NOS Nieuws - Algemeen

De huren in de vrije sector zijn in een jaar tijd met gemiddeld 8,5 procent gestegen, blijkt uit cijfers van woningverhuursite Pararius.

In het vierde kwartaal was de gemiddelde maandhuur 18,01 euro per vierkante meter. Als je dat omrekent naar een huurwoning van 75 vierkante meter komt dat neer op 1350 euro.

Een jaar eerder, eind 2022, was de gemiddelde maandhuur per vierkante meter nog 16,59 euro. Een woning van 75 vierkante meter kostte toen 1244 euro.

Huurwoningen in de vrije sector waren in 2023 woningen met een huur boven de 808 euro.

Er zijn grote regionale verschillen. Van de vijf grootste steden stegen de huren het hardst in Rotterdam (+9,6 procent). Maar met 19,18 euro per vierkante meter was een huurder daar nog wel een stuk goedkoper uit dan in Amsterdam. Want daar betaal je 27,28 euro per vierkante meter, een stijging van 5,9 procent.

Eindhoven was de enige van de grote vijf steden waar de huren op jaarbasis daalden, met 1,4 procent naar 17,67 euro per vierkante meter.

Het gaat hierbij om de huur voor nieuwe huurders. Voor zittende huurders is de jaarlijkse huurverhoging aan regels gebonden. Vorig jaar was die maximaal 4,1 procent, dit jaar maximaal 5,5 procent.

Die 5,5 procent is gebaseerd op de inflatie tussen december 2022 en december 2023 (4,5 procent plus 1 procentpunt).

Minder te huur

Pararius zegt verder dat er afgelopen kwartaal 17.300 woningen vrijkwamen voor nieuwe huurders. Dat waren er ruim 15 procent minder dan een jaar eerder. Uit cijfers van het kadaster blijkt dat particuliere investeerders de laatste tijd meer woningen verkopen dan kopen. Dat komt mede door overheidsmaatregelen, zoals een hogere overdrachtsbelasting en vermogensbelasting voor investeerders en de opkoopbescherming die sommige gemeenten invoerden.

Het demissionaire kabinet hield er al rekening mee dat door overheidsbeleid vrijesectorhuurwoningen verkocht zouden worden, maar vindt dat niet per se erg. "Als een woning wordt verkocht aan iemand met een middeninkomen die anders zou huren, dan neemt tegelijkertijd de vraag naar middenhuur af. Het betreffende 'middeninkomen' heeft immers een betaalbare woning gevonden. Alleen is dit geen huur-, maar een koopwoning", zei minister De Jonge.

Gemiddeld kreeg een huurwoning die vrijkwam in de vrije sector afgelopen kwartaal zo'n 18 reacties van geïnteresseerden. Dat waren er iets minder dan een jaar eerder. Toen waren het er zo'n 21.

Na Vandebron gaat ook energieleverancier Budget Energie extra kosten rekenen voor het terugleveren van zonnestroom. Klanten met zonnepanelen en een variabel contract zijn daardoor vanaf 1 maart duurder uit. Voor nieuwe klanten gaan de extra kosten direct in.

Op die manier probeert de energieleverancier de druk op het stroomnet te beperken. Het bedrijf wil ook dat mensen energie gaan verbruiken wanneer de meeste groene stroom wordt opgewekt. Daarom gaat het gratis stroom aanbieden op lente- en zomermiddagen in het weekend. Dat geldt van april tot en met augustus, tussen 12.00 uur en 17.00 uur. Het is niet voor de mensen die al klant zijn, maar geldt alleen voor mensen die een nieuw eenjarig contract afsluiten.

"Er is een systeemverandering nodig", meldt de stroomverkoper. "We moeten slimmer omgaan met vraag en aanbod. Daarmee voorkomen we een vertraging in de energietransitie."

Lokken naar de middag

Van oudsher is stroom goedkoper in de nacht. De meeste mensen slapen dan en dus is het verbruik lager. Om klanten te verleiden hun verbruik wat meer te spreiden, werd in de jaren 30 al een lager nachttarief ingevoerd.

"Het gaat goed met het opwekken van groene energie in Nederland. Met name de opwek van zonne-energie is spectaculair", schrijft Caroline Princen van Budget Energie. "Maar daardoor zijn we inmiddels in een nieuwe situatie beland die uitdagingen met zich meebrengt voor iedereen."

In de lente en de zomer wekken zonnepanelen op zonnige middagen inmiddels soms zoveel op dat het elektriciteitsnet het maar moeilijk aan kan. Doordat veel mensen op hun werk zijn is het verbruik van huishoudens op dat moment juist laag.

Het gevolg is dat verschillende provincies worstelen met een overvol stroomnet. Dat betekent vooral voor de grootverbruikers dat er geen nieuwe aansluitingen of uitbreidingen op het net mogelijk zijn. Om dat op te lossen zijn netbeheerders bezig het stroomnet te versterken.

Maar ze roepen ook al een tijdje op om slimmer om te gaan met de piekmomenten.

Zonnepaneelhouders betalen

Budget Energie wil om die reden klanten verleiden om op zonnige dagen in de middag hun wasmachine aan te zetten. Daarvoor gebruiken ze dezelfde verleidingstechniek als voorlopers in de jaren 30: korting op een deel van de dag, juist op zomermiddagen.

Eigenaren van zonnepanelen krijgen juist te maken met een kostenstijging voor het terugleveren van zonnestroom. "Budget Energie gaat zorgen voor een eerlijkere verdeling van de kosten voor het gebruik van zonnepanelen", schrijft het bedrijf. De laatste jaren konden zonnepaneelhouders maximaal profiteren van hun investering door een speciale vorm van subsidie, de salderingsregeling.

De kritiek is dat die regeling inmiddels ertoe leidt dat mensen zonder panelen wel mee betalen aan de kosten, maar geen baat hebben van de voordelen. "De opwek van zonne-energie is cruciaal voor de energietransitie en het gebruik daarvan blijven we stimuleren", schrijft Princen. "Tegelijkertijd zorgen we er met deze maatregel ook voor dat de scheve verdeling van de kosten wordt aangepakt."

Het bedrijf maakt in het bericht niet bekend hoe hoog de terugleverkosten voor zonnepaneelhouders worden. Maar het stelt wel: "zonnepanelen blijven lonen."

Eerder maakten we deze video over het volle stroomnet:

Noord-Korea heeft alle overheidsorganisaties afgeschaft die de relaties met Zuid-Korea moesten bevorderen. Leider Kim Jong-un kondigde het besluit om niet langer verzoening met het buurland na te streven aan in de Opperste Volksvergadering, het machteloze Noord-Koreaanse parlement.

"We willen geen oorlog, maar we lopen er ook niet voor weg", sprak Kim. Een van de drie organisaties die worden geschrapt, werd in 1961 opgericht.

Verslechterde relaties

De betrekkingen tussen beide landen zijn het afgelopen jaar sterk verslechterd. Zuid-Korea schortte in november een militaire overeenkomst met Noord-Korea op vanwege een spionagesatelliet die Pyongyang had gelanceerd. Sindsdien zijn de patrouilles langs de grens vanuit de lucht hervat. De overeenkomst uit 2018 werd gezien als een historische bevestiging van de wapenstilstand die sinds 1953 de facto geldt tussen de landen. maar die nooit werd vastgelegd.

Zondag lanceerde Noord-Korea naar eigen zeggen een hypersonische raket. Die test is door de VS, Japan en Zuid-Korea sterk veroordeeld. De drie landen hebben hun gezamenlijke militaire oefeningen in de afgelopen maanden opgevoerd.

'Nummer 1 vijand'

In zijn speech gaf Kim Zuid-Korea en de VS de schuld van de toenemende spanningen in de regio. Hij zei dat een vreedzame eenwording met het zuiden onmogelijk is geworden en riep op in de grondwet vast te leggen dat Zuid-Korea "de nummer 1 vijand" van Noord-Korea is.

De Zuid-Koreaanse president Yoon spreekt van provocaties die op grote schaal zullen worden beantwoord. De recente rakettest is volgens hem een poging om verdeeldheid te zaaien onder Zuid-Koreanen.

Na zes jaar is het mooi geweest. Lonneke Spierings stopt met Lonneke Zorgt. Spierings gaat wel door met zorgen, maar sinds 1 januari niet meer als zzp'er. "Loondienst voelt weer fijn. Pensioenopbouw, arbeidsongeschiktheidsverzekering, het gaat allemaal weer vanzelf, heerlijk."

Spierings lijkt onderdeel van een trend. In alle sectoren samen stopten bijna 150.000 ondernemers afgelopen jaar met hun bedrijf, tienduizenden meer dan in 2022 en 2021, blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel. Tegelijkertijd nam ook de groei van het aantal starters af. Met als gevolg dat de toename van het aantal bedrijven stagneert.

De stoptrend is het sterkst in de zorg, met 21 procent meer stoppers dan in 2022. Oftewel ruim 15.000 gestopte zorgondernemers. Verreweg het hoogste aantal in vijf jaar.

Tegenwind op de bouwplaats

Bij het hoge aantal stoppers en het lage aantal starters spelen twee belangrijke ontwikkelingen mee, zegt de Tilburgse hoogleraar Joris Knoben. "In een deel van de sectoren zie je dat de economie afkoelt."

De economische tegenwind voelen ze bijvoorbeeld in de bouw. "In de coronaperiode was de vraag daar sterk toegenomen. Het leek toen alsof iedereen wilde verbouwen", zegt Knoben. "Dat zakte afgelopen jaar in. Daarnaast spelen er allerlei vergunningsproblemen en kostenstijgingen, waardoor er maar beperkt nieuwe huizen worden gebouwd."

Dus nam het aantal stoppers in de bouw met 19 procent toe ten opzichte van 2022. Het aantal starters bleef gelijk.

Een vergelijkbaar beeld is te zien in de horeca, waar de stevige concurrentie en hogere kosten leiden tot lagere marges. Gevolg: veel meer stoppers en minder starters.

Keuzes in bestuurskamers

In de zorg zou iets anders kunnen meespelen, zegt Knoben. "Daar is er geen wegvallende vraag. Maar er is wel beleid om schijnzelfstandigheid aan te pakken en loondienst aan te moedigen."

In die sector klinkt al langer een roep om minder zzp'ers in te huren. "Er zijn nu ook afspraken gemaakt tussen het kabinet en zorginstellingen om de inhuur te beteugelen", zegt Knoben. Mogelijk verklaart dat waarom het aantal stoppers is toegenomen. Overigens starten er nog steeds meer zzp'ers in de zorg dan dat mensen stoppen. Het aantal zzp'ers in de zorg stijgt dus nog steeds, maar langzamer dan eerst.

Ook bij Spierings speelde beleid een rol. Haar zzp-nering bedreef ze in de palliatieve en terminale zorg, de verzorging die thuis nodig is als mensen op sterven liggen. "De verzekering kortte het aantal toegewezen uren voor dit soort zorg", zegt Spierings. En dus was er steeds minder geld beschikbaar, terwijl het werk niet afnam. "Ik kon het eigenlijk niet meer uitleggen aan mijzelf en mijn klanten."

Het kan haar een beetje nijdig maken dat politieke keuzes haar persoonlijke keuzes beïnvloedden. "Ze hebben me precies waar ze me hebben willen", zegt Spierings. "Als zzp'er heb je de naam een graaier te zijn, maar ik hield minder over dan in loondienst." Ze werkte als zzp'er omdat ze de stervenszorg bij mensen thuis kon aanbieden en niet in een hospice. "Dat wordt nu steeds moeilijker."

Toch is Spierings blij met haar keuze. Naast haar ondernemersbestaan dook ze afgelopen jaren in de studieboeken voor het coachvak. "Ik wilde coach in de verpleegkunde worden", zegt Spierings. "En dat kan beter in loondienst." De ex-ondernemer vond precies wat ze zocht: een baan in de ouderenzorg waar ze én meewerkt in het team én een verbeterplan maakt om de ploeg collega's te coachen.

De Iraanse Revolutionaire Garde heeft raketaanvallen uitgevoerd op doelen in Irak en Syrië. Naar eigen zeggen waren de aanvallen gericht tegen "daders van terroristische acties" in Iran, vooral tegen Islamitische Staat.

"De Garde heeft de plekken waar hun commandanten samenkomen geïdentificeerd en vernietigd met een reeks ballistische raketten, in reactie op recente terroristische wreedheden in Iran", aldus een verklaring in Iraanse staatsmedia.

IS eiste onlangs de verantwoordelijkheid op voor de aanslag op een herdenkingsceremonie voor de Iraanse generaal Qassem Soleimani in de stad Kerman. Bij de aanslag kwamen eerder deze maand tientallen mensen om. Soleimani werd vier jaar geleden door een Amerikaanse raketaanval om het leven gebracht.

Eind vorig jaar werd in Syrië ook een hoge Iraanse officier gedood, vermoedelijk door een Israëlische luchtaanval. Teheran zwoer toen wraak.

Israëlisch spionagecentrum doelwit

Bij de vergeldingsaanval in Irak werden op zo'n 40 kilometer ten noordoosten van de Koerdische stad Erbil explosies gehoord. Volgens de Revolutionaire Garde was onder meer een spionagecentrum van de Israëlische geheime dienst Mossad het doelwit. Er zouden vier burgers zijn gedood en zes gewonden zouden naar het ziekenhuis zijn gebracht. Het vliegverkeer van en naar de lokale luchthaven is stilgelegd.

In het gebied waar de explosies waren, zit ook het Amerikaanse consulaat. Twee Amerikaanse functionarissen laten aan persbureau Reuters weten dat er geen slachtoffers zijn en dat de raketten geen Amerikaanse doelen hebben getroffen.

In Syrië was Islamitische Staat het doelwit. Dat gebeurde "in reactie op de recente terroristische aanvallen van de groep in Iran", aldus de verklaring in Iraanse staatsmedia.

Nadat vandaag alle fracties in de Eerste Kamer aan het woord zijn geweest, is nog niet duidelijk of de omstreden spreidingswet volgende week wordt aangenomen. Veel partijen houden hun kaarten nog tegen de borst en willen eerst de antwoorden van demissionair staatsecretaris Van der Burg (Asiel) horen. Die komt morgen aan het woord over zijn voorstel, dat tot een eerlijke verdeling van asielzoekers over het land moet leiden.

De eenmansfracties van 50Plus en OPNL kunnen de doorslag geven, maar ook die partijen gaven vandaag geen hom of kuit. Kamerlid Van der Goot (OPNL) wil in ieder geval meer zekerheid dat de nieuwe azc's kleinschalig zijn. Verder is hij "niet enthousiast".

Ook 50Plus-senator Van Rooijen laat zijn eindoordeel afhangen van de antwoorden van Van der Burg. In zijn inbreng stelde hij voor om het geld dat nu gebruikt wordt voor dure noodopvang in hotels en cruiseschepen in te zetten voor tijdelijke woningen waar statushouders naar kunnen doorstromen.

Tegelijkertijd viel er bij BBB en VVD, die in de Tweede Kamer tegen de wet stemden, enige twijfel te horen. Zij vinden nog steeds dat er vooral gewerkt moet worden aan maatregelen om het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt in te perken, maar vinden een eerlijke verdeling over het land ook belangrijk. Ter Apel kan niet alles opvangen.

"De behandeling van deze wet is voor onze fractie een enorme worsteling", erkende VVD-senator Kaljouw. "Een eerlijke verdeling over de gemeenten is ook belangrijk, maar zonder beperking van de instroom is het dweilen met de kraan open."

BBB: statushouders in tussenvoorziening

De grootste fractie in de Eerste Kamer, BBB, is kritisch over de wet, maar realiseert zich ook dat de druk nu vooral bij plattelandsgemeenten ligt. Volgens senator Griffioen zit het probleem grotendeels in de doorstroom van asielzoekers die al een verblijfsvergunning hebben gekregen.

Op dit moment houden zo'n 16.000 van deze statushouders een plek in de opvang bezet omdat er geen woning voor ze is. Hij wil die mensen daarom huisvesten in tussenvoorzieningen of tijdelijke woningen om de verstopping op te heffen.

"Als dat lukt, is de spreidingswet niet nodig", zei Griffioen. Toen ChristenUnie-senator Huizinga-Heringa opperde dat je ook beide kunt doen, antwoordde Griffioen: "Wellicht". De optie van een tijdelijke spreidingswet totdat er voldoende doorstroming is, wees hij niet direct af.

De PVV is en blijft tegen de wet. Volgens senator Van Hattem is het een dwangwet, die de gemeentelijke autonomie aantast. Als het kabinet lagere overheden kan dwingen om opvang te verzorgen, hebben de burgers helemaal geen inspraak meer.

En de wet lost ook niets op, zei Van Hattem, "Zolang de grenzen wagenwijd open staan. Nederland wordt straks één groot Ter Apel." Net als andere rechtse partijen vindt de PVV dat de kiezer op 22 november een helder signaal heeft afgegeven dat de wet er niet moet komen.

38 stemmen nodig

Staatssecretaris Van der Burg zal morgen zo veel mogelijk Eerste Kamerleden proberen te overtuigen. Hij heeft er 38 nodig om de wet aangenomen te krijgen, en dat wordt een dubbeltje op z'n kant.

Afgaande op de stemverhoudingen in de Tweede Kamer moet hij hopen op de stemmen van 50Plus en OPNL. Maar het kan ook dat uiteindelijk senatoren van VVD of BBB afwijkend van hun fractie stemmen en zo de wet toch aan een meerderheid helpen. Het zal allemaal mogelijk pas duidelijk worden op dinsdag 23 januari. Dan staat de stemming over de spreidingswet gepland.

Hoe moet de spreidingswet gaan werken? Bekijk hier de uitleg:

In Belarus is politiek gevangene Vadim Hrasko in de gevangenis overleden, zegt mensenrechtenorganisatie Viasna. De dissident overleed een week geleden, de gevangenis heeft zijn dood nu pas bekendgemaakt.

Hrasko is volgens de officiële lezing bezweken aan een longontsteking. De mensenrechtenorganisatie zegt dat de 50-jarige Hrasko pas naar het ziekenhuis werd gebracht toen het te laat was om zijn leven te redden. De dissident kampte al langer met een slechte gezondheid.

De afgelopen jaren zijn meerdere politiek gevangen in het Belarus overleden in gevangenschap. President Loekasjenko regeert Belarus al bijna dertig jaar met ijzeren vuist. Zijn omstreden herverkiezing in 2020 leidde tot massademonstraties die bloedig werden neergeslagen.

Geel insigne op uniform

Hrasko was een van de naar schatting 1400 politieke gevangenen in Belarus. In de gevangenis droegen zij een geel insigne op hun uniform om goed herkenbaar te zijn, zo zei Hrasko eerder tegen het persbureau AP. Dissidenten zouden stelselmatig mishandeld en vernederd worden door bewakers.

Hrasko zat sinds april weer vast in de gevangenis van de stad Vitebsk.

Meerdere leden van de oppositie zitten opgesloten. Oppositieleider Svetlana Tichanovskaja, die in het buitenland verblijft, roept op sociale media op tot actie. "Ik heb het tragische nieuws ontvangen over de dood van politiek gevangene Vadim Hrasko. "We moeten nu ingrijpen om meer doden te voorkomen."

Limburgse vlaai wordt officieel door Europa erkend als beschermd streekproduct. Vanaf 22 januari heeft vlaai uit Limburg de beschermde geografische aanduiding (ook wel BGA-label). Een groep Limburgse bakkers heeft daar jarenlang voor gelobbyd.

Een van die bakkers is Marcel Roubroeks uit Susteren. "We hebben voor elke vlaai een apart dossier moeten maken", zegt hij tegen 1Limburg. "Er zijn wel twintig verschillende soorten vlaaien."

De BGA is onderdeel van een Europese verordening die bescherming biedt tegen namaak van streekproducten. Op de lijst staan honderden streekproducten als balsamico-azijn uit Modena en Goudse kaas. Dankzij de erkenning mogen alleen nog bakkers uit Nederlands en Belgisch Limburg de vlaai onder de noemer 'Limburgse vlaai' verkopen.

Ook moet de Limburgse vlaai gebakken zijn op Limburgs grondgebied en moet het product aan een aantal strikte eisen voldoen omtrent het bakproces en het uiterlijk.

Zo moet een stukje vlaai uit de hand te eten zijn, mag er naderhand geen slagroom worden toegevoegd en mag de vlaai nooit worden ingevroren na het bakken. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zal er op toezien dat de regels worden nageleefd. Wie de regels overtreedt, riskeert volgens 1Limburg een "forse boete".

Uithangbord

Roubroeks is blij dat het gelukt is om de Europese erkenning te krijgen. "Er was zoveel te koop dat zich Limburgse vlaai noemde, want het verkoopt blijkbaar, maar dat had helemaal niks met ons streekproduct te maken. Daarom is het nu extra belangrijk dat het gelukt is. Want de Limburgse vlaai is toch het uithangbord van onze provincie."

Door de grote aardbeving in West-Japan op nieuwjaarsdag, waarbij meer dan 200 mensen om het leven kwamen, is de angst voor een nieuwe ramp weer springlevend. Vooral rond miljoenenstad Tokio hangen donkere wolken.

"Vandaag gaan we vooral op zoek naar ingeblikt eten, dat is lang houdbaar," vertelt Taichi Kishimoto. Hij is zich extra aan het voorbereiden op toekomstige rampen na de dodelijke aardbeving, en hij is niet de enige: in verschillende winkels in Tokio hangen bordjes met 'uitverkocht' erop.

"Een beving als op nieuwjaarsdag, met zo'n grote bevolking als in Tokio, is een recept voor paniek en chaos," vertelt Akira Wada, emeritus hoogleraar bouwkunde aan de Tokio Universiteit van Technologie. "Toch is het slechts een kwestie van tijd. De aardbeving komt zeker. De vraag is alleen: wanneer? Het kan morgen al zijn."

Schade valt tegen

De vroege meldingen van slachtoffers van de aardbeving in West-Japan vielen mee. Het dodental begon met 6 mensen, maar sprong in dagen erna omhoog naar 221. Uiteindelijk zijn meer dan 12.000 huizen ingestort, veel daarvan met hun bewoners er nog in. "In het rampgebied stonden wijken vol oude huizen met zware daken en weinig steunpilaren," legt Wada uit. "Daar is de grootste schade."

Gebouwen die verstevigd waren voor de beving bleven goed staan: "Ziekenhuizen en hulpinstanties zijn redelijk intact gebleven, maar de wegen zijn opgebroken. Dat maakt de toegang voor hulpdiensten vooralsnog moeilijk," vertelt Wada. Als klap op de vuurpijl begon het in het weekend na de natuurramp te regenen en sneeuwen. Honderden naschokken verergerden de situatie verder.

De lokale hulpdiensten rukten uit en andere gemeentes stuurden mankracht en materiaal naar het getroffen gebied. Lokale autoriteiten hebben zich desondanks kritisch uitgelaten over de trage reactie van de nationale overheid. Het duurde twee weken voordat premier Kishida zich in het rampgebied liet zien.

In de havenstad Wajima werd ruim tien dagen na de aardbeving nog altijd puin geruimd:

Vrijwilligers nemen nu zelf het initiatief om voedsel, water en energie aan het rampgebied te leveren. Het schiereiland Noto, dat het hardst is geraakt, worstelt nog steeds met grote tekorten aan noodvoorraden. Duizenden mensen zitten nog vast in evacuatiezones, en op een aantal opvanglocaties overleven mensen met dagelijks slechts een paar kommetjes soep.

"Stel je voor dat we in Tokio eenzelfde beving krijgen, dan is voor ons evacueren geen optie," vertelt Kishimoto. Zijn dochter, Misaki, heeft een aangeboren genetische afwijking. Ze kan niet zelfstandig lopen. "We moeten dan overwegen welke medische apparatuur we willen meenemen, en hoe we haar meerdere verdiepingen omhoog kunnen tillen," legt Mirei Kishimoto uit, terwijl ze naar haar dochter kijkt: "Dat is niet te doen. Daarom bereiden wij ons voor om thuis te blijven, andere opties hebben we niet."

In de supermarkt bukt vader Kishimoto zich naar een pak ingeblikte kabeljauw met een smaakje. "Ik moet iets kiezen dat mijn dochters ook lusten. Anders eten ze het niet," vertelt hij bezorgd. "Deze zijn tenminste nog twee jaar goed. Als er in de tussentijd geen ramp is, ga ik weer nieuwe inkopen."

Correspondent Anoma van der Veere legt uit:

In Tokio is de overheid zich bewust van het groeiende risico van een catastrofale aardbeving in de stad. Vorig jaar was het precies honderd jaar na de dodelijke Kanto-aardbeving van 1923, waarbij meer dan 100.000 mensen omkwamen.

De gemeente is deze maand begonnen met het versturen van gratis instructieboeken voor noodsituaties naar alle inwoners. Er is ook een app ontwikkeld die in meerdere talen beschikbaar is.

Het bewustzijn voor rampveiligheid is in jaren al niet meer zo groot geweest, denkt Kishimoto: "Je ziet dagelijks beelden voorbijkomen van mensen die zonder verwarming vastzitten in gymzalen. Dat wil je niet meemaken." Ondanks de groeiende angst is het volgens sommige experts relatief veilig in de hoofdstad.

Na 1923 werden de bouwregels ingrijpend aangepast. In 1995 na de aardbeving in Kobe, met ruim 6000 doden, bleek dat de regels niet goed genoeg waren en werden ze nog verder aangescherpt. Inmiddels zijn oude houten huizen die makkelijk instorten of in brand vliegen bijna niet meer te vinden in grote steden als Tokio.

"Maar ze zijn niet weg," vertelt Wada. "Door het hele land, en vooral in dorpen, staan deze huizen nog, en ze allemaal verstevigen of vervangen gaat niet lukken. Ook in Tokio staan er nog hele wijken die niet aardbevingsbestendig zijn. We moeten dus nog veel werk verrichten, en zo snel mogelijk."

De Israëlische voetballer Sagiv Jehezkel is maandagavond in Israël warm onthaald na zijn vrijlating in Turkije. Hij was gearresteerd nadat hij tijdens een wedstrijd met zijn Turkse club Antalyaspor een boodschap had getoond waarin hij verwees naar de terreuraanslagen van Hamas in Israël.

Jehezkel landde met een klein vliegtuig in Israël en werd bij het uitstappen door een juichende menigte gewikkeld in een Israëlische vlag. Tientallen fans liepen zingend, juichend en zwaaiend met vlaggen met hem mee terwijl hij het vliegveld verliet.

"Nergens op de wereld is een plek zoals Israël", zei Jehezkel tegen verslaggevers. "Ik ben erg blij om hier te zijn en ik kon niet wachten om aan te komen."

Bekijk hier de beelden van zijn onthaal:

Jehezkel zegt dat hij Turkije uit vrije wil heeft verlaten. Hij is niet het land uitgezet.

'100 dagen. 07/10'

Nadat Jehezkel voor zijn Turkse club had gescoord, toonde hij een tekst op zijn pols met de woorden "100 dagen. 07/10". Daarmee verwees hij naar de terreuraanval van Hamas op 7 oktober, afgelopen zondag precies honderd dagen geleden, en naar de gijzelaars die nog vast worden gehouden in Gaza.

Eerst werd hij geschorst omdat hij volgens de club "niet had gehandeld naar de waarden van ons land". Later kwam de Turkse minister van Justitie met het bericht dat er een strafrechtelijk onderzoek werd gestart wegens het aanzetten tot haat en werd de voetballer gearresteerd. Na ondervraging mocht hij weer vertrekken.

Jehezkel ontkent dat hij wilde aanzetten tot haat of onrust wilde zaaien. "Ik heb niet gehandeld om te provoceren of aan te zetten tot geweld. Ik wil dat deze oorlog eindigt. Daarom liet ik de boodschap hier zien."

Demissionair minister Yesilgöz (Justitie en Veiligheid) is door Bits of Freedom verkozen tot 'grootste schender' van privacy en vrijheid van burgers. Volgens de organisator van de jaarlijkse Big Brother Awards laat Yesilgöz mensen die ten onrechte op een terreurlijst staan aan hun lot over.

De minister kreeg online de meeste stemmen van de vier genomineerden. De 'vakjuryprijs' gaat naar socialemediabedrijven Meta, X en Telegram, die als groep waren genomineerd. Volgens experts doen deze platformen te weinig tegen oproepen tot geweld of genocide.

Het is de achttiende uitreiking van de Big Brother Awards, in Amsterdam. Ook bij vorige edities kregen ministers of instanties de publiekprijs. Naast Yesilgöz waren ook de Koninklijke Marechaussee en staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) genomineerd.

'Falend beleid'

Volgens organisator Bits of Freedom staan zeker tachtig mensen in Nederland ten onrechte op een internationale terreurlijst. Yeslilgöz onderkende het probleem, maar ze benadrukte dat mensen zelf in actie moeten komen om van de lijst te worden gehaald.

Bits of Freedom spreekt van falend beleid. Yesilgöz wordt opgeroepen excuses aan te bieden en het probleem zo snel mogelijk op te lossen. "Wat echt niet kan: complete radiostilte en de verantwoordelijkheid afschuiven op de slachtoffers."

'Niet altijd te voorkomen'

Het signaleren van personen gebeurt zorgvuldig en volgens de regels, zegt het ministerie van Justitie in een reactie. Desondanks is "niet altijd te voorkomen dat personen om niet herleidbare redenen gesignaleerd staan. Dat is natuurlijk ontzettend vervelend voor de betrokkene."

Nederland kan volgens het ministerie maar beperkt ingrijpen als een land maatregelen neemt tegen iemand die als verdachte is aangemerkt. Om gedupeerden te helpen, wordt gewerkt aan een overzicht hoe per instantie bezwaar kan worden aangetekend.

Oorlog in Gaza

Meta, X en Telegram worden bekritiseerd vanwege hun handelen rondom de oorlog in Gaza. De bedrijven zouden veel te weinig doen aan het modereren van opruiende inhoud. "Oproepen tot geweld of zelfs genocide zijn eenvoudig mogelijk, blijven lang beschikbaar en vrijwel onbestraft."

Verder zouden de platforms mensen hun stem ontnemen. Daarbij wordt verwezen naar de kritiek dat pro-Palestijnse content veel slechter zichtbaar is dan pro-Israëlische. Meta heeft ontkend dat het zich schuldig maakt aan het opzettelijk minder of niet zichtbaar maken van bepaalde politieke content.

Maar volgens Bits for Freedom bepalen zeer invloedrijke bedrijven dat sommige groepen onzichtbaar worden. "Daarmee ontnemen zij deze groep een belangrijk beschermingsmiddel tegen het geweld waarbij die groep offline van hun land wordt verdreven en vermoord."

Vanwege een defect aan de bovenleiding was er sinds ongeveer 18.00 uur geen treinverkeer mogelijk op het hsl-traject tussen Rotterdam en Breda. Een Eurostar-trein met 230 passagiers aan boord was door het defect in de buurt van Breda ruim twee uur gestrand.

Twee andere treinen op het traject waren ook gestrand, maar die konden al eerder terugkeren naar Rotterdam, meldt ProRail. De problemen werden volgens een woordvoerder veroorzaakt door "een schakelaar die eruit is geklapt, zoals in een schakelkast thuis". Rond 19.40 uur was het probleem verholpen. De Eurostar heeft zijn weg vervolgd richting België en er kunnen weer hsl-treinen rijden tussen Rotterdam en Breda.

De reizigers in de gestrande Eurostar-trein hadden tijdens het oponthoud licht en verwarming.

De Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin heeft vandaag het ziekenhuis verlaten, meldt het Pentagon. De minister lag sinds 1 januari in een militair ziekenhuis, maar het Pentagon bracht president Biden en zijn nationaal veiligheidsadviseur pas drie dagen later op de hoogte.

Austin onderging op 22 december een operatie vanwege prostaatkanker en keerde een dag later terug naar huis. Vanwege complicaties werd hij op nieuwjaarsdag opnieuw opgenomen in een militair ziekenhuis in de buurt van de hoofdstad Washington. Hij kampte onder meer met misselijkheid, buikpijn en pijn aan heup en been.

Vijf dagen

Na het bekendmaken van de opname, duurde het nog vijf dagen voordat Biden te horen kreeg dat Austin was behandeld voor prostaatkanker. Het Pentagon doet uitgebreid onderzoek naar de gebrekkige manier van communiceren. Een mogelijke oorzaak was dat de stafchef van Austin op dat moment ziek was.

Austin zelf trok het boetekleed aan. "Ik begrijp dat de media zich zorgen maken over het gebrek aan transparantie", schreef hij op 6 januari. "En ik erken dat ik beter mijn best had kunnen doen om ervoor te zorgen dat het publiek op de juiste manier werd geïnformeerd." Biden erkende dat hij verkeerd was geïnformeerd maar zei dat hij wel vertrouwen in Austin houdt.

'Vroegtijdig en effectief'

Volgens het Pentagon is de vastgestelde prostaatkanker "vroegtijdig en effectief behandeld" en zijn de gezondheidsvooruitzichten van Austin uitstekend. "Hij heeft geen verdere behandeling gepland staan behalve de reguliere controles."

Austin bedankt vandaag in een verklaring het medische personeel. "Ik kijk ernaar uit zo snel mogelijk naar het Pentagon terug te keren."

De boerenprotesten in Duitsland hebben een hoogtepunt bereikt. Volgens Duitse media stonden er bij de laatste tellingen duizenden mensen en zo'n 6000 tractors bij de Brandenburger Tor, veel meer dan verwacht.

De boeren zijn de regering beu en willen het liefst nieuwe verkiezingen;

De coalitie heeft naar aanleiding van de protesten verlichting voor de landbouw beloofd. SPD-fractieleider Mützenich zei na een gesprek tussen de fractieleiders en een boerendelegatie dat er voor de zomervakantie structurele besluiten worden genomen die de landbouw duidelijkheid en verlichting moeten bieden. Na een debat in de Bondsdag op donderdag wil de coalitie een resolutie indienen met een concreet tijdschema.

Vrezen voor voortbestaan

Deze grote demonstratie is het einde van de zogenoemde Wutwoche. Boeren zijn boos omdat de regering bepaalde belastingvoordelen voor hen wil schrappen, zoals de korting op diesel en een vrijstelling op de motorrijtuigenbelasting. Dat zou de boeren duizenden euro's per jaar extra kosten en daarom vrezen sommigen voor het voortbestaan van hun bedrijf.

De regering van bondskanselier Scholz wilde eerst de goedkope diesel in één keer afschaffen. Om de boeren tegemoet te komen, gebeurt dat nu geleidelijk, in drie jaar, maar volgens de boerenbond is dit onvoldoende. Daarom heeft de coalitie nu beloofd dat er andere maatregelen komen.

Gat in de begroting

De bezuinigingen zijn het gevolg van een gat in de begroting. De regering-Scholz moest plotseling meer bezuinigen omdat het begrotingstekort van de rechter niet verder mag oplopen. Daardoor moesten de regeringspartijen het overhaast eens worden over de opvulling van een gat van 60 miljard euro.

Het Openbaar Ministerie zegt nog geen duidelijkheid te hebben over het motief achter de drievoudige moord in Rotterdam, eind september. Verdachte Fouad L. heeft op die dag een korte bekentenis afgelegd, maar later beriep hij zich op zijn zwijgrecht.

L. zou op 28 september in een woning aan het Heiman Dullaertplein in Rotterdam de 39-jarige Marlous en haar dochter Romy van 14 hebben doodgeschoten. Later zou hij in een collegezaal van het Erasmus Medisch Centrum op een 43-jarige docent hebben geschoten. Ook die kwam om het leven.

Vandaag was de eerste openbare zitting van de rechtszaak tegen L. Het ging om een zogeheten pro-formazitting, waarbij de zaak nog niet inhoudelijk wordt behandeld. Zoals verwacht is het voorarrest van L. verlengd.

Fouad L. (32) was zelf niet aanwezig. Zijn advocaat wilde daarover geen toelichting geven en kon ook niet zeggen of L. wel aanwezig is bij de inhoudelijke behandeling van de zaak. Wat het OM betreft wordt L. daar, indien nodig, door de rechter toe verplicht.

Schokgolf

Aan het begin van de zitting richtte de rechter zich tot de vele nabestaanden, slachtoffers en andere belangstellenden in de zaal. "Het is voor heel veel aanwezigen een zware dag. Het is een ingewikkelde zaak, er spelen heel veel emoties en er zijn gruwelijke dingen gebeurd", zei de rechter.

De moorden brachten in Rotterdam en daarbuiten een schokgolf teweeg. Dat benadrukte ook het Openbaar Ministerie. "Een meisje van 14, haar moeder en een arts. Mensen die geen vlieg kwaad deden, in de bloei van hun leven, zijn bruut uit het leven gerukt."

Bij de pro-formazitting was de hele familie van Marlous en Romy aanwezig:

Naast drievoudige moord wordt L. verdacht van onder meer brandstichting en verboden wapenbezit. Het onderzoek naar de zaak is nog niet afgerond. "Er wordt nog uitgebreid onderzoek gedaan naar het motief van de verdachte", aldus de officier van justitie. Er kon daarom ook nog geen duidelijkheid worden gegeven over wanneer het onderzoek wel is afgerond.

Woede en alcoholisme

Fouad L. was geneeskundestudent aan het Erasmus MC. Het OM had het ziekenhuis gewaarschuwd over "zorgwekkend gedrag" dat hij vertoonde en vroeg zich af of hij wel geschikt was om arts te worden.

Daarop besloot de examencommissie dat hij een psychologisch onderzoek moest ondergaan voordat hij in aanmerking kwam om zijn diploma te ontvangen. Op een internetforum had L. zich hierover beklaagd. Zo zei hij dat hij was voorgelogen door de universiteit en dat hij jarenlang was gesaboteerd.

L. is in het verleden veroordeeld voor dierenmishandeling en vertoonde volgens het OM psychotisch gedrag. Ook bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) waren meldingen binnengekomen over hem. Bij de IGJ kunnen mensen melding maken als ze klachten of twijfels hebben over de (zorg)kwaliteit van een arts. Zelf schreef de verdachte op een online forum dat hij worstelde met woede en alcoholisme.

In oktober besloot de rechter al dat L. moest worden onderzocht om zijn geestelijke gesteldheid in kaart te brengen. Daarom gaat hij vanaf 1 februari naar het Pieter Baan Centrum. De rechter heeft zijn advocaat gevraagd of de verdachte bereid is om voor die tijd meer te vertellen over wat hem heeft gedreven, maar zijn advocaat kon daar dus nog geen duidelijkheid over geven.

De volgende pro-formazitting in de rechtszaak tegen Fouad L. is op 11 april.

In deze video zie je wat er op 28 september in Rotterdam gebeurde, en wat eraan voorafging:

Bij een woningbrand in Eersel in Noord-Brabant is vanmiddag een man overleden. Een andere man is gewond naar het ziekenhuis gebracht. De gewonde man en drie andere bewoners zijn aangehouden op verdenking van brandstichting, meldt de politie.

De brand brak rond 16.00 uur uit in een vrijstaande woning. Volgens de politie gaat het om een kraakpand. Zowel de slachtoffers als de gearresteerden zijn bewoners van het pand.

De drie verdachten zijn volgens Omroep Brabant gecontroleerd in het ziekenhuis, omdat ze mogelijk rook hebben ingeademd. Over de ernst van de verwondingen van de vierde verdachte is niets bekendgemaakt.

De politie meldt dat onderzoek naar de oorzaak waarschijnlijk pas morgen kan plaatsvinden omdat er nog wordt geblust. Daarna kan pas worden vastgesteld of er sprake is van brandstichting.

De brandweer rukte uit met een hoogwerker om het dak te blussen:

Een militair uit Brabant moet een jaar en twee maanden de cel in voor het veroorzaken van een ongeluk in Weert waarbij een 83-jarige fietser om het leven kwam. De militair mag daarnaast vier jaar niet rijden en krijgt een voorwaardelijke gevangenisstraf van tien maanden.

De man werd ook verdacht van het gijzelen en mishandelen van zijn partner, ruim een week voor het ongeluk. De militaire kamer is ervan overtuigd dat hij zijn vriendin meerdere keren heeft geslagen of gestompt in zijn woning in Helvoirt. De militaire kamer spreekt hem echter vrij van vrijheidsberoving en zware mishandeling wegens onvoldoende bewijs, schrijft 1Limburg.

Roekeloos

De 28-jarige man was op 10 augustus onder invloed van alcohol en medicatie toen hij de fietser aanreed. Hij verliet vervolgens de plek van het ongeluk. Ook reed hij veel te hard, zo'n 120 kilometer per uur waar 60 is toegestaan. De militaire kamer vindt dat de man roekeloos reed en dus schuldig is aan het veroorzaken van het ongeluk.

Hij verklaarde dat hij na het ongeval is uitgestapt om naar de fietser te kijken, maar zo schrok dat hij weer in de auto stapte. Daarna is hij tegen een boom gereden. Hij stelt dat hij daarmee heeft geprobeerd zichzelf van het leven te beroven.

Psychische hulp

Uit onderzoek blijkt dat de man lijdt aan posttraumatische stressstoornis en verslaving. De rechter vindt hem daardoor verminderd toerekeningsvatbaar. Hij krijgt een lagere straf dan het Openbaar Ministerie had geëist , omdat de rechtbank wil dat hij zo snel mogelijk psychische hulp krijgt.

De man moet een schadevergoeding van ruim 38.000 euro betalen aan de echtgenote van het slachtoffer.

De Iraanse Nobelprijswinnaar Narges Mohammadi (51) heeft nog eens 15 maanden cel gekregen. De veroordeling was op 19 december, maar haar familie heeft dat nu pas bekendgemaakt op het berichtenplatform Threads.

Ongeveer tegelijkertijd werd bekend dat twee vrouwelijke Iraanse journalisten die gisteren juist op borgtocht vrijkwamen, voor nog een extra aanklacht worden vervolgd.

Vijf veroordelingen sinds 2021

Narges Mohammadi zit sinds 2021 vast voor "propaganda tegen de islamitische republiek" en kreeg voor haar strijd vorig jaar de Nobelprijs voor de Vrede. Haar kinderen, die met hun vader in Parijs wonen, namen die vorige maand in ontvangst. Eerder werd ze ook al meerdere keren veroordeeld.

Vanuit de gevangenis blijft Mohammadi tegen het Iraanse regime strijden. Volgens haar familie is ze sinds haar gevangenneming in 2021 nu al vijf keer veroordeeld, waarvan drie keer voor activiteiten in gevangenschap. Bij elkaar opgeteld komen de vijf veroordelingen uit op 12 jaar en 3 maanden cel en 154 zweepslagen.

De familie schrijft op Threads dat de laatste veroordeling bestaat uit 15 maanden cel, twee jaar verbanning uit Teheran en aangrenzende provincies, een verbod van twee jaar om lid te zijn van politiek-maatschappelijke organisaties en een verbod van twee jaar om een mobiele telefoon te gebruiken.

De rechter oordeelde volgens de familie dat Mohammadi door het verspreiden van kritiek op het regime chaos en onrust veroorzaakt en daarmee de vijanden van Iran in de kaart speelt. Mohammadi was niet op de zitting aanwezig.

Strenge hoofddoekregels

Twee Iraanse journalisten, Niloufar Hamedi en Elaheh Mohammadi, kwamen gisteren op borgtocht vrij uit de gevangenis. Ze lieten zich direct na hun vrijlating fotograferen. Hamedi (31) droeg een muts, Mohammadi (36, geen familie van Narges Mohammadi) droeg een sjaal losjes om haar hoofd.

Voor justitie in Iran is dat reden om de twee te vervolgen voor het overtreden van de strenge hoofddoekregels, meldt de BBC.

De journalisten speelden een belangrijke rol in de berichtgeving over Mahsa Amini, de 22-jarige vrouw die in 2022 met veel geweld werd opgepakt door de moraalpolitie omdat ze haar hoofddoek te los zou hebben gedragen. Ze overleed na haar arrestatie in het ziekenhuis.

Hamedi en Mohammadi, die voor hervormingsgezinde kranten werkten, deden verslag van het verdriet en de protesten na de dood van Amini. Ze werden enkele weken later opgepakt op verdenking van "collaboratie met de vijandige Amerikaanse regering" en "propaganda tegen de regering".

In oktober 2023 werden ze tot zes en zeven jaar cel veroordeeld, maar in afwachting van hun hoger beroep kwamen ze gisteren op borgtocht vrij. Ze hebben al bijna anderhalf jaar vastgezeten.

In Duitsland wordt al bijna een maand door boeren geprotesteerd, met afgelopen week de zogeheten Week van de Woede (Wutwoche), en vandaag een grote protestdag in Berlijn. Hoewel de onderliggende problematiek anders is, dringt de vergelijking met Nederland zich op: de zorgen van boeren zijn vergelijkbaar, kiezers veranderen van kleur en er zijn ook groepen die de protesten aangrijpen voor grimmige acties. Zo werd klimaatminister Habeck op vakantie opgewacht door tientallen boeren.

Duitsland-correspondent Charlotte Waaijers hield voor deze podcast de afgelopen dagen contact met een Duitse boer die aan de protesten meedoet. Hij distantieert zich, net als de grote boerenorganisaties, nadrukkelijk van extremisten die op de demonstraties afkomen en de boerenprotesten in Duitsland proberen te kapen om onvrede over de regering aan te wakkeren. Charlotte volgde ook verschillende radicale groepen in Telegramkanalen en vertelt wat daar gezegd en gedeeld wordt en hoe groot de zorgen daarover zijn bij de regering en inlichtingendiensten.

Reageren? mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: IJsbrand Terpstra

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Kennisinstituut Deltares heeft een klimaatmodel gemaakt van Terschelling. Het is onderdeel van een groot onderzoeksproject, waarin de komende jaren wordt uitgezocht hoe het eiland zich kan wapenen tegen de effecten van klimaatverandering.

In de kustgebieden staat door klimaatverandering de beschikbaarheid van genoeg zoet water onder druk. Hetere en drogere zomers in combinatie met zeespiegelstijging leiden tot verzilting en een tekort aan zoet water.

Een eiland als Terschelling, omringd door de Noordzee en de Waddenzee, is hier volgens betrokken onderzoekers in het bijzonder gevoelig voor, vanwege de beperkte beschikbaarheid van zoetwater op het eiland zelf en gelimiteerde wateraanvoer van buitenaf. Het eiland is volledig afhankelijk van de regen die valt.

Sinds 2022 onderzoeken wetenschappers, overheden, bedrijven, natuurverenigingen en inwoners hoe zoet water er kan worden vastgehouden en welke oplossingen er voor de landbouw en de natuur zijn. Terschelling fungeert als een soort proeftuin, waar betrokken partijen kennis uitwisselen, oplossingen bedenken en uitproberen.

Zoetwaterbel

Onderdeel van het project is het klimaatmodel dat door Deltares is ontwikkeld. Het model moet uiteindelijk de eilanders helpen om zich aan te passen aan de effecten van klimaatverandering. "Wij hebben een computermodel gemaakt waarin je alle elementen van zo'n eiland stopt, zoals de ondergrond, sloten en duinen", legt onderzoeker Vince Kaandorp van Deltares uit aan Omrop Fryslân.

Met het model kan worden berekend wat de effecten van klimaatverandering zijn op het zoetwater op het eiland. Onder de duinen van Terschelling zit een grote zoetwaterbel, die drijft op zout water. Als de zeespiegel stijgt, stijgt ook het zoute water. En dat drukt de zoetwaterbel erbovenop ook naar boven.

"We hebben nu met dat model gekeken naar wat we bijvoorbeeld in 2050 of 2100 kunnen verwachten", zegt Kaandorp. Dit gebeurt onder andere aan de hand van KNMI-scenario's en voorspellingen van de zeespiegelstijging. "Dan zie je dat het natter wordt in de duinen, want de grondwaterspiegel gaat stijgen", zegt Kaandorp. "En dat heeft dan weer consequenties voor de duinranden waar ook woningen staan of campings liggen."

Er worden nu ook al maatregelen genomen om de zoetwatervoorraad van het eiland zo goed mogelijk te beschermen en te behouden. Maar ook met zo'n aanpak loop je tegen grenzen aan, zegt Kaandorp. "Als je het op de lange termijn bekijkt, zijn er natuurlijk omslagpunten. Dat je ziet dat het niet meer helpt. Dan moet je kijken naar andere oplossingen. Kan ik op een andere manier drinkwater winnen of zijn er andere aanpassingen die ik moet gaan doen?"

Het klimaatmodel wordt in het onderzoeksproject gecombineerd met veldproeven, het monitoren van grondwaterpeilen en het zoutgehalte van het water in de polder, waar de melkveehouders van Terschelling werken.

Andere soorten gras

Velen van hen doen zijn ook betrokken bij het project, zoals Gerard Cupido. Hij doet mee aan een van de veldproeven. "We hebben twee jaar geleden dertien verschillende soorten gras ingezaaid. Stroken van tien meter breed. Daarvan hebben we geleerd dat bepaalde soorten goed kunnen omgaan met de omstandigheden hier. Die kunnen nogal heftig zijn."

Hij heeft zelf ook wat aan de onderzoeken, zegt hij. "We willen kijken hoe we hier verder kunnen met misschien andere soorten gras, de verzilting die eraan zit te komen en het watergebruik", zegt hij. "Dat is niet alleen belangrijk voor ons bedrijf, maar voor het hele eiland."

Frontlinie van de klimaatverandering

Wetenschapper Mindert de Vries is vanuit hogeschool Van Hall Larenstein betrokken bij het onderzoeksproject. "Het is een ontzettend interessant proces dat we hier op het eiland hebben", zegt hij. "Bijna alle partijen die op het eiland met water te maken hebben, hebben we om de tafel."

Door met alle betrokkenen in gesprek te gaan, wordt bekeken welke belangen en problemen de partijen hebben. "Samen proberen we erachter te komen hoe we vooruit kunnen komen. Dat is een proces dat stapje voor stapje vooruitgaat."

Het is geen toeval dat dit op Terschelling gebeurt, zo maakt De Vries duidelijk. "Terschelling is als eiland helemaal door zee omringd en dat is natuurlijk in de frontlinie van de klimaatverandering", zegt hij.

Wat het project aan kennis, ervaring en oplossingen voor Terschelling zal opleveren, kan ook de rest van het land van profiteren, denkt De Vries. "We denken dat het een heel goed voorbeeld is voor de andere eilanden, maar mogelijk ook voor het vasteland."