NOS Nieuws - Algemeen

In een chique wijk van de Amerikaanse stad Los Angeles, Pacific Palisades, woedt een grote natuurbrand. Meerdere huizen zijn verwoest door het vuur, meldt gouverneur Newsom van de staat Californië, die de noodtoestand heeft uitgeroepen.

Pacific Palisades, waar veel beroemdheden wonen, ligt in heuvels van Los Angeles. Tienduizenden mensen zijn geëvacueerd en veel gebouwen lopen gevaar in vlammen op te gaan.

Acteur James Woods deelde een video op X waarin te zien is hoe dicht het vuur zijn tuin is genaderd:

Verwacht wordt dat de wind in het gebied nog in kracht toeneemt, wat het bestrijden van de brand bemoeilijkt. "Dit is nog maar net begonnen en het zal aanzienlijk erger worden voordat het beter wordt", zei een klimaatwetenschapper verbonden aan de UCLA-universiteit in een briefing aan journalisten.

Doordat het harder gaat waaien, kan er ook niet geblust worden met vliegtuigen, zei gouverneur Newsom, die het gebied bezocht. Extreme winden zorgen ervoor dat water onmiddellijk wordt verspreid waardoor het effect nihil is.

Door de harde wind is de kans groot dat er nog meer brandhaarden ontstaan. "We verwachten - hopelijk hebben we het mis - maar we verwachten dat er nog meer branden gaan komen", zei de gouverneur.

De onrust op straat is groot:

De brand brak uit rond 10.30 uur lokale tijd, waarna het vuur zich snel verspreidde door de harde wind. Inmiddels zou er al meer dan 10 vierkante kilometer land zijn verwoest.

Bewoners van Pacific Palisades moesten de wijk plotsklaps verlaten. Sommigen lieten hun auto's ter plekke achter en vluchtten te voet verder. Hierdoor ontstonden verkeersopstoppingen. De verlaten voertuigen worden nu met bulldozers weggehaald, om ruimte te geven aan de hulpdiensten.

Inwoner Kelsey Trainor zegt tegen persbureau AP dat er paniek was in de wijk. "Mensen stapten uit de auto's met hun honden, baby's en tassen, ze huilden en schreeuwden. De weg was gewoon geblokkeerd, een uur lang helemaal geblokkeerd."

In het zuiden van Californië is al meer dan een half jaar heel weinig regen gevallen. Ook in november woedden er natuurbranden in de omgeving van Los Angeles.

Bewoners van de flat in Den Haag die vorige maand instortte door een explosie, hebben ook de komende zes maanden tijdelijk onderdak. Dat meldt Omroep West.

Woningcorporatie Staedion had in eerste instantie onderdak geregeld tot 15 januari. Nu is er een oplossing voor de langere termijn.

Door de explosie verloren vijftien huishoudens hun huis. Drie daarvan vonden zelf een ander onderkomen. Voor de overige twaalf moest er een tijdelijke woonplek worden gevonden.

De bewoners verblijven op dit moment in logeerwoningen van Staedion, eigenlijk bedoeld voor huurders van wie de woning wordt gerenoveerd. Acht huishoudens kunnen daar ook de komende maanden blijven, of krijgen een andere logeerwoning van Staedion. "Vier huishoudens krijgen het aanbod voor een logeerwoning van Haag Wonen", zegt een woordvoerder van Staedion tegen Omroep West.

De huurders zijn volgens de woordvoerder vandaag geïnformeerd over het aanbod om langer in de logeerwoningen te blijven. "Volgende week worden er afspraken met de getroffen huishoudens gemaakt voor bezichtigingen."

Ex van eigenaresse bruidswinkel

Bij de explosie kwamen zes mensen om het leven. Van een gezin overleefden de 45-jarige vader, 41-jarige moeder en hun dochter van 17 jaar het niet, een zoon van 8 als enige wel. Ook drie mannen van 31, 44 en 63 jaar werden door de explosie gedood. Meerdere mensen raakten gewond.

De explosie was vermoedelijk gericht tegen de bruidsmodezaak op de begane grond. Er zijn vier mannen aangehouden, van wie één de ex-vriend is van de eigenaresse van de winkel.

Psychiaters en psychologen lopen het risico om het beroepsgeheim te verbreken als ze in 2025 hun declaraties indienen bij zorgverzekeraars. Dit komt door regelgeving die met de ingang van het nieuwe jaar is veranderd.

Wat dit betekent voor patiënten en de zorg die zij nodig hebben is nog onbekend. Gisteren vond op het ministerie van Volksgezondheid spoedoverleg plaats met zorgverzekeraars en beroeps- en brancheorganisaties uit de geestelijke gezondheidszorg. Wat dat heeft opgeleverd, is nog niet bekend.

"Deze situatie moet niet twee maanden gaan duren, want dan gaat het voor zorgaanbieders ingewikkeld worden", zegt de woordvoerder van brancheorganisatie de Nederlandse GGZ.

Zelfstandige zorgaanbieders kwetsbaar

Maar de kleine en zelfstandige zorgaanbieders hebben lang niet allemaal genoeg buffer om enkele maanden zorg te leveren zonder dat vergoed te krijgen. Vooral zelfstandigen kunnen het zwaar krijgen, aldus de beroepsverenigingen van psychiaters en psychologen. Kosten als huur voor de praktijk en belastingen moeten wel betaald worden.

De belangenorganisaties van de GGZ benadrukken dat ze verwachten dat op zeer korte termijn een tussenoplossing wordt gevonden. Als dat niet lukt is er een reële kans dat een deel van de kleine zorgaanbieders wegvalt. Dan zal naar verwachting de druk op grotere instellingen toenemen, waardoor het nog lastiger wordt om de lange wachttijden te verkorten.

Rommelige hervorming

Deze situatie is het gevolg van een rommelige hervorming van het factureringsysteem. Tot en met het einde van 2024 waren GGZ-zorgaanbieders verplicht om op hun declaraties patiëntinformatie te vermelden. Deze informatie uit de DSM 5 (het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen, red.) en de basis GGZ-profielen zijn essentieel om het zorgstelsel te laten functioneren.

Zo krijgen zorgverzekeraars van het Zorginstituut Nederland een vergoeding als zij meer kosten maken dan concurrerende verzekeraars omdat zij bijvoorbeeld meer cliënten hebben die chronisch ziek zijn. Dit wordt onder andere vastgesteld op basis van de DSM 5 en de basis GGZ-profielen. Deze compensatie bestaat omdat zorgverzekeraars vanuit hun zorgplicht niemand een basisverzekering mogen weigeren.

Maar de wettelijke basis voor het delen van deze privacygevoelige informatie is per 1 januari verlopen. Het kabinet dacht deze regelgeving niet meer nodig te hebben omdat de DSM 5 per dit jaar vervangen zou worden door een informatiesysteem met uitgebreidere patiëntinformatie.

Bescherming van privacy

De Tweede Kamer vond echter dat deze nieuwe informatiebron een te grote inbreuk zou maken op de privacy van patiënten en stemde in juni voor een motie van NSC-Kamerlid Agnes Joseph om deze informatie niet te gebruiken.

Zowel zorgverzekeraars als zorgaanbieders en patiëntenorganisaties waarschuwden het kabinet vrijwel direct dat er daarom voor 2025 aanvullende regelgeving moest komen om patiëntinformatie met zorgverzekeraars te mogen blijven delen. Want zonder die informatie kunnen zorgverzekeraars geen declaraties vergoeden. Maar een nieuwe regeling bleef uit.

Op zoek naar 'praktische oplossingen'

Net voor het kerstreces erkende het kabinet in een Kamerbrief dat er toch extra regelgeving nodig is. Het kabinet stelt dat deze regeling in de loop van het jaar kan worden ingevoerd. Wanneer precies is niet duidelijk.

In de tussentijd vraagt het kabinet zorgverzekeraars en aanbieders gezamenlijk tot tijdelijke, "praktische oplossingen" te komen zodat het verlenen van zorg en het betalen daarvan niet stopt.

Wat dat concreet betekent is nog onduidelijk, de overleggen zijn in volle gang.

Peter Yarrow, die vooral bekendheid verwierf als lid van het folktrio Peter, Paul en Mary in de jaren zestig, is overleden. Hij was 86 jaar.

De Amerikaanse zanger en liedjesschrijver werd op 31 mei 1938 in New York geboren. Thuis in zijn woonplaats New York overleed hij vandaag in het bijzijn van zijn familie aan de gevolgen van blaaskanker.

Peter, Paul en Mary bestond uit Peter Yarrow, Noel "Paul" Stookey en Mary Travers. De groep werd in 1961 samengesteld met de bedoeling een "supergroep" te vormen. Het folktrio scoorde grote hits met If I Had a Hammer (1962) en Puff, the Magic Dragon (1963).

In datzelfde jaar coverde de folkband Blowin in the Wind van Bob Dylan, waarmee ze internationale bekendheid verwierf.

De zangformatie ging in 1970 uit elkaar, maar de leden hadden solo minder succes. In 1978 kwamen de drie weer bij elkaar. Hun laatste album The Very Best of Peter, Paul & Mary dateert uit 2005.

Progressieve standpunten

Net als veel andere folkbands in de jaren zestig stonden ze ook bekend om hun progressieve standpunten. Zo namen ze deel aan de Mars naar Washington tegen de rassenscheiding in het zuiden van de VS, waar Martin Luther King zijn wereldberoemde I Have a Dream-speech gaf.

Yarrow was een fel tegenstander van de Amerikaanse interventie in Vietnam. Ook zette hij zich gedurende zijn leven als activist in voor politieke en maatschappelijke zaken.

Hij lanceerde Operation respect, een antipestprogramma dat op duizenden scholen over de hele wereld werd uitgerold in de gedachte kinderen op te laten groeien met meer empathie voor elkaar.

Noel "Paul" Stookey (87), het laatste nog levende lid van de zangformatie, zegt dat hij Yarrow als broer ziet die hij zelf nooit heeft gehad en dat hij hem vreselijk gaat missen.

In 2009 overleed Mary Travers op 72-jarige leeftijd.

In Washington begint vandaag de drie dagen durende afscheidsceremonie voor de overleden oud-president Jimmy Carter. Zijn lichaam is naar de Amerikaanse hoofdstad gebracht, waar hij een staatsbegrafenis krijgt.

Carter overleed op 29 december op 100-jarige leeftijd. Het stoffelijk overschot lag sinds zaterdag in het Carter Presidential Center in Atlanta. Carter was senator van Georgia voor hij in 1977 president van de Verenigde Staten werd. Toen hij naar buiten werd gedragen, speelde een militaire kapel onder meer Amazing Grace.

Terwijl er kanonschoten klonken werd de kist door acht militaire dragers in een voertuig gezet dat hem naar de Air Force One bracht. Carter heeft tijdens zijn presidentschap nooit in de presidentiële blauw-witte Boeing 747 gevlogen. Het toestel werd pas in gebruik genomen door president George Bush sr. in 1990.

Laatste eer

Het lichaam is vergezeld door Carters familie naar Maryland gevlogen en zal in colonne naar het Capitool in Washington worden gebracht. Onderweg wordt halt gehouden bij het US Navy Memorial en wordt de kist in een koets met paarden gezet voor het laatste stuk van de rit.

Vanavond wordt een dienst gehouden waar leden van het Congres de laatste eer kunnen bewijzen aan de oud-president.

Carter wordt opgebaard in de Washington National Cathedral en wordt donderdag begraven. Een van de rituelen is dat de kist gedrapeerd met de Amerikaanse vlag de trappen van het Capitool op wordt gedragen en op de Lincoln-katafalk wordt geplaatst. Bij de uitvaartceremonie donderdag zal president Biden de grafrede houden.

In de Indiase hoofdstad New Delhi hebben zo'n 150 journalisten aandacht gevraagd voor de moord op hun collega Mukesh Chandrakar. Zijn lichaam werd vorige week gevonden in een septic tank, nadat hij al dagen was vermist. Hij bleek ernstig toegetakeld.

De politie gaat ervan uit dat de moord te maken heeft met Chandrakars werk als journalist. Zijn collega's in New Delhi zijn boos. Het wordt steeds onveiliger om als journalist in India te werken, zeggen ze.

De afgelopen tien jaar zijn in India jaarlijks gemiddeld drie journalisten vermoord. Reporters Without Borders noemt het daarom een van de gevaarlijkste landen voor journalisten om in te werken. Vooral lokale journalisten zoals Mukesh Chandrakar, die dicht bij de onderwerpen staan die ze kritisch belichten, zijn vaak doelwit.

Kort voor zijn dood schreef Chandrakar over de aanleg van een weg waarbij veel geld in de zakken zou zijn verdwenen van de betrokken aannemer. Het lichaam van de journalist werd aangetroffen op het terrein van diezelfde aannemer, die tevens een neef van het slachtoffer is.

Chandrakar werkte veel in Bastar, een gebied in de centrale deelstaat Chhattisgarh. Journalist Ashutosh Bhardwaj reisde vaak samen met hem om verslag te doen. Hij herinnert hem als een man zonder veel angst, ondanks de bedreigingen die hij ontving.

Afgelopen augustus werd Chandrakar nog aangesproken door een politiechef vanwege een reportage die hij in opdracht van Bhardwaj maakte. "Hij belde mij vertwijfeld op met de vraag of ik dacht dat er iets slechts zou kunnen gebeuren", zegt Bharadwaj daarover tegen de NOS. "Nu, vier maanden later, is hij dood".

In Bastar komen meerdere grote conflicten samen in een bijna ondoordringbare jungle, legt Bharadwaj uit. Journalisten zijn daar extra kwetsbaar. Het gebied is het bolwerk van een extreem-linkse maoïstische rebellenbeweging die al tientallen jaren tegen de Indiase staat vecht. Tegelijk is het gebied rijk aan mineralen en ijzer. Lokale stammen die in de jungle wonen vechten tegen commerciële mijnbouwbedrijven die hun land wil ontginnen.

"Zonder de bescherming van grote nationale mediahuizen word je als journalist eerder een doelwit van al deze groepen die verschillende belangen hebben", zegt Bhardwaj, die zelf leidinggevende is bij een landelijk online-nieuwsplatform.

Weinig waardering voor moeilijk werk

De 31-jarige Chandrakar had deze bescherming niet. Op redacties in Delhi werd zijn naam vaak weggelaten uit een artikel. Als hij daar tegen protesteerde, dreigde hij zijn kleine betaling ook nog kwijt te raken. "Hoewel nationale media compleet afhankelijk zijn van de kennis van lokale journalisten als ze verslag willen doen in dit soort moeilijke gebieden, krijgen ze er maar weinig waardering voor", stelt Bhardwaj.

Ook bij de demonstratie in New Delhi wordt gesproken over de grote afstand van mediahuizen in de hoofdstad tot het lokale werk van journalisten als Mukesh.

"Landelijke media zijn stil over de moeilijke omstandigheden waarin lokale journalisten moeten werken", zegt schrijver en documentairemaker Paranjoy Thakruta. "We moeten ons beter realiseren hoe onveilig het werk is geworden in India voor onafhankelijke journalisten".

Gewenning?

Gautam Lahiri, voorzitter van de persvereniging waar de protestactie was, denkt dat Indiase media te gewend zijn geraakt aan kritische journalisten die worden belaagd, aangevallen, en zelfs worden gearresteerd wegens opruiing. Volgens Lahiri ontbreekt het aan sterke wetgeving om journalisten te beschermen. "We werken aan een eigen tekst waarmee we druk willen zetten op de regering en andere betrokkenen om zo'n wet te formuleren".

Leden van de persvereniging willen niet alleen dat de moordenaars van Mukesh Chandrakar snel veroordeeld worden; bovenal willen ze dat dit soort aanvallen op journalisten stoppen. Ashutosh Bhardwaj, die bij het protest was om zijn vriend te herdenken, is somber. "In dit politieke klimaat is de angst onder journalisten alleen maar verder toegenomen."

Toch denkt hij dat veel journalisten die werken in afgelegen gebieden hun werk zullen blijven doen. Net als Chandrakar deed. "Het is wat we doen, we leren omgaan met de stress en de bedreigingen en gaan gewoon door".

Dertien honden zijn doodgegaan na het kauwen op een bot van het merk Barkoo. Dat bevestigt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) na berichten in het AD. Bijna vijftig honden zijn ziek geworden.

De NVWA begon eind vorig jaar al een onderzoek naar de kauwbotten. De organisatie denkt dat er verband is tussen de dood van de honden en de botten.

"De botjes zijn de vermoedelijke oorzaak van het ontstaan van ernstige neurologische afwijkingen bij honden", aldus de NVWA. "Deze neurologische afwijkingen worden ook wel beschreven als het weerwolfsyndroom. Dit syndroom kan leiden tot de dood."

De term verwijst naar het onverwachte, soms agressieve gedrag dat honden kunnen vertonen.

"We zijn in het laboratorium aan het onderzoeken wat er precies aan de hand is", zegt woordvoerder Lex Benden. "De uitslag daarvan kan even duren, we hopen natuurlijk niet dat het weken gaat duren."

De Golf van Mexico gaat Golf van Amerika heten, de veroordeelde Capitoolbestormers krijgen amnestie en Bidens verbod op het boren naar olie voor de Amerikaanse kust gaat meteen weer van tafel. Na de officiële bekrachtiging van de verkiezingsuitslag gisteren, kondigde aankomend president Trump vandaag weer allerlei plannen aan.

De persconferentie van Trump was niet aangekondigd en kwam middenin de uitzending van de uitvaart van oud-president Jimmy Carter. Trump erkende aan het begin van zijn verhaal dat het misschien een ongelukkig moment was. Vervolgens maakte hij een bruggetje door te melden dat Jimmy Carter tijdens zijn presidentschap het Panamakanaal heeft "weggegeven".

Dat bracht hem op zijn hernieuwde plan om de controle over Panama en Groenland te krijgen. Opvallend was zijn uitspraak dat hij militair ingrijpen daarbij niet kan uitsluiten. Vandaag bracht Trumps zoon Donald Trump jr. een bezoek aan Groenland. Trump sprak ook de ambitie uit om Canada bij de Verenigde Staten te voegen, maar dat wil hij via economische dwang doen.

In zijn eerste termijn als president riep hij al eens dat hij Groenland wilde kopen, en hij herhaalde dat sinds zijn herverkiezing meerdere keren. Groenland heeft voor de VS een zeer strategische positie ten opzichte van Rusland, China, en de wateren in het poolgebied. Groenland is een autonoom deel van Denemarken. De Deense autoriteiten hebben herhaaldelijk gezegd dat Groenland niet te koop is.

NAVO-norm

Op de persconferentie zei Trump ook dat alle NAVO-landen 5 procent van hun bruto binnenlands product (bbp) aan defensie moeten besteden. De afspraak binnen de NAVO is nu 2 procent, en dat halen niet alle lidstaten. Vanwege de Russische dreiging wordt al enige tijd gepraat over verhoging van dat percentage. NAVO-topman Mark Rutte noemde vorige maand 3 procent. De VS zelf kwam afgelopen jaar op 3,4 procent.

Trump herhaalde zijn voornemen om stevige heffingen op te leggen aan Mexico en Canada. Hij wil dat "het doorlaten van miljoenen mensen naar ons land" stopt, net als de "drugs die met recordcijfers binnenkomen". In november had hij het ook al over dit plan. Hij zei toen dat hij een importheffing van 25 procent op alle producten zou opleggen aan Canada en Mexico.

Datacenters, zomertijd

Trump kondigde ook een nieuwe investering aan van 20 miljard dollar in de bouw van datacenters in de Verenigde Staten. De geldschieter daarvoor is een Arabische miljardair.

Donald Trump wordt op 20 januari voor de tweede keer geïnaugureerd als president van de Verenigde Staten. Hij heeft al flink wat plannen aangekondigd die hij op "de eerste dag van zijn presidentschap" zal uitvoeren. Zo sprak hij eerder van forse importheffingen voor China, wil hij "volop inzetten op de doodstraf" en zegt hij dat hij de zomertijd zal afschaffen.

Dit zei Trump in zijn speech vanuit Mar-a-Lago:

In Senegal en Tsjaad is met ontzetting gereageerd op "minachtende" en "onjuiste" uitspraken van Emmanuel Macron. In een toespraak had de Franse president het maandag over de militaire banden met Afrikaanse landen, die in de afgelopen jaren een voor een zijn gesneuveld. "Ze zijn vergeten ons te bedanken," zei Macron daarover, ten overstaan van zo'n 150 ambassadeurs die voor een conferentie in Parijs zijn. "Dat geeft niet, dat komt nog wel."

Macron verwees daarbij naar de militaire inspanningen die Frankrijk vanaf 2012 leverde in de Sahel. In deze regio werden verschillende missies opgetuigd om het oprukkende terrorisme terug te dringen. De meningen zijn sterk verdeeld over de vraag of ze daarin zijn geslaagd. Volgens Macron hebben Afrikaanse leiders alles aan hun oud-kolonisator te danken. "Niemand van hen zou nu aan het hoofd van een soeverein land hebben gestaan als het Franse leger niet in deze regio was ingezet", zei de president.

In landen als Mali, Burkina Faso en Niger grepen militairen met succes de macht, vanwege de diepe onvrede over het in hun ogen falende terreurbeleid. Een voor een haalden zij in de afgelopen jaren een streep door de militaire akkoorden met Frankrijk. In de afgelopen weken besloten Tsjaad, Ivoorkust en Senegal om hun Franse bases te sluiten.

Minachtende houding

De regering van Tsjaad spreekt in een verklaring haar "diepe bezorgdheid uit" over de "minachtende houding tegenover Afrika en de Afrikanen" van Macron. "De Franse leiders moeten leren het Afrikaanse volk te respecteren, en de waarde van hun offers te erkennen", schrijft een woordvoerder. Daarbij verwijst hij naar de grote aantallen West-Afrikaanse soldaten die aan de Franse kant meevochten tijdens de twee Wereldoorlogen, "een feit dat Frankrijk nooit echt heeft erkend."

De premier van Senegal, Ousmane Sonko, wijst daar in een bericht op X eveneens op: "Als Afrikaanse soldaten (...) tijdens de Tweede Wereldoorlog niet waren ingezet om Frankrijk te verdedigen, was het mogelijk nog Duits geweest." Ook noemt Sonko de Franse rol bij de val van de Libische president Khadafi, in 2011, "met rampzalige gevolgen voor de stabiliteit en veiligheid van de Sahel".

Nieuw dieptepunt

Daarnaast is er onenigheid over wie heeft besloten om de Franse bases te sluiten. Macron zei in zijn toespraak dat dit in samenspraak is gegaan, en dat Frankrijk zo "beleefd" is geweest om de primeur over te laten aan de Afrikaanse leiders. Zowel Senegal als Tsjaad zegt dat dat onwaar is, en dat het om een eigen, onafhankelijk genomen besluit gaat. En iedereen die dat ondermijnt, staat er in Afrikaanse landen niet goed op "Tot nu toe hebben er geen discussies of onderhandelingen plaatsgevonden", schrijft Sonko.

Macrons toespraak is "een nieuw dieptepunt voor Frankrijk," zegt Beverly Ochieng, veiligheidsanalist bij het Center for Strategic and International Studies. Zij is gespecialiseerd in de Sahel en de mondiale machtscompetitie in Afrika. "Anti-Franse sentimenten die er al waren zijn onder Macron verergerd, en hij is eigenlijk het symbool daarvan geworden."

De vraag is of zijn toespraak gevolgen kan hebben voor de banden met een land als Senegal, waarmee Frankrijk na de onafhankelijkheid juist nog een goede relatie onderhield. De nieuwe leiders van het land hebben een kritischer houding dan hun voorgangers. "De weinige goodwill die er nog is kan hierdoor verdwijnen", zegt Ochieng. "En dit raakt niet alleen de diplomatie, maar ook de Franse commerciële belangen in de regio."

Geloofwaardigheid

In zijn toespraak gaf Macron eveneens aan de Franse strategie op het Afrikaanse continent nieuw leven in te willen blazen. Daarbij wordt gekeken naar landen waarmee Frankrijk geen koloniale banden heeft. "Nigeria bijvoorbeeld," zegt Ochieng. "En Kenia, waar de Afrika-Frankrijk top gaat plaatsvinden."

Frankrijk wil daar inzetten op investeringen in onder meer technologie en cultuur. "Maar zolang Macron aan de macht is, kan dat de geloofwaardigheid van Frankrijk op het continent verder schaden", waarschuwt Ochieng. "Niet alleen in Franstalig Afrika, maar ook daarbuiten. Kolonialisme is een gedeelde ervaring op het Afrikaanse continent. En iedereen die daarmee geen rekening houdt, staat er in Afrikaanse landen niet goed op."

Vooral jonge mensen gaan vragen stellen, verwacht Ochieng. "Zij zien ook wat er gebeurt, ze lezen mee op sociale media. Frankrijk is zijn partners kwijt in West-Afrika: wat komen ze hier eigenlijk doen?" Of Macron van deze risico's doordrongen is, betwijfelt de president van Tsjaad, Mahamat Idriss Déby Itno, vandaag in zijn nieuwjaarstoespraak: "Je crois qu'il se trompe d'époque", zei hij. Otewel: "ik denk dat hij zich in het tijdperk vergist."

Uit het oorlogsarchief dat sinds 2 januari online staat, zijn 25.000 namen geschrapt omdat van deze mensen geen dossier bestaat. Dat bevestigt het Nationaal Archief aan de NOS na berichtgeving van de Volkskrant.

Het gaat bijvoorbeeld om slachtoffers of getuigen in strafzaken tegen verdachten van collaboratie en andere oorlogsmisdaden. Zij werden door sommige instellingen geregistreerd en kwamen zo per ongeluk op de lijst terecht. Ook kan het zijn dat dossiers zijn zoekgeraakt. Niet van al die mensen is duidelijk of ze onschuldig zijn.

Het Nationaal Archief heeft deze namen nu verwijderd om verwarring bij nabestaanden te voorkomen die niets zouden vinden in het archief. Mochten er alsnog dossiers opduiken, dan worden die toegevoegd. Twee derde van het archief moet nog worden gedigitaliseerd.

Het archief zal de kaarten waar deze namen op staan nog wel onderzoeken. Mogelijk is er een link met anderen in het archief. Volgens directeur Afelonne Doek is er een reden dat iemand in de kaartenbak is beland.

Ook komt er nieuwe informatie over namen binnen via nabestaanden en anderen die het archief raadplegen.

Kaartenbak

Meteen na het openstellen van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) met nu 400.000 namen bleek al dat het niet altijd duidelijk is waarom iemand in de index voorkomt. Het CABR benadrukt dat de lijst geen collaboratielijst is en erkent dat er fouten in staan.

In het archief zitten dossiers van personen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht. Dat gebeurde omdat er een verdenking van samenwerking met de Duitsers was. Als die ongegrond bleek, bleef er een dossier van die persoon. Ook kwamen mensen om een andere reden in een kaartenbak terecht.

Zo staan er namen in van mensen die in de Duitse oorlogsadministratie voorkwamen en namen van Duits-Joodse mensen die terugkeerden uit de onderduik of concentratiekampen. Zij hadden voor de oorlog de Duitse nationaliteit, en na de oorlog werden alle Duitse vluchtelingen als potentiële vijand gezien. Zij moesten 'ontvijand' worden, dat wil zeggen dat van hen moest worden vastgesteld dat ze geen vijand waren.

Weergave

De namen zijn verzameld uit kaartenbakken van na de oorlog van politie, recherche, tribunalen en gerechtshoven. Het archief heeft in aanloop naar de publicatie een aantal namen van de lijst geschrapt waarvan duidelijk was dat ze er niet op hoorden. Gekeken wordt of er nog meer namen af kunnen, onder meer na meldingen van nabestaanden.

Doek erkent dat het allemaal heel gevoelig ligt. "Maar de namenlijst is een weergave van wat er in het archief staat. Het is niet aan het Nationaal Archief om te zeggen of het een terechte of onterechte verdenking was."

Het CABR kan niet garanderen dat er helemaal geen slachtoffers en getuigen meer in het archief zullen voorkomen. Van de 30 miljoen pagina's die het archief telt, zijn er tot nu toe 8 miljoen gescand. In 2027 moet het werk klaar zijn.

In Culiacán, de Mexicaanse stad waar sinds de arrestatie van drugsbaas 'El Mayo' meer dan 600 doden zijn gevallen in de interne machtsstrijd, zijn de straten verlaten. De ogenschijnlijke rust die er ooit heerste is weg, de interne oorlog is uitgegroeid tot een karteloorlog van nationaal niveau.

Onder oude drugsbazen als El Mayo en 'El Chapo' was het er nog relatief rustig. Het Sinaloakartel was oppermachtig en had er de totale controle. Maar in 2016 werd El Chapo opgepakt, en een halfjaar geleden arresteerden Amerikaanse agenten de 76-jarige Ismael 'El Mayo' Zambada op opvallende wijze.

Machtsstrijd

Sinds de twee bazen zijn opgepakt is er een machtsstrijd ontstaan tussen de zoons van El Chapo en El Mayo die tot veel onrust en slachtoffers leidt. Met de twee oude leiders in de gevangenis vechten de nieuwe generaties om de totale controle van het oppermachtige Sinaloakartel. Ook in andere staten waar het Sinaloakartel de controle had zijn uitbarstingen van geweld.

Daarbij speelt mee dat El Mayo vorig jaar met hulp van een van de zonen van El Chapo in Amerikaanse handen kwam. Volgens de advocaat van El Mayo was zijn cliënt naar een boerderij in de buurt van Culiacán gereisd voor een ontmoeting met de gouverneur van Sinaloa, om te bemiddelen bij een conflict dat deze gouverneur had met een politieke rivaal. Onderweg naar die ontmoeting wachtte een zoon van El Chapo hem op, die hem dwong in het vliegtuigje te stappen dat hem naar de VS zou brengen.

Voor Mexicanen, en met name de inwoners van Culiacán, is het verre van verbazingwekkend dat kartelleiders worden ingezet om politieke conflicten op te lossen. Met name de 'oude garde', waar drugscriminelen als El Chapo en El Mayo onder vallen, voelden zich verantwoordelijk voor hun stad en staat. In Mexico, en dan met name in de steden en dorpen waar deze narcos vandaan komen, wanen ze zich onaantastbaar.

Mythische status

Culiacán, de hoofdstad van de noordwestelijke staat Sinaloa, heeft al decennialang een ongemakkelijke relatie met de georganiseerde misdaad. De macht van het Sinaloakartel, op zowel economisch als gewapend gebied, is vaak groter dan die van de regionale autoriteiten. Anderzijds hebben de narcos van Sinaloa ook een mythische naam. Hun levens worden bezongen in Mexicaanse volksliederen en geportretteerd in series als Narcos.

Dat de Amerikanen achter een baas als El Chapo aanzaten is niet verrassend. Hij was verantwoordelijk voor de smokkel van drugs naar de VS. Maar wat in Mexico wel verbazing wekte en irritatie opriep is dat de lokale autoriteiten niet op de hoogte waren gesteld van de aanstaande arrestatie.

Zo wees toenmalig president López Obrador woedend naar de VS toen de interne machtsstrijd voor een golf van geweld in Culiacán zorgde. De Amerikanen zouden geen rekening hebben gehouden met de nasleep. Waarschijnlijk hielden die hun plannen stil uit vrees dat de arrestatie op het laatste moment zou mislukken vanwege de nauwe contacten tussen drugskartels en justitie.

Lijfwacht gedood

Concurrenten, zoals het beruchte Nieuwe Generatie Jaliscokartel, proberen sindsdien gebruik te maken van de instabiliteit en gewilde smokkelroutes over te nemen. Andere groeperingen, zoals het Tijuanakartel, dat historisch gezien banden onderhield met het deel van het Sinaloakartel dat door 'El Mayo' werd geleid, zouden zich ook in de strijd hebben gemengd.

En de Mexicaanse regering? In toespraken proberen de in het najaar aangetreden president Sheinbaum en haar veiligheidsminister García Harfuch het land te overtuigen dat de situatie onder controle is. Een bezoek van minister García Harfuch aan Culiacán op 18 december toonde zijn ongelijk: een van zijn lijfwachten reed in een hinderlaag en werd doodgeschoten.

Het leek spierballenvertoon van het Sinaloakartel: laten zien wie er nou écht de baas is in de Mexicaanse staat. Want rond de karteloorlog van Culiacán is duidelijk dat de Mexicaanse regering dat niet is.

Met posts op sociale media wekt hij de ergernis van de Franse president Macron en de Duitse premier Scholz. De Britse premier Starmer vindt dat hij "leugens en desinformatie verspreidt". En toch wil de Italiaanse premier Meloni voor anderhalf miljard euro gaan samenwerken met de omstreden Elon Musk.

Italië wil de komende vijf jaar gebruik maken van de diensten van Starlink, onderdeel van Musks bedrijf Space X. Na berichtgeving van persbureau Bloomberg bevestigt Meloni dat er gesprekken gaande zijn om Musks satellieten te gebruiken voor beveiligde overheidscommunicatie, militaire communicatie in het Middellandse Zeegebied en bij noodgevallen zoals terroristische aanslagen of natuurrampen.

De Italiaanse premier noemt die onderhandelingen "een normale dialoog die de overheid voert met bedrijven, in dit geval bedrijven die verbindingen leveren voor versleutelde communicatie."

Toch is de timing opvallend. Niet alleen vanwege de omstreden positie van Musk, die zich luid en frequent uitspreekt over de Europese politiek. Maar ook omdat de Europese Commissie de komende jaren een eigen Europees satellietnetwerk wil uitrollen, om juist onafhankelijker te worden van Musk.

Warme banden

De Italiaanse onderhandelingen met Starlink lopen al sinds 2023, maar kwamen volgens Bloomberg in een stroomversnelling na het flitsbezoek van Meloni afgelopen weekend aan Trumps resort in Florida. De Italiaanse premier ontkent stellig dat ze met Trump over de Starlink-deal heeft gesproken.

Duidelijk is wel dat Meloni een warme relatie onderhoudt met Musk. De twee hebben elkaar meerdere keren ontmoet, onder meer in de marge van de algemene vergadering van de Verenigde Naties in New York afgelopen september. Meloni roemde Musk toen als een "precious genius", een kostbaar genie. Musk noemde op zijn beurt haar "nog mooier aan de binnenkant dan aan de buitenkant."

Europese satellieten

Dat de radicaal-rechtse Meloni nu ook zakelijk de banden met Musk aanhaalt, leidt bij de linkse oppositie in Italië tot woede. "Als Musk geld wil van de Italiaanse belastingbetaler, moet Meloni uitleggen hoe, wanneer en waar", reageert oud-premier Renzi. Volgens oud-minister Carlo Calenda is samenwerking met Musk "simpelweg niet in lijn met de nationale veiligheid".

Ook in Brussel zal samenwerking tussen Meloni en Musk bepaald niet met gejuich worden ontvangen. De Europese Commissie tekende afgelopen december het contract voor een Europees alternatief voor Starlink. Onder de naam IRIS2 wil Brussel over vijf jaar 290 eigen satellieten de lucht in schieten, met de bedoeling om strategisch onafhankelijker te worden.

De financiering van dat netwerk, geschat op 10,6 miljard euro, is tot 2027 gegarandeerd. Het vervolg is afhankelijk van het enthousiasme van de lidstaten.

Verminderd enthousiasme

Meloni wacht dat dus niet af. Terwijl het Europese project nog in de voorbereidingsfase zit, heeft Musks bedrijf al duizenden satellieten in de lucht. Bovendien pakt een contract met Starlink, dat in meer dan honderd landen actief is, door het schaalvoordeel veel goedkoper uit dan het ontwikkelen van een eigen systeem.

Volgens de Europese Commissie zou de deal tussen Meloni en Musk niet noodzakelijk de Italiaanse terugtrekking uit het Europese satellietproject betekenen, en doet Italië vooralsnog "gewoon mee" aan IRIS2. "Maar als een belangrijke EU-lidstaat een andere oplossing kiest, kan dat wel geïnterpreteerd worden als een teken van verminderd enthousiasme", stelt politiek analist Beniamino Irdi in de Financial Times.

Hoe snel Meloni de gesprekken met Starlink wil afronden, is onduidelijk. De onderhandelingen zijn volgens Bloomberg vergevorderd: zowel de Italiaanse veiligheidsdiensten als het ministerie van Defensie zouden al akkoord zijn.

Als de deal doorgaat, betekent dat voor de omstreden Elon Musk een verdere versteviging van zijn strategische positie in Europa.

Drie mannen van middelbare leeftijd worden door het Openbaar Ministerie verdacht van jarenlange uitbuiting en misbruik van een minderjarige jongen. Dat bleek tijdens een eerste voorbereidende zitting in de rechtbank in Utrecht.

Een 60-jarige man uit Huizen en twee mannen van 59 en 54 uit Amersfoort zouden de kwetsbare jongen jarenlang als seksslaaf hebben gebruikt.

11 jaar

Volgens justitie begon het misbruik negen jaar geleden, toen de jongen 11 was. Het kind zou van huis zijn weggelopen en werd opgevangen door een van de verdachten, die als een vaderfiguur zou hebben gefungeerd. Hij gaf hem harddrugs als GHB en ketamine. De jongen raakte ernstig verslaafd.

De verdachten zouden profielen hebben aangemaakt op datingapps als Grindr en seksafspraken voor de tiener hebben geregeld. Het misbruik stopte pas eind september 2024 toen de zaak aan het licht kwam, schrijft RTV Utrecht.

Hoe het misbruik bekend werd, is niet duidelijk. Bij de politie zouden signalen binnen zijn gekomen over ernstig misbruik en seksuele uitbuiting van het slachtoffer. Agenten begonnen toen een groot onderzoek.

Hoeveel mannen de jongen hebben misbruikt werd vandaag nog niet duidelijk. Het OM beschouwt de drie verdachten als leden van een criminele organisatie die uitbuiting en mensenhandel tot doel had.

Kinderporno

De man die de jongen thuis opving, wordt ook verdacht van ontucht met een neefje. Daarnaast werd kinderporno op zijn telefoon gevonden. Justitie onderzoekt nog of hij die zelf heeft gemaakt.

Het slachtoffer is na de arrestatie van de verdachten naar een afkickkliniek gegaan. Hij verblijft nu in een kliniek voor de behandeling van psychische problemen. Volgens de officier van justitie gaat het steeds beter met hem en worden zijn verklaringen steeds helderder.

Mogelijk meer verdachten

Het onderzoek naar de zaak loopt nog. Mogelijk is er nog een slachtoffer en waren nog meer mannen betrokken bij het misbruik. De telefoon van een van de verdachten moet nog worden onderzocht.

Op 4 april is er een nieuwe zitting.

De schedel van een vinvis die in 2021 door een zeeschip de sluizen van Terneuzen in werd gesleurd, is terug in Zeeuws-Vlaanderen. Vanaf morgen is de schedel van het 14,5 meter grote zeedier voor iedereen te zien in informatiecentrum Portaal van Vlaanderen in Terneuzen.

De walvis kwam in de zomer van 2021 waarschijnlijk ergens in de Atlantische Oceaan op de boeg van een Panamees zeeschip terecht. In de sluizen van Terneuzen viel de vinvis van de bulb (het onderste gedeelte van de boeg van het schip) en dreef door de stroming het Kanaal Gent-Terneuzen in.

De vinvis trok in 2021 veel bekijks:

Daarna is de vinvis met een kraan uit het water getakeld en onderzocht door experts van de Universiteit Utrecht en Naturalis. Vervolgens is de schedel ook klaargemaakt voor tentoonstelling, schrijft Omroep Zeeland.

Het hele skelet kon niet worden tentoongesteld omdat de onderzoekers verder alleen wat losse botten hadden veiliggesteld. Komende weken worden leerlingen van basisscholen in de gemeente uitgenodigd om de twee bij drie meter grote schedel te bekijken.

De Finse politie heeft in de Oostzee een anker geborgen dat vermoedelijk gebruikt is bij de sabotage van data- en stroomkabels. De Finnen verdenken de bemanning van olietanker Eagle S ervan eind december de Estlink-2-stroomkabel en vier internetkabels tussen Estland en Finland te hebben beschadigd.

"De locatie waar het anker is gevonden, ligt langs de route van de Eagle S", aldus de autoriteiten in een verklaring. Na het incident werd het schip aan de ketting gelegd voor onderzoek. Het schip miste een van zijn ankers. De bemanning wordt in Finland vastgehouden.

De Finnen denken dat de Eagle S, dat onder de vlag van de Nieuw-Zeelandse Cookeileinden vaart, bij de Russische schaduwvloot van oude olietankers hoort waarmee Rusland bestaande sancties probeert te omzeilen. Finland verdenkt buurland Rusland ook van betrokkenheid bij de sabotage van de zeekabels.

Volgens onderzoekers viel de Estlink-2-stroomkabel uit op het moment dat de Eagle S daar passeerde. Ze vermoeden dat het schip zijn anker over de bodem van de zee heeft laten slepen. Eerder werd op de zeebodem een tientallen kilometers lang sleepspoor ontdekt.

Vorige week gaf de Finse politie een foto van de tanker vrij. Op de foto, genomen dicht bij de boeg van de Eagle S, zijn beschadigingen te zien die vermoedelijk door de ankerketting van het schip zijn veroorzaakt.

In november raakten ook al twee datakabels in de Oostzee beschadigd, vermoedelijk door toedoen van een Chinees bulkschip. Secretaris-generaal van de NAVO Rutte zei eind december in een reactie op de incidenten dat het bondgenootschap zijn aanwezigheid op de Oostzee gaat uitbreiden.

Datakabel bij Terschelling

Eerder vandaag meldde NRC dat de Eagle S een jaar eerder ook enkele uren boven een telecommunicatiekabel in de Noordzee voer, vlak bij Terschelling.

Uit signalen die het locatiesysteem van het verdachte schip uitzond blijkt dat het destijds op de Noordzee in noordoostelijke richting voer en plots van koers veranderde, totdat het 's avonds aankwam op een plek zo'n 50 kilometer boven Terschelling. Wat het daar deed, is onbekend.

Hoe het zit met de beveiliging van zeekabels in de Noordzee zie je in deze video:

De Verenigde Staten beschuldigen leden van de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) en andere milities in Sudan van het plegen van genocide. De leider van de RSF, Mohamed Hamdan Dagalo, krijgt sancties opgelegd. Hij mag de VS niet meer in en zijn bezittingen in het land worden bevroren.

De oorlog in Sudan begon in april 2023 na lange tijd van spanningen tussen het leger en de paramilitaire RSF. De strijd woedt vooral om Khartoem en deelstaten ten westen van de hoofdstad, vooral Darfur.

Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken maakte de RSF zich herhaaldelijk schuldig aan directe aanvallen op burgers en doden leden van de paramilitaire groep mannen en jongens op basis van hun etniciteit. Vrouwen en meisjes van bepaalde etnische groepen vallen ten prooi aan seksueel geweld. Ook zouden onschuldige burgers zijn aangevallen die probeerden te vluchten.

'Ongekende crisis'

Eerder deze week waarschuwden de Verenigde Naties al voor een "ongekende humanitaire crisis" in het Afrikaanse land. Volgens de VN hebben in Sudan ruim 30 miljoen mensen hulp gehad of hulp nodig. Dat is ongeveer 60 procent van de bevolking. Zo'n tien miljoen inwoners zijn op de vlucht geslagen in eigen land.

Blinken spreekt van systematische moorden en geweld en trekt de conclusie dat de RSF zich schuldig maakt aan genocide. "De Verenigde Staten zijn vastbesloten om degenen die verantwoordelijk zijn voor deze gruweldaden ter verantwoording te roepen", aldus Blinken.

Het land is volgens hulporganisaties ingestort. Er zouden alleen al in de hoofdstedelijke regio Khartoem meer dan 60.000 doden zijn gevallen. De VN-voedselwaakhond IPC waarschuwde een kleine twee weken geleden ook voor grootschalige hongersnood in het land en slechte toegang tot humanitaire hulp. Volgens de VN gaat het om de grootste ontheemdencrisis ter wereld.

Correspondent Elles van Gelder ging eerder dit jaar naar een vluchtelingenkamp in Tsjaad op de grens met Sudan:

In Iran zijn vorig jaar zeker 901 mensen geëxecuteerd, meldt VN-mensenrechtenchef Volker Türk. Dat aantal ligt een stuk hoger dan in 2023, toen zeker 853 mensen de doodstraf kregen. Iran behoort al jaren tot de landen met de meeste executies ter wereld.

De meeste Iraniërs die vorig jaar werden geëxecuteerd, waren veroordeeld voor drugsmisdrijven, aldus de Verenigde Naties. Die baseren hun cijfers op gegevens van betrouwbaar geachte mensenrechtenorganisaties.

Uit die gegevens blijkt ook dat het aantal executies hard is gestegen na protesten die in Iran uitbraken als reactie op de dood van Mahsa Amini. De 22-jarige Koerdische vrouw werd in 2022 door de Iraanse moraalpolitie opgepakt omdat zij haar hoofddoek niet goed zou hebben gedragen. Op het politiebureau zakte ze in elkaar, waarna ze overleed.

De daaropvolgende protesten werden hardhandig de kop ingedrukt, waarbij duizenden demonstranten werden opgepakt. De Iraanse overheid zou de doodstraf opleggen om betogers te intimideren.

Hoofddoekplicht

Ook is het aantal Iraanse vrouwen dat vorig jaar de doodstraf kreeg toegenomen, aldus de VN. Iraanse vrouwen gingen na Amini's dood steeds vaker zonder hoofddoek de straat op, terwijl zij volgens de islamitische voorschriften verplicht zijn deze te dragen.

De afgelopen jaren werd de hoofddoekplicht steeds strenger gehandhaafd. De nieuwe president Pezeshkian zei in het najaar dat hij vindt dat de moraalpolitie in zijn land vrouwen niet op straat moet lastigvallen als ze hun hoofddoek niet goed dragen.

In het geheim

"Het is diep verontrustend dat we weer een jaarlijkse toename zien in het aantal mensen dat in Iran de doodstraf krijgt", zegt Türk in een verklaring. Volgens de VN-mensenrechtenchef is de doodstraf "onverenigbaar met het fundamentele recht op leven". Ook wijst hij op het risico dat onschuldige personen worden geëxecuteerd. "Het is hoog tijd dat dit stopt."

Amnesty International meldde eerder dit jaar dat de executies voor drugsmisdrijven vaak in het geheim plaatsvonden, zonder dat familie of advocaten van de geëxecuteerden vooraf ingelicht waren.

Het dodental na de aardbeving in Tibet van vanochtend staat inmiddels op 126. Chinese staatsmedia melden ook dat het aantal gewonden is opgelopen tot 188, en dat "veel mensen" nog vastzitten onder het puin. Zeker 3600 woningen zijn beschadigd.

Rond 09.00 uur lokale tijd was er een aardbeving met een kracht van 7,1 in de regio Tingri, niet ver van de Mount Everest, de hoogste berg ter wereld. Er zijn 150 naschokken geregistreerd, waarvan meerdere een kracht tussen 4 en 5 hadden.

Op beelden zijn talloze ingestorte of beschadigde gebouwen te zien. Ook in Noord-India en Bhutan werd de aardbeving gevoeld. In de Nepalese hoofdstad Kathmandu, zo'n 230 kilometer van het epicentrum, zijn mensen wakker geworden en de straat op gerend.

De Chinese overheid heeft een reddingsoperatie op touw gezet met 3400 reddingswerkers en 340 medische hulpverleners. Ook is een bedrag van omgerekend 13 miljoen euro toegezegd voor noodhulp.

Alleen te voet bereikbaar

Het getroffen gebied is moeilijk toegankelijk. De regio Tingri is een uitgestrekt en dunbevolkt gebied op duizenden meters hoogte. Tibet kent al niet veel grote wegen en de kans is groot dat die momenteel beschadigd zijn.

In een straal van 20 kilometer rond het epicentrum van de aardbeving wonen volgens de Chinese autoriteiten zo'n 6900 mensen, verspreid over dertig dorpen. Vaak liggen die erg afgelegen en sommige zijn alleen te voet bereikbaar.

Bovendien kunnen de temperaturen 's nachts dalen tot 20 graden onder nul. Het Chinese weerbureau roept inwoners op om beschutting te zoeken tegen de kou en de wind. Autoriteiten hebben tenten, bedden en jassen naar het getroffen gebied gestuurd.

Hoogste bergen

Zware aardbevingen komen vaker voor in het Himalayagebied, waar veel van de hoogste bergen ter wereld liggen. Regelmatig verandert de hoogte van die bergen door een beving. Volgens de autoriteiten in Nepal zijn er nog geen berichten van schade of slachtoffers rond de Mount Everest.

De dalai lama, de spiritueel leider van Tibet die in ballingschap leeft in India, heeft in een verklaring laten weten diepbedroefd te zijn.

Met de prijsstijgingen zou het vorig jaar in orde komen, was de verwachting. De eindafrekening van een inflatie van 3,3 procent over 2024 is dan ook pijnlijk. Helemaal omdat Nederland flink uit de pas loopt in Europa. Waarom lukt het maar niet het inflatiespook te verjagen?

Inflatie, wat is dat ook al weer?

Inflatie treedt op als de prijzen van goederen en diensten stijgen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt elke maand de prijzen op van producten en diensten; van koffie en kleding tot telecomabonnementen, energie en huur. Het gemiddelde percentage van de stijging is de inflatie die steeds vergeleken wordt met een jaar geleden.

Hoe ontwikkelde de inflatie zich?

Twee jaar geleden schoten de energieprijzen en daarmee ook de prijzen van bijvoorbeeld voedsel omhoog na de Russische inval in Oekraïne. Dat leidde tot een inflatie van 10 procent. De energieprijzen kwamen onder controle, en de inflatie daalde, maar bleef ruim boven het streefgetal van 2 procent. Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS, spreekt van een tegenvaller. "Gehoopt was dat we dit jaar naar de een normale inflatie van 2 procent zouden gaan. Daar zijn we ver vandaan".

Hoe komt dat toch?

De overheid leverde een bijdrage aan de inflatie. Vorig jaar mochten de huren in de zomer flink stijgen, en dat telt zwaar mee. In april was al de accijns op tabak verhoogd, naast de extra belasting op frisdranken, sappen en plantaardige melkproducten. Maar dat is toch niet alles. "Over de hele linie zien we dat de prijzen weer wat harder aan het oplopen zijn", constateert Van Mulligen. "Zelfs zonder de hogere huur en tabak zit de inflatie in Nederland nog duidelijk boven de 3 procent. Terwijl de inflatie in de meeste landen de eurozone toch een vol punt lager ligt."

Waarom ligt de inflatie in Nederland hoger?

Nederland heeft niet de hoogste inflatie in de eurozone, maar steekt schril af tegen het gemiddelde van 2,4 procent.

Consumenten mopperen vooral over de prijzen in de supermarkt. Toch valt dat Europees gezien wel mee. "Als je de hogere verbruikersbelasting op frisdrank en tabaksaccijns weghaalt uit de cijfers, dan zijn de Nederlandse voedselprijzen in lijn met die in andere Europese landen. Overal in Europa is de koffie en cacao duurder", zegt Rabobank-econoom Hugo Erken.

Van Mulligen noemt daarnaast de loonstijging van vorig jaar, de grootste in veertig jaar. Erken vult aan dat de lonen in andere Europese landen minder hard stijgen: "Dat komt door de grotere krapte op de arbeidsmarkt in Nederland. Alles wat schaars is is duur. Kappers, horeca, recreatie, vervoer; dat zijn allemaal arbeidsintensieve sectoren waarin hogere lonen worden doorberekend aan de consument."

Dalen de prijzen alleen als de lonen niet meer stijgen?

Het ligt niet alleen aan de lonen. Hoe dan ook blijven grondstoffen en energie duurder worden. Over de lonen zegt werkgeversvereniging AWVN dat de koopkracht is hersteld en de eisen van de vakbonden "terug naar normaal" moeten. Directeur Raymond Puts waarschuwt voor faillissementen en verhuizingen van bedrijven naar het buitenland.

Vakbond CNV vindt de looneisen van 3,5 tot 6 procent voor dit jaar juist "niet onredelijk". Voorzitter Piet Fortuin wijst op belastingen, huren en schaarste als prijsopjagers.

Erken vindt de loondiscussie lastig: "Iemand moet de rekening van de hogere prijzen betalen. De werknemer voelt het in de koopkracht, de werkgever in de winst en de buitenlandse concurrentie." Dat Nederland meer exporteert dan importeert lijkt erop te wijzen dat er nog wel wat ruimte blijft voor hogere lonen. "Ik denk dat werknemers en werkgever per bedrijfstak het beste kunnen uitzoeken wat een gezonde loongroei is. Economen kunnen dit niet."

Kan de rente niet weer omhoog?

In principe wel. Alleen kijkt de Europese Centrale Bank naar de inflatie in de hele eurozone. En omdat die onder controle komt, wordt de rente juist verlaagd. Een aparte renteknop voor Nederland is er niet, omdat we sinds 2002 niet meer met een eigen munt betalen. Hiermee verdwijnt dit jaar de hulp van de rente om de Nederlandse inflatie te beteugelen.

Het is ook aan de overheid om de economie af te laten koelen. Veel signalen zijn daar nog niet van. "Voor 2025 lijkt het erop dat de maximale huurstijging weer aan de hoge kant is. Dus dat zal vanaf juli weer leiden tot een hogere inflatie", voorziet Van Mulligen.

De overheid zou minder moeten uitgeven, maar Erken benadrukt ook dat er nog aardig wat investeringsopdrachten liggen: "Defensie, zorg, vervoer, het vestigingsklimaat, wegen, energietransitie. Moet dat dan niet worden gedaan? Dat is keuzes maken. Ik ben benieuwd hoe dat gebeurt."

Voor het eerst sinds de val van het regime van de Syrische oud-president Assad is een internationale commerciële vlucht geland op de internationale luchthaven van Damascus. Het toestel van Qatar Airways dat ook uit Qatar kwam werd vandaag op de luchthaven verwelkomd door familie en vrienden van de passagiers.

Het reguliere internationale luchtverkeer op het vliegveld lag sinds 8 december zo goed als stil. Sinds 18 december kwam het binnenlandse luchtverkeer wel weer op gang. Ook waren er speciale vluchten mogelijk van en naar het buitenland voor diplomaten en vliegtuigen met hulpgoederen.

Westerse sancties

Tijdens het regime van Assad was luchtverkeer van en naar Syrië beperkt, helemaal na het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011. Dat kwam door westerse sancties en door conflicten van Assads regering met andere landen in de regio.

De verwachting is dat het vliegverkeer nu weer snel op gang komt. Qatar Airways heeft aangekondigd vanaf vandaag drie keer per week op Damascus te zullen gaan vliegen. De luchtvaartmaatschappij stopte in 2011 met vluchten van en naar de Syrische hoofdstad .