NOS Nieuws - Algemeen

Er gaan verschillende verhalen rond over de manier waarop Hamas-leider Haniyeh werd omgebracht in de Iraanse hoofdstad Teheran. De politiek leider van Hamas kwam eerder deze week om het leven door een aanval in de Iraanse hoofdstad, waar hij was voor de beëdiging van de nieuwe president Masoud Pezeshkian.

Israël heeft de aanval nog niet opgeëist, maar ontkent die ook niet. Volgens experts is de aanval op Iraans grondgebied hoe dan ook een vernedering voor Iran. "Ze moeten nu aan hun vijanden en hun bondgenoten laten zien dat het schenden van hun territoriale soevereiniteit hevige consequenties met zich meebrengt."

Vooraf geplaatst explosief of korteafstandsprojectiel

Afgelopen donderdag berichtte de New York Times dat er twee maanden geleden al een explosief geplaatst zou zijn op de plek waar Haniyeh deze week in Teheran verbleef. Dat meldt de Amerikaanse krant op basis van meerdere anonieme bronnen, onder wie twee Iraanse functionarissen.

Gisterochtend stelde Iran echter dat het Hamas-kopstuk werd vermoord met een korteafstandsprojectiel dat werd afgevuurd van buiten zijn verblijfsplaats. In Iraanse staatsmedia wordt het verhaal van de New York Times met klem ontkend.

Mollen

Volgens Midden-Oosten-deskundige Paul Aarts is de moord op Hamas-leider Haniyeh hoe dan ook problematisch voor Iran. "Territoriale soevereiniteit is een uiterst gevoelig thema voor de Iraniërs", zegt hij. "Als de theorie van de New York Times blijkt te kloppen en het explosief al een aantal weken geleden is geplaatst, is dat extra ernstig. Dat zou betekenen dat er mollen zitten in het Iraanse veiligheidsapparaat."

De krant meldde gisteren dat Iran tientallen arrestaties heeft verricht in verband met de moord op Haniyeh. Aarts: "Het feit dat er vandaag grootschalige razzia's plaatsvinden onder de diverse Iraanse veiligheidsdiensten zegt alles over de ernst van de zaak."

Ook Iran-expert Peyman Jafari denkt dat Iran meer reputatieschade oploopt als het een eerder geplaatst explosief was waarmee Haniyeh werd gedood. Jafari: "Dat zou betekenen dat Israël diep in de veiligheidsdiensten is geïnfiltreerd. Met die arrestaties wil Iran laten zien dat ze gaten aan het dichten zijn, al is het echt niet alleen voor de bühne. Ze willen gewoon weten hoe dit heeft kunnen gebeuren."

Volgens beide experts is het mogelijk dat Iran nu met een eigen verklaring komt om gezichtsverlies te verminderen, al vinden ze het nog te vroeg om conclusies te trekken. Jafari: "Net zoals Iran er belang bij heeft om gezichtsverlies te beperken, wil Israël hun vijand zwak over laten komen. We weten gewoonweg nog niet wat waar is."

'Afgemeten reactie'

Vanochtend benadrukte Iran opnieuw dat het wraak zal nemen op Israël. Hoe dat eruit zal zien, is nog maar de vraag. De internationale gemeenschap kijkt gespannen in de richting van Teheran. Gisteravond maakte het Amerikaanse leger bekend dat het zijn militaire aanwezigheid in de regio gaat versterken. Een Amerikaans vliegdekschip is onderweg naar het Midden-Oosten.

Aarts en Jafari denken allebei dat Iran het evenwicht zal zoeken tussen het afschrikken van hun vijanden en het voorkomen van een totale escalatie. Aarts: "Voor Iran is het belangrijk om met een afgemeten reactie te komen: iets heviger dan medio april, maar zwak genoeg om een totale oorlog te voorkomen. Daar zit Iran niet op te wachten."

In de nacht van 13 op 14 april vuurde Iran honderden raketten en drones af op Israël, als vergelding voor een Israëlisch bombardement op het Iraanse consulaat in Damascus in Syrië. Israël wist het luchtoffensief vrijwel volledig af te slaan, mede doordat Iran de aanval ruimschoots van tevoren had aangekondigd.

"In Iran heerst het idee dat Israël uit is op een totale oorlog en de VS daarin mee wil trekken", zegt Iran-expert Jafari. "Zij zien de liquidatie van Haniyeh als bewijs. Ze moeten aan hun vijanden en hun bondgenoten laten zien dat het schenden van hun territoriale soevereiniteit hevige consequenties met zich meebrengt. Ik verwacht dat ze nu steviger zullen reageren dan in april. Maar dat ze nu al een paar dagen wachten met hun vergeldingsactie, laat zien dat ze dit tactvol aan willen vliegen."

De Russische president Poetin heeft de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un hulp aangeboden na de overstromingen in het noordwesten van Noord-Korea. Dat schrijft het Noord-Koreaanse staatspersbureau KCNA.

Poetin zou hebben aangeboden om "onmiddellijk humanitaire steun te verlenen" en te helpen bij de wederopbouw. Volgens KCNA heeft Kim bedankt voor het aanbod omdat zijn "eigen maatregelen al afdoende zijn".

Afgelopen week werd Noord-Korea getroffen door zware regenval met overstromingen tot gevolg. Noord-Korea meldt dat er zo'n 4100 huizen zijn overstroomd en 5000 mensen zijn geëvacueerd. Over mogelijke slachtoffers is niets bekendgemaakt.

Dat Noord-Koreaanse staatsmedia over een "ernstige crisis" spreken, is opvallend: Noord-Korea deelt normaal gesproken weinig tot geen informatie over rampen die zich binnen de landsgrenzen afspelen.

Hulp van Zuid-Korea

Donderdag bood buurland Zuid-Korea aan om hulpgoederen te sturen, maar Noord-Korea heeft indirect laten weten dat aanbod niet te accepteren.

Tijdens een bezoek van Kim aan de luchtmacht, waar hij de troepen bedankte voor hun werk in het overstromingsgebied, bestempelde de Noord-Koreaanse leider het buurland als een "onveranderlijke vijand".

Het lag in de lijn der verwachting dat Noord-Korea het hulpvoorstel zou weigeren: de spanningen tussen beide buurlanden zijn de afgelopen maanden weer opgelopen.

Staatshoofden en regeringsleiders van een aantal Europese landen, waaronder Nederland, Frankrijk en Duitsland, hebben Venezuela gevraagd om "snelle publicatie van de verkiezingsdocumenten" die kunnen bewijzen dat president Maduro op eigen kracht is herkozen.

Premier Schoof heeft namens Nederland de gezamenlijke verklaring ondertekend. "De wil en de rechten van het Venezolaanse volk moeten gerespecteerd worden. Nederland veroordeelt geweld en bedreigingen tegen vreedzame demonstranten en oppositieleden stevig", schrijft hij op X.

Volgens de officiële uitslag van de Venezolaanse kiesraad - die aan Maduro gelieerd is - won de president de verkiezingen met 51 tegen 44 procent van de stemmen. De oppositie zegt echter dat uit eigen tellingen blijkt dat Maduro's rivaal González circa 70 procent van de kiezers achter zich kreeg.

In het Zuid-Amerikaanse land gaan duizenden demonstranten al dagenlang de straat op om te protesteren tegen de omstreden verkiezingsuitslag. Maduro laat die demonstraties geregeld met geweld neerslaan. Vandaag liet de president tijdens een bijeenkomst weten dat er 2000 mensen zijn opgepakt. Maduro zegt dat zij "maximaal zullen worden bestraft voor de misdaden".

Internationale kritiek

Er heerst in Venezuela zelf en internationaal grote twijfel over die verkiezingsuitslag. Een paar dagen geleden gaf de Europese Unie aan de uitslag niet te zullen accepteren en zei EU-buitenlandchef Borrell dat de uitslag "volledig en onafhankelijk geverifieerd" moet worden.

Ook de organisatie van Amerikaanse Staten, een samenwerkingsverband van 35 staten op het Amerikaanse continent, erkent de uitslag niet. Vrijdag zei de Verenigde Staten ervan overtuigd te zijn dat oppositiekandidaat González de verkiezingen heeft gewonnen.

De oplopende spanningen in het Midden-Oosten zijn ook voor Nederlanders in Libanon dagelijks voelbaar, zeggen ze. In de hoofdstad Beiroet doodde het Israëlische leger afgelopen week Hezbollah-commandant Fuad Shukr, die volgens Israël verantwoordelijk zou zijn voor een raketbeschieting op de door Israël bezette Golanhoogten.

De politiek leider van Hamas, Ismail Haniyeh, werd dinsdag gedood in de Iraanse hoofdstad Teheran. Israël heeft die aanval niet opgeëist, maar ook niet ontkend. Iran, Hamas en Hezbollah in Libanon zijn bondgenoten, en de kans op een steeds breder conflict in de regio doet de onrust in Libanon toenemen.

'Morgen weg'

De Nederlandse Dialla (22), die een maand geleden naar Beiroet kwam, heeft besloten morgen weg te gaan vanwege de huidige situatie. "Een reis van twee maanden was het idee. Ik merk dat er veel angst is onder de mensen. Mijn hele familie was in het ziekenhuis in de buurt van de Israëlische aanval. Zelf was ik daar net een halfuurtje weg."

Michele Schuddebeurs (60), die al meer dan dertig jaar in Libanon woont, is momenteel in Nederland. Ze ontvangt dagelijks berichten van haar man en vrienden in Beiroet. "Er hangt dagelijks veel negativiteit. Gesprekken gaan over of Iran gaat aanvallen en of Hezbollah en Israël iets van plan zijn. Niemand kan antwoord geven op wat er gaat gebeuren."

Ze woont al jaren in het land en vertelt "heel wat" explosies te hebben meegemaakt. "We zijn wel wat gewend. Voor ons is het geen angst meer. We hebben geen schuilkelders en blijven niet massaal thuis. Het normale leven gaat door."

De 59-jarige Sietske Galama woont net als Schuddebeurs al zo'n dertig jaar in het land. Ze merkt dat de situatie verslechterd is, maar beschouwt dit als een voortzetting van de bestaande ellende in het land.

"Iedereen in Libanon is een beetje klaar met de Israëliërs. De huidige situatie is eigenlijk niets nieuws, want het was voor afgelopen week al zó ellendig. Het land is failliet, de regering functioneert niet, ministeries kunnen hun werk niet meer uitvoeren en er is geen stroom. We zijn er niet echt meer van onder de indruk."

De Nederlandse Courtney Bonneau werkt als fotograaf in Libanon:

'Ervan overtuigd dat er iets gaat gebeuren'

Waar in sommige delen van het land nauwelijks iets te merken is van de onrust, is dat in het zuiden wel zo. "In het zuiden is er dagelijks oorlog", zegt Fatma Haddad, die sinds 2010 met haar gezin in Libanon woont. "Ik begin nu angst en spanning te voelen, ondanks dat ik in een veilig deel woon. Hoe bepaal ik wanneer ik het land moet verlaten? En tot wanneer kan mijn zoon hier blijven, die er voor vakantie is?"

"Ik wil niet dat hij het land straks niet meer uit kan. Iedereen in mijn omgeving is ervan overtuigd dat er iets gaat gebeuren. Velen herinneren zich de Israëlisch-Libanese oorlog in 2006 en denken dat het net zo erg kan zijn als toen. Zelf blijf ik de komende dagen dicht bij huis met mijn gezin."

Courtney Bonneau werkt als fotograaf in Libanon. "Het voelt als een uitputtingsoorlog. We raken gewend aan de geluiden van dagelijks overvliegende Israëlische F16's. Mensen blijven dan gewoon op het strand liggen." Toen de Israëlische luchtaanval op Hezbollah-commandant Shukr werd uitgevoerd was ze zelf op het strand. "Plotseling werd het chaotisch. Iedereen verliet het strand om vrienden en geliefden te bellen, dat deed ik zelf ook."

Het valt haar op dat sommige mensen het gebied hebben verlaten na de Israëlische aanval van deze week in Beiroet. Tegelijkertijd ziet ook zij dagelijkse routines doorgaan. "Er vinden concerten en kunstevenementen plaats naast de demonstraties in solidariteit met het Palestijnse volk en de bijna dagelijkse begrafenissen. Dat is de dualiteit van Libanon op dit moment."

Reisadvies

Meerdere landen hebben hun burgers wederom opgeroepen Libanon te verlaten, waaronder de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken roept mensen al maanden op om het land te verlaten, afgelopen zondag nog met een extra bericht: "Als je veilig kunt vertrekken, doe dat dan nu. De veiligheidssituatie kan snel verslechteren, waardoor het moeilijk kan worden om te vertrekken of hulp te krijgen."

Het is niet bekend hoeveel Nederlanders er op dit moment in Libanon zijn.

Arnold Karskens, de voorzitter en oprichter van Ongehoord Nederland (ON), is op non-actief gesteld door de raad van toezicht van die omroep. Dat meldt Ongehoord Nederland op X.

Karskens moet zijn werkzaamheden per direct neerleggen en mag geen contact opnemen met mensen die betrokken zijn bij de omroep.

De omroep zegt de stap te nemen naar aanleiding van "een aantal serieuze klachten vanuit de eigen organisatie over zijn functioneren". ON zegt dat de klachten nader worden onderzocht, "maar zijn van dien aard dat de raad van toezicht in afstemming met de ledenraad deze stap genomen heeft".

Presentator Raisa Blommestijn meldt terug te keren bij de omroep nu Karksens op non-actief is gesteld. Zij vertrok in januari na onenigheid met Karskens over berichten op X. Blommestijn stelt dat de raad van toezicht met terugwerkende kracht heeft "erkend dat ik onheus bejegend ben".

'Coup'

Karskens schrijft op X dat er een coup tegen hem "als oprichter en voorzitter" wordt gepleegd. Hij stelt dat hij op non-actief is gezet "na valse en anonieme aantijgingen zonder dat ik mijn weerwoord heb kunnen geven".

Ongehoord Nederland schrijft daarover op X: "Het had onze voorkeur gehad om een en ander eerst intern op te lossen alvorens met inhoudelijke opmerkingen naar buiten te treden. Echter laat Karskens ons, gezien zijn onjuiste stellingen over een 'coup', geen keuze. Wij benadrukken dat hier absoluut geen sprake van is."

Uit een brief die Karskens heeft gedeeld op X lijkt het conflict tussen hem en zijn omroep onder meer te gaan over het vertrek van presentatrice Blommestijn. Zo stelt Karskens dat hem wordt verweten dat hij de presentatrice heeft weggepest. Hij zegt dat dat niet klopt.

Daarnaast zou een anonieme bron volgens Karskens hebben gezegd dat hij een presentatrice publiekelijk heeft gekleineerd, onder meer door haar een promotiefilmpje meer dan tien keer opnieuw te laten doen. Karskens zelf schrijft dat het Blommestijn betreft en dat zijn verzoeken aan haar redelijk waren.

Publieke omroep

De NPO zegt het besluit van ON via de media te hebben vernomen. "We wachten nu het onderzoek van de raad van toezicht van ON af", zegt een woordvoerder tegen de NOS.

De afgelopen jaren werd ON meerdere keren onderzocht door NPO-ombudsman Margo Smit. Meermaals was de conclusie dat de omroep de Journalistieke Code van de NPO had geschonden. De ombudsman zei in 2022 dat de omroep ruimte geeft aan informatie die aantoonbaar onjuist is, terwijl de Journalistieke Code bepaalt dat informatie betrouwbaar en gecheckt moet zijn.

Door ongeregeldheden bij demonstraties in het Verenigd Koninkrijk zijn agenten gewond geraakt. Uiterst rechtse groeperingen gingen in steden als Leeds, Manchester, Nottingham, Liverpool, Belfast en Londen de straat op en botsten daar met de politie en tegendemonstranten.

In Liverpool raakten meerdere agenten gewond. Volgens Britse media gooiden de demonstranten er met stenen en een scooter naar de politie. In Hull raakten zeker drie agenten gewond toen demonstranten de ramen van een hotel insloegen waar asielzoekers verblijven. Ook in Leeds en Stoke-on-Trent vielen gewonden onder de aanwezige politie.

Vuurwerk

In meer steden waren confrontaties. Zou zo in Blackpool iemand met een motor zijn ingereden op een menigte en in Nottingham vlogen bij een ontmoeting met tegendemonstranten flessen en andere voorwerpen door de lucht. In Manchester brak een grote vechtpartij uit die werd neergeslagen door agenten met wapenstokken.

In Belfast werd vuurwerk gegooid tijdens een confrontatie tussen anti-immigratiedemonstranten en anti-racismedemonstranten. De oproerpolitie werd ingezet om de menigte uit elkaar te drijven.

Op verschillende plekken werden arrestaties verricht. Premier Starmer heeft na crisisoverleg met zijn ministers gezegd dat de politie de "volledige steun" van de overheid heeft om in actie te komen tegen "extremisten" die agenten aanvallen en proberen "haat te zaaien". Eerder al kondigde Starmer een nieuwe politie-eenheid aan die de gewelddadige protesten moet aanpakken.

Volgens Britse media staan dit weekend zeker 35 protestacties gepland, die veelal worden georganiseerd door radicaal-rechtse activisten.

Naam verdachte bekendgemaakt

Maandag stak een 17-jarige jongen drie kinderen dood in een dansschool in Southport. Acht andere kinderen en twee volwassenen raakten gewond. Nadien ging op sociale media een valse naam rond en werd informatie verspreid dat de verdachte van de steekpartij een islamitische asielzoeker is. Dat leidde tot een aanval op een moskee in de kustplaats.

De politie liet al weten dat de verdachte in het Verenigd Koninkrijk is geboren en dat zijn ouders oorspronkelijk uit Rwanda komen. Donderdag maakte de rechter bij hoge uitzondering de naam van de verdachte bekend: Axel Rudakubana. Hij is voor zover bekend geen moslim.

Reclamespotje

De BBC haalde vandaag een reclamespotje uit 2018 offline waarin Rudakubana te zien was. Het was een reclame voor liefdadigheidsinitiatief Children in Need. Rudakubana is daarin te zien als The Doctor uit de televisieserie Doctor Who. De BBC zegt dat het spotje uit respect voor de slachtoffers is verwijderd.

De tiener zou overigens niet betrokken zijn geweest bij projecten van de liefdadigheidsorganisatie. Hij werd ingehuurd via een castingbureau.

De Vietnamese president To Lam is vandaag officieel benoemd tot secretaris-generaal van de Communistische Partij, wat hem de machtigste man van Vietnam maakt. Hij volgt hiermee Nguyen Phu Trong op, die twee weken geleden op 80-jarige leeftijd overleed.

Vietnam heeft officieel geen hoogste leider, maar in de praktijk is de partijsecretaris van de Communistische Partij dat wel.

Lam had al tijdelijk de taken van het partijhoofd overgenomen, omdat de gezondheid van Phu Trong verslechterde. Afgevaardigden van de Communistische Partij steunden de benoeming van Lam unaniem. Het is onduidelijk of hij ook president blijft.

Anti-corruptie

De 67-jarige Lam werkte decennialang als ambtenaar en werd in 2016 minister van Openbare Veiligheid. In die functie was hij verantwoordelijk voor het anti-corruptiebeleid van de Communistische Partij. Pas recent, in mei, werd hij president van Vietnam.

De afgelopen jaren was er veel politieke onrust in Vietnam. Het land had de laatste twee jaar drie verschillende presidenten, omdat de presidenten steeds moesten aftreden. Dat was onder meer vanwege corruptie.

Vorige week viel het mee met de vakantiefiles, maar op deze tweede 'zwarte zaterdag' van het jaar is er zoals verwacht veel verkeersdrukte in Europa. Op het hoogtepunt stond er in Frankrijk 1053 kilometer file, meldt de ANWB. Ook terugkerend vakantieverkeer tikt deze keer aan.

De Route du Soleil, de Gotthardtunnel, de Brennerpas - op zaterdagen midden in de vakantie kun je er de klok op gelijk zetten dat je hier in de file terechtkomt. "De grootste knelpunten zien we op de vertrouwde plekken", beaamt Heleen de Geest van de ANWB.

"In Oostenrijk is het bijvoorbeeld heel druk op de A10 richting het zuiden, daar heb je ruim anderhalf uur vertraging. In Italië is er juist veel terugkerend verkeer vanaf het Gardameer." En ook de Route du Soleil maakt zijn reputatie waar; daar ziet de ANWB dat de vertraging aan het begin van de middag opgelopen is tot tweeënhalf uur.

Frankrijk wijst elk jaar twee 'zwarte' zaterdagen aan, de dagen waarop de meeste vakantiedrukte verwacht wordt. Bijna altijd is de tweede daarvan de drukste, omdat mensen dan niet alleen naar hun vakantiebestemming toe rijden, maar velen ook alweer naar huis terugkeren. Ook dit keer is er op de tweede zwarte zaterdag vertraging in beide richtingen, terwijl dat vorige week veel minder was.

Spelen ontvluchten of meemaken

Sowieso viel het op dat het vorige week meeviel met de files. Op het hoogtepunt stond er in Frankrijk 830 kilometer, en dat was minder dan de afgelopen jaren. "Ik denk dat vooral de Fransen zelf een ander moment gekozen hebben om vakantie te vieren", aldus De Geest. "Vorige week was de opening van de Olympische Spelen. Waarschijnlijk zijn Fransen daardoor eerder weggegaan om de drukte te ontvluchten of juist langer thuisgebleven om het mee te maken."

De jaarlijkse Canal Parade in Amsterdam is volgens de organisatie "soepel en vlot verlopen". Bij welhaast ideale weersomstandigheden genoten bezoekers op volle kades van de tachtig boten met deinende en dansende deelnemers die zich langzaam maar zeker door de grachten wurmden, meldt AT5.

De Canal Parade is het bekendste onderdeel van Pride Amsterdam, een week vol activiteiten die de emancipatie van de lhbti'ers een stukje verder moeten helpen. Vorige weekend trapte Pride Amsterdam af met een mars, vandaag varen de boten. Het thema is dit jaar #Together.

Mensen vieren massaal feest op Pride vandaag:

"In een polariserende samenleving komt de lhbtiqa+-community regelmatig onbedoeld tegenover elkaar te staan, in plaats van naast elkaar", stelt de organisatie. "Juist in een tijd waar regenboogidentiteiten internationaal vaker onder druk staan en mensen vrijheden verliezen, is het belangrijk dat iedereen elkaar weer weet te vinden."

Op de feestelijke Canal Parade leek dat zeker te lukken. De platbodem waarop het personeel van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis vrolijk stond te dansen, werd gevolgd door een boot met tientallen al net zo uitgelaten dansende medewerkers van een commercieel bedrijf. Een andere boot was dan weer voor Roze in Blauw, het lhbti-netwerk van de politie.

Hoe vrolijk ook, de Canal Parade is ook een dag van protest, zegt het COC, de belangenvereniging van lhbti'ers.

Uit Europees onderzoek bleek eerder dit jaar dat 65 procent van de Nederlandse lhbti'ers zegt op school slachtoffer te zijn geworden van pesterijen, spot, beledigingen en bedreigingen vanwege de seksuele geaardheid. "Ik ben gestopt met school omdat klasgenoten gewelddadig waren", zegt een 30-jarige Nederlandse non-binaire respondent in dat onderzoek.

Uit de Gezondheidsmonitor Jeugd van de Gemeente Amsterdam komt dit jaar eenzelfde beeld. Zo blijkt dat maar 43 procent van de leerlingen van de tweede en vierde klas van het voortgezet onderwijs in de stad het normaal vindt als twee mannen of vrouwen verliefd zijn op elkaar.

"De acceptatie neemt eigenlijk over de hele linie af. Geweld en discriminatie neemt toe. En dat is niet alleen binnen de regenbooggemeenschap, maar eigenlijk tegen allerlei minderheden" aldus Philip Tijsma van het COC in het NOS Radio 1 Journaal. "Daarom roepen we het kabinet op stevige maatregelen te nemen tegen discriminatie."

"Het begint natuurlijk op school", stelt Tijsma. "Je wilt eigenlijk dat iedereen in Nederland leert dat je met respect met elkaar omgaat, ongeacht onze onderlinge verschillen."

"Daarnaast willen we hogere straffen voor discriminerend geweld als mensen toch over de schreef gaan. Maar ook meer politiecapaciteit om te zorgen dat discriminatie tot op de bodem wordt uitgezocht. Als je weet dat er ongeveer 15.000 gevallen van discriminatie gemeld worden per jaar én daar worden tachtig mensen voor veroordeeld; dat is natuurlijk bijna niks. Dat moet echt anders."

Staatssecretaris Mariëlle Paul (Emancipatie) spreekt van een "uiterst zorgwekkende ontwikkeling" en wil "meer inzicht krijgen in mogelijke oorzaken van en oplossingen" voor de dalende lhbti-acceptatie, vooral onder jongeren. Paul voer vandaag ook mee in de botenparade, op de Youth Pride-boot.

Het Oekraïense leger claimt een Russische onderzeeër te hebben laten zinken en een luchtverdedigingssysteem te hebben beschadigd. Dat meldt persbureau Reuters. Het zou gaan om vier luchtverdedigingssystemen die staan op De Krim, en om de onderzeeër 'Rostov aan de Don' in de havenstad Sevastopol op de Krim.

Eerder vandaag zei het Oekraïense leger dat het een Russisch vliegveld, Morozovsk, had aangevallen. Daarbij was volgens het leger een munitiedepot geraakt waar geleide bommen lagen opgeslagen.

Het Russische persbureau Tass bevestigt dat het gebied vannacht is aangevallen door 55 Oekraïense drones, al spreekt het Russische ministerie van Defensie over 75 drones. De gouverneur van het gebied zegt dat er geen gewonden zijn gevallen. De aanval op de onderzeeër en de luchtverdedigingssystemen zijn nog niet bevestigd.

Vliegveld Morozovsk, waar de gevechtsvliegtuigen staan, ligt in de regio Rostov die grenst aan Oekraïne. De Oekraïense president Zelensky schrijft op Telegram dat Russische gevechtsvliegtuigen moeten worden vernietigd, "waar ze zich ook bevinden".

Ook noemt hij het aanvallen van Russische vliegvelden "redelijk eerlijk". "Dit is de enige manier om op realistische wijze bescherming te bieden aan ons volk. Alleen al deze week gebruikte Rusland meer dan 600 geleide bommen tegen Oekraïne."

Bij Oekraïense aanvallen zouden vannacht ook oliedepots en andere opslagplaatsen voor brandstof in de Russische regio's Rostov, Bolgorod en Koersk zijn getroffen. Dat brandstoftanks in Rostov in brand zijn gevlogen na een nachtelijke drone-aanval wordt ook bevestigd door het Russische persbureau Tass. Dit zijn beelden van de explosie na de aanval op het vliegveld Morozovsk:

De gouverneur van de regio Bolgorod meldt op Telegram dat er een oliedepot is geraakt bij een droneaanval. Een van de tanks vloog volgens Gladkov in brand. De brandweer wist het vuur snel te blussen en er vielen geen slachtoffers, schrijft hij.

Eerder dit jaar wist Oekraïne meerdere gevechtsvliegtuigen op de Morozovsk-basis te vernietigen, meldde persbureau Reuters destijds op basis van Oekraïense bronnen. Daarbij zouden zes Russische vliegtuigen zijn vernietigd en nog eens acht toestellen zwaar beschadigd zijn geraakt.

Nederlandse F16's

Oekraïne is vrij succesvol met het aanvallen van dit soort strategische doelen in Rusland, zegt defensiespecialist Patrick Bolder in het NOS Radio 1 Journaal. Maar aan het front verliezen de Oekraïense troepen juist terrein, onder andere in de regio Donetsk.

Deze week kwamen de eerste F-16's aan in Oekraïne, waar president Zelensky al lange tijd om vraagt. Volgens The Times zijn er zes gevechtsvliegtuigen door Nederland geleverd. Maar deze F-16's zullen niet direct een enorm verschil maken in de oorlog, zegt Bolder. Hij verwacht dat ze in eerste instantie niet worden ingezet in de aanval, maar om de eigen luchtverdediging te versterken.

"Oekraïne heeft een groot aantal luchtverdedigingssystemen, ook door het Westen geleverd. De Patriot is daar de meest aansprekende van. Maar Oekraïne is zo groot dat er altijd wel gaten in die luchtverdediging zitten. Die F-16 zou je kunnen proberen in te zetten om daar kruisraketten proberen tegen te houden en neer te schieten."

Met behulp van de gevechtsvliegtuigen kan ook mogelijk de Russische luchtverdediging worden verzwakt, zegt Bolder. "Als je dat hebt bereikt, kun je ook meer vrijheid in de lucht genereren voor de F-16's." Pas daarna kunnen ze volgens hem de grondtroepen gaan ondersteunen in de aanval.

Wie in Parijs de Olympische Spelen wil kijken moet vaak diep in de buidel tasten: kaarten van tientallen tot soms honderden euro's per stuk, hotelkamerprijzen die beginnen vanaf ongeveer 100 euro. En een colaatje (5 euro) of alcoholvrij biertje (8 euro) zijn eveneens flink aan de prijs. Toch zijn er ook evenementen waar je deze Spelen niet meteen je bankpas of creditkaart voor hoeft te pakken.

Bijvoorbeeld voor de sportwedstrijden die door de hele stad en daarbuiten plaatsvinden. Afgelopen week konden sportfans al snelwandelaars, tijdrijders en triatleten door de straten van Parijs voorbij zien komen. En op deze zaterdag staat het publiek al vroeg achter de hekken langs het parcours van de wegwedstrijd bij het wielrennen.

Gratis extraatje

Ook veel Nederlanders hebben een plaatsje weten te vinden. Herkenbaar aan de oranje kleding verzuchten ze dat het "fijn is dat dit tenminste gratis is, want de kaarten waren zo duur". De wegwedstrijd is voor de meeste mensen ook vooral een extraatje naast de dure betaalde evenementen. En wanneer je de lunch in de supermarkt haalt en je waterflesje bij een van de ruim 500 extra waterpunten in de stad bijvult, hoeft een dagje wielrennen kijken niet duur te zijn.

Om de Olympische Spelen voor iedereen toegankelijk te maken heeft Parijs in veel parken grote schermen neergezet. Als om 10.00 uur het hek open gaat bij Parc Monceau staan mensen al in de rij voor de tassencontrole. De parken zijn vooral een populaire plek voor veel Fransen om gezamenlijk te kijken de Franse sportprestaties. Het is dan ook doorlopen om een relaxte strandstoel te vinden in de schaduw van de bomen in het park.

Iets verderop in Parc Monceau legt Camilla in haar witte pak de judomatten recht. Naast het kijken naar sport is het meedoen en beleven ook belangrijk, legt Camilla uit. De letters CMR verwijzen naar haar Kameroense afkomst. Op de tatami oefenen zo'n tien kinderen onder haar leiding de heupworp. "De kinderen zijn heel enthousiast ondanks de brandende zon", vertelt ze. En zo zijn er in alle ruim 25 fanparken in de stad dagelijks sportsessies om aan deel te nemen.

Huldiging bij de Eiffeltoren

Het geluid van het afkloppen op de judomat wordt regelmatig overstemd door de Franse fans in het park. "Allez les bleus!", klinkt het vanuit de strandstoelen als er weer een Franse sporter in beeld is. Voor een meer internationale sfeer moet je meer in het hart van Parijs zijn. Bij Hôtel de Ville, het stadhuis van Parijs, is een groot terras gebouwd. Daar kunnen 2500 mensen tegelijk naar een groot scherm kijken, maar ook is er een podium met optredens.

Daarvoor moet je wel bereid zijn om in de rij te staan, net als voor veel andere gratis evenementen. Aan het begin van elke avond worden de Olympische medaillewinnaars gehuldigd in het Parc des Champions. Met uitzicht op de Eiffeltoren worden de winnaars een voor een op het podium geroepen. Het is een gratis alternatief op het TeamNL-huis (30 euro entree) waar de Nederlandse winnaars worden gehuldigd.

Nadeel is wel dat niet alle medaillewinnaars daar naar toe gaan. Voor een groep Nederlanders uit Someren maakt dat niets uit. Zij staan met de rood-wit-blauwe vlag te zwaaien, in het park tussen de sporters op het podium en de Eiffeltoren aan de overkant van de Seine. Zo staan ze recht in het beeld van de camera's, merken ze als ze op de schermen in het stadion kijken. "Als hier ook Nederlandse sporters naartoe komen, dan zijn we er weer", beloven ze elkaar. "Dan maken we er hier ook een feestje van!" En dat helemaal gratis.

Bij een explosie vannacht in een gebouw op de Nürburgring in Duitsland zijn 22 mensen gewond geraakt, van wie vier zwaargewond. Waarschijnlijk ontplofte er een fles met perslucht achter een box in de paddock op het racecircuit, waar de teams op dat moment hun auto's aan het voorbereiden waren, zegt de politie na een eerste onderzoek.

Volgens de organisatie is het gebied rond de plek van de explosie afgezet voor onderzoek door de recherche, die verder onderzoek doet naar het voorval. Er werden vier traumahelikopters en een aantal ziekenwagens ingezet om de gewonden naar het ziekenhuis te vervoeren.

Race gaat door

De race op het circuit in de Eifel die voor vandaag gepland staat, de zes uur durende ADAC Ruhr Cup-race, gaat gewoon door. De race is het hoogtepunt van het seizoen van de Nürburgring Endurance Series, waar in verschillende klassen wordt gestreden.

Op de kalender is het hoogzomer, maar overal in Nederland staat de heide alweer in bloei. Heidevelden kleuren vroeger dan gebruikelijk dieproze tot paars.

Zelfs Staatsbosbeheer toont zich verbaasd over wat er nu gebeurt. "Ik dacht: goh, nu al? Normaal is het inderdaad pas half of eind augustus dat de heide echt paars begint te worden", zegt boswachter Manon van Wesel bij Omrop Fryslân.

Vroeger was de bloei van de hei de eerste aankondiging van de herfst. Midden augustus begon het. Als de -r in de maand kwam was de bloei van de hei op z'n hoogtepunt. Maar door klimaatverandering kruipt de bloei steeds een stukje verder naar voren.

Op de Veluwe bijvoorbeeld bloeide de hei in 2022 ook al vroeger dan normaal. Een ontwikkeling die al jaren aan de gang is, concludeerde de Veluwse boswachter Imke Boerma toen. De enige uitzondering op de reeks was het jaar 2018 toen de zomer zo droog verliep dat de heide helemaal niet tot bloei kwam.

Paarse lappendeken

Maar dit jaar is de natuur er heel vroeg bij. Op het Mandeveld bij het Friese dorp Bakkeveen bijvoorbeeld zijn de paarse kleuren al duidelijk zichtbaar. "Het speelt al enkele weken", zegt boswachter Van Wesel. "Toen kwam het al langzaam in bloei. Dan zie je nog niet overal heel duidelijk, maar die paarse lappendeken heeft natuurlijk een aanloop."

"Het was lange tijd ontzettend nat, het zou goed kunnen dat de plant het daar goed op doet", vervolgt ze. "Helemaal nu we de afgelopen jaren veel last hebben gehad van langdurige droogte. Daar kreeg de heide een flinke knauw van."

Staatsbosbeheer bereidt zich voor op veel dagjesmensen, want bloeiende heide trekt altijd veel bezoekers.

De grote vraag is of de hei ook blijft bloeien, nu de plant al zo vroeg tot wasdom komt. Normaal staat er ongeveer een maand voor de bloei. Maar dit jaar kan het alle kanten op, zegt Van Wesel.

Misschien dat de uitbundige bloei ook snel weer voorbij is. "Dat zou wel kunnen. Want het kost de plant ook energie om in bloei te staan. Dat kan-ie maar een bepaalde periode doen", aldus de boswachter. "Maar het kan ook zomaar langer aanhouden, dat is allemaal afhankelijk van verschillende factoren. Als het te lang warm en droog wordt, kan een plant weer snel uitdrogen."

Het is niet onwaarschijnlijk dat premier Schoof met een handjevol ambtenaren en een stapel verhuisdozen over een maand op straat staat. Op 31 augustus verstrijkt de harde deadline van burgemeester Van Zanen van Den Haag en moeten het Torentje en het ministerie van Algemene Zaken (AZ) op het Binnenhofcomplex leeg zijn. Als dat niet zo is, volgt een dwangsom van 100.000 euro per week.

De kans op brand op het Binnenhof, waar een grootschalige renovatie aan de gang is, is zo groot dat Van Zanen uitstel van de verhuizing tot de kerst niet accepteert. Als vergunningverlener bepaalt de gemeente wie waar mag werken in de stad.

Hoekje van het complex

Hoe komt het dat een tijdelijke verplaatsing van een klein ministerie nog steeds niet is geregeld? Drie jaar geleden al vertrokken de Eerste en Tweede Kamer en de Raad van State van het Binnenhof. Maar in een hoekje van het complex, vlak bij het museum het Mauritshuis, wordt nog steeds doorgewerkt.

De gemeente snapt er weinig van. Volgens Van Zanen hebben de ambtenaren van toenmalig premier Rutte en het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) veertien jaar de tijd gehad om zich voor te bereiden. "Kom op zeg, veertien jaar! Als het zo belangrijk is, regel het dan."

Kijk hier naar een gesprek met burgemeester Van Zanen:

Is er in de periode-Rutte door het ministerie genoeg gedaan om de deadline deze zomer te halen? Het ministerie van Algemene Zaken wil niet ingaan op vragen hierover en verwijst naar een korte schriftelijke verklaring. Daarin staat dat de oorzaak ligt bij "zowel de fysieke veiligheid als staatsgeheime informatie, die raakt aan de nationale veiligheid die moet worden gewaarborgd".

Gehechtheid aan het Torentje

Het lukt dus niet om de computers met staatsgeheimen van Algemene Zaken op tijd en veilig aan te sluiten op de alternatieve locatie die het Rijksvastgoedbedrijf 3,5 jaar geleden al heeft aangewezen: het gebouw waarin onder andere het ministerie van Economische Zaken huist.

De boodschap is: we willen wel, maar we kunnen niet. Verder is er al veel personeel verhuisd (naar het gebouw van Binnenlandse Zaken) en gaat de ministerraad naar het Catshuis, staat in de verklaring.

In Den Haag gaat het verhaal dat de gehechtheid van oud-premier Rutte aan het Torentje een van de oorzaken is van het huidige probleem. Ook daar wil het ministerie niets over zeggen. Maar verschillende Haagse bronnen herkennen het beeld dat de ex-premier in elk geval geen vaart heeft gezet achter dit project.

Rutte heeft zich er niet persoonlijk mee bemoeid, zo zeggen bronnen tegen de NOS. De ambtenaren voerden de gesprekken, ook met het Haagse stadhuis. Maar dat overleg met Algemene Zaken verliep vaak stroef. De ambtenaren van Rutte bleven pittige eisen stellen aan de veiligheid van hun werkomgeving, wat het proces niet versnelde.

Waterkokers verboden

Maar hoe kan het dat op de alternatieve locatie in Den Haag nog geen veilige werkplek klaar is? Het Rijksvastgoedbedrijf geeft hierover geen nadere informatie. "Het is heel complex", aldus een woordvoerster, die spreekt over een "samenspel" tussen gebruiker (Algemene Zaken) en de eigenaar (Rijksvastgoedbedrijf). Die zwijgzaamheid komt ook door het juridische getouwtrek met de gemeente.

De harde opstelling van de gemeente heeft het Rijksvastgoedbedrijf overvallen, valt af te leiden uit de stellige aankondiging vorige week dat de premier nog wel een paar maanden kon blijven. Maar onverwacht is het nee van Van Zanen niet, aldus zijn woordvoerder.

Waarschuwende brandweerrapporten liggen er al jaren en alle mogelijke extra brandveilige maatregelen zijn al genomen. Er worden logboeken bijgehouden, er zijn alternatieve vluchtroutes en waterkokers zijn vanwege het ontstekingsmechanisme verboden in het Torentje en het ministerie.

Zeer brandbaar materiaal

Het acute probleem is het toegenomen brandgevaar. In de Eerste en Tweede Kamer wordt volop gerenoveerd en om schade te voorkomen is op veel plekken houten bekisting aangebracht, een zeer brandbaar materiaal.

Vluchtroutes zijn geblokkeerd vanwege de bouw. Stel dat een brand overslaat naar het nabijgelegen Mauritshuis en De Stier van Paulus Potter of Het meisje met de parel van Johannes Vermeer in vlammen opgaat? Op het stadhuis moeten ze er niet aan denken.

De kans is groot dat Van Zanen bij zijn besluit blijft, ook omdat hij in de gemeenteraad van links tot rechts, van coalitie tot oppositie, wordt gesteund. Gelijke monniken, gelijke kappen, is het gevoel dat leeft. Waarom moet een huurder bij een renovatie op tijd zijn huis uit en de premier niet?

Toch hebben Algemene Zaken en het Rijksvastgoedbedrijf nog hoop. "We willen er alles aan doen om dit tot een goed einde te laten komen", aldus de woordvoerster van die laatste partij. De instantie is bezig met een schriftelijke reactie die binnen twee weken klaar moet zijn. Dan zal duidelijk worden of premier Schoof en zijn handjevol ambtenaren echt hun biezen pakken.

Bij een terroristische aanslag op het populaire Lido Beach Hotel en het bijbehorende strand in de Somalische hoofdstad Mogadishu zijn zeker 32 doden gevallen en meer dan zestig mensen gewond geraakt.

Verwacht wordt dat het aantal slachtoffers nog zal oplopen. In de chaos die ontstond, was niet meteen duidelijk waar slachtoffers naartoe zijn gebracht.

Volgens de politie zijn vijf aanvallers doodgeschoten. Terreurbeweging Al-Shabaab heeft de verantwoordelijkheid opgeëist via zijn eigen radiozender.

De aanval begon gisteravond toen een terrorist zichzelf opblies bij de ingang van het hotel. De overige vijf aanvallers probeerden het hotel binnen te komen, maar schoten ook in de richting van het strand, waar op dat tijdstip veel lokale bewoners wandelden en groepjes mensen in het zand zaten. De politie is tot in de vroege ochtend in een schotenwisseling met de aanvallers verwikkeld geweest.

Ooggetuige Omar vertelt over wat hij precies zag:

Paniek

Iemand die de man die zichzelf opblies enkele ogenblikken voor dat gebeurde in een bomvest zag lopen, zegt tegen persbureau AP dat bij die explosie enkele van zijn vrienden zijn omgekomen of gewond zijn geraakt. "Meteen daarna begon het schieten, iedereen was in paniek, het was onduidelijk wat er precies aan de hand was. Ik zag gewonden en doden op de grond liggen." Hij zei erbij dat mensen probeerden beschutting te zoeken of weg te vluchten.

Een ooggetuige die de avond met vrienden doorbracht in het hotel zegt tegen persbureau DPA dat hij aan zijn arm gewond is geraakt bij de beschietingen en dat een vriend zwaargewond is geraakt aan zijn hoofd en in levensgevaar verkeert. Er brak volgens hem paniek uit in het hotel en op het strand. "Iedereen begon te rennen voor zijn leven."

Op beelden op sociale media is te zien dat mensen in paniek wegvluchten van het strand, terwijl anderen bloedend en schreeuwend in het zand liggen. Op de achtergrond zijn schoten te horen. De hulpdiensten konden aanvankelijk niet bij de slachtoffers komen, omdat er nog werd geschoten.

Het duurde uren voor mensen zekerheid kregen over het lot van familie of vrienden.

Al-Shabaab terug

Na jaren van geweld en aanslagen was het weer wat rustiger in Mogadishu. De islamitische terreurbeweging Al-Shabaab controleert nog wel andere delen van het land, maar was verdreven uit de Somalische hoofdstad. Mensen durfden weer naar het strand te gaan.

Maar de laatste maanden laait het geweld weer op met aanslagen op overheidsgebouwen en op hotels of restaurants waar mensen er een westerse levensstijl op nahouden, buiten het zicht van islamisten. Zo vielen er vorige maand elf doden bij een aanslag tijdens de EK-finale voetbal.

De Amerikaanse rockband Aerosmith stopt met optreden vanwege stemproblemen van frontman Steven Tyler. Dat heeft de band, bekend van hits als Dream On en Walk this Way, bekendgemaakt op sociale media.

De 76-jarige Tyler - echte naam Steven Victor Tallarico - liep vorig jaar september ernstige schade op aan zijn stembanden, met bloedingen als gevolg. Aerosmith was toen net begonnen aan een afscheidstournee door de Verenigde Staten en Canada, die oorspronkelijk tot begin komend jaar zou duren. De band moest door Tylers stemproblemen al meerdere concerten annuleren en stopt nu dus helemaal met optreden.

Tyler werkte maandenlang aan zijn herstel, schrijft de band. "We hebben hem zien worstelen, ondanks de hulp van het beste medische team aan zijn zij. Helaas is duidelijk dat een volledig herstel van zijn stemproblemen niet mogelijk is. Daarom hebben we, als goede vrienden, het hartverscheurende en moeilijke, maar noodzakelijke besluit genomen om te stoppen."

'Dream On' van Aerosmith, dat in 1973 uitkwam:

De rockgroep werd in 1970 opgericht in Boston. De samenstelling wisselde een paar keer, maar het grootste deel van de tijd bestond de band uit Steven Tyler (zang), Joe Perry (gitaar), Tom Hamilton (bas), Joey Kramer (drums) en Brad Whitford (gitaar). De band bracht vijftien studioalbums uit en werd in 2001 opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame in Cleveland.

In het bericht op sociale media bedankt de band de fans. "Sommigen van jullie reizen al vanaf het begin met ons mee en jullie zijn de reden dat we rock-'n-rollgeschiedenis hebben geschreven. Het is de eer van onze levens geweest dat onze muziek onderdeel werd van jullie leven."

Beschuldigd van seksueel wangedrag

Tyler werd de afgelopen jaren meerdere keren beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. In februari wees een Amerikaanse rechter een misbruikzaak af omdat de vrouw, die zei in de beginjaren van de band door de frontman te zijn gebruikt, volgens de rechter te lang gewacht met het aanklagen van Tyler.

Er loopt nog wel een andere misbruikzaak tegen de zanger, waarin de aantijging is dat Tyler in de jaren 70 een destijds 16-jarige meisje seksueel heeft misbruikt. Tyler heeft de beschuldigingen altijd ontkend.

De Amerikaanse staat Hawaï heeft een schikking getroffen van 4 miljard dollar (3,66 miljard euro) met slachtoffers en nabestaanden van de natuurbranden van vorig jaar die via de rechtbank een schadevergoeding eisten. Dat meldt de gouverneur van het eiland, Josh Green.

Onder meer elektriciteitsbedrijf Hawaii Electric was aansprakelijk gesteld voor de natuurbranden die ontstonden en aan meer dan honderd mensen het leven hebben gekost.

Vuur kon zich snel verspreiden

Op 8 augustus is het precies een jaar geleden dat de verwoestende natuurbranden uitbraken op het eiland Maui. Orkaan Dora raasde zo'n 800 kilometer ten zuiden van Hawaï. Door de harde wind waaiden tientallen stroompalen om. Hawaii Electric zou hebben verzuimd om de stroom uit te schakelen toen er sprake zou zijn van de zeer harde wind.

Ook wist het bedrijf dat de struiken en grassen onder de palen in brand konden vliegen en het vuur zich door de droogte extreem snel zou verspreiden. De natuurbranden legden de historische plaats Lahaina van 13.000 inwoners bijna volledig in de as. In totaal kwamen meer dan honderd mensen om het leven.

In totaal zijn er meer dan 600 rechtszaken aangespannen naar aanleiding van de natuurbranden. Onder meer ook tegen de staat Hawaï en de gemeente Maui.

Inwoners van Hawaï vertelden na de branden hoe zij slechts minuten hadden om te vluchten:

De overeenkomst tussen de partijen moet nog officieel worden vastgelegd. Gouverneur Green zegt in een verklaring dat er nu een principeakkoord is bereikt en dat de partijen de definitieve schikkingsovereenkomst naar verwachting snel zullen tekenen.

Hij hoopt de overeenkomst te kunnen teken voor 8 augustus, de dag dat de natuurbranden worden herdacht. Daarna moeten de uitbetalingen volgen.

Het lijkt er sterk op dat de AI-modellen van OpenAI en Midjourney om afbeeldingen te genereren zonder toestemming zijn getraind met beelden van Nederlandse makers. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en wordt bevestigd door vier experts. Daarmee hebben de techbedrijven mogelijk inbreuk gemaakt op het auteursrecht.

OpenAI wilde niet inhoudelijk reageren op het onderzoek, maar verwees onder meer naar de mogelijkheid voor beeldmakers om bezwaar te maken. Midjourney heeft niet gereageerd op onze vragen.

Gele jurk

Voor het onderzoek vroegen we de AI-modellen afbeeldingen te genereren in de stijl van verschillende bekende Nederlandse beeldmakers, onder wie Erwin Olaf, Eddy van Wessel en Dick Bruna. Daarbij vroegen we enkel om de stijl na te bootsen, zonder verdere aanwijzingen.

Daarbij kwamen telkens karakteristieke eigenschappen van bekende werken naar voren. Zo genereerden de AI-modellen afbeeldingen van vrouwen in een gele jurk, net zoals in een fotoserie van Erwin Olaf.

In het geval van Eddy van Wessel ontstonden er zwart-witafbeeldingen van oorlogsgebieden, scènes waar de fotograaf om bekendstaat. Ook werden afbeeldingen van Nijntje gegenereerd toen we om een afbeelding in de stijl van Dick Bruna vroegen. De rechthebbenden van Bruna geven geen toestemming om die afbeeldingen in dit artikel te gebruiken.

Opvallend is dat het maken van afbeeldingen in de stijl van bepaalde artiesten met DALL-E van OpenAI (het bedrijf achter ChatGPT) soms wordt geweigerd, omdat het in strijd is met hun voorwaarden. Door het opnieuw te proberen in een ander tabblad lukt het echter vaak alsnog.

De NOS legde de resultaten voor aan vier experts op het gebied van AI: Evangelos Kanoulas en Efstratios Gavves van de Universiteit van Amsterdam, Olya Kudina van de TU Delft en Noelle Cicilia van Brush AI. Zij zeggen allemaal dat hoewel het niet met 100 procent zekerheid te zeggen is, het er zeer sterk op lijkt dat de AI-modellen zijn getraind op de Nederlandse werken.

"Het gaat hier om een heel generieke omschrijving", zegt Kanoulas van de UvA. "Toch zijn de AI-modellen in staat om alleen op basis van iemands naam een associatie te maken met bijvoorbeeld een gele jurk."

Cicilia benadrukt dat een AI-model niet zelf creatief is. "Generatieve AI-modellen proberen slechts de data waarop ze zijn getraind zo goed mogelijk na te bootsen of te reproduceren."

"Als werken beschermd zijn, wordt een schending van het auteursrecht over het algemeen vrij snel aangenomen als iemand ermee aan de haal gaat", zegt Mirjam Elferink, advocaat intellectueel eigendomsrecht bij Elferink & Kortier.

Maar er is een uitzondering voor het verzamelen van openbare gegevens, legt Elferink uit. Deze uitzondering geldt bijvoorbeeld voor wetenschappelijke instellingen. Maar ook commerciële partijen kunnen hiervan gebruikmaken zolang rechthebbenden geen expliciet bezwaar hebben gemaakt: de zogeheten opt-out.

Voor de werken van Dick Bruna en Eddy van Wessel is er gebruikgemaakt van zo'n opt-out, waardoor mogelijk sprake is van een schending van het auteursrecht. Bij Erwin Olaf is dat niet het geval, zegt Shirley den Hartog, die nu zijn werk beheert: "We hebben voor zijn overlijden besproken dat het juist heel mooi zou zijn als mensen over de hele wereld met zijn werk bezig blijven."

Niet op de hoogte

"Het is goed om te weten dat de uitzondering op het auteursrecht in de wet is gekomen voordat deze AI-tools publiekelijk toegankelijk werden", zegt advocaat Elferink. Dat leidt volgens haar nu tot onduidelijkheid over de toepassing ervan op het trainen van AI-modellen.

"Het jammere is dat er in Nederland vooralsnog geen rechtszaken over dit onderwerp zijn geweest, waardoor de rechter zich nog niet over dit vraagstuk heeft kunnen uitspreken." In de Verenigde Staten lopen meerdere rechtszaken hierover tegen zowel OpenAI als Midjourney. Er zijn nog geen uitspraken.

Hanneke Holthuis, jurist bij beeldrechtenorganisatie Pictoright, vertelt dat veel beeldmakers niet bekend zijn met deze "kronkel van het auteursrecht". Niemand hield er volgens haar rekening mee dat opeens AI-modellen getraind zouden worden met publiekelijk beschikbare werken: "Je kan niet verwachten dat iemand een voorbehoud maakt voor iets wat op dat moment nog niet bestaat."

Opt-out

De Europese AI-wet, die sinds deze maand van kracht is, lijkt aan te sluiten bij de opt-outsystematiek. Beeldmakers moeten aangeven dat ze hun opt-outrecht willen gebruiken, techbedrijven moeten vervolgens transparant zijn over hoe modellen zijn getraind en kunnen aantonen dat ze geen inbreuk maken op auteursrecht.

Het probleem met opt-out is dat deze eigenlijk moet worden toegepast voordat AI getraind wordt met het werk, zegt Holthuis. "Eenmaal getraind, is het voor een AI-systeem moeilijk om specifieke data te 'ontleren'. Dit betekent dat werken die niet onder een opt-out zijn gepubliceerd voordat de AI werd getraind, mogelijk onomkeerbaar zijn gebruikt." Nederlandse beeldmakers kunnen op optoutnow.ai aangeven dat ze hun opt-outrecht willen gebruiken.

Goedemorgen! In Amsterdam varen tachtig boten mee in de Canal Parade en in Sneek beginnen de zeilwedstrijden tijdens de Sneekweek.

Eerst het weer: later in de ochtend ontstaan in de oostelijke helft van het land buien, mogelijk met een enkele klap onweer. In de middag en avond kan ook elders een bui vallen. De temperatuur ligt tussen de 22 en 24 graden. De wind is met kracht 2 tot 4 zwak tot matig en komt uit het westen.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

In het Verenigd Koninkrijk zijn vrijdag opnieuw rellen uitgebroken in de nasleep van de steekpartij in Southport. In de stad Sunderland in het noordoosten van het land raakten betogers slaags met de politie. Drie agenten raakten gewond en moesten naar het ziekenhuis, acht betogers zijn gearresteerd.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De Nederlandse BMX'ster Manon Veenstra heeft verrassend zilver gewonnen op de Olympische Spelen. In Parijs moest ze alleen de Australische favoriet Saya Sakakibara voor zich dulden. Laura Smulders, die in 2012 in Londen brons pakte, eindigde als vierde.

Fijne dag!

Bij een uitslaande brand in een woning van een zorginstelling in het Zeeuwse Arnemuiden is vannacht een 52-jarige vrouw om het leven gekomen.

In de instelling waren vannacht negen mensen aanwezig: acht bewoners en een medewerker die nachtdienst had. Een bewoonster overleed door de brand, drie mensen raakten zodanig gewond dat ze naar het ziekenhuis moesten. Vijf mensen konden ter plekke worden nagekeken door ambulancemedewerkers. Zij werden opgevangen in de buurt.

De brandweer rukte tegen 03.45 uur uit voor de brand aan het Bultengat in Arnemuiden. De brand woedde volgens een woordvoerder van de veiligheidsregio in de garage van een twee-onder-een-kapwoning waarin de cliënten van de zorginstelling wonen, en veroorzaakte korte tijd veel rook. Rond 04.30 uur meldde de brandweer dat het vuur was gedoofd.

De brand is vermoedelijk veroorzaakt door een storing in een koelkast. Dat laat de politie weten na onderzoek. "Er is in ieder geval geen sprake van een misdrijf", aldus de politie.

De buurt is geschrokken door de brand. "Het grijpt wel in hier in de buurt, ja", zegt buurman Jo Kodde tegen Omroep Zeeland. "Ik zag veel rook. En hier ook vlammen in het zijgebouw", zegt hij terwijl hij naar de zwartgeblakerde garage van de woning kijkt.

Burgemeester Marcel Fränzel van Middelburg laat in een korte verklaring weten mee te leven. "Mijn gedachten gaan uit naar de nabestaanden van het slachtoffer, de cliënten die gewond zijn geraakt en alle overige betrokken." De gemeente houdt maandagavond een bijeenkomst voor bewoners van Arnemuiden.