NOS Nieuws - Algemeen

Vijf doden, duizenden verwoeste huizen en meer dan honderdduizend evacués. Het is de voorlopige schade van de branden in en rond Los Angeles, waar de autoriteiten spreken van een ongekende catastrofe. De stad kampt vrijwel jaarlijks met branden, maar die van dit jaar lijken moeilijker te bestrijden dan die uit andere jaren.

Een belangrijke rol bij de branden spelen de beruchte Santa Ana-winden. Dat zijn sterke en zeer droge winden die vanuit het binnenland naar de kust blazen. Omdat ze het vuur vaak aanwakkeren, worden ze ook wel 'duivelswinden' genoemd. De Santa Ana-winden komen doorgaans vooral voor tijdens de koelere maanden, van september tot mei.

Dit jaar lijkt er meer aan de hand, concludeert onder meer de krant Los Angeles Times. De wind in de regio die ervoor zorgt dat het vuur zich razendsnel verspreidt is feller en onvoorspelbaarder dan gebruikelijk.

"Dit soort bosbranden met deze chaotische wind heb ik in twintig jaar niet meegemaakt", zegt brandweerman Erik Scott tegen de krant. Hij wijst erop dat het vuurfront niet alleen huizen verwoest, maar ook vliegvuur veroorzaakt. "Het zijn de vonken en stukjes brandend materiaal die soms kilometers verderop landen en op gebouwen of in iemands kelder belanden en huizen tot de grond toe laten afbranden."

De Santa Ana-winden zijn berucht in Californië, weet NOS-weervrouw Willemijn Hoebert. "Ze veroorzaken omstandigheden die 'gunstig' zijn voor het ontstaan van bosbranden en kunnen er ook voor zorgen dat de schaal van die bosbranden groter wordt."

De Santa Ana-winden komen uit het noordoosten en worden over de bergen heen naar beneden "geduwd", legt Hoebert uit. Tijdens die daling warmt de lucht op en droogt die verder uit, wat ertoe leidt dat de vegetatie verder uitdroogt en brandbaarder wordt.

Zware windstoten

De wind baant zich een weg door het bergachtige landschap. "Dat geeft een heel grillig windpatroon met heel zware windstoten. En die maken de bestrijding van de brand tot een hels karwei", aldus Hoebert.

Om de situatie in perspectief te plaatsen: afgelopen maandag hadden we in Nederland ook zware windstoten waar voor gewaarschuwd werd. De zwaarste windstoot toen was 108 kilometer per uur in Hoek van Holland. De windstoten die nu in Californië voorkomen, liggen soms rond de 130 kilometer per uur. "Het bestrijden van de brand is dan bijna onmogelijk en dat zie je ook op de beelden. Dan moet je je vooral richten op het voorkomen van slachtoffers en vitale infrastructuur proberen te beschermen."

Natuurbranden in Californië zijn niet uitzonderlijk, maar de omstandigheden van deze brand wel, zegt Adriaan ter Huurne, specialist natuurbrandbestrijding van de Brandweer Twente. Hij kent het gebied waar de branden woeden. "Je ziet woorden als de 'perfecte storm' voorbijkomen, perfecte omstandigheden voor een brand. Maar dat dit in januari gebeurt is uitzonderlijk. Normaal zijn die Sint Anna-winden dan alweer weg."

Wat de omstandigheden 'perfect' maakt, is dat het gebied de laatste jaren een heel droge zomer had, maar twee keer achter elkaar ook een vochtig voorjaar. Graszaden die op de bodem bleven liggen, ontkiemden daardoor heel snel, maar verdorden ook weer heel snel. "In combinatie met de wind zorgt dat ervoor dat de brand zich heel snel kan verspreiden."

Houten huizen

Wat ook niet meehelpt is dat in de VS veel huizen van hout zijn, zegt Ter Huurne. "LA heeft een prachtige omgeving. Mensen vinden het mooi om daar te wonen. Veel woonwijken midden in de natuur. Maar bij een brand zie je daar de gevolgen van."

Het gaat nog minstens anderhalve week duren om het vuur onder controle te krijgen, schat de brandweerman in. Regen wordt de komende dagen niet verwacht, dus de autoriteiten zijn vooral in spanning over de wind.

De verwachting is dat die eerst wat afneemt, maar in de loop van de dag weer sterker wordt. Ook in het weekend, en vooral daarna, worden weer flinke windstoten verwacht.

Reinout Oerlemans, de Nederlandse honorair consul van Los Angeles, laat zien hoe de stad er aan toe is:

Kort voor de landelijke verkiezingen in Duitsland groeit de onrust over de campagne die Elon Musk voert voor de AfD. De meest radicaal-rechtse partij in het machtigste land van Europa wordt gesteund door de rijkste man ter wereld, die ook nog in het bezit is van een van de grootste socialemediaplatforms.

Behalve bezorgdheid over machtsmisbruik van Musk, is er in Duitsland discussie over waarom hij zich nu voor de Duitse politiek interesseert. En over in hoeverre hij de AfD kan helpen, of juist schaden. Vanavond gaat Musk op zijn platform X in gesprek met de voorzitter van de partij, Alice Weidel.

Inhoudelijk is het geen vanzelfsprekend huwelijk. Ze delen wel hun opvattingen over migratie, maar op andere punten zijn er weinig overeenkomsten tussen wat ze willen, constateert politicoloog Wolfgang Schroeder van de Universiteit Kassel. "Dat is geloof ik een grote misvatting tussen de twee."

Zo ziet de AfD niets in elektrische auto's. De partij verzette zich fel tegen de bouw van de eerste Europese fabriek van Musks elektrische Tesla-auto's in het Duitse Brandenburg. "Musk heeft niet door wat voor een nationalistische, provinciale groep de AfD is", zegt Schroeder. In een interview met een Amerikaanse site beschreef Weidel Duitsland deze week nog misprijzend als "slaaf van de VS".

'Alleen de AfD kan Duitsland redden'

Musk op zijn beurt schreef ruim een jaar geleden nog op X "geen enkele politieke partij te steunen" en geen idee te hebben wat de AfD is. Aanleiding was een bericht van een X-gebruiker die zich afvroeg waarom Musk een bericht had gedeeld met de boodschap "laten we hopen dat de AfD de verkiezingen wint", van een account dat regelmatig nepnieuws verspreidt.

Inmiddels laat Musk er geen misverstand over bestaan: wat hem betreft "kan alleen de AfD Duitsland redden".

'Ontwrichten van Europa'

Politicoloog Schroeder denkt dat de AfD voor Musk een middel is om een bepaald doel te bereiken: het ontwrichten van de regeringen in Europa die zijn bedrijven in de weg zitten en die zijn invloed als niet-democratische macht aan banden willen leggen.

"Sinds hij in 2022 X overnam, houdt de EU scherper in de gaten hoe hij zijn invloed gebruikt, hoe hij het publieke debat beïnvloedt. Musk is ervan overtuigd dat die bemoeienis door de EU en de democratische staten in Europa de vrijheid van meningsuiting beperkt en zo ook zijn bedrijfsbelangen in de weg zit."

Juist Duitsland is als centraal en groot land belangrijk voor de stabiliteit en democratie in Europa, zegt Schroeder. "En dan komt daar een macht die precies het tegenovergestelde zegt: mensen, deze regeringen moeten allemaal afgeschaft worden. De extremisten zijn de enige die de juiste antwoorden hebben en wij moeten tegen dit systeem vechten." Musk maakt misbruik van de vrijheid die een democratie biedt, namelijk vrije meningsuiting, om die aan het wankelen te brengen, aldus de politicoloog.

Schroeder is niet de enige die dat zo ziet. "Elon Musk probeert niets anders dan Vladimir Poetin", stelde Lars Klingbeil, voorzitter van de sociaaldemocratische SPD. "Beiden willen onze verkiezingen beïnvloeden en steunen bewust de vijanden van de democratie van de AfD. Ze willen Duitsland verzwakken en in chaos storten." Ook CDU/CSU-leider Friedrich Merz liet weten dat hij zich in de geschiedenis van westerse democratieën geen vergelijkbaar geval van inmenging in de verkiezingsstrijd door een bevriend land kan herinneren.

Tweede in de peilingen

Bij de AfD zijn ze blij met de steun van de tech-miljardair. Op dit moment staat de partij tweede in de peilingen, met zo'n 21 procent van de stemmen. Doordat Musk berichten van Weidel herplaatste, bereikte zij wereldwijd de afgelopen weken een veel groter publiek dan voorheen. Tegelijk moet worden gezegd dat het aantal actieve X-gebruikers in Duitsland meevalt: slechts 7 procent van de Duitsers boven de 14 jaar gebruikt het platform minstens een keer per week.

Los daarvan kan Musk de partij op een andere manier helpen, denkt politicoloog Schroeder. De steun kan het imago van de AfD volgens hem oppoetsen. Want ook al is de achterban niet snel onder de indruk van schandalen en de verdenkingen van betrokkenheid bij spionage, ze zijn niet goed voor de reputatie van de partij. Als dan een van de meest succesvolle ondernemers ter wereld stelt dat hun plannen voor migratie en economie volkomen juist zijn, is dat een uitermate welkom geschenk, denkt Schroeder. Nog voordat het gesprek tussen Musk en Weidel überhaupt heeft plaatsgevonden.

De sneeuw van afgelopen nacht en ochtend is voorbij, de zon brak vandaag door. Je zou bijna denken dat het gevaar voor gladheid is geweken. Maar dat is zeker niet zo; het blijft ook vanavond, in de nacht en morgenochtend oppassen.

We krijgen namelijk met lage temperaturen te maken; in het binnenland liggen de minima rond of net onder nul. Alleen in het noordwestelijke kustgebied blijven de temperaturen ruim boven nul.

Daarbij trekken er vanaf de Noordzee flinke buien over het land. Vlak bij zee regent het, maar landinwaarts valt ook (natte) sneeuw. Hoe zuidoostelijker in het land, hoe groter de kans dat er iets van blijft liggen.

Regen spoelt strooizout weg

Dit betekent dat er komende avond en nacht een flinke kans op gladheid is, hetzij door bevriezing van natte weggedeelten, hetzij door sneeuw die even blijft liggen. Dat laatste is minder verraderlijk, omdat sneeuw opvalt, maar een bevroren wegdek is minder zichtbaar en dat maakt het gevaarlijker.

Overigens moet je bij gladheid niet alleen aan wegen denken. Ook op de stoepen kan het voor voetgangers vervelend glad zijn.

"Maar er moet toch gestrooid zijn?", klinkt het al snel. Dat gebeurt op veel plaatsen natuurlijk ook, maar niet overal. Daarbij kan een stevige bui het zout verdunnen, waardoor het zout bij dalende temperaturen na een bui bevriezing niet meer kan voorkomen.

Dit kan heel plaatselijk het geval zijn, bijvoorbeeld eerder deze week in Groningen. Gladheid valt dus nooit 100 procent te voorkomen.

Morgen overdag lopen de temperaturen op tot boven nul. De buiigheid neemt af, de zon schijnt vaker en in de loop van de dag verdwijnt dan ook de kans op gladheid - in elk geval tijdelijk.

Het parlement in Libanon heeft legercommandant Joseph Aoun gekozen als nieuwe president. Hij volgt Michel Aoun op die tot eind oktober 2022 president was. De twee zijn geen familie van elkaar. Aoun kon in de tweede ronde rekenen op een ruime meerderheid van de stemmen.

Libanon heeft meer dan twee jaar geen president gehad omdat het parlement er na vele stemrondes niet in slaagde om een nieuw staatshoofd te kiezen.

Uiteindelijk kreeg Aoun in de tweede ronde 99 van de 128 stemmen nadat Suleiman Frangieh, de leider van een kleine christelijke partij, zich gisteren als kandidaat had teruggetrokken. Frangieh werd gesteund door de politieke tak van Hezbollah.

Westersgezind

De westersgezinde Aoun wordt gesteund door onder meer Frankrijk, de Verenigde Staten en Saudi-Arabië. Die landen zouden druk hebben uitgeoefend om Aoun gekozen te krijgen.

Na zijn overwinning sprak Aoun het parlement toe en beloofde hij hervormingen om onder meer de corruptie in het land te bestrijden. Ook beloofde hij om "de Israëlische bezetting van Libanees grondgebied" te beëindigen. Israël heeft nog de controle over een deel van het zuiden van Libanon.

In zijn toespraak zei hij ook dat het recht op het hebben van wapens alleen is voorbehouden aan de staat en dat hij zich daarvoor zal inzetten. Hij zou daarmee verwijzen naar onder meer de zwaarbewapende sjiitische beweging Hezbollah.

Een van de grootste uitdagingen voor de nieuwe president is om het land uit de economische crisis te halen. Het land wordt al jaren geteisterd door inflatie en er is een groot tekort aan energie. Per dag hebben Libanezen een paar uur elektriciteit. Ook de Israëlische aanvallen op het land hebben enorme gevolgen.

Libanon heeft een verdeeld sektarisch machtssysteem. Volgens de grondwet is de president altijd een maronitische christen, de premier een soennitische moslim en de voorzitter van het parlement een sjiitische moslim.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) stelt een onderzoek in naar het incident waarbij een 76-jarige vrouw vorige week werd doodgestoken in Den Dolder. De verdachte van de steekpartij is een patiënt van een psychiatrische kliniek in het dorp.

In een verklaring staat dat zorginstelling Fivoor, waarvan de kliniek is, snel na de steekpartij contact had opgenomen met de inspectie. Fivoor gaat de zaak zelf onderzoeken, maar in dit geval wil de inspectie zelf ook onderzoek doen, "omdat de maatschappelijke commotie groot is over wat er is gebeurd".

Eerder opgepakt

De vrouw werd op 2 januari neergestoken, niet ver van het terrein van de kliniek. De 27-jarige verdachte werd een dag later aangehouden. Hij was niet uit de instelling ontsnapt, maar mocht buiten het terrein zijn, liet Fivoor weten.

De verdachte had eerder al willekeurige mensen op straat mishandeld. In de regio Heerhugowaard gaf hij in 2022 of 2023 zomaar een klap of stomp. Daar werd hij voor aangehouden en na het schorsen van zijn voorlopige hechtenis werd hij opgenomen in de kliniek in Den Dolder. Een gedwongen behandeling was een betere oplossing dan verdere vervolging, oordeelde het OM toen.

Oude wonden

Buurtbewoners reageerden geschokt op de dood van de vrouw. In 2017 werd een jonge vrouw, Anne Faber, gedood door iemand die ook in de kliniek in Den Dolder werd behandeld. Volgens burgemeester Joyce Langenacker opende het incident oude wonden.

De Belangenvereniging Den Dolder is "verbijsterd dat dit weer kon gebeuren" en wil dat de instelling vertrekt uit Den Dolder.

Half jaar

Fivoor heeft volgens de IGJ laten weten het onderzoek op prijs te stellen, zodat de onafhankelijkheid van het eigen onderzoek dan geen onderwerp van discussie is.

Het onderzoek zou binnen een half jaar afgerond moeten zijn.

Een dag voor de geplande inauguratie van de zittende Venezolaanse president Maduro is zijn tegenstrever, de gevluchte oppositieleider González, op bezoek in de Dominicaanse Republiek. Of hij van plan is door te reizen naar Venezuela is onduidelijk. Eerder gaf hij aan ondanks een lopend arrestatiebevel op 10 januari te zullen terugkeren om in plaats van Maduro aan te treden als president.

De oppositie wil vandaag in hoofdstad Caracas een grote betoging organiseren om de verkiezingswinst van González op te eisen. Na de verkiezingen van juli riep de kiesraad Maduro uit tot winnaar, maar de oppositie concludeerde na eigen tellingen dat hun kandidaat de winst in de wacht had gesleept. De kiesraad maakte die tellingen nooit openbaar. Waarnemers waren niet welkom.

'Moordcomplotten'

Of het de oppositie lukt om veel mensen op de been te krijgen die niet willen dat Maduro morgen aan zijn derde regeringstermijn van zes jaar begint, is de vraag. Protesten na de verkiezingen werden handhandig neergeslagen. Er vielen zeker 27 doden en de autoriteiten arresteerden rond de 2000 betogers. Van hen heeft de regering er deze week naar eigen zeggen zo'n 1500 vrijgelaten.

Tegelijk zijn er berichten over nieuwe arrestaties, ook van buitenlanders, onder meer uit de Verenigde Staten, Oekraïne en Colombia. Die aanhoudingen houden volgens de regering verband met coupplannen en moordcomplotten gericht tegen Maduro. Venezuela beschuldigt buitenlanders en westerse landen vaker van dergelijke plannen.

Bij Biden op bezoek

De populaire oppositiepoliticus Machado heeft aangekondigd bij de protesten aanwezig te zijn. Ze werd vorig jaar uitgesloten van verkiezingsdeelname, waarna de oppositie besloot om González als presidentskandidaat naar voren te schuiven. Machado zit al maanden ondergedoken. "Ik zou deze dag voor geen goud willen missen", zei ze op een online persconferentie. "Venezuela zal vrij zijn. Voor, op of na 10 januari; het gaat gebeuren."

Ondertussen bezoekt oppositieleider González al dagen achtereen buitenlandse regeringsleiders, onder wie de Amerikaanse president Biden, om politieke steun te vergaren en eenheid uit te stralen. De afgelopen dagen bezocht hij Buenos Aires, Montevideo, Washington en Panama-Stad. De Dominicaanse hoofdstad Santo Domingo, op een kleine 1000 kilometer van Caracas, is de laatste aangekondigde stop.

González (75) ontvluchtte Venezuela na de verkiezingen nadat Maduro een arrestatiebevel tegen hem had uitgevaardigd. Aanvankelijk dook hij onder in de Nederlandse ambassade in Caracas. Vervolgens vroeg hij politiek asiel aan in Spanje. Na aankomst in Spanje toerde González, een oud-diplomaat, langs Europese hoofdsteden om regeringen ervan te overtuigen hem als de democratisch verkozen president van Venezuela te erkennen.

Die bezoeken wekken de ergernis van Maduro, zo bleek gisteren. González ontving toen uit handen van de Panamese president Mulino een ingelijste uitdraai van de verkiezingsuitslag. Mulino sprak González daarbij aan als de "verkozen president".

In een tv-toespraak noemde Maduro Mulino daarop een "lafaard" en een "afschuwelijke oude man". "Jij komt ook nog aan de beurt", dreigde hij. Ondertussen wordt de schoonzoon van González, woonachtig in Venezuela, al twee dagen vermist. De familie gaat uit van een ontvoering met politieke motieven.

Ondertussen grijpen ook Venezolanen in het buitenland deze dag aan om aandacht te vragen voor de politieke situatie in hun land. Net als in Caracas zijn in verschillende wereldsteden protesten tegen de beëdiging van Maduro aangekondigd. Onder meer in New York, Miami, Buenos Aires, Madrid en Brussel worden vandaag demonstraties verwacht.

Een man die zich voordeed als de leider van een Japans misdaadsyndicaat heeft bij een rechtbank in New York bekend dat hij uranium en plutonium van Myanmar naar Iran wilde smokkelen. Hij liep tegen de lamp omdat hij niet met Iran bleek te hebben onderhandeld, maar met de Amerikaanse drugsbestrijdingsdienst DEA.

De DEA hield Takeshi Ebisawa al zeker sinds 2019 in de gaten in verband met grootschalige smokkel van drugs naar de VS en wapens naar Myanmar. Tijdens dat onderzoek wist een agent contact met hem te leggen door zich voor te doen als wapen- en drugshandelaar.

Ebisawa stelde de DEA-agent voor dat hij vanuit Myanmar drugs naar de VS zou smokkelen in ruil voor zware militaire wapens, waaronder luchtdoelraketten. Die zouden dan naar de rebellen in Myanmar gaan. Uit de verklaring van het Amerikaanse OM blijkt niet dat dit plan daadwerkelijk is uitgevoerd.

Nucleair materiaal

In 2020 zei de Japanner tegen de DEA-agent dat hij via een rebellenleider in Myanmar aan een grote hoeveelheid nucleair materiaal kon komen, die hij aan een derde partij wilde doorverkopen. Met de opbrengst zouden dan meer wapens worden gekocht.

Om zijn bewering kracht bij te zetten, liet hij foto's zien van steenachtig materiaal met daarnaast uitslaande geigertellers, waarmee radioactieve straling wordt gemeten.

Onderzoek van door hem geleverde monsters toonde aan dat het om hoogwaardig nucleair materiaal ging. In een grotere hoeveelheid is dat materiaal goed genoeg om een kernwapen van te maken.

Nepgeneraal

De DEA-agent schakelde een collega in die zich als Iraanse generaal voordeed. Ebisawa zei tegen hem dat hij ook plutonium kon leveren, dat voor het maken van kernwapens beter geschikt is dan uranium.

De drugsbestrijdingsdienst lokte Ebisawa en drie van zijn medewerkers in april 2022 naar New York, waar ze werden opgepakt. Zeker één medeverdachte zit ook nog vast.

De 60-jarige Japanner is ook aangeklaagd voor drugssmokkel en witwassen. Hij riskeert een levenslange gevangenisstraf. De rechtbank doet op 9 april uitspraak.

Rondom de uitbreiding van de statiegeldwet is door het bedrijfsleven verschillende keren met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gesproken, maar wat er is gezegd is niet op te maken uit documenten die zijn opgevraagd met een Woo-verzoek (Wet open overheid). Dat meldde de NOS vanochtend. Toch zijn van een afstandje een aantal "typische lobbyprocessen" zichtbaar, zeggen deskundigen.

Gemeenten en maatschappelijke organisaties vroegen in 2019 aan het ministerie om een innameverplichting voor verkopers van flesjes en blikjes met statiegeld, omdat het statiegeldsysteem volgens hen anders niet goed zou werken. Toch kwam het niet in de wet, waardoor consumenten nog steeds lang met hun flesjes en blikjes blijven zitten, voordat ze die kunnen wegbrengen.

'Bedrijfsleven is sterker'

Het bedrijfsleven zag toen niks in een verplichting. Inmiddels lijken ook de producenten en supermarkten om. Het ministerie onderzoekt de plicht en komt dit voorjaar met de resultaten.

"Zo'n statiegeldwet is een jarenlang proces en juist bij dat soort lange processen zie je dat het bedrijfsleven veel sterker is", zegt universitair hoofddocent politicologie (UvA) Marcel Hanegraaff. "Ook is statiegeld een onderwerp waar relatief veel media-aandacht voor is geweest, maar weinig publieke opinie. Je gaat niet op een bepaalde politieke partij stemmen omdat die voor of tegen statiegeld of een innameplicht is. Dat zijn precies de onderwerpen waar het bedrijfsleven het heel sterk doet."

Jarenlange lobby

Bij het vormen van een wet zijn er verschillende processen gaande, zegt Caelesta Braun, hoogleraar openbaar bestuur en maatschappelijke democratie (UL). "Reacties op een wetsvoorstel zijn het zichtbare topje van de ijsberg. De grootste invloed heb je aan de voorkant. Zodra een wetsvoorstel echt ter inzage ligt en partijen daarop gaan reageren - zoals hier de gemeenten en maatschappelijke organisaties hebben gedaan - dan is er vaak al veel onzichtbare lobby aan voorafgegaan."

"Hoe minder je ziet van lobby, hoe verder een lobby al ontwikkeld is", vult Hanegraaff aan. "Als het bedrijfsleven heel veel geld heeft - en dat hebben de makers van frisdrank en alcohol - dan kunnen ze hun belangen jarenlang en informeel behartigen, al vanaf het moment dat statiegeld ergens wordt genoemd."

Actiegroepen, coalities en gemeenten zijn volgens Hanegraaff pas later betrokken. Zij werken naar een bepaald moment toe, bijvoorbeeld zo'n wetsvoorstel. "Dan gaan ze van alle mogelijkheden gebruikmaken om invloed uit te oefenen. Daarna zie je hun aandacht weer verslappen en pakt de lobby het weer op." Dat lijkt bij de vorming van de statiegeldwet het geval.

Transparantie-paradox

Bij het tot stand komen van een wetsvoorstel verkennen ambtenaren eerst het veld: wie wil wat? Van die verkenning wordt niet altijd even goed verslag gedaan, zegt Braun. "Ambtenaren hebben last van een steeds heftigere afrekencultuur. Als je beleid ontwikkelt en je verzamelt informatie uit het veld; dat kan elke keer naar buiten komen. Daar hebben ambtenaren niet altijd zin in. Dat is te begrijpen, maar leidt wel tot minder openheid."

Dat geldt ook voor het bedrijfsleven. Dat er in het Woo-verzoek nauwelijks een papieren spoor van het bedrijfsleven te vinden is, vindt Hanegraaff daarom niet opmerkelijk. Volgens hem hanteren lobbyisten de regel: je zet op papier wat naar buiten mag komen en je belt als dat niet zo is. "En dat betekent dus steeds meer bellen."

Men kan daarom spreken van een transparantie-paradox, zegt Hanegraaff. "Elke keer dat je strenger wordt in transparantie, komen er manieren om dat te omzeilen."

Zwaartepunt bij bedrijfsleven

Het is geen geheim dat de afgelopen kabinetten het zwaartepunt bij het bedrijfsleven hebben gelegd, zegt Braun. "Dat is geheel in hun recht omdat het een politieke keuze is, maar dan moet je daar wel eerlijk over zijn. Er is geen sprake van een gelijk speelveld, omdat het bedrijfsleven veel geld en een lange adem heeft. Dat hebben ngo's en gemeenten veel minder."

Daarbuiten bestaan consumenten volgens Braun uit een diverse massa met allemaal verschillende belangen. "Die hebben niet één stem. Het bedrijfsleven heeft dat vaker wel, en ze hebben ook nog eens een gezamenlijk belang: winst maken."

Heeft het zin om jaren later te proberen een lobby te reconstrueren? Ja, vindt Hanegraaff, omdat er aandacht voor het onderwerp komt en het de macht van bedrijven wat kan beperken. Braun ziet het liever anders: "We moeten naar een situatie toe met proactieve openbaarmaking van hoe besluiten tot stand zijn gekomen, niet reactief jaren later via een Woo-verzoek."

Het afgelopen jaar hebben natuurrampen wereldwijd 320 miljard dollar schade veroorzaakt. Dat staat in een rapport van de Duitse herverzekeringsgigant Munich Re. 140 miljard dollar van de schade was verzekerd.

De schade is veel hoger dan het gemiddelde van de afgelopen dertig jaar. Gecorrigeerd voor inflatie is dat gemiddelde 236 miljard, waarvan 94 miljard verzekerd. In 2023 ging het om 268 miljard dollar, waarvan 106 miljard verzekerd.

Verzekeringsmaatschappijen kunnen een herverzekering afsluiten om zich te beschermen in geval van grote schadeclaims, bijvoorbeeld bij hoge bedragen of een reeks claims. 2024 was voor de verzekeringsindustrie het op twee na duurste jaar sinds 1980.

Hoge kosten klimaatrampen

Klimaatrampen waren verantwoordelijk voor 93 procent van de totale verliezen. Tropische stormen kostten de industrie vorig jaar het meest, en dan vooral de orkanen Helene en Milton, die kort na elkaar over de Amerikaanse staat Florida raasden. Helene alleen al zorgde voor 56 miljard dollar aan schade.

Daarna volgt de aardbeving in Japan als de duurste ramp van vorig jaar. Overstromingen in de Spaanse regio Valencia leidden in Europa tot de grootste schade, aldus Munich Re. Ook de overstromingen in Duitsland en Centraal-Europa waren kostbaar.

De grote bosbranden die momenteel woeden in Los Angeles dreigen tot de meest kostbare natuurrampen in de VS ooit te behoren, met naar schatting tientallen miljarden aan schade.

Vorig jaar kwamen ongeveer 11.000 mensen om het leven als gevolg van klimaatrampen, schrijft de herverzekeraar. Dit ligt iets onder het jaarlijkse gemiddelde. De meeste doden vielen in Zuidoost-Azië en de dodelijkste ramp was tyfoon Yagi, met ongeveer 850 slachtoffers.

'Actie nodig'

Munich Re grijpt de cijfers aan om alarm te slaan over klimaatverandering. "Geen enkel jaar heeft de consequenties van klimaatverandering zo pijnlijk duidelijk gemaakt", schrijft de herverzekeraar. Het bedrijf wijst erop dat 2024 het warmste jaar ooit gemeten is.

Volgens hoofd klimaatwetenschappen Tobias Grimm van Munich Re moeten alle landen actie ondernemen, voornamelijk om degenen die het meest kwetsbaar zijn voor natuurgeweld te beschermen. "De weermachine van onze planeet gaat in een hogere versnelling. Iedereen betaalt de prijs voor weerextremen, maar voornamelijk landen met minder verzekeringen of overheidssteun."

Kijk zelf welk aandeel klimaatverandering volgens de wetenschap had bij de onderzochte weersextremen:

Op Antarctica heeft een team van wetenschappers na tien jaar boren een ijskern van bijna 3 kilometer lang naar boven gehaald. Daarmee hebben ze ijs bereikt dat minstens 1,2 miljoen jaar oud is.

Ze willen het ijs onderzoeken om meer te weten te komen over hoe de atmosfeer en het klimaat van de aarde zijn veranderd. Zo kan de kilometerslange ijsstaaf inzicht geven over wanneer de ijstijd op Antarctica begon, zegt glacioloog Carlo Barbante, die bij het project betrokken was. En over wanneer de ijstijdcycli zich vertraagden van eens in de 41.000 jaar naar eens in de circa 120.000 jaar.

Technologisch hoogstaande operatie

Tussen het ijs en de rotsbodem op 2,8 kilometer diepte bevindt zich ook een tussenlaag met sediment, micro-organismen, virussen en bacteriën. "Dat kan ons veel leren over hoe leven zich ontwikkelde in deze ver vervlogen tijden", zegt Barbante.

Het naar boven halen van de ijskern was een technologisch hoogstaande operatie. De wetenschappers werkten in ploegendiensten om het ijs in delen van zo'n 4 tot 5 meter lang naar boven te halen met een soort enorme appelboor.

"Je kunt je voorstellen dat het niet makkelijk is om hier te werken", zegt een andere betrokken onderzoeker, Federico Scoto. "Wij werken elke dag onder extreme omstandigheden. De temperatuur was nooit hoger dan -26, -27 graden Celsius." In de koude winters kon er helemaal niet geboord worden.

Broeikasgassen

Dankzij de analyse van eerder naar boven gehaalde delen van de ijskern is al vastgesteld dat de concentraties broeikasgassen, zoals koolstofdioxide en methaan, nooit de niveaus hebben overschreden die sinds het begin van de Industriële Revolutie zijn gezien.

"Vandaag zien we koolstofdioxidegehaltes die 50 procent hoger liggen dan de hoogste niveaus die we de afgelopen 800.000 jaar hebben gehad", aldus Barbante.

Het ijs wordt nu in kleinere stukken gezaagd en per slee naar de rand van Antarctica gebracht. Daarna wordt het per boot naar Europa vervoerd voor verder onderzoek. De staven moeten tijdens de hele reis tot -50 graden gekoeld blijven. Naar verwachting zijn alle onderzoeken over twee jaar klaar.

In het noorden van Syrië zijn bij gevechten tussen pro-Turkse milities en de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), geleid door de Koerden, tientallen doden gevallen. Dat zegt de in het Verenigd Koninkrijk gevestigde mensenrechtengroep SOHR.

Volgens SOHR was aan het front ten oosten van Aleppo een staakt-het-vuren van kracht, maar is de strijd op twee plaatsen opgelaaid. Inzet is de controle over een stuwdam over de Eufraat en een noordelijker gelegen brug over dezelfde rivier.

De pro-Turkse milities worden gesteund door de Turkse luchtmacht. Bij de strijd zouden zeker 37 mensen zijn omgekomen, volgens SOHR vooral onder de pro-Turkse aanvallers die de dam en de brug in handen proberen te krijgen. Onder de doden zouden ook vijf burgers zijn.

Steun van de VS

De strijd tussen beide groepen laaide vorige maand weer op, tegelijk met de opstand van de rebellen uit Idlib tegen het regime van Assad.

De SDF had de afgelopen jaren een groot aandeel in de strijd tegen de terreurgroep Islamitische Staat en heeft nog altijd steun van de VS. De Amerikanen willen voorkomen dat IS zich herstelt.

In het SDF-gebied zijn ook Amerikaanse militairen gestationeerd. Aankomend president Trump wil hen terughalen. De Amerikaanse minister van Defensie Austin zei gisteren dat ze moeten blijven om te garanderen dat de duizenden IS'ers die door de SDF gevangen worden gehouden, blijven vastzitten.

Spanning met Turkije

De Amerikaanse steun voor de SDF leidt tot spanning in de relatie met Turkije. Dat ziet de SDF als een bondgenoot van de Turks-Koerdische terreurgroep PKK. Turkije wil de SDF uit het Turks-Syrische grensgebied verdrijven en dreigt zijn leger over de grens te sturen.

De Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Bass is vandaag en morgen in Ankara voor overleg met zijn Turkse collega.

Als de huizenprijzen net zo hard doorstijgen als het afgelopen kwartaal, dan leggen woningkopers aan het einde van de zomer gemiddeld een half miljoen euro neer voor een huis. Om er meer betaalbare woningen bij te laten komen, trekt het kabinet de komende jaren 5 miljard euro aan subsidies uit. Maar de kans dat grondbezitters van die subsidies profiteren, is vele malen groter dan dat huizenkopers er iets aan hebben.

Dat concludeert het Centraal Planbureau (CPB), dat onderzoek deed naar de effecten van de huidige subsidies op het stimuleren of versnellen van de bouw van huizen. Als de subsidieplannen op de oude manier worden ingezet, dan voorziet het CPB dat dit vooral leidt tot hogere grondprijzen. "In dat geval komen de subsidies vooral terecht bij grondbezitters, in plaats van woningzoekenden", concluderen de onderzoekers.

Elk jaar moeten er 100.000 nieuwe woningen bij komen om het grote tekort aan huizen in te lopen. Hierdoor zouden de grote prijsstijgingen moeten afnemen, waardoor woningen weer betaalbaar worden voor lage en middeninkomens. Maar het probleem in Nederland blijft dat er simpelweg te weinig ruimte is om te bouwen, stelt het CPB.

Anders inzetten

Volgens het CPB helpen subsidies het meest als ze worden ingezet om verplichte lagere huren voor nieuwbouw te compenseren. Door de hoge bouw- en personeelskosten worden veel bouwprojecten te duur als ze alleen voor lagere huren in de markt mogen worden gezet.

Ook kunnen subsidies gemeenten ondersteunen die niet genoeg in kas hebben voor de aanleg van bijvoorbeeld wegen bij nieuwbouwprojecten. In de kabinetsplannen is al wel een investering van 2,5 miljard euro opzijgezet voor investeringen in wegen en openbaar vervoer voor nieuwbouw, naast de 5 miljard aan woningsubsidies.

Om te voorkomen dat de subsidie niet bij woningzoekenden maar bij grondbezitters terechtkomt, adviseert het CPB ook het grondbeleid aan te passen. Bijvoorbeeld door hogere belasting te heffen op grond die door bouwplannen duurder is geworden. Ook moeten de subsidies tijdelijk zijn, meent het CPB.

Naast wat overlast op de weg door de sneeuw in Limburg en Brabant vanochtend waren er vandaag ook veel mensen die genoten van het winterse weer.

In Vijlen in Limburg was overigens niet iedereen blij met het winterweer. In Eindhoven namen mensen een koude sprong in het water:

Vanochtend gold vanaf 06.00 uur code oranje vanwege sneeuw en gladheid in zowel Limburg als Noord-Brabant. In Zuid-Limburg viel gisteravond tussen de 5 en 8 centimeter sneeuw en het KNMI meldt nu dat het daar nog tot aan het begin van de middag blijft sneeuwen. Daarom blijft de code oranje in die provincie nog gelden. In Brabant is die waarschuwing nu teruggebracht naar code geel.

In delen van Oost-Brabant, het zuiden en oosten van Gelderland en in Twente kan het de komende uren nog plaatselijk glad zijn door sneeuw, meldt het weersinstuut.

In alle provincies behalve op de Waddeneilanden, Noord- en Zuid-Holland en Flevoland geldt nu code geel tot morgenochtend vanwege bevriezing van sneeuwresten en gladheid door een enkele winterse bui. De sneeuw trekt de komende uren naar Duitsland weg.

Een overzicht van winterse plaatjes in Brabant en Limburg:

Grote problemen op de weg bleven vanochtend uit. De ANWB telde op het hoogtepunt ongeveer 300 kilometer file in het hele land.

Rijkswaterstaat meldde dat er bij een zware spits tot 500 kilometer file op de rijkswegen kon worden verwacht. Zover kwam het dus niet. Wel meldde Rijkswaterstaat rond 9.15 uur dat er in het zuidoosten door de sneeuw veel verkeer stilstond en langzaam reed, met als gevolg 68 kilometer file in totaal.

Afgelopen nacht werd in Limburg flink gestrooid om de wegen begaanbaar te houden:

Spaanse reddingswerkers hebben foto's vrijgegeven van wat ze maandag aantroffen toen ze een migrantenboot te hulp kwamen die op weg was naar het Canarische eiland Lanzarote. Tussen de zestig dicht opeengepakte passagiers lag een vrouw die net daarvoor een kind had gebaard.

De kapitein wist dat een hoogzwangere vrouw aan boord was. Maar dit had hij niet verwacht, zei hij tegen de Spaanse televisie.

De vrouw had het kind ongeveer een kwartier eerder op de bodem van de rubberboot ter wereld gebracht. Het nog blote kindje rustte in de handen van een man dicht bij de moeder. "Ik vouwde iets om hem heen, hield hem tegen mijn borst en klopte hem op zijn rug," zei de kapitein, "zodat hij ophield met huilen".

Moeder en kind zijn met een helikopter naar een ziekenhuis gebracht. Ze maken het goed.

Het was maandag Driekoningendag, een dag die lokaal met cadeautjes voor kinderen wordt gevierd. "Dit was het mooiste geschenk dat we konden krijgen", zei de piloot van de helikopter. Of de vader ook aan boord was, is niet bekend.

De migrantenroute van Noordwest-Afrika naar de Canarische Eilanden is zeer gevaarlijk. De eilanden horen bij Spanje. Het zijn vooral migranten uit Mali, Senegal en Marokko die via deze route tot het Europese vasteland toegelaten hopen te worden.

Vorig jaar kwam het recordaantal van 46.843 migranten op de Canarische Eilanden aan. Volgens de Spaanse hulporganisatie Caminando Fronteras zijn meer dan 10.500 migranten verdwenen op zee.

Het arrondissementsparket Amsterdam heeft een officier van justitie ontslagen omdat die de interne gedragsregels heeft geschonden. Dat meldt het Openbaar Ministerie.

"Als organisatie hecht het OM veel waarde aan integriteit en professionaliteit", schrijft het in een persverklaring. "Het naleven van de gedragsregels is essentieel voor de professionaliteit en de betrouwbaarheid van het OM."

Wat de schending precies inhoudt en om wie het gaat, zegt het OM niet. Een woordvoerder wil er desgevraagd niets over kwijt, ook niet of het gedrag van de officier impact heeft gehad op een zaak.

Het Parool meldt op basis van bronnen dat de officier is ontslagen vanwege een alcoholprobleem. De afgelopen tijd zouden er meerdere klachten over hem zijn binnengekomen die gingen over nalatigheid.

Het zoeken naar overlevenden van de zware aardbeving in Tibet is gestopt, melden de Chinese autoriteiten. De focus ligt nu op het helpen van de getroffenen in het gebied.

Door de beving raakten volgens de Chinese autoriteiten zeker 27.000 huizen beschadigd, zo'n 45.000 mensen hebben daardoor geen dak meer boven hun hoofd. Zij worden ondergebracht in opvangcentra.

Daar zijn tenten neergezet om de ontheemden op te vangen. Daarnaast zijn reddingswerkers begonnen met het opbouwen van zo'n duizend kant-en-klare, verwarmbare huizen die China naar het gebied heeft gestuurd.

Rode Kruis

Ook medewerkers van het Rode Kruis helpen mee. Tientallen Chinese vrijwilligers delen noodhulpgoederen uit en plaatsen mobiele toiletten, zegt Bastiaan van Blokland van de hulporganisatie tegen de NOS.

"Het is steenkoud 's nachts. Als noodhulporganisatie bieden wij zaken om nu te overleven. Wat uiteindelijk nodig is, is dat mensen weer terug kunnen naar hun huizen, maar op dit moment is vooral warme kleding nodig, tenten, eten en sanitaire voorzieningen. En dat is precies waar het Rode Kruis in gespecialiseerd is."

400 mensen gered

Gisteren werd bekend dat reddingsdiensten na de beving 400 mensen hebben gered die onder het puin vastzaten. De kans dat er meer overlevenden worden gevonden is klein, aangezien de temperaturen in het gebied 's nachts dalen tot -18.

Dinsdag werd de regio Tingri, in de buurt van de voet van de Mount Everest, getroffen door een aardbeving met een kracht van 7,1. De beving kostte aan 126 mensen het leven, 188 mensen raakten gewond. 91 mensen liggen nog in het ziekenhuis. Het is niet bekend hoeveel mensen nog vermist worden.

Sinds dinsdag zijn in het gebied zeker 500 naschokken geregistreerd.

In Frankrijk is de oprichter van de website opgepakt die Dominique Pelicot gebruikte om mannen te ronselen voor het verkrachten van zijn toenmalige vrouw Gisèle. De chatsite, met de naam Coco, werd al in juni door de autoriteiten gesloten.

De arrestant is de 44-jarige Isaac Steidl. Hij werd gezocht door de politie en zou vanuit het buitenland naar Parijs zijn afgereisd om zichzelf aan te geven. De Coco-site werd gebruikt door criminelen die volgens justitie betrokken waren bij duizenden misdaden, waaronder verkrachting, moord en kindermisbruik.

Franse media berichten dat Steidl de site in 2003 opzette, kort na zijn afstuderen. De website was volgens hem bedoeld om romantische dates te organiseren, maar al gauw kwamen er criminelen op af, onder wie drugsdealers en zedendelinquenten.

Tegoeden bevroren

De Franse politie heeft zo'n vijf miljoen euro bevroren die gekoppeld is aan de website. Het geld zou staan op rekeningen in Duitsland, Nederland, Hongarije en Litouwen.

Naar verluidt heeft Steidl zijn Franse nationaliteit opgegeven en is hij nu Italiaan. Hij zou afgelopen tijd in Oost-Europa hebben verbleven. Vorig jaar werd Steidl al eens verhoord in Bulgarije.

Dominique Pelicot werd vorige maand veroordeeld tot twintig jaar cel voor het jarenlang verkrachten van zijn vrouw Gisèle Pelicot en het aanzetten tot verkrachting van zijn vrouw. Hij liet tientallen mannen zijn vrouw misbruiken terwijl zij buiten westen was gebracht met drugs. Tientallen andere mannen zijn in de zaak veroordeeld tot lagere celstraffen.

Diergaarde Blijdorp heeft besloten de 15-jarige leeuwin Lalana te laten inslapen. Het dier had het besmettelijke FeLV-virus, ook wel kattenleukemie. Vanwege haar leeftijd verslechterde haar situatie snel. Ze was naast de leeuw Wishu de enige Aziatische leeuw in de dierentuin.

Afgelopen vrijdag werd Lalana ineens erg ziek. "Ze at niet, had braakklachten, bewoog bijna niet meer en liet haar urine lopen", aldus Diergaarde Blijdorp. In overleg met de dierenarts is besloten het dier uit haar lijden te verlossen.

De ziekte werd in november ontdekt bij Lalana tijdens een vruchtbaarheidsonderzoek. Tijdens die controle werd ook bloed afgenomen. Sinds de diagnose werd de leeuwin goed in de gaten gehouden.

Het gaat niet om een zeldzaam virus, zegt de dierenarts van Blijdorp. "Het komt wereldwijd bij heel veel, zo niet alle, katachtigen voor. Dus ook onze huiskatten."

Wishu

Of leeuw Wishu de ziekte ook heeft, is nog onduidelijk. "Wishu wordt in de gaten gehouden en het bloed dat we van hem hebben, wordt onderzocht. Als het daarin zichtbaar is, weten we voldoende. Zo niet, dan moeten we opnieuw bloed van hem afnemen", aldus de dierenarts.

Het is lastig om een bloedonderzoek uit te voeren bij leeuwen, vandaar dat dit doorgaans gebeurt wanneer de dieren andere medische onderzoeken ondergaan.

Als Wishu symptoomvrij is, wordt er een nieuwe partner voor de 3-jarige leeuw gezocht. De leeuw was anderhalf jaar een stel met Lalana.

De dierentuin hoopte dat de twee leeuwen samen welpjes zouden krijgen. Dat leek vanwege de leeftijd van Lalana niet vanzelf te gaan, daarom onderging het dier vorig jaar een vruchtbaarheidsonderzoek.

Bedreigde diersoort

De Aziatische leeuw wordt met uitsterven bedreigd. Diergaarde Blijdorp is stamboekhouder en heeft als taak de leeuwensoort in stand te houden. Ze coördineren dat dierentuinen over de hele wereld leeuwenstelletjes krijgen die voor nageslacht kunnen zorgen.

Er zijn nog 700 Aziatische leeuwen wereldwijd, waarvan er 600 leven in het beschermde Gir Forest National Park-gebied in Gujarat, India. Rond 1900 waren er nog maar twintig exemplaren van de soort over en werden er strenge maatregelen genomen door India om de soort te behouden. "Sindsdien is de jacht op de leeuwen verboden en is het leefgebied beschermd en verbeterd", aldus Blijdorp.

De huizenprijzen bleven stijgen in de laatste drie maanden van 2024. Ten opzichte van een jaar eerder werden huizen 11,5 procent duurder. Die stijging is wel ietsje lager dan eerder in 2024, toen de prijzen nog zo tussen de 12 en 14 procent stegen op jaarbasis.

De cijfers zijn gebaseerd op de verkoop van bestaande woningen via makelaars aangesloten bij makelaarsvereniging NVM. Die heeft een marktaandeel van zo'n 70 procent. De gemiddelde woning werd verkocht voor 483.000 euro, dat is 9000 euro meer dan een kwartaal eerder.

Bekeken van kwartaal op kwartaal stegen de prijzen gemiddeld met 2,5 procent. Volgens de NVM is dit naar verhouding een gematigde stijging. De afgelopen jaren was de stijging in een vierde kwartaal meestal hoger.

Er werden ruim 43.000 woningen verkocht door NVM-makelaars, bijna 7000 meer dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. "Er was veel meer aanbod. Dat betekent meer kansen voor woningzoekenden", zegt voorzitter Lana Goutsmits-Gerssen van NVM Wonen. "Met een gemiddelde verkooptijd van 27 dagen, blijft het voor kopers snel beslissen."

Meer dan in 2023

Over heel 2024 zijn bijna 145.000 woningen verkocht, dat waren er ook meer dan de 132.000 in 2023. Volgens de NVM stijgt het aantal verkopen door een combinatie van factoren. "Het sentiment en vertrouwen in de woningmarkt is positief, mede door een dalende hypotheekrente en hogere lonen. Daarbij kunnen veel doorstromers hun overwaarde inzetten."

Ook kwamen er meer woningen te koop doordat investeerders in huurwoningen deze verkopen in plaats van opnieuw te verhuren als een huurder vertrekt. "Door de combinatie van krapte en hoge vraag werd dit extra aanbod vlot verkocht", aldus de NVM.

Meer dan 5 ton

De gemiddelde woning kostte dus 483.000 euro. Maar in 144 van de 342 gemeenten is die al de grens van een half miljoen euro gepasseerd. In elf gemeenten lag het gemiddelde al boven de zeven ton. Dan gaat het vaak om gemeenten met relatief grote huizen, zoals Blaricum en Wassenaar.

Er waren vier gemeenten waar de gemiddelde verkoopprijs nog onder de drie ton lag: Kerkrade en Heerlen in Limburg, Vlissingen in Zeeland en Pekela in Groningen. De NVM heeft voor deze gemiddelden per gemeente alleen gemeenten meegenomen waar afgelopen kwartaal meer dan 10 woningen werden verkocht.

Nieuwbouw

De verkoop van nieuwbouwwoningen ging in 2024 beter dan in voorgaande jaren. NVM-makelaars verkochten 28.900 nieuwbouwwoningen. In 2022 en 2023 waren dat er rond de 18.000 à 19.000.

De gemiddelde verkoopprijs van nieuwbouwwoningen is al ruim twee jaar stabiel rond de 470.000 euro. De prijs per vierkante meter is wel gestegen, maar de gemiddelde oppervlakte van verkochte nieuwbouwwoningen daalde tegelijk en daardoor bleef de prijs per woning stabiel. Twee jaar geleden was een nieuwbouwwoning gemiddeld 119 vierkante meter groot, nu is dat 103 vierkante meter.

Drie maanden na omstreden verkiezingen in Mozambique is oppositieleider Venancio Mondlane teruggekeerd in het land. Bij de luchthaven hebben zich honderden van zijn aanhangers verzameld. Ordetroepen hebben traangas ingezet en wegen naar het vliegveld zijn door de politie geblokkeerd om te voorkomen dat meer mensen eropaf komen.

De verkiezingen waren begin oktober. Regeringspartij Frelimo, die al 50 jaar aan de macht is, werd als winnaar uitgeroepen. Maar volgens de oppositie en internationale waarnemers is er massaal gefraudeerd, wat leidde tot grote protesten en geweld. Sindsdien zijn meer dan honderd mensen, en volgens sommige schattingen honderden, gedood.

Mondlane was het land ontvlucht. Hij verklaarde te vrezen voor zijn leven nadat twee partijgenoten kort na de verkiezingen in een auto waren doodgeschoten. Vanuit het buitenland had hij opgeroepen tot vreedzaam protest.

Rellen en plunderingen

Duizenden Mozambikanen zijn vanwege het geweld het land uit gevlucht. Ook het bedrijfsleven wordt erdoor geraakt. Eind december werd een grote mijn stilgelegd.

Kort voor kerst, nadat de uitslag officieel was bekrachtigd, braken grootschalige rellen uit. Winkels werden geplunderd en politieauto's, politiebureaus en andere gebouwen in brand gestoken. Ook werd een gevangenis bestormd, waarna duizenden gevangenen zouden zijn ontsnapt.

Na aankomst in de hoofdstad Maputo zei Mondlane dat hij is teruggekeerd om tegenwicht te bieden aan het narratief dat er geen dialoog kan plaatsvinden omdat hij niet in het land is. Ook wil hij dat het geweld tegen betogers stopt en dat zijn aanhangers niet langer vervolgd worden. Verder zei Mondlane dat hij dichter in de buurt wil zijn van de protestbeweging.

Mozambique heeft zo'n 35 miljoen inwoners, van wie velen in armoede leven. Frelimo regeert het land sinds de onafhankelijkheid in 1975 van Portugal. De partij is vaker beschuldigd van fraude bij verkiezingen.