er ontstond een hooglopend financieel conflict tussen de twee. Toen de rechtszaak begin 2021 diende, kwam Visser al niet meer opdagen.

Dagboek

De politie vond eerder al een dagboek van de verdwenen man, waarin hij dagelijks de meterstanden noteerde. De laatste keer dat hij dat deed was op 10 januari 2021. "Omdat er sindsdien geen enkel teken van leven meer van hem is vernomen, is het zeer aannemelijk dat hij er niet meer is", aldus de politie.

De politie besteedt vanavond in het tv-programma Opsporing Verzocht aandacht aan de zaak.

Bij een woning in Barendrecht is vannacht opnieuw een explosie geweest. Het is de derde keer in korte tijd dat het raak is op hetzelfde adres.

De explosie was rond 02.30 uur bij de woning aan de Mandenmakerij. Niemand raakte gewond. Wel raakte de deur beschadigd en is een ruit gesprongen, meldt Rijnmond. Voor zover bekend is de dader nog op de vlucht. Het onderzoek is nog in volle gang.

Vorige week ging ook al twee keer een explosief af bij het huis. De eerste keer gebeurde dat in de nacht van zondag op maandag. Toen brak er ook brand uit en raakten twee auto's beschadigd. Een dag later was er rond 23.00 uur opnieuw een explosie.

Na de tweede explosies liet de gemeente Barendrecht weten beveiligingscamera's te plaatsen in de straat.

Kijkers die gisteren even na 21.30 inschakelden op NPO 1 keken misschien even wat vreemd op. Ze vielen in een live-nieuwsuitzending met Tijs van den Brink over een grote stroomstoring in de provincies Utrecht, Zuid-Holland en Zeeland, compleet met verslaggevers, een tafel met deskundigen, premier Schoof en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

Maar het was allemaal nep. Dat werd voor de kijkers van Black-out die erin trapten pas duidelijk toen onder in beeld de tekst verscheen: "Let op! Deze gebeurtenissen zijn niet echt, maar geven een realistisch beeld van de gevolgen van grote stroomuitval."

De bedoeling

"Alles was zo realistisch mogelijk", zei regisseur Hans de Kleine in NOS Met het Oog op Morgen. "Ik wilde dat die uitzending live zou zijn om de mensen die aan tafel zouden aanschuiven de urgentie mee te geven van dit gebeurt echt. Dus iedereen moest mee in die rol." Dat moest bij de kijker het bewustzijn creëren dat dit werkelijk realiteit kan worden.

In de research ontdekten de makers dat het niet de vraag is of er een grootschalige stroomstoring kan komen, maar wanneer. "Het zou in theorie morgen kunnen gebeuren", zei De Kleine. "Hoe voorbereid ben je dan? Dat wilden we op een bepaalde manier communiceren. Vandaar dat we voor die vorm hebben gekozen."

Vrije hand

De Kleine zei dat hij en zijn collega's ondanks de medewerking van het kabinet volledig de vrije hand hebben gehad. "Maar we wilden wel dat het verhaal de scenario's zouden volgen die gehanteerd worden door bijvoorbeeld de NCTV." In de scenario's die de overheid gebruikt staat onder meer dat mensen aan het plunderen slaan, dat telefoonmasten uitvallen en dat in ziekenhuizen de gevolgen voelbaar worden.

De makers moesten vaststellen dat er bij de overheid zelf ook verbeterpunten zijn. Zo werkte de gemeente Utrecht aan de uitzending mee. De crisisbeheersingsafdeling bleek op de 21e verdieping van het stadskantoor te zitten. Dat is een probleem als ook de lift het niet meer doet. "Dat was een leuk inzicht voor de crisismanagers daar."

Verwend

De Kleine stelde in de voorbereiding vast dat de inwoners van Nederland slechter op crisissituaties zijn voorbereid dan mensen in het buitenland. "Wij Nederlanders zijn heel erg verwend dat alles het altijd maar doet. En als dat niet zo is, gaan we ervan uit dat het binnen twee uur is opgelost. Inmiddels is de wereld aan het veranderen."

De belangrijkste les voor De Kleine was dat hij ook zelf niet goed is voorbereid op langdurige stroomuitval of een andere crisissituatie. Je moet je voorbereiden op de eerste 72 uur, beaamde hij. "Eten, drinken, kaarsen, cash geld en noem maar op. En zorgen dat je een plan hebt dat je ook met je gezin besproken hebt."

Shell hoeft zich niet extra in te spannen om de uitstoot van schadelijke stoffen te verminderen. Het gerechtshof in Den Haag veegt in een hoger beroep een eerdere uitspraak van de rechtbank van tafel.

Milieudefensie had in 2021 via de rechter afgedwongen dat Shell de uitstoot van CO2 versneld moest terugdringen. Die uitspraak was internationaal geruchtmakend en er was dan ook veel aandacht voor het hoger beroep.

In de uitspraak van het hof leek het balletje in eerste instantie diezelfde kant op te rollen. De rechter herhaalde dat bescherming tegen klimaatverandering een mensenrecht is.

"Juist producten van ondernemingen als Shell hebben een klimaatprobleem teweeggebracht", stelde het hof. Shell heeft een eigen verplichting om meer te doen tegen klimaatverandering dan wettelijk is vastgelegd.

Zinloos

Maar om Shell meer te laten doen dan andere energieproducenten heeft volgens het hof geen enkele zin. Shell te verplichten te stoppen met het doorverkopen van olie en gas van andere bedrijven is volgens het hof zinloos: concurrenten zouden het werk van Shell dan gewoon overnemen.

Bij Milieudefensie kwam de uitspraak hard aan. De actiegroep verbaasde in mei 2021 vriend en vijand door Shell met succes voor de rechter te slepen over de uitstoot van CO2. De rechter vond toen dat de oliegigant te weinig eigen verantwoordelijkheid nam door te wijzen naar de wettelijke regels.

Klimaatverandering brengt mensenrechten zoals het recht op leven en een ongestoord gezinsleven in gevaar, zo redeneerde de rechtbank. En daarmee kunnen individuele bedrijven ook privaatrechtelijk verantwoordelijk worden gehouden.

Het gerechtshof onderschrijft dat. Over de opdracht om de eigen uitstoot eind 2030 te hebben verminderd met 45 procent ten opzichte van het niveau van 2019, oordeelde het hof dat Shell hier al mee bezig is: "Shell doet al wat Milieudefensie van haar vordert."

Over de belangrijkste opdracht, namelijk om er ook voor te zorgen dat toeleveranciers en klanten ook minder uitstoten, oordeelde het hof anders dan de rechtbank. Volgens het hof is de praktijk namelijk veel complexer. Een bedrijf dat bijvoorbeeld energie op kolen opwekt kan via Shell overstappen op gas. Dat stoot ook CO2 uit, erkende het hof, maar aanzienlijk minder dan kolen.

Doorverkoop

Ook de opdracht voor Shell om te stoppen met het doorverkopen van olie en gas van andere producenten heeft volgens het hof weinig zin. "Het is dan niet aannemelijk dat de fossiele brandstoffen de eindgebruiker niet bereiken. Het is mogelijk dat de olie en gas via andere tussenhandelaren worden verkocht."

Bij Milieudefensie kwamen de tranen los na de uitspraak. Ook omdat de organisatie met de rechterlijke zege op zak meer bedrijven wilde dwingen tot aanpassen van beleid. Zo heeft Milieudefensie zijn pijlen na Shell gericht op ING. Als de bank de uitstoot niet vermindert en vervuilende klanten vasthoudt, wil Milieudefensie ook ING via de rechter hiertoe dwingen. Op de eigen website noemt Milieudefensie ook ABN Amro, Ahold Delhaize, KLM en Unilever als grote vervuilers.

De premier van Nieuw-Zeeland, Christopher Luxon, heeft officieel excuses aangeboden in het parlement voor het wijdverspreide misbruik en de mishandeling van honderdduizenden kinderen en kwetsbaren in zorginstellingen van de overheid en de kerk. Ruim tweehonderd slachtoffers luisterden naar de excuses in het parlement.

Luxon had in juli dit jaar aangekondigd zijn excuses te gaan aanbieden. Uit onderzoek van een overheidscommissie bleek dat bijna een derde van de 650.000 kinderen en kwetsbare volwassenen die tussen 1950 en 2019 in een Nieuw-Zeelandse zorginstelling zaten te maken kreeg met fysiek, seksueel, verbaal of psychologisch misbruik. Nog veel meer werden uitgebuit of verwaarloosd, concludeerde de commissie.

Een groot deel van hen behoorde tot de inheemse Maori-bevolking. Meer dan tachtig procent van de Maori-kinderen in zorginstellingen werd mishandeld of misbruikt in zorginstellingen.

Luxon zei dat het hem speet dat de kinderen niet geloofd werden als ze het misbruik meldden en dat zorgverleners hun ogen ervoor sloten en niet ingrepen.

"Het was verschrikkelijk. Het was hartverscheurend. Het was verkeerd. En het had nooit mogen gebeuren", zei Luxon. "Voor velen van jullie heeft het de loop van hun leven veranderd en daarvoor moet de regering verantwoordelijkheid nemen."

Een financiële compensatie is daar onderdeel van, maar hoe die er precies uit komt te zien is nog niet bekend.

Nationale herdenkingsdag

Luxon kondigde ook aan dat 12 november een nationale herdenkingsdag moet worden en dat "bewezen daders" van bijvoorbeeld straatnaamborden zullen worden verwijderd.

Naast de premier boden ook anderen hun excuses aan. Het gaat onder meer om het ministerie van Sociale Ontwikkeling, de politie en gezondheidsdiensten. In sommige gevallen werden zij uitgejouwd door de toehoorders, meldt The New Zealand Herald.

Veel slachtoffers vinden dat de excuses te laat komen en dat die zonder een concrete compensatieregeling weinig voorstellen.

Voor het eerst leggen duizenden apotheekmedewerkers in het hele land het werk neer. Ze eisen een hoger loon en betere werkomstandigheden. Vakbonden FNV en CNV verwachten vandaag zo'n tienduizend actievoerders op het Malieveld in Den Haag.

De afgelopen negen weken hebben apotheekmedewerkers al een estafettestaking gehouden voor een betere cao, maar omdat daarmee niet het gewenste resultaat is bereikt wordt er vandaag dus landelijk gestaakt.

"Een staking op deze schaal is nog nooit eerder gebeurd", zegt Manon van Essen van CNV. "Veel apothekersassistenten zijn vrouw. Ze hebben dit vak gekozen omdat ze het leuk en belangrijk werk vinden." Geld was dus niet de motivatie, maar steeds meer medewerkers hebben moeite met rondkomen, getuigt Paula Kleijbergen, die al dertig jaar werkt als apothekersassistent in Rotterdam-Zuid.

"Ik draai voornamelijk nachtdiensten, het werk is zwaar en er ligt een grote verantwoordelijkheid bij ons." Kleijbergen, die al bij de eerste stakingen betrokken was, heeft gezien hoe de groep groeide en ook luider werd. "In het begin stonden ze erbij maar wisten ze niet goed wat ze moesten doen. Ondanks dat we daar staan om voor onze rechten op te komen, voelen we ons wel schuldig naar de patiënten toe."

Ook bij de vakbonden horen ze dit terug. Het gevoel dat ze mensen in de steek laten. "De medewerkers zijn lang loyaal gebleven aan de werkgever en de patiënten. Maar het wordt moeilijk om nieuw personeel te vinden. Jongeren kijken ook naar wat het werk hen oplevert en het salaris voor medewerkers van openbare apotheken is niet best", zegt Van Essen.

Goedkoopste medicijnen

Marieke van de Schepop-Smit uit Vaassen (Gelderland) heeft al 15 jaar ervaring als apothekersassistent en verdient maandelijks zo'n 1600 euro netto voor 20 uur . "Het salaris speelt zeker een rol, maar er zijn ook andere zaken waar we tegenaan lopen die het werk niet makkelijk maken." Zo heeft ze sinds 2008 veel zien veranderen toen het preferentiebeleid werd ingevoerd. Dat beleid bepaalt dat de goedkoopste medicatie wordt vergoed. "Dat kan dus betekenen dat patiënten een ander medicijn krijgen dan ze gewend waren. Dat leidt tot verwarring en onvrede aan de balie."

Ook Kleijbergen kan daarover meepraten. "Nadat een patiënt van de dokter komt, zijn wij het laatste loketje, waar we vaak nog worden gezien als doosjesschuivers. Maar ons werk bestaat uit meer dan dat. De dokter rekent erop dat wij de laatste controle doen. Is de dosis geschikt? Gaat dat samen met de andere medicatie die de patiënt al inneemt?" Er moet dus het een en ander worden uitgelegd en soms vinden er ook moeilijke gesprekken plaats als een medicijn niet beschikbaar is. Dat leidt soms tot agressie aan de balie.

Spoedgevallen

Uit een eerder onderzoek is gebleken dat die agressie ook een reden is voor apotheekmedewerkers om te stoppen. Zo wijken ze uit naar een functie als apothekersassistent in een ziekenhuis waar ze vallen onder een andere cao. "Daar kunnen mensen zo'n 600 tot 800 euro meer verdienen en dat wringt", zeggen de vakbonden.

Die eisen nu een loonsverhoging van minimaal 6 procent, met terugwerkende kracht vanaf 1 juli en een minimumuurloon van 16 euro. Ook willen ze dat alle gewerkte uren worden uitbetaald. Dus ook alle voorbereidingsmomenten voordat de apotheek opengaat.

Hoewel de staking is gericht op de werkgevers, zeggen veel apothekers hun personeel te steunen. "Ze hebben hun personeel gestimuleerd om mee te doen met de staking", zegt een woordvoerder van de werkgeversvereniging zelfstandige openbare apothekers (WZOA). De apothekers zeggen namelijk dat ze niet genoeg geld hebben om de salarissen te verhogen. Daarmee is de staking ook een aanklacht tegen de zorgverzekeraars en de politiek.

De WZOA verwacht dat er vandaag zo'n duizend apotheken gesloten zullen zijn. "Er zullen wel apothekers aanwezig zijn voor spoedgevallen", aldus een woordvoerder.

Kleijbergen en van de Schepop-Smit staan in ieder geval niet in de apotheek. Zijn zijn allebei op het Malieveld. "We doen ertoe, we mogen ons laten horen. Het gevoel dat we patiënten in de steek laten blijft, maar als we er niet staan laten we onszelf in de steek."

Goedemorgen! In Amsterdam houdt de gemeente een spoeddebat over de gewelddadigheden in de stad en veel apotheken zijn gesloten vanwege een staking.

Eerst het weer: In het zuidwesten nog wat regen, maar straks veel zon, ondanks wat sluierbewolking. Een matige noordoostenwind en 9 tot 12 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft in een uitgebreide brief aan de gemeenteraad informatie gedeeld over de gewelddadige gebeurtenissen rond de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv van vorige week. De brief is mede ondertekend door politiechef Holla en hoofdofficier De Beukelaer.

In het feitenrelaas van de driehoek staat onder meer dat de gemeente, politie en het Openbaar Ministerie op de ochtend van de wedstrijd de mogelijkheid besprak om de wedstrijd te verbieden. De driehoek nam dat besluit uiteindelijk niet, onder meer omdat er geen juridische onderbouwing voor was. Ook werd er gevreesd dat de situatie uit de hand zou lopen, omdat er al veel supporters in de stad waren.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het Sinterklaasjournaal is weer van start gegaan, voor het eerst sinds 2001 met een andere presentator, omdat Dieuwertje Blok ziek is. Merel Westrik is haar vervanger.

Ondanks de andere presentator verliep het programma als vanouds. Er waren direct problemen: een zieke Sinterklaas, een brug die niet opengaat, en een nieuwe stuurman, die een routekaart kreeg op 'hoofdlijnen'.

Het onderdeel 'kort nieuws' in de eerste aflevering besteedde aandacht aan het feit dat niet Blok maar Westrik aan de desk zat:

Fijne dag!

In de rechtbank van Den Haag buigen rechters zich over de stikstofzaak van Greenpeace tegen de Staat. De milieuorganisatie eist dat de overheid de stikstofneerslag op de meest kwetsbare natuur snel en drastisch naar beneden brengt. Het is om meerdere redenen een spannende zaak, vinden experts met wie de NOS sprak.

Milieuorganisaties voeren al jaren rechtszaken over stikstof tegen verschillende overheden. Dat soort zaken gaat altijd over een of meer specifieke vergunningen, maar Greenpeace wil nu dat de rechter een uitspraak doet over het stikstofbeleid als geheel. Daarmee doet de zaak denken aan de klimaatzaak van Urgenda, waarin de rechter de Staat verplichtte om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.

Greenpeace maakt zich zorgen over verschillende soorten beschermde natuur die volgens wetenschappelijk onderzoek door langdurige overbelasting onherstelbaar beschadigd raken. "We zitten in de hoogste alarmfase voor de natuur in Nederland", zegt Greenpeace-directeur Andy Palmen. Daarom wil de milieuorganisatie de overheid dwingen om met concreet beleid te komen.

Omdat sommige soorten natuur zwaarder onder druk staan dan andere, wil de milieuorganisatie dat de overheid de meest ongezonde natuur als eerste verbetert. Die eisen gaan verder dan de Nederlandse stikstofdoelen.

Het vorige kabinet kwam met stikstofbeleid en een fonds van 24 miljard euro om het stikstofprobleem op te lossen, maar uit onderzoek bleek dat de maatregelen te weinig opleverden om de Nederlandse stikstofdoelen te halen. Maar waar het vorige kabinet nog iets van beleid had om zich bij de rechter te verdedigen, staat de landsadvocaat nu met vrijwel lege handen, zegt Greenpeace. "Ondanks de urgentie heeft het kabinet bijna alle plannen van het vorige kabinet van tafel geveegd en het geld dat gereserveerd was om boeren te helpen geschrapt." In plaats van de 24 miljard werd 5 miljard euro uitgetrokken om de doelen te halen.

Minister Wiersma weerspreekt dat de stikstofplannen zijn weggegooid. "De provincies hebben dit jaar nog 2 miljard gekregen om uitvoering te geven aan maatregelenpakketten." Ze denkt dat de rechter dat zal meewegen "Dit kabinet is bovendien van plan om extra stappen te zetten, en dat zullen we dinsdag zeker toelichten in de rechtszaal", laat een woordvoerder van het ministerie weten. Wat die stappen precies zullen zijn is nog onduidelijk.

'Slechts een voornemen'

Of de rechter daardoor anders naar de zaak zal kijken, is nog maar zeer de vraag, denken experts. "Meer dan een voornemen van de minister is het niet", zegt Rogier Kegge, universitair docent bestuurs- en omgevingsrecht aan de Universiteit Leiden. Ook Ralph Frins, universitair hoofddocent omgevingsrecht aan de Tilburg University, wijst daarop. Om de rechter te overtuigen, is een plan met concrete maatregelen nodig die zekerheid geven dat de uitstoot omlaaggaat, zegt hij.

De eisen van Greenpeace gaan een stuk verder dan de stikstofdoelen uit de Nederlandse wet, die de milieuorganisatie als "absolute ondergrens" beschouwt. Toch is het volgens experts niet ondenkbaar dat de rechter daaraan tegemoetkomt. Dat komt doordat Nederland zich moet houden aan Europese natuurbeschermingsregels. Daarin staat dat de natuur in beschermde Natura 2000-gebieden niet mag verslechteren, zegt Frins. "Uit zogenoemde natuurdoelanalyses volgt juist dat veel gebieden (dreigen te) verslechteren. In dat geval moet je direct optreden."

Toch zijn er ook experts die betwijfelen of Greenpeace' eisen zullen worden toegekend. "Dat de minister even de stekker uit de maatregelen getrokken heeft, helpt bij de rechter niet", stelt Chris Backes, hoogleraar omgevingsrecht aan de Universiteit Utrecht, "maar dat neemt niet weg dat de eisen zoals ze geformuleerd zijn deels niet makkelijk toewijsbaar zijn."

De milieuorganisatie probeerde het kabinet afgelopen zomer al via een kort geding te dwingen om meer te doen om het stikstofprobleem op te lossen. De rechter erkende dat de overheid te weinig doet om het stikstofprobleem op te lossen, maar kende de vorderingen van Greenpeace in die spoedprocedure niet toe. De uitspraak van de rechtszaak wordt begin volgend jaar verwacht.