NOS Nieuws - Algemeen

Op een bedrijventerrein in Almere heeft maandagavond opnieuw een schietincident plaatsgevonden. Op hetzelfde terrein, en zelfs in dezelfde straat, werd op kerstavond ook al geschoten.

Niemand raakte gisteravond gewond, meldt de politie. Het schietincident was rond 21.30 uur aan de Bakkenzuigerstraat. De politie roept getuigen op om zich te melden en doet onderzoek.

Het is het tweede incident in korte tijd. Op 24 december werd er een 40-jarige man beschoten op bedrijventerrein Poldervlak in Almere Buiten. De Almeerder raakte niet gewond, meldde Omroep Flevoland. Ook toen vond het incident plaats aan de Bakkenzuigerstraat. Er werden kogelhulzen gevonden bij het bedrijfspand.

Derde schietincident

Weer een aantal dagen eerder, op 20 december, was er ook al een schietpartij in Almere. De regionale omroep schreef dat er op een bedrijventerrein even verderop een 25-jarige man gewond raakte. Dat incident vond plaats bij een zalencentrum. De politie pakte direct vier mannen op die vuurwapens bij zich hadden.

In het centrum van de Friese stad Franeker is een vrouw maandagavond met haar auto in de gracht beland. Het is niet bekend waardoor dit kon gebeuren. Omstanders sprongen het water in en redden de vrouw, schrijft Omrop Fryslân.

Het ambulancepersoneel heeft de vrouw onderzocht. Ze was niet gewond geraakt en kon na de controle naar huis. Een berger haalde de auto uit het water. Op foto's is alleen nog het dak van het voertuig te zien.

Toen de auto in de gracht belandde, werden de hulpdiensten massaal gealarmeerd. Volgens een fotojournalist ter plaatse waren er verschillende omstanders die direct in het ijskoude water sprongen. De brandweer hoefde niet in actie te komen.

Twee toeristen

Zaterdag hebben twee toeristen nog een automobiliste gered uit de Keizersgracht in Amsterdam. De toeristen besloten ook niet te wachten op de aankomst van de hulpdiensten en sprongen in het water en zwommen naar de zinkende auto.

Ze kregen de automobiliste veilig uit de auto en wisten haar aan wal te brengen. Daar werden ze alle drie door de brandweer opgevangen met warme dekens.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft maandag de plek van de aanslag in New Orleans bezocht. Daar reed in de nieuwjaarsnacht een pick-uptruck in het centrum in op het publiek. Vijftien mensen overleefden de aanslag op de drukke Bourbon Street niet. Tientallen anderen raakten gewond.

Biden en zijn vrouw Jill legden bloemen neer in de straat en bezochten een herdenkingsdienst. Ook ontmoetten ze families van de dodelijke slachtoffers, de overlevenden en lokale hulpdiensten.

"Het beste wat de stad, de staat en de federale overheid kunnen doen, is ervoor te zorgen dat dit niet nog een keer gebeurt", zei Biden. "En wat we als mensen kunnen doen, is ervoor zorgen dat we ons leven niet in angst of terreur leiden, maar moedig en in vrijheid." Ook zei de president dat de families van de slachtoffers ondersteund moeten worden.

'Compleet beeld krijgen'

Tegelijk maakte de advocaat-generaal van de staat Louisiana, Liz Murrill, bekend dat ze opdracht heeft gegeven voor een onderzoek naar de veiligheid- en beveiligingstekortkomingen in New Orleans. Zo zullen de veiligheidsplannen van oudejaarsavond worden beoordeeld. De autoriteiten en veiligheidsdiensten van de stad hebben volgens de advocaat-generaal hun "volledige steun en medewerking toegezegd".

"De mensen van Louisiana verdienen antwoorden", zegt Murrill in een verklaring. "We willen een compleet beeld krijgen van wat er wel of niet is gedaan, en nog belangrijker, wat er moet veranderen zodat we kunnen voorkomen dat dit nog een keer gebeurt."

Biden zei ook extra steun toe aan de stad om te helpen bij grote aankomende evenementen, waaronder de Super Bowl en het carnavalsfeest Mardi Gras. De extra hulp betekent onder andere een speurhondenteam, explosievendetectie en teams die locaties kunnen screenen.

Geïnspireerd door IS

Donderdag maakte het stadsbestuur bekend dat de dader van de aanslag alleen handelde. De 42-jarige Amerikaanse veteraan Sahmsud Din Jabbar werd in een vuurgevecht met de politie doodgeschoten.

Hij was geïnspireerd door terreurorganisatie IS.

Noord-Korea zegt dat het een nieuwe hypersonische raket heeft getest. Het projectiel zou een afstand van 1500 kilometer hebben afgelegd. Ook had de raket twaalf keer de snelheid van het geluid, claimt het staatspersbureau Korean Central News Agency.

Daarnaast zou de raket de maximale hoogte van honderd kilometer hebben bereikt en een doel voor de oostkust nauwkeurig hebben geraakt. Dictator Kim Jong-un zou persoonlijk toezicht hebben gehouden op de rakettest.

Zuid-Korea, het democratische buurland, zei eerder inderdaad zo'n test te hebben waargenomen. Het Zuid-Koreaanse leger zei daarentegen dat de raket na zo'n 1100 kilometer in zee belandde.

Noord-Korea zorgt vaker voor internationale onrust door raketten te testen. Afgelopen jaar vuurde Noord-Korea meerdere keren verschillende soorten raketten af.

Zo was er in november nog een raketproef. Ook in oktober werd er een ballistische raket gelanceerd. Dat gebeurde een dag nadat de inlichtingendienst van Zuid-Korea al had gewaarschuwd voor de test. Het afvuren van zo'n raket is volgens resoluties van de Verenigde Naties verboden.

Die lancering vond plaats kort nadat de Amerikaanse en Zuid-Koreaanse ministers van Defensie Noord-Korea hadden opgeroepen om zijn troepen terug te trekken uit Rusland.

Russische leger

De dictatuur helpt buurland Rusland in de oorlog tegen Oekraïne. Er zijn duizenden militairen gestuurd om het Russische leger bij te staan. Ook zou het land wapens leveren.

Eind vorig jaar zei de minister van Buitenlandse Zaken Choe Son-hui dat Noord-Korea Rusland zal steunen tot de overwinning op Oekraïne is behaald. Dat deed ze tijdens een ontmoeting in Moskou met haar Russische ambtgenoot Sergej Lavrov.

De VS heeft elf gevangenen uit Guantánamo Bay vrijgelaten, heeft het Amerikaanse ministerie van Defensie bekendgemaakt. Het zijn allemaal Jemenieten, die zijn overgedragen aan Oman. Daar kunnen ze hun leven hervatten, zegt het Pentagon, dat Oman bedankt voor zijn medewerking.

De Jemenitische gevangenen zaten minstens twintig jaar zonder proces of aanklacht vast in het Amerikaanse detentiecentrum in Cuba. Ze werden gearresteerd onder de regering-Bush in het kader van de oorlog tegen het terrorisme.

Er zijn nu nog vijftien gevangenen op Guantánamo Bay, het laagste aantal ooit. Van hen zitten er zes zonder aanklacht vast.

Khalid Sheikh Mohammed

De bekendste gevangene op Guantánamo Bay is Khalid Sheikh Mohammed, een Pakistaan die wordt gezien als het brein achter de terreuraanslagen van 11 september 2001 op de VS, waarbij bijna 3000 mensen om het leven kwamen.

Hij zal naar verwachting binnenkort schuld bekennen. In ruil daarvoor krijgt hij niet de doodstraf, maar een levenslange gevangenisstraf.

Vergeefse pogingen tot sluiting

De regeringen van president Obama en president Biden hebben jarenlang vergeefs geprobeerd het gevangenkamp gesloten te krijgen. Toen Biden in 2021 aantrad, zaten er nog veertig gevangenen.

De elf Jemenieten zijn eerder vandaag in het geheim overgebracht naar Oman. Aan de operatie is weken voorbereiding voorafgegaan, melden Amerikaanse media.

Eind vorig jaar kwamen al vier gevangenen vrij uit Guantánamo Bay.

Marteling

De gevangenis is gevestigd op een marinebasis van de VS in Cuba. Hij werd in januari 2002 door de regering-Bush gebouwd na de aanslagen van al-Qaida van 11 september 2001.

Omdat de gevangenis niet op Amerikaans grondgebied ligt, konden mensen die als mogelijke terrorist werden gezien er zonder enige vorm van proces, zonder rechten en zonder uitzicht op vrijlating worden opgesloten. Vanaf het begin kwamen berichten naar buiten over marteling, zoals waterboarden.

Alle helikoptervluchten naar de streek van de Mount Everest in Nepal zijn stilgelegd. Helikopterbedrijven houden hun toestellen sinds zondag aan de grond, omdat jongeren hindernissen hebben opgeworpen op plaatsen waar helikopters landen, vermoedelijk uit protest tegen de overlast en zorgen om het milieu. Ook zouden ze piloten hebben bedreigd.

De acties lijken een nieuwe stap in de strijd tussen de toerisme-industrie en milieubelangen. Het nationale park in Nepal waar de Mount Everest ligt, kondigde vorige maand aan dat het een verbod op commerciële helikoptervluchten wilde instellen, omdat de dieren in het gebied eronder zouden lijden.

In het hoogseizoen, van de lente tot de herfst, gaat het om meer dan dertig vluchten per dag. De geluidsoverlast van de laagvliegende helikopters verjaagt de dieren uit hun habitat, zei een woordvoerder. Dieren springen volgens hem uit paniek in de afgrond.

Tijdsbesparing

De aankondiging stuitte op protest van de toerisme-industrie en luchtvaartbedrijven, met name van bedrijven die zich op rijke toeristen en bergbeklimmers richten. Wie 1000 euro op tafel wil leggen, kan in een dag van de bewoonde wereld naar het basiskamp van de Mount Everest vliegen. Wie de tocht te voet maakt, moet daar bijna twee weken voor uittrekken.

Op 26 december kondigde het park aan dat per 1 januari een verbod van kracht werd voor toeristische vluchten boven de 4000 meter. Het is niet bekend of dit verbod werd gehandhaafd. Medisch noodzakelijke vluchten bleven wel toegestaan.

Maar nu hebben de aanhoudende protesten dus geleid tot een algemene vliegstop. "We hebben alle helikoptervluchten opgeschort totdat de regering ons de veiligheid van de piloten garandeert", zegt de koepelorganisatie van helikopterbedrijven.

Een auto in Biezenmortel (gemeente Tilburg) is vanavond met hoge snelheid tegen een spoorboom gereden. Hij schoot rakelings voor een trein langs en kwam met een klap tot stilstand tegen het waarschuwingslicht. De bestuurder sloeg vervolgens op de vlucht.

Diverse politie-eenheden gingen naar de man op zoek, maar vonden niets. Uiteindelijk kwam hij zelf teruglopen naar de plek van het ongeval, zegt een woordvoerder van de politie tegen Omroep Brabant. De politie gaat hem vragen wat er precies is gebeurd.

De trein, met aan boord zo'n honderd passagiers, heeft ongeveer anderhalf uur stilgestaan bij de spoorwegovergang. Ook andere overgangen waren daardoor lange tijd gestremd. Inmiddels zijn alle storingen verholpen en rijden de treinen weer volgens schema.

De machinist zegt volgens Omroep Brabant erg geschrokken te zijn. De trein is niet door de auto geraakt, maar dat scheelde volgens hem heel weinig.

Een 24-jarige man uit Hengelo (Overijssel) is aangehouden op verdenking van oplichting en verduistering. Het gaat om een 'cryptobelegger', die mogelijk miljoenen euro's van zo'n 300 verschillende mensen heeft kwijtgemaakt.

De man zou in zijn directe omgeving een reputatie hebben opgebouwd als 'crypto-genie'. Zijn klanten legden allemaal 5000 euro of meer in, die hij voor hen zou beleggen in virtuele munten. Maar uiteindelijk zagen ze hun inleg volledig verdampen. Naar schatting is er in totaal tussen de 1,5 en 4,5 miljoen euro verdwenen.

Justitie gaat ervan uit dat er opzet in het spel was, meldt de regionale omroep Oost.

Gedupeerden in actie

De zaak kwam aan het licht toen de Hengeloër een jaar geleden een mail rondstuurde naar zijn klanten. Daarin liet hij weten dat het volledige belegde vermogen, inclusief zijn eigen geld, verloren was gegaan.

Een groep van een kleine honderd gedupeerden verenigde zich in de Stichting Onderzoeks Collectief Hengelo en nam een advocaat in de arm.

Begin vorig jaar moest de man onderduiken, omdat hij door meerdere gedupeerden werd belaagd. In overleg met de politie werd hij ondergebracht op een veilige plek. Ondertussen werd er een onderzoek naar hem gestart, dat vanmiddag leidde tot zijn aanhouding.

De Hengeloër zal de komende dagen worden verhoord. Een van de verwijten die de gedupeerden de man maken, is dat hij toch weer nieuwe klanten aannam op het moment dat zijn bedrijf al op het punt van omvallen stond.

James Lee Williams, beter bekend als dragqueen The Vivienne, is op 32-jarige leeftijd overleden. De bekende dragartiest won in 2019 de eerste Britse editie van de talentenjacht RuPaul's Drag Race.

De doodsoorzaak is niet bekendgemaakt, maar volgens de politie van het graafschap Cheshire is er geen sprake van verdachte omstandigheden. De Britse krant The Guardian schrijft dat de politie gistermiddag werd opgeroepen naar een adres in Chorlton-by-Backford, nadat melding was gemaakt van een plotseling overlijden. Een woordvoerder van The Vivienne zegt dat er voorlopig geen verdere details zullen worden gegeven.

Williams werd geboren in Wales en nam de dragnaam The Vivienne aan uit liefde voor de kleding van modeontwerpster Vivienne Westwood. Toen Williams meedeed aan het tv-programma RuPaul's Drag Race UK, groeide The Vivienne uit tot een bekend gezicht.

Een paar jaar later deed ze mee aan de internationale All Stars-versie van het tv-programma, waardoor ze bekend werd bij miljoenen internationale kijkers. Ze stond bekend om haar humor en talent voor imitaties van beroemdheden, met name van Donald Trump.

The Vivienne deed Donald Trump na in een aflevering van RuPaul's Drag Race:

"We zullen haar enorm missen, maar haar nalatenschap zal voortleven als een baken van creativiteit en authenticiteit", schrijven de makers van het programma in een verklaring. "Ze belichaamde wat het betekent om een echte kampioen te zijn."

Dancing on ice

Ook in andere televisieprogramma's beleefde Williams succes. Zo werd The Vivienne derde als deelnemer van Dancing On Ice. Vorig jaar vertolkte ze de rol van de Wicked Witch of the West in een Britse productie van de musical The Wizard Of Oz.

Verschillende deelnemers van RuPaul's Drag Race hebben op haar overlijden gereageerd. Jurylid Michelle Visage zegt dat ze er "helemaal kapot van is". "Ik zal altijd van je houden Viv", schrijft dragqueen Cheryl, die deelnam aan hetzelfde seizoen van het programma, op Instagram.

De jaarwisseling is volgens de politie rumoerig verlopen, met fors meer incidenten dan de voorgaande twee jaar en meer geweld tegen politieagenten en andere hulpverleners.

Op een aantal plekken liep het flink uit de hand, waarbij maximale inzet van de diensten werd gevraagd, schrijft minister Van Weel van Justitie en Veiligheid in een brief aan de Tweede Kamer. Het ontaardde daar volgens de politie "in een nacht vol geweld en vernieling".

Branden

Voor de brandweer was het aantal incidenten "beheersbaar", maar ook de brandweer werd geconfronteerd met agressie en geweld. In de nieuwjaarsnacht werden 4106 brandweerincidenten geregistreerd, ruim 400 meer dan vorig jaar. Er waren zes zeer grote branden.

In Rotterdam-Rijnmond waren er zelfs de helft meer incidenten dan vorig jaar, waaronder opvallend veel autobranden.

De brandweer werd op verschillende plaatsen geconfronteerd met vuurwerk en agressie en had daar steun van de ME nodig.

'Feestelijk'

Minister Van Weel schrijft toch dat de jaarwisseling op veel plekken wel feestelijk en relatief rustig is verlopen, en dat er minder incidenten waren. Dat laatste is echter vertekend omdat hij het vergelijkt met het gemiddelde van de afgelopen vier jaar. Daaronder vielen ook twee coronajaren met een algeheel vuurwerkverbod. Toen werden meer vuurwerkincidenten geregistreerd, omdat alle vuurwerk strafbaar was.

In totaal werden in de nieuwjaarsnacht van dit jaar 8292 incidenten geregistreerd, 850 meer dan vorig jaar.

Er waren 2039 vuurwerkincidenten, 9 procent meer dan de afgelopen twee jaar.

Geweld en agressie tegen hulpverleners

295 politiemensen werden slachtoffer van geweld en agressie. Dat zijn er 32 meer dan vorig jaar.

49 andere hulpverleners, zoals brandweermensen en ambulancemedewerkers, werden slachtoffer van geweld en agressie. Dit zijn er 17 meer dan vorig jaar.

In totaal werden 245 mensen aangehouden, veertig minder dan vorig jaar en ongeveer even veel als het jaar daarvoor. Waarom er minder arrestaties zijn verricht, terwijl er meer incidenten waren, wordt niet uitgelegd.

Vuurwerkletsel

Eerder werd al gemeld dat bij de huisartsenposten en de spoedeisende hulp iets minder slachtoffers van vuurwerkletsel werden geregistreerd.

Ook bekend was al dat de hulpdiensten te maken hadden met een storing van het communicatiesysteem C2000. Van Weel schrijft dat verschillende partijen werken aan het verbeteren van het systeem, en herhaalt nog eens dat C2000 voorlopig niet kan worden vervangen omdat een goed alternatief niet direct voorhanden is.

'Harde aanpak', geen vuurwerkverbod

De minister sluit af met de opmerking dat de inzet van alle betrokkenen wel vruchten lijkt af te werpen, maar dat het nog op te veel plaatsen blijft misgaan. Hij stelt een harde aanpak van daders in het vooruitzicht.

Over een landelijk vuurwerkverbod, waar vandaag burgemeester Schouten van Rotterdam weer voor pleitte, schrijft hij niets. De coalitiepartijen zijn daar ook niet voor.

Het extreme winterweer in de Verenigde Staten leidt tot honderden ongelukken en dwingt miljoenen Amerikanen binnen te blijven. In zeven staten is de noodtoestand van kracht, in dertig staten gelden weerwaarschuwingen. Op sommige plekken vallen recordhoeveelheden sneeuw; 38 tot wel 48 centimeter.

In Missouri en Kansas zijn meerdere mensen om het leven gekomen door verkeersongelukken in de winterse omstandigheden. Alleen al in Missouri moesten hulpdiensten 600 gestrande automobilisten te hulp schieten. In Virginia registreerde de lokale politie meer dan 200 ongelukken in 12 uur tijd.

De sneeuw zorgde voor mooie plaatjes, maar ook voor veel overlast:

In delen van Indiana geldt een zogenoemde essentiële reiswaarschuwing. Dit betekent dat alleen essentiële reizen, zoals voor acute medische zorg, toegestaan zijn op de provinciale wegen.

Volgens meteorologen komt het extreme weer - veroorzaakt door storm Blair - door de poolwervel of polar vortex. Dat is een massa van koude lucht die rond het Noordpoolgebied circuleert. Soms ontsnapt de koude lucht zuidwaarts, naar Azië, Europa of de VS. Dat komt steeds vaker voor door de snelle opwarming van de poolcirkel.

300.000 huishoudens zonder stroom

In districten van verschillende staten blijven de scholen en overheidskantoren vandaag gesloten. De autoriteiten vragen inwoners niet in de auto te stappen. "Blijf alsjeblieft van de weg tijdens deze storm. Bereid je huis en gezin voor en laad je elektronica op voor het geval de stroom uitvalt", waarschuwt Wes Moore, de gouverneur van Maryland.

Meer dan 300.000 Amerikaanse huishoudens zitten zonder stroom, meldt PowerOutage.us. Virginia wordt het hardst geraakt; daar gaat het om 110.000 huishoudens.

Luchthaven gesloten

Door het winterweer zijn vandaag al zeker 1700 vluchten geannuleerd. In Kansas - de staat waar op sommige plekken tot wel 48 centimeter sneeuw is gevallen - is de internationale luchthaven helemaal gesloten.

Op de internationale luchthaven Cincinnati/Northern Kentucky viel gisteren 20 centimeter sneeuw. Vandaag worden daar tientallen vluchten geannuleerd.

Canada

In Canada leidt de poolwervel ook tot extreem weer. In een groot deel van het land gelden weerwaarschuwingen. De temperaturen zijn in bijna heel het land ver onder het vriespunt.

In de provincie Manitoba in het midden van Canada kan de gevoelstemperatuur zakken tot 40 graden onder nul. In delen van Ontario wordt 38 centimeter sneeuw verwacht.

Naar verwachting is het ergste morgen achter de rug. Dan trekt de sneeuwzone waarschijnlijk naar de oceaan. Wel blijft het nog een aantal dagen ongewoon koud voor de tijd van het jaar, is de voorspelling.

Safaripark Beekse Bergen gaat de route voor de autosafari aanpassen. In de toekomst mogen auto's niet meer door het leefgebied van de cheeta's rijden, maar worden ze erlangs geleid. Zo hoopt het park incidenten met de jachtluipaarden te voorkomen.

De afgelopen jaren stapten meerdere bezoekers uit in het cheetaverblijf. Dat leidde tot gevaarlijke situaties. "We merken dat mensen zich steeds minder bewust zijn van de gevaren van roofdieren", zegt een woordvoerder van het Brabantse park tegen pretparksite Looopings.

Langs de route van de autosafari staan al borden dat bezoekers niet mogen uitstappen. Maar deze waarschuwingen worden geregeld genegeerd.

Gevaarlijke situaties

Zo haalde de Beekse Bergen in 2018 internationaal het nieuws toen een Frans gezin uitstapte tussen de jachtluipaarden. Een aantal Duitse bezoekers deed begin 2019 hetzelfde. Ook een Duitse scholier negeerde in 2022 verschillende borden tijdens een wandeling en betrad het cheetagebied. Hij werd in zijn arm gebeten door een van de dieren.

Eerder verbood de Beekse Bergen bezoekers al om door het leefgebied van de leeuwen in het park te rijden tijdens de autosafari, schrijft Omroep Brabant.

Het Amerikaanse Congres heeft zonder problemen de verkiezingsoverwinning van Donald Trump bekrachtigd. Daarmee is de weg vrijgemaakt voor zijn beëdiging als president op 20 januari. Trump won de presidentsverkiezingen van Kamala Harris, die direct na de verkiezingen op 5 november haar nederlaag had erkend.

De Amerikaanse Senaat en het Huis van Afgevaardigden, vergelijkbaar met de Nederlandse Eerste en Tweede Kamer, kwamen bijeen om officieel de stemmen van de 538 kiesmannen te tellen. Trump kreeg 312 kiesmannen achter zich en Harris 226.

Reactie Trump

"Het Congres bekrachtigt vandaag onze grote verkiezingsoverwinning, een groot moment in de geschiedenis. Make America Great Again!" schrijft Trump op zijn socialemediaplatform Truth Social.

De bekrachtiging van de uitslag door het Congres geldt normaliter als een formaliteit. Vier jaar geleden was dat anders, toen Trump-aanhangers het Capitool bestormden omdat ze het niet eens waren met de verkiezingsoverwinning van de verkozen Democraat Joe Biden.

Kamala Harris is als vicepresident ook Senaatsvoorzitter en in die hoedanigheid had ze een belangrijke rol bij het officieel tellen van de stemmen van kiesmannen. Samen met de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Mike Johnson hoorde ze de vijftig staten een voor een de uitslag bekendmaken.

Ze deelde in aanloop naar de Congresbijeenkomst een videoboodschap waarin ze haar rol in de machtsoverdracht een "heilige plicht" noemde. Harris is niet de eerste vicepresident die verkiezingen verloor en vervolgens de eigen nederlaag moest bekrachtigen. Dat overkwam bijvoorbeeld ook haar Democratische partijgenoot Al Gore, die van George W. Bush verloor in 2000.

Het Delftse museum Prinsenhof, waar Willem van Oranje in 1584 werd vermoord, is sinds vandaag dicht voor een grote verbouwing. Het monumentale pand heeft last van lekkage en het museum zal rolstoeltoegankelijk en duurzaam gemaakt worden.

Probleem is dat er een tekort van 5 miljoen euro is om die plannen te realiseren. En dat geldt voor meer monumenten in Nederland met een grote cultuurhistorische waarde die aan renovatie toe zijn.

Nederland kent 63.000 rijksmonumenten. Van alle monumenten die geen woonhuis zijn, verkeert bijna 15 procent in slechte staat. Het gaat onder meer om gevangenisdorp Veenhuizen in Drenthe, klooster Steyl in Limburg, de Rivièrahal van Diergaarde Blijdorp in Rotterdam en dus ook om Museum Prinsenhof in Delft.

Het Rijk stelt hiervoor sinds 2012 20 miljoen euro beschikbaar aan het provinciefonds. Onderling moeten de provincies dit bedrag verdelen, maar dat is voor veel grote Rijksmonumenten niet genoeg.

Museum Prinsenhof

De verbouwing en vernieuwing van het Museum Prinsenhof Delft zal tot 2027 duren. Het staat in de top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en is gevestigd in een eeuwenoud klooster.

"We hebben last van enorme vochtplekken die tot in de kernen van het monument zitten. Dat moet echt verholpen worden", zegt directeur Janelle Moerman.

Museum Prinsenhof in Delft heeft op verschillende plekken onderhoud nodig:

Voor de renovatie is 38 miljoen nodig. Een groot deel van dit bedrag is al gefinancierd door de provincie Zuid-Holland, de gemeente Delft, het BPD Cultuurfonds en particulieren. Voor de resterende 5 miljoen kijkt het museum naar de Rijksoverheid, maar volgens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is er geen extra geld beschikbaar.

Slechte staat

In april maakte het toen demissionaire kabinet bekend dat de staat van 14,6 procent van de 'niet-woonhuis'-rijksmonumenten matig of slecht is. Het doel is om dat terug te brengen naar 10 procent in 2033.

De komende tien jaar zou daar 770 miljoen euro extra voor nodig zijn. Het huidige kabinet is echter niet van plan om daar extra geld voor vrij te maken, zei minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap afgelopen september.

Onderscheid maken

"Het verbaast mij niet dat 15 procent in slechte staat verkeert", zegt Rijksbouwmeester Francesco Veenstra. "Het onderhoud is kostbaar en het bezit is verdeeld over heel veel eigenaren in Nederland. Als een monument nu in slechte staat verkeert, dan heb je vijf tot tien jaar geleden al niet de juiste maatregelen getroffen."

Wel benadrukt Veenstra dat renovatie vaak wordt aangegrepen om ook vernieuwingen aan te brengen. Het is volgens de Rijksbouwmeester dus belangrijk om een onderscheid te maken tussen instandhouding - bijvoorbeeld het verhelpen van lekkage - en aanpassing, zoals het verbreden van de ingang.

"Je ziet steeds vaker dat er bij grote projecten, zoals bij het Binnenhof in Den Haag, beide aanpassingen worden gedaan", vertelt Veenstra. "Het geld daarvoor moet niet alleen vanuit de overheid, maar ook vanuit provincies, gemeenten en particuliere cultuurfondsen komen. Bij een tekort aan budget moet de prioriteit bij instandhouding liggen."

Belangrijk voor Nederlandse cultuur

Desalniettemin is het in stand houden van rijksmonumenten een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het Rijk, de provincies, gemeenten en eigenaren, benadrukt Veenstra. "Monumenten leveren een belangrijke waarde aan de Nederlandse cultuur. We hebben er zo veel, in heel veel verschillende gedaantes. Ze spelen een belangrijke rol in het vertellen van de Nederlandse geschiedenis."

Moerman hoopt dus dat het Rijk nog met geld over de brug zal komen voor de restauratie van Prinsenhof. "Dit is echt een plek die je moet koesteren in Nederland. Daarom vinden wij dat naast alle anderen die bijdragen, ook het Rijk dat zal moeten doen."

In Marokko is ophef ontstaan over een toespraak van schrijver en filmmaker Abdellah Taïa. Voor de vertoning van zijn film Cabo Negro op een internationaal filmfestival in Marrakech wilde hij jonge Marokkaanse lhbti'ers een hart onder de riem steken. Zijn woorden en zijn film, die gaat over het leven van twee homoseksuele jongeren in Marokko, leidden zelfs tot Kamervragen in het Marokkaans parlement.

Net voordat zijn film Cabo Negro voor het eerst in Marokko werd vertoond, begon de 51-jarige Taïa zijn verklaring in het Marokkaans-Arabisch: "Ik wil niet dat de jonge Marokkaanse homo's van vandaag dezelfde eenzaamheid doormaken als ik. De liefde die ik nooit heb gekregen, heb ik in deze film gestopt."

Daarop volgde een stortvloed aan haatreacties op sociale media. Er werd Taïa vooral verweten dat hij in het Marokkaans-Arabisch openlijk over homoseksualiteit heeft gesproken. De film en de toespraak van Taïa zouden niet stroken met de islamitische normen en waarden van het land.

Verklaring van liefde

Taïa groeide op in Marokko van de jaren 70, 80 en 90 en verliet het Noord-Afrikaanse land in 1999. Sindsdien woont hij in Parijs. Hij is ervan geschrokken dat zijn verklaring voor zoveel commotie heeft gezorgd. "Mijn verklaring was er een van liefde voor de lhbti-gemeenschap", zegt hij zichtbaar geëmotioneerd. Sinds zijn eigen coming-out in 2006 in de Marokkaanse media praat Taïa openlijk over lhbti-kwesties in Marokko.

De ongeschreven regel in Marokko is dat homoseksuele en transgender personen kunnen leven hoe ze willen, maar alleen zolang dat leven zich niet in de openbaarheid afspeelt. En dan nog: seks met iemand van het gelijke geslacht is strafbaar. Er staat een celstraf op van drie jaar.

In de afgelopen twintig jaar hebben activisten die opkomen voor de rechten van de lhbti-gemeenschap verschillende platforms opgericht waar lhbti'ers zichzelf kunnen zijn en zich vrij kunnen uiten. Dit gebeurt vooral online.

Een van deze activisten is de 41-jarige Raw. Via haar Instagram-pagina Sobisate.tv en de podcast Koulchi Queer (Iedereen Queer) probeert ze ruimte te maken voor de gemeenschap om hun worstelingen met het leven in Marokko bespreekbaar te maken. "Ik wil een plek creëren waar we onszelf kunnen zijn. Waar we even kunnen ontsnappen aan het geweld dat we ervaren in de Marokkaanse samenleving."

Uitsluiting en criminalisering

Door haar activisme is het voor Raw moeilijk om een normaal leven op te bouwen in Marokko. Zo wordt ze ondanks haar goede opleidingsniveau stelselmatig geweigerd door potentiële werkgevers en leeft ze met de constante dreiging van de sekswetten die selectief kunnen worden toegepast.

"De wet wordt te pas en te onpas gebruikt. Het is meer willekeur. Ook als er homogerelateerd geweld is, kan je niet makkelijk naar de politie stappen. Als je als trans vrouw over straat loopt, kan dat al een reden zijn om gearresteerd te worden. Zelfs als je als man te 'vrouwelijk' loopt, kan je dit overkomen," vertelt Raw.

Vluchten

Omdat de situatie voor de lhbti-gemeenschap in Marokko nauwelijks verandert, kiezen de leden die er het geld en de mogelijkheden voor hebben vaak om het land te verlaten. Zo ook de 24-jarige Malak. Ze is trans vrouw en ontvluchtte in 2023 halsoverkop het land omdat ze tijdens een demonstratie voor vrouwenrechten in Casablanca een regenboogvlag tevoorschijn haalde en in de problemen kwam. Dit was de eerste keer dat deze vlag in het openbaar werd gebruikt in Marokko.

Ze vindt dat het gesprek over de rechten van lhbti'ers in Marokko op de verkeerde manier wordt gevoerd. "Het gaat niet om het recht om lhbti'er te zijn, maar dat je een authentiek leven leidt zoals jij dat zou willen. Dat je niet blootgesteld wordt aan geweld, of chantage of dat je economisch wordt uitgebuit. Dit is geen acceptatie. Dit is repressie onder het mom van tolerantie," legt Malak uit. Ze vindt de steunverklaring van Taïa tijdens de filmvertoning revolutionair voor Marokkaanse begrippen.

Nieuwe generatie

Hoewel Taïa zelf al 25 jaar niet meer in Marokko woont, wil hij benadrukken dat hij zichzelf nog altijd ziet als een Marokkaanse jongen die is opgegroeid in een arme volkswijk in de stad Salé. Hij ziet een duidelijk verschil met de huidige jonge generatie lhbti'ers in Marokko en de zijne.

"Toen ik opgroeide, had ik echt het idee dat ik de enige homoseksuele jongen in Marokko was. We waren onzichtbaar. Nu zie ik niet alleen dat de jongeren zich hebben georganiseerd, ze eisen ook hun plek op in de samenleving. Ze dromen niet van een leven in Parijs, Londen of Amsterdam. Het Westen interesseert ze niet. Ze willen hier blijven in het land van hun roots. En we moeten ze daarbij helpen," vertelt Taïa.

Voor Raw is vertrekken om financiële redenen al geen optie. Maar bovendien vindt ze het hele idee niet bijzonder aantrekkelijk. "Gezien de opkomst van extreemrechts en het toenemende racisme is een vertrek naar Europa voor mij niet erg aanlokkelijk. Als zij hiernaartoe komen, zijn het expats. Wij zijn daar vooral immigranten en worden gezien als een probleem. Of we nu gay zijn of niet."

Justitie in België heeft excuses aangeboden aan de nabestaanden van Julie van Espen. De Vlaamse studente werd in 2019 verkracht en vermoord door een man die al twee keer eerder was veroordeeld voor verkrachting. In afwachting van hoger beroep in de laatste zaak was hij op vrije voeten en vermoordde hij de 23-jarige studente.

De rechtbank in Brussel oordeelde vorige maand dat de Belgische staat aansprakelijk is voor de moord op de studente. Daarop kondigde justitieminister en vicepremier Van Tigchelt aan dat er officiële excuses zouden komen.

Dat heeft hij inmiddels gedaan, samen met zijn voorganger Geens, die minister was toen Van Espen werd verkracht en vermoord. De verontschuldigingen zijn gemaakt vanwege "de fouten die justitie maakte" en "het immense en onherstelbare leed dat de familie werd aangedaan", zegt Van Tigchelt.

Levenslang en tbs

De moord op Van Espen leidde tot veel opschudding in België. De 23-jarige studente verdween in mei 2019 nadat ze in Schilde op de fiets was gestapt om naar vriendinnen in Antwerpen te gaan. Er werd meteen rekening gehouden met een misdrijf.

De verdachte, Steve Baekelmans, die al bekend was bij justitie en politie, werd gezien op camerabeelden en gearresteerd. Een paar dagen later werd Van Espens lichaam gevonden bij een zoekactie langs het Albertkanaal bij Antwerpen. Baekelmans bekende dat hij Van Espen had verkracht en vermoord. Hij kreeg levenslang en vijftien jaar tbs.

Baekelmans was al eerder, in 2017, vanwege verkrachting veroordeeld tot vier jaar cel. Hij zat hier echter nooit voor in de gevangenis, want hij ging in hoger beroep. De uitkomst daarvan mocht hij op vrije voeten afwachten omdat de rechtbank geen gevaar zag dat hij zou vluchten naar het buitenland. Recidivegevaar, ernst van de feiten of de zwaarte van de straf is in België geen reden om in dit soort gevallen iemand vast te houden.

De uitspraak in het hoger beroep liet vervolgens 23 maanden op zich wachten. In de tussentijd had hij Van Espen om het leven gebracht. Mensen vroegen zich af hoe dat kon. Ook de minister van Justitie zette vraagtekens.

Bezuinigingen

Volgens het hof van beroep in Antwerpen waren bezuinigingen de oorzaak van de lange wachttijden; er zouden te weinig rechters zijn. Justitieminister Van Tigchelt gaf vorige maand al toe dat er bij de trage behandeling van de zedenzaak fouten zijn gemaakt. "Als die fouten niet waren gemaakt, had dit drama mogelijk vermeden kunnen worden", zei hij.

Stijn Verbist, de advocaat van de nabestaanden, zegt tegen de Belgische krant De Morgen dat met de excuses de zaak voor hen nu is afgesloten. "Maar ook voor de Belgische staat. Er komt geen beroep van hun kant en de familie zal geen procedure starten om een schadevergoeding te verkrijgen. Deze excuses werken helend voor de familie."

De familie zegt verder door te gaan met het project 'Missie Julie, Missie Justitie', dat zich richt op het verbeteren van het justitiële systeem in België. Samen met advocaten doet de familie aanbevelingen aan justitie om te voorkomen dat fouten zoals die in de zaak van Van Espen zich herhalen.

Onverwachts is Oekraïne opnieuw in de aanval in de Russische grensregio Koersk. Voor de tweede dag op rij worden zware gevechten gemeld. Het Oekraïense leger lijkt iets te zijn opgerukt, maar er is vooral veel onduidelijk over het verloop van de strijd. De zogenoemde oorlogsmist is nog niet opgeklaard.

Oekraïne zet bij de aanval zwaar materieel in, zoals pantservoertuigen, tanks, artillerie en ook drones. Het is gissen naar de omvang van de verrassingsaanval. Experts gaan vooralsnog uit van een relatief beperkte actie.

Afgaand op beschikbare informatie zijn er minstens 2000 Oekraïense militairen bij betrokken, zegt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif. Hij noemt dat "een redelijk aantal", maar niet voldoende om te spreken van een offensief. Dat geldt pas bij veel meer legermaterieel en manschappen.

Zoals gebruikelijk stelt zowel Moskou als Kyiv dat de tegenstander zware verliezen lijdt. Aan de hand van geverifieerde video's op sociale media heeft de NOS vastgesteld dat Rusland zeker vier pantservoertuigen heeft verloren en Oekraïne één.

Rusland zegt dat er in twee dagen tijd 150 Oekraïense militairen zijn gedood of verwond. De Oekraïense president Zelensky stelt daartegenover dat de Russen "een bataljon" hebben verloren, wat kan neerkomen op enkele honderden oplopend tot ruim 1500 militairen. Beide partijen leveren geen bewijs voor deze beweringen.

Gok

Het is zeer opvallend dat Kyiv weer probeert de Russische linies in Koersk te doorbreken. Na een aanvankelijk zeer succesvolle inval in augustus had Rusland enkele maanden later bijna de helft van het gebied heroverd op het Oekraïense leger.

Is deze gok de verliezen waard geweest, vroegen gedemoraliseerde Oekraïense militairen zich onlangs hardop af tegenover internationale media. De Oekraïense legerleiding vindt van wel en stelt dat zo voorkomen is dat Rusland andere gebieden in Oekraïne kon aanvallen.

Persbureau Bloomberg meldde anderhalve week geleden nog dat sommige Amerikaanse functionarissen vrezen dat Oekraïne binnen een paar maanden zal worden verdreven uit Koersk. En toen kwam Rusland gisteren ineens met de mededeling dat Oekraïne een nieuw offensief had gelanceerd.

Onderhandelingen

Deze zet heeft volgens analisten alles te maken met de naderende onderhandelingen om de oorlog te beëindigen. "Poetin kan er nooit mee thuiskomen dat een deel van Rusland is bezet", zegt defensieanalist Patrick Bolder. "Oekraïne wil dit stukje land behouden, het is het ultieme ruilmiddel."

Het besluit tot een nieuwe aanval heeft een keerzijde. "Het kost ongetwijfeld veel manschappen, ook aan Oekraïense zijde. En de troepen in Koersk kunnen ook niet ter verdediging worden ingezet in Oost-Oekraïne", aldus Bolder.

Donbas

Over de strijd in Oekraïne zelf zei Rusland dat het vandaag weer een stadje in de Donbas heeft veroverd. Koerachove ligt zo'n 30 kilometer ten zuiden van de strategisch belangrijke stad Pokrovsk. Op door de NOS geverifieerde beelden is te zien dat militairen met Russische vlaggen gisteren zwaaiden in het westen van Koerachove. Eerder doken deze vlaggen op in het centrum, de stad werd vanuit het oosten ingenomen.

Het Russische leger rukt, met hevige verliezen, gestaag op in Oost-Oekraïne. Vergeleken met de enorme schaal van het land blijft het terreinverlies beperkt, maar Rusland heeft het tempo de laatste maanden fors opgevoerd.

"Beide partijen anticiperen op het aantreden van Donald Trump in de VS", zegt De Kruif. "Ze gooien nu veel middelen in de strijd om sterker te staan aan de onderhandelingstafel. Ondanks dat het winter is en het dan veel zwaarder vechten is."

'Boksen'

De generaal buiten dienst meent dat de hernieuwde aanval in Koersk een slimme zet is van het Oekraïense leger. "Een van de grondbeginselen in oorlogsvoering is dat je de tegenstander goed moet verrassen. Net zoals je bij het boksen niet steeds dezelfde stoot geeft."

In tegenstelling tot in de Donbas, waar veel meer mijnen en loopgraven liggen, zijn de linies in Koersk volgens De Kruif minder stabiel. Verder heeft Rusland er minder ervaren eenheden en dat biedt volgens de oud-militair een goede gelegenheid voor Oekraïne om toe te slaan. "Het is niet makkelijk te coördineren voor de Russen, omdat ze samen vechten met Tsjetsjenen en Noord-Koreanen."

Dit alles neemt niet weg dat de aanval, net als de verrassingsinval in augustus, een riskante operatie is. Zeker met het nijpende tekort aan manschappen voor Oekraïne in het achterhoofd. "Het is maar de vraag hoe succesvol het zal zijn", zegt Bolder.

De Arubaanse oud-politicus Henny Eman (76) is overleden. Eman werd in 1986 de eerste premier van Aruba, toen het zich van de Nederlandse Antillen afscheidde. Hij leidde drie kabinetten, het eerste van januari 1986 tot februari 1989, en vervolgens twee tussen juli 1994 en oktober 2001.

Eman was de leider van de christendemocratische Arubaanse Volkspartij (AVP), een partij die in 1946 werd opgericht door zijn grootvader met dezelfde naam. Ook zijn vader was enige tijd voorman van de AVP. Eman trad in hun voetsporen toen hij in 1977 partijleider werd. De huidige leider van de AVP is Henny's broer Mike.

Als premier maakte Eman zich sterk voor het ontwikkelen van het toerisme op Aruba. In 1990 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Natuurcentrum Ecomare op Texel behandelt voor het eerst een zeehondenpup met plastic en houtresten in de maag. De dierverzorgers hebben de gevolgen van de vervuiling van de zee nooit eerder zo duidelijk gezien. Directeur van de opvang Marion Barth noemt het "een confronterend bewijs van de realiteit".

De pup, die Freek is genoemd, werd op 1 januari door de dierverzorgers meegenomen, nadat hij al een week alleen aan de kust werd gezien. De pup was ernstig verzwakt en had duidelijk hulp nodig.

In de opvang kreeg het dier ORS toegediend, een oplossing van zout en mineralen om zijn vochtbalans weer op orde te krijgen. Toen de pup de vloeistof uitspuugde, kwamen er stukjes plastic en hout mee. Ook in de dagen erna kwamen er meerdere malen stukjes afval uit.

Sterk vermagerd

Voor Ecomare is dit een nieuw fenomeen. Het is al langer bekend dat zeehonden, bruinvissen en vogels in zee drijvend afval kunnen opeten. Maar de verzorgers hadden er nog nooit zo duidelijk bewijs van gezien.

Freek is sterk vermagerd en of hij het gaat halen is nog niet duidelijk. Hij zit in quarantaine en begint volgens Barth inmiddels weer zelfstandig vis te eten. Dat meldt NH.

De Groningse zanger en schrijver is Peter Schaap is vrijdag op 78-jarige leeftijd overleden. Schaap werd landelijk bekend met zijn nummer Adem mijn adem uit 1975, en stond daarmee gedurende zes jaar in de Top 2000.

Hij was al langere tijd ziek, meldt RTV Noord.

Schaap begon zijn professionele muziekcarrière in 1974 en noteerde al snel top 40-noteringen met Adem mijn adem en Vliegen als een vogel. In 1976 ontving hij een Zilveren Harp voor aanstormend talent.

Schaap bracht vier albums uit en een verzamel-cd. Ook was hij te zien in programma's als TopPop, Nederlands eerste grote popmuziekshow.

Schaap scoorde in 1975 een hit met Adem mijn adem:

Later richtte Schaap zich meer op het schrijven van kinderboeken, sciencefiction en fantasy. Hij schreef onder meer De vallei van de geesten, De schrijvenaar van Thyll en Vlammenzee. Voor De schrijvenaar van Thyll kreeg hij in 1988 de Euro-award op het sciencefictioncongres Eurocon in Boedapest.