NOS Nieuws - Algemeen

Vier Marokkaanse vrachtwagenchauffeurs die sinds vorige week vermist waren in de grensregio tussen Burkina Faso en Niger zijn terecht. Ze bleken te zijn ontvoerd, maar zijn inmiddels vrijgelaten, is bekendgemaakt door de Marokkaanse transportvakbond.

De trucks van de vier waren een paar weken geleden vertrokken vanuit de Marokkaanse stad Casablanca, geladen met elektrische apparatuur. De bestemming was de Nigerese hoofdstad Niamey, zo'n 5000 kilometer verderop.

De reis leidde onder meer door het noordoosten van Burkina Faso. Dat is een gebied waar jihadistische groeperingen actief zijn en om die reden worden vrachtwagens er doorgaans geëscorteerd door het Burkinese leger. In dit geval hadden de vier truckers ervoor gekozen om zonder escorte te rijden. Zaterdag kwam het bericht dat ze vermist waren geraakt.

Gewapende ontvoering

Gisteravond kreeg de vakbond te horen dat de chauffeurs inmiddels veilig in Niamey zijn. Gewapende ontvoerders zouden hen vorige week hebben meegenomen naar een afgelegen bos. Details daarover ontbreken. Ook is onbekend hoe de vrijlating is verlopen. Zo is niet duidelijk of de Marokkaanse autoriteiten losgeld hebben betaald.

Volgens de transportvakbond verkeren de vier in goede gezondheid en keren ze snel terug naar Marokko. De vrachtwagens en de lading zijn nog spoorloos.

In zowel Burkina Faso, Niger als het aangrenzende Mali worden met grote regelmaat mensen ontvoerd door jihadistische groeperingen. Volgens de non-profitorganisatie Acled, die cijfers hierover bijhoudt, gebeurde dat vorig jaar in deze landen in totaal 439 keer.

Ongeveer 150 van deze ontvoeringen werden volgens Acled gepleegd door afsplitsingen van IS of al-Qaida. Wie achter de ontvoering van de vier Marokkaanse truckers zit, is vooralsnog onduidelijk.

Het aantal doden als gevolg van de hotelbrand in een Turks skiresort is opgelopen tot 76. Tientallen mensen raakten gewond. De eigenaar van het hotel en drie andere mensen zijn opgepakt in het strafrechtelijke onderzoek naar de dodelijke brand.

Het gaat om een hotel in de plaats Kartalkaya, in het noordwesten van Turkije. Er waren in totaal naar verluidt 237 gasten in het grotendeels houten gebouw. Het was druk in het hotel; het had een bezetting van 80 tot 90 procent, omdat veel studenten vrij waren.

Er zijn signalen dat de brandveiligheid van het pand niet op orde was. Een commissie van experts is ingesteld om de brand te onderzoeken. Vanmiddag maakte de minister van Justitie vier aanhoudingen bekend. Er is niet vermeld waarvan het viertal wordt verdacht.

De brand begon om 03.30 uur plaatselijke tijd op de vierde verdieping van het hotel Grand Kartal in de wintersportplaats. Op beelden uit de nacht is te zien dat een groot deel van het hotel van elf verdiepingen in brand staat, ook het dak en de bovenste verdiepingen.

Twee van de slachtoffers kwamen om nadat ze in paniek uit het gebouw waren gesprongen, vertelde gouverneur Abdulaziz Aydin vanochtend. Sommige gasten probeerden uit hun kamers te klimmen met behulp van aan elkaar geknoopte lakens en dekens.

'Brandmelders werkten niet'

Volgens meerdere overlevenden werkte het brandalarm niet. "Mijn vrouw rook dat er iets brandde", aldus Atakan Yelkovan, die op de derde verdieping verbleef. "Het brandalarm ging niet af." Hij wilde eerst naar boven vluchten.

Ski-instructeur Necmi Kepcetutan van het hotel vertelt dat hij sliep toen het vuur uitbrak. Hij slaagde erin het gebouw uit te komen en hielp nog twintig gasten om ook weg te komen. Volgens de ski-instructeur stond het hotel vol rook, wat het moeilijk maakte om de nooduitgangen te vinden.

De brandweer was sinds vannacht lang bezig met blussen. Een verslaggever op de Turkse tv meldde dat hulpdiensten lange tijd niet bij de achterkant van het gebouw konden komen.

Het hotel had 166 kamers. Op beelden die zijn gemaakt na het blussen is een enorme ravage te zien. De ongedeerde hotelgasten zijn in andere hotels in de buurt ondergebracht.

President Erdogan reageerde op X op de tragedie. "Ik bid om Gods genade voor de burgers die het leven lieten bij de brand in een hotel in Kartalkaya en ik wens een spoedig herstel voor de gewonden", schrijft de Turkse leider. Hij zei de situatie nauwlettend te volgen.

Het Nederlands ministerie van Buitenlandse Zaken zegt geen signalen te hebben dat er Nederlanders bij de brand betrokken waren. "We hebben geen hulpverzoeken van of over Nederlanders gekregen", zegt het ministerie.

Hoe de brand ontstond en waardoor er zoveel doden en gewonden konden vallen, is nog niet duidelijk. Op de vierde verdieping, waar de brand ontstond, was een restaurant, maar of dat iets te maken heeft met de oorzaak van de brand is nog niet duidelijk.

TV-zender NTV meldt dat de houten buitenkant van het hotel mogelijk heeft bijgedragen aan de snelle verspreiding van de vlammen.

De rechtszaak van prins Harry tegen de Britse krantengroep van mediamagnaat Rupert Murdoch begint vandaag. Harry klaagt samen met voormalig Labour-vicevoorzitter Tom Watson de News Group Newspapers (NGN) aan.

De Britse prins wil dat de rechter vaststelt dat topbestuurders van de nieuwsgroep op de hoogte waren van wijdverbreide schendingen van de privacy en die hebben verdoezeld. Het gaat volgens hen om onrechtmatige activiteiten van journalisten en privédetectives die tussen 1996 en 2011 voor de tabloids The Sun en News of the World werkten.

Het staat vast dat de krantengroep NGN honderden miljoenen ponden heeft betaald aan mensen van wie de telefoon was gehackt of over wie op een andere manier op onrechtmatige wijze informatie werd verzameld. Het bedrijf trof een schikking in meer dan 1300 rechtszaken van beroemdheden, politici en sporters, en mensen die met zulke personen samenwerkten of op een andere manier contact met ze hadden.

Tien weken lang

Eén van hen is prins William, de oudere broer van Harry en de Britse troonopvolger. William schikte in zijn zaak tegen NGN voor "een zeer groot bedrag", zegt het advocatenteam van Harry in gerechtelijke documenten.

Andere eisers hebben zaken geschikt, omdat ze anders mogelijk een juridische rekening van miljoenen ponden moesten betalen, zelfs als ze in het gelijk zouden zijn gesteld. "Ze schikten omdat ze moesten schikken", zei Harry in december tegen The New York Times. Hij wil er wel veel geld in steken: "Een van de belangrijkste redenen om dit door te zetten, is verantwoordelijkheid, omdat ik de laatste persoon ben die dat daadwerkelijk kan bereiken."

News of the World werd in 2011 opgeheven, maar uitgever Murdoch heeft altijd ontkend dat er ook bij The Sun sprake was van onrechtmatige activiteiten.

Voor de rechtszaak bij de High Court, de rechtbank waar grote civiele zaken worden behandeld, staan acht tot tien weken gepland. Er zal aandacht worden besteed aan specifieke claims van Harry en Watson, maar ook aan algemene beschuldigingen van wangedrag door NGN-medewerkers, onder wie redacteuren en andere hoge figuren.

Het advocatenteam van Harry zal aanvoeren dat de NGN-medewerkers de politie hebben misleid en valse verklaringen hebben afgelegd. Daarin zal worden verwezen naar een openbaar onderzoek naar media-ethiek dat in 2011-2012 werd gehouden. Ook zouden medewerkers van de tabloids een grootschalige doofpotactie hebben geleid waarbij miljoenen e-mails zijn verwijderd.

Een woordvoerder van NGN ontkende onlangs deze praktijken. "NGN zal een aantal getuigen oproepen, waaronder technologen, advocaten en senior personeel, om de bewering te ontkrachten."

Prins Harry verschijnt volgende maand ook zelf in de rechtbank, om te getuigen. Naast Harry zijn er nog andere beroemdheden die opgeroepen moeten worden of die al verklaringen hebben afgelegd. Dat zijn onder meer oud-premier Gordon Brown, acteurs Hugh Grant en Sienna Miller, zangeres Lily Allen en Heather Mills, de ex-vrouw van zanger Paul McCartney.

'Murdoch = maffia'

Tom Watson, die NGN vandaag dus ook aanklaagt, was een prominente figuur in een parlementaire commissie die onderzoek deed naar telefoonhacking naar aanleiding van het grote afluisterschandaal bij de krant News of the World. Hij was een van de belangrijkste ondervragers. Tijdens een hoorzitting in november 2011 vergeleek hij Rupert Murdochs bedrijf met de maffia.

Watson schreef ook een boek met de titel Dial M for Murdoch en is voorstander van strengere regelgeving voor de pers. Watson zegt dat zijn telefoon werd afgeluisterd toen hij betrokken was bij het onderzoek naar de Murdoch-kranten. Ook dat ontkent NGN.

Andere claims

Deze zaak staat los van de zaak over het afluisteren van telefoons die Harry aanspande tegen de Mirror Group Newspapers (MGN). De rechtbank oordeelde dat MGN-journalisten tussen 1996 en 2011 telefoons hebben gehackt en dat dit vanaf 1998 "wijdverbreid en gebruikelijk" was.

De krantenuitgever stemde er vorig jaar mee in om de prins een niet bekendgemaakt bedrag aan schadevergoeding te betalen, plus zijn juridische kosten, bovenop de bijna 165.000 euro die hem al door de rechters was toegekend.

Vorig jaar zijn in Nederland duizenden muskus- en beverratten meer gevangen dan in het jaar daarvoor. De stijging komt niet onverwacht. Door hoogwater in Duitsland liepen de holen van de knaagdieren daar onder water en trokken ze stroomafwaarts naar Nederland op zoek naar droge plekken.

De muskus- en beverratten worden bestreden omdat ze veel schade aanrichten. Ze graven holen en gangenstelsels waardoor dijken en kades verzakken.

De Unie van Waterschappen meldt dat in 2024 ruim 65.000 muskusratten zijn gevangen, een toename van 15.000. Het aantal gevangen beverratten ligt een stuk lager (bijna 2000, ruim 200 meer dan in 2023).

Gevangen aan de grens

De meeste muskus- en beverratten werden al meteen aan de grens met Duitsland gevangen, om te voorkomen dat ze in Nederland schade aanrichten.

De waterschappen zeggen dat de knaagdieren amper vijanden hebben en zich razendsnel voortplanten. "Een vrouwtjesmuskusrat kan drie tot vier keer per jaar jongen krijgen. Daarom zitten we er echt bovenop."

Ook zijn de dieren een gevaar voor de biodiversiteit. De muskus-en beverratten eten bijvoorbeeld riet en lisdodde. En dat is de doodsteek voor vogels als de zwarte stern en de kleine karekiet, zeggen de waterschappen. "Die juist leven in het riet."

DNA

Bij het opsporen van de muskus- en beverratten wordt steeds vaker gebruikgemaakt van DNA. In watermonsters kunnen DNA-sporen zitten en vervolgens zetten bestrijders op die plekken kooien en klemmen uit.

De waterschappen willen Nederland in 2034 zo goed als muskusratvrij hebben. Het doel is bereikt als er tegen die tijd in het binnenland minder dan 500 muskusratten per jaar worden gevangen.

Wie de milieuzone in Amsterdam-Oost inrijdt, komt daar een paal met maar liefst negen borden tegen. Die moeten duidelijk maken of je met je auto wel of niet verder mag, maar voor veel automobilisten wordt dat niet gelijk duidelijk.

Dat het zo veel verkeersborden zijn, heeft te maken met alle uitzonderingen die er zijn gemaakt. Zo mogen dieselauto's alleen naar binnen als ze minimaal het label 'emissieklasse 4' hebben. Grote bussen en vrachtwagens moeten van een nog hogere emissieklasse zijn.

Scooters mogen in principe alleen de milieuzone binnen als ze niets uitstoten, maar, zo is ook op de borden te lezen, er is een uitzondering gemaakt voor scooters die tussen 2011 en 2024 zijn ingevoerd. Voor taxi's gelden weer andere regels, zij mogen de milieuzone in als ze na 2009 gebouwd zijn.

Op de gok

Volgens stadsomroep AT5 leiden de verkeersborden tot verwarring bij automobilisten. "Je moet eigenlijk stoppen om alles eerst door te nemen", zegt iemand in een busje tegen de omroep. Een andere automobilist stelt voor om alles op één verkeersbord weer te geven. "Vooral omdat het er zoveel zijn.", zegt de vrouw. "Nu heb je niet eens de tijd om alles te lezen."

Een bestuurder van een dieselbusje kan niet aan de borden aflezen of hij wel of niet mag doorrijden: "Dat is een goede vraag, daar kom ik niet zo goed uit." Na een paar seconden turen, gokt hij erop dat zijn auto welkom is: "Ik heb een diesel, maar er zit nog maar 750 kilometer op de teller, dus hij is vrij nieuw."

Verplicht

De gemeente geeft tegenover AT5 toe dat het inderdaad veel verkeersborden zijn. "Het is een hele rij, omdat de milieuzone niet voor iedereen geldt. We zijn verplicht om deze borden te plaatsen, om ook te kunnen handhaven binnen de milieuzones voor auto's en brom- en snorfietsen."

Naast de verkeersborden zijn verschillende weggebruikers ook op andere manieren op de hoogte gebracht van de regels, zegt de gemeente. "We hebben Amsterdammers met een brom- of snorfiets en Amsterdamse ondernemers met een bestelbus of vrachtwagen de afgelopen jaren verschillende brieven gestuurd over de invoering van de zone."

Daarnaast is alle informatie ook online terug te vinden en is vandaag een publiekscampagne gestart. "Mensen die zich desondanks vergissen, krijgen de eerste maanden een waarschuwingsbrief op de mat met alle informatie over ontheffingen en ondersteuningsmaatregelen", aldus de gemeente.

De brandweer heeft in Los Angeles enkele natuurbranden geblust die gisteren waren uitgebroken. Het is in de Amerikaanse staat Californië nog altijd droog en het waait hard, waardoor het risico op natuurbranden nog niet is afgenomen. Daarnaast zijn de branden die twee weken geleden in Los Angeles uitbraken nog niet geblust.

In ieder geval één van de branden van gisteren, bij het Griffith Observatory in een park ten noorden van Los Angeles, lijkt te zijn aangestoken. De politie heeft een man aangehouden. Een andere brand ontstond langs een snelweg in het zuiden van de stad. De weg werd tijdelijk afgesloten.

Verder naar het zuiden, in Poway in de regio San Diego, woedde gisteren ook brand. Met een grote inzet van mensen en materieel wist de brandweer te voorkomen dat het vuur zich verder verspreidde.

Aanhoudende wind

Vandaag en de komende dagen staat er opnieuw een harde wind en zit er weinig vocht in de lucht, waardoor het vuur zich snel kan verspreiden. De Santa Ana-winden, die onvoorspelbaar zijn en gepaard gaan met extreem harde windstoten, hebben er de afgelopen weken toe geleid dat de bosbranden zo groot konden worden. Ze zijn opnieuw opgestoken.

Ook heeft het in delen van Californië al bijna 300 dagen niet geregend, waardoor de natuur is uitgedroogd. In het weekend wordt er lichte regen verwacht, maar dat zal weinig effect hebben.

Federale hulp

De afgetreden vice-president Kamala Harris en haar man Doug Emhoff vlogen gisteren na de beëdiging van president Trump van Washington naar Los Angeles, waar ze een ontmoeting hadden met brandweerlieden, vrijwilligers en slachtoffers van een van de verwoestende branden in Los Angeles, de Eaton-brand in Altadena. Harris en haar man wilden hen een hart onder de riem steken. Hun eigen huis, in Pasadena, is gespaard gebleven, zei Harris.

President Trump uitte gisteren in zijn toespraak kritiek op de hulpverlening onder president Biden en zei dat hij vrijdag naar Los Angeles gaat. Gouverneur Gavin Newsom van Californië heeft gezegd dat hij zijn hoop heeft gevestigd op federale hulp bij de wederopbouw van de getroffen gebieden.

Brandstichting

Newsom waarschuwt de bevolking om alert te blijven op nieuwe branden en verdachte situaties meteen te melden. Mensen krijgen het advies om hun gras niet te maaien, om te voorkomen dat er een vonk ontstaat die een nieuwe brand veroorzaakt. Ook hebben de autoriteiten inwoners opgeroepen een evacuatieplan te maken en noodpakketten in huis te halen.

Hoewel de meeste mensen oplettend zijn, heeft de brandweer ook te maken met brandstichters. Sinds het uitbreken van de branden zijn volgens CNN ten minste acht mensen aangehouden die bomen, struiken, lage begroeiing of afval in brand hadden gestoken.

Een vrouw die vorige week werd aangehouden, heeft volgens de politie verklaard dat ze "er plezier in had om chaos en verwoesting te veroorzaken". Een andere verdachte zei dat hij hield van de geur van brandende bladeren. 95 procent van de branden in Californië worden volgens de brandweer door mensen veroorzaakt, al dan niet opzettelijk.

Extra materieel

De brandweer heeft op strategische plekken extra materieel neergezet, zodat in geval van nood snel kan worden ingegrepen. De grootste zorg op dit moment is dat de branden in Eaton en Palisades weer oplaaien en dat de brandweer ze niet meer onder controle kan houden.

Door deze branden zijn de afgelopen weken meer dan 14.000 gebouwen in vlammen opgegaan en voor zover bekend zijn er 27 mensen om het leven gekomen.

Op een scheepswerf in Franeker wordt op dit moment gewerkt aan de renovatie van een zogenoemde Würzburg-radar. Dat systeem werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers op onder meer Terschelling gebruikt om het luchtruim boven Nederland in de gaten te houden. De grote schotel gaat binnenkort terug naar het eiland.

De Würzburg-radar is zo'n vijftien meter hoog en was in de jaren 40 één van de twee radars die in de duinen van het eiland stonden. De radar hoorde bij de Tigerstelling, een groot bunkercomplex op het eiland. In de Tweede Wereldoorlog werkten hier ruim 200 Duitse soldaten en het was hun taak om het luchtruim boven Nederland in de gaten te houden.

Dat deden ze met behulp van radarsystemen. Zo konden de Duitsers geallieerde vliegtuigen traceren en volgen. Sommige van deze radars hadden een bereik van meer dan 300 kilometer.

In bunker onder de grond

De radar die nu in Franeker is, komt uit het oorlogsmuseum in het Brabantse Overloon. "Een krijgertje", zo omschrijft Jort Spanjer van de stichting Bunkerbehoud Terschelling de radar. Daarmee doelt hij ook op de slechte staat waarin het gevaarte verkeerde. "We zijn inmiddels 100.000 euro verder, want er moest het nodige aan gebeuren", vertelt hij aan Omrop Fryslân. Met name het weer heeft grote invloed gehad op de historische schotel. Grote delen zijn verroest.

Hoewel de schotel terugkomt naar het eiland, komt de installatie niet op de oude plek in de duinen te staan. "We hebben met de gemeente en Staatsbosbeheer overlegd en we gaan een nieuwe bunker maken onder de grond, daar komt de radar in te staan", zegt Spanjer. "Zodat het allemaal gecombineerd kan worden tot een heel mooi museum."

In de duinen was volgens Spanjer geen optie, onder meer vanwege de risico's met harde wind en de mogelijkheid dat mensen erin klimmen. "De schotel is ook nog eens overal zichtbaar en ik denk niet dat de gemeente daar heel enthousiast van wordt." Hij verwacht dat de nieuwe bunker, inclusief gerestaureerde Würzburg-radar, over een paar jaar klaar is.

Een paar dagen voor de beëdiging van de nieuwe Amerikaanse president lanceerde Team Trump een eigen cryptomunt. Het gaat om een meme coin, een virtuele munt die niet bedoeld is als serieus beleggingsobject.

Hoewel dat ook op de site over de munt wordt benadrukt, wordt er toch fors geld in gestoken, ingegeven door alle aandacht rondom de inauguratie van Trump. Op een bepaald moment was de munt op papier zelfs 15 miljard dollar waard. Dus is de munt een enorm verdienmodel voor de bedrijven rond de nieuwe president.

"Onvoorstelbaar dat dit kan", zegt crypto-expert Dennis Post. Vooral cryptobedrijven lijken te profiteren. De cryptosector doneerde flinke sommen geld aan de campagne van Trump.

Trump-snuisterijen

"Have fun!", met die woorden prees Donald Trump zaterdag om precies 03.00 uur 's nachts het muntje aan. Hij postte het bericht op zijn eigen sociale medium Truth Social. Vanaf dat moment stroomden kopers toe.

De digitale munten werden uitgegeven door twee bedrijven. Het eerste is CIC Digital LLC, een bedrijf waarmee de Amerikaanse president al miljoenen verdiende aan digitale Trump-snuisterijen. Het andere heet Fight Fight Fight LLC en is pas een maand geleden opgericht in de Amerikaanse staat Delaware, dat bekendstaat als belastingparadijs.

Samen brachten de bedrijven 200 miljoen digitale Trump-munten op de markt. Zelf hielden ze er nog vier keer zoveel in eigen zak. Deze 800 miljoen munten worden in stapjes de komende drie jaar op de markt gebracht.

Potentieel miljarden

De eerste muntjes werden zaterdag verkocht voor 0,19 dollar, even voordat Trump ze aanprees bij het grote publiek. De waarde nam snel toe en bereikte een piek op zondag met 75 dollar per munt. Daarna daalde de waarde weer.

Rond het moment dat Trump zijn eerste speech hield als nieuwe president, gisteravond, schommelde prijs rond de 40 dollar. De munten zaten toen in ruim 800.000 verschillende digitale portemonnees.

Hoeveel het Trump en de mensen om hem heen heeft opgeleverd? "Dat is nu al tientallen miljoenen en het loopt nog veel verder op", zegt Frank van Weert, topman van Whale Alert, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het opsporen van cryptotransacties. De reserve van 800 miljoen stuks die de mensen achter de munt nog in de markt kunnen zetten, was gisteravond 33 miljard dollar waard.

Crypto bro's

"Het zou ook kunnen dat sommige partijen in het begin gratis munten hebben gekregen. Die delen dan mee in de winst." Van Weert doelt op grote cryptobedrijven als Binance, die vaak een deel van het kapitaal krijgen. In ruil daarvoor maken ze het mogelijk om de munt op hun platform te verhandelen.

Of dat bij de Trump-munt ook is gebeurd, is onduidelijk. Zeker is dat het van oorsprong Chinese Binance meeprofiteert. Het bedrijf wist al vroeg grote aantallen munten in handen te krijgen. Die waren gisteravond ruim 2 miljard dollar waard.

Ook andere grote handelsplatformen als Bybit en Kraken vergaarden kapitalen van honderden miljoenen. "Het project lijkt duidelijk een manier om de crypto bro's te paaien", zegt Van Weert.

Mag het eigenlijk?

"Voorlopig lijkt alles te kunnen in Amerika onder deze president. En het gebeurt steeds openlijker en brutaler", zegt Dennis Post, crypto-expert van consultantkantoor EY. In Europa zou het niet meer door de beugel kunnen, zegt Post, sinds de nieuwe MiCar-regels afgelopen jaar ingingen.

Ook advocaat Woody Jansen de Lannoy denkt dat Trump en zijn mensen net binnen de grenzen blijven, maar dat kan veranderen. "Team Trump kan niet zomaar de overige 800 miljoen munten die ze nog hebben, dumpen. Dan grijpt de toezichthouder wel in."

Toch zijn er al aanwijzingen dat er mogelijk sprake is van handelen met voorkennis, waarbij miljoenen is verdiend, zegt Van Weert. "Een normaal persoon zou hier niet mee wegkomen. Het is best wel eng dat dit kan. De originele belofte waar crypto mee begon, lijkt nu toch echt wel te zijn gestorven."

Melania-coin

De Trump-coin is niet de eerste cryptomunt met steun van Trump. In september werd de World Liberty Financial Token gelanceerd, met steun van de zoons van de president en met Donald Trump als Chief Crypto Advocate.

Melania Trump, de vrouw van de president, lanceerde afgelopen zondag ook een eigen munt. Die heeft een marktwaarde van ruim 900 miljoen dollar.

In de reeks van decreten die president Trump op de dag van zijn aantreden tekende, zat er ook één bij waarmee gratie wordt verleend aan meer dan 1500 Amerikanen die zijn vervolgd voor hun rol bij de bestorming van het Capitool. Van anderen wordt hun celstraf drastisch ingekort, waardoor ze direct kunnen vrijkomen. Voor veertien veroordeelden die de zwaarste vonnissen hoorden, vervalt bij elkaar meer dan honderd jaar gevangenisstraf.

Trump had al aangekondigd dat hij velen gratie zou verlenen, maar er werd rekening mee gehouden dat hij de zwaardere zaken individueel zou willen beoordelen. "We gaan het allemaal uitzoeken", zei hij eerder. Maar gisteren was zijn verhaal vanuit het Oval Office eenduidig en sprak hij over 'gijzelaars' die lang genoeg hebben vastgezeten.

Onder de veroordeelden die nu vrijkomen, is ook voormalig leider van de rechts-extremistische Proud Boys, Enrique Tarrio. Hij kreeg in september 2023 22 jaar gevangenisstraf opgelegd voor zijn rol bij de bestorming van het Capitool, de hoogste straf die werd gegeven.

Tarrio was destijds niet in Washington, maar stuurde de bestorming op afstand aan. Hij werd veroordeeld voor zogenoemde opruiende samenzwering.

Oath Keepers

Ook Proud Boys-lid David Dempsey, die 20 jaar cel kreeg voor het gebruiken van zwaar geweld, zal vrijkomen. Hij ging op 6 januari 2021 agenten te lijf, waarbij hij onder meer een vlaggenstok en pepperspray gebruikte.

Verder gaat een streep door de 18 jaar celstraf die Stewart Rhodes kreeg. Hij is de oprichter van de ultranationalistische Oath Keepers. Dat is een van de burgermilities die deelnamen aan de gewelddadige bestorming van het parlement in Washington.

Bekijk hier hoe Rhodes vrij werd gelaten:

Het decreet van Trump maakt in één klap een einde aan een van de omvangrijkste onderzoeken van de Amerikaanse justitie ooit. Zaken die nog lopen, komen te vervallen.

Een paar weken geleden liet justitie het onderzoek al vallen naar de eigen betrokkenheid van Trump bij de bestorming en pogingen om de verkiezingsuitslag te manipuleren. Dat was nadat duidelijk was geworden dat Trump opnieuw president zou worden en na een uitspraak van het Hooggerechtshof dat oordeelde dat de president gedeeltelijk aanspraak kon maken op immuniteit.

Trump heeft de dag van de bestorming van het Capitool "een ongelooflijk mooie dag" genoemd. "Ze waren daar met een hart vol liefde", zei hij over de bestormers. Met de massale gratie wil Trump het narratief over 6 januari 2021 verder herschrijven, legt correspondent Rudy Bouma in deze video uit:

De gratieverleningen hebben geleid tot felle reacties onder de Democraten. "Donald Trump luidt gouden tijden in voor mensen die de wet overtreden en de regering omver proberen te werpen", reageerde Chuck Schumer, de Democratische leider in de Senaat.

Nancy Pelosi, de Democratische voormalig voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, sprak van een "ongekende belediging voor het justitiële systeem en voor de helden die fysieke en mentale verwondingen hebben opgelopen toen ze het Capitool, het Congres en de Grondwet beschermden".

Bij de bestorming raakten zo'n 140 agenten gewond, onder meer bij aanvallen met ijzeren staven, stokken en chemische substanties. Vier mensen kwamen om het leven, onder wie een Trump-aanhanger die door een agent werd beschoten toen ze door een vernielde ruit wilde klimmen.

Persbureau AP sprak met oud-agent Michael Fanone, die tijdens de rellen bewusteloos raakte en een hartaanval kreeg nadat een Trump-aanhanger een stroomstootwapen tegen hem had gebruikt. Hij zei: "Dit is voor wie de Amerikanen hebben gestemd. Hoe reageer je op zoiets?" Over de bestormers zegt hij: "Dat zijn lafaards. Hun kracht zat in de aantallen en hun kudde-mentaliteit."

Bekijk hieronder een terugblik op de bestorming van het Capitool:

Op de Indonesische eilanden Bali en Java zijn zeker 25 doden gevallen door overstromingen en aardverschuivingen. Een aantal mensen wordt vermist, melden de autoriteiten. Het natuurgeweld is het gevolg van aanhoudende regen en harde wind.

De meeste doden werden op Java geteld. Daar kwamen zeker zeventien mensen om het leven. "Sommigen waren aan het vissen of zochten beschutting toen ze werden meegesleurd door de overstromingen", aldus Bergas Catursari, hoofd rampenbeheersing in Midden-Java.

Sommige slachtoffers werden bedolven onder de modder. Het zwaarst getroffen district op Java is Petungkriyono.

Rotsblokken

Op Bali vielen er rotsblokken op een huis in het dorp Pikat. Daar vielen vier doden en vier gewonden. Een ander huis in Ubung Kaja werd bedolven onder aarde en puin. Ook daar kwamen vier mensen om. Met speurhonden wordt gezocht naar vermisten. Ook worden graafmachines ingezet. Het reddingswerk wordt bemoeilijkt door het slechte weer en het steile terrein.

De autoriteiten hebben gewaarschuwd dat de aanhoudende stortbuien nog meer natuurrampen kunnen veroorzaken, zoals plotselinge overstromingen. Vooral in de buurt van berghellingen en rivieren lopen mensen gevaar.

Het regenseizoen op de Indonesische eilanden duurt van november tot april. In het westen van Java kwamen afgelopen maand al twaalf mensen om door overstromingen en begin november vielen er op Sumatra tientallen doden door natuurgeweld.

Driekwart van de gemeenten duikt de komende jaren samen voor miljarden euro's in de rode cijfers. Dat blijkt uit een berekening van accountantsbureau BDO, dat elk jaar de meerjarenbegrotingen van alle gemeenten in Nederland tegen het licht houdt. Het valt op dat veel gemeenten keuzes maar blijven uitstellen, in de hoop dat het Rijk toch nog bijspringt.

Slechts een kwart van de 342 gemeenten blijkt de komende drie jaar een positieve begroting rond te kunnen krijgen. Samen verwachten zij in die periode een overschot van 1,4 miljard euro te realiseren. Bij de overige driekwart komt het tekort volgens de berekeningen van BDO uit op 5,2 miljard euro.

De geldproblemen bij de gemeenten komen niet uit de lucht vallen, maar ze nemen wel steeds verder toe. Een jaar geleden rekende BDO nog uit dat een kwart van de gemeenten de komende jaren tekorten zouden oplopen. Volgens BDO hebben Nederlandse gemeenten nu samen weliswaar 41 miljard euro aan reserves, maar zijn niet alle reserves te gebruiken om de gaten in de begroting te dichten.

Ravijnjaar

De grootste problemen vinden volgend jaar plaats, waarin de tekorten volgens BDO zullen oplopen naar 1,4 miljard euro. In dit zogenoemde 'ravijnjaar' wordt vanuit het Rijk flink gekort op de bijdrage aan gemeenten. Veel colleges weten voor taken als de Jeugdzorg niet hoe ze die financieel moeten rondbreien.

Marc Steehouwer van BDO stelt dat veel gemeenten hopen op extra geld van het Rijk. Mede daarom wordt het doorhakken van knopen uitgesteld. "Begin 2026 zijn er ook gemeenteraadsverkiezingen. Als colleges nu pijnlijke keuzes maken, kunnen de huidige partijen in het college worden afgestraft."

Dat laatste valt BDO op in de nageplozen meerjarenbegrotingen. Gemeenten die met het oog op de overheidskortingen hebben besloten om te gaan bezuinigen, hebben nog niet concreet gemaakt hoe ze dat gaan doen. Als die knoop is doorgehakt, vallen die klappen bij buurthuizen, het onderhoud van groen en subsidies. Ook worden zaken als onroerende zaakbelasting, parkeertarieven en leges verhoogd.

Volgens Steehouwer zijn zulke maatregelen niet altijd nodig: "Gemeenten mogen ook echt goed naar hun eigen organisatie en keuzes kijken. Is nu alles wat je plant en doet nodig? Niet alleen gemeenten zijn aan zet, ook het Rijk. Je kunt niet als gemeente blijven wachten tot het Rijk over de brug komt. Dat gaat het niet oplossen."

Gemeenten dreigden eerder naar de rechter te stappen als de rijksoverheid niet met geld over de brug zou komen voor onder meer jeugdzorg:

De formatiegesprekken in Oostenrijk voor een rechtse regering lopen voortvarend. De rechts-radicale FPÖ en de christendemocratische ÖVP zijn gisteren de inhoudelijke onderhandelingen begonnen. Nu een FPÖ-regering realistisch lijkt, neemt het verzet van maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en de oppositie toe.

Na de verkiezingen weigerde de ÖVP, net als alle andere partijen, een coalitie met verkiezingswinnaar FPÖ, zolang de omstreden Herbert Kickl aan het roer staat. Na het opstappen van ÖVP-bondskanselier Nehammer viel die blokkade weg en begonnen de onderhandelingen voor een rechtse regering, met Kickl als beoogde bondskanselier.

Kickl, bekend om harde uitspraken over migranten en de rechtspraak, slaat de laatste weken een voorzichtigere toon aan. De ÖVP wordt niet langer aangevallen, "niemand in de partij" wil de EU nog verlaten en het leven zal duurder worden vanwege noodzakelijke bezuinigingen, aldus Kickl. De FPÖ-leider bereidt zich zichtbaar voor op het kanselierschap.

Als de coalitievorming slaagt, krijgt Oostenrijk voor het eerst een FPÖ-bondskanselier. Samen met het Hongarije van Viktor Orbán en het Slowakije van Robert Fico ontstaat dan een conservatief, Ruslandgezind blok in Midden-Europa. Later dit jaar komt daar waarschijnlijk Tsjechië bij, waar de populist Andrej Babiš aan kop gaat in de peilingen voor de verkiezingen in oktober.

Opgedoken video

De twee partijen onderhandelen nu in dertien subgroepen over de details. Een belangrijke hobbel werd vorige week al genomen: het geld. Er moest dringend een gat in de begroting worden gedicht, om te voldoen aan de EU-begrotingsregels. De twee partijen kondigden voor 6,3 miljard euro aan bezuinigingen aan, vooral op klimaatgebied. Subsidies voor elektrische auto's en zonnepanelen verdwijnen, evenals geld voor bijscholing.

De vraag is of de ÖVP de rijen gesloten houdt. Binnen de partij bestaat weerzin tegen samenwerking met de rechts-radicale partij, onder meer vanwege het verzet van de FPÖ tegen sancties tegen Rusland en zijn rol in een groot spionageschandaal. Het zou Oostenrijks positie en aanzien in het Westen verzwakken, zo vrezen de christendemocraten.

Voor de ÖVP is het van belang dat de partij naast Buitenlandse Zaken ook de cruciale ministeries Justitie en Binnenlandse Zaken bemachtigt, om te voorkomen dat de FPÖ net als tijdens de vorige regeerperiode misbruik maakt van de veiligheidsdiensten. Dat zijn omvangrijke eisen voor de juniorpartij in de coalitie.

De relatie tussen de formerende partijen is al onder druk komen te staan door een opgedoken video van FPÖ-kopstukken, gepubliceerd door Der Standard. Aan een Stammtisch in een Weens café wordt de ÖVP door FPÖ'ers een "machtsbeluste" partij "in erbarmelijke staat" genoemd, die eigenlijk naar de oppositiebanken moet worden verwezen.

ÖVP-leider Stocker, die Kickl eerder een 'veiligheidsrisico' noemde, verzekert nu "zijn waarden nooit op te geven" en duidelijke grenzen te trekken. Maar hij zit klem: er lijkt geen alternatief, nu de onderhandelingen met de centrumlinkse SPÖ en liberale NEOS zijn mislukt. Wat rest zijn nieuwe verkiezingen, maar zijn partij is in de peilingen naar een dieptepunt van 18 procent gezakt. De FPÖ groeit juist verder.

Persvrijheid onder druk

In reactie op de publicatie van Der Standard viel de FPÖ de 'linkse stasi-krant' hard aan. Ook stelde een vooraanstaande FPÖ'er voor subsidies voor de vrije pers stop te zetten. De Oostenrijkse Vereniging van Hoofdredacteuren sloeg daarop alarm. Zij waarschuwen dat de persvrijheid wordt bedreigd met de FPÖ in de regering. Ook de publieke omroep ÖRF vreest drastische bezuinigingen en politieke inmenging.

De omroep is niet de enige die zich roert. Een groep van 150 vooraanstaande kunstenaars roept de ÖVP in een open brief op niet met de FPÖ in zee te gaan. "Het zal het grootste kapitaal van Oostenrijk vernietigen: het wereldwijde aanzien als land van kunst en cultuur."

Ook de baas van de Kamer van Koophandel, tevens ÖVP-coryfee, roert zich. Hij vreest schade aan de Oostenrijkse export als de FPÖ geen afstand doet van complottheorieën en de wens om van Oostenrijk een 'fort' te maken.

De vraag is of Kickl bereid is verder afstand te doen van zijn radicale standpunten of dat hij, gesteund door de goede peilingen, juist de ÖVP op de knieën weet te krijgen. De gesprekken vinden nu op een geheime locatie plaats. Wanneer een deal kan worden verwacht, is onduidelijk.

Het treinverkeer tussen Utrecht Centraal en Driebergen-Zeist is hervat. Gisterochtend vroeg kwam het stil te liggen, nadat een passagierstrein van de NS op een spoorwegovergang in Bunnik op een graafmachine was gebotst. Die was stilgevallen op de overgang.

De botsing veroorzaakte veel schade aan de intercity, spoorwegovergang en de bovenleiding. ProRail sprak van veel herstelwerk. "Uiteindelijk hebben we de beschadigde overweginstallatie moeten vervangen", zegt een woordvoerder.

De graafmachine met aanhanger kwam gisteren rond 06.00 uur stil te staan op de spoorwegovergang. Een intercity naar Arnhem botste er met hoge snelheid tegenaan. De treinmachinist raakte hierdoor lichtgewond.

Machinist nog thuis

"Het gaat naar omstandigheden goed met hem", zegt een woordvoerder van NS. De man is vandaag nog niet aan het werk, hij zit thuis. "Je kunt je voorstellen dat hij zich kapot is geschrokken."

In de trein zaten zeven passagiers. Zij bleven ongedeerd. De bestuurder van de graafmachine wist op tijd weg te komen. "Zijn motor viel uit toen hij op het spoor stond", zei een woordvoerder van ProRail gisteren tegen RTV Utrecht. "Hij heeft de klap gevoeld, maar is heelhuids net op tijd uit het voertuig gekomen."

Een omstander filmde het moment van de botsing:

De Taliban in Afghanistan hebben twee Amerikaanse gevangenen vrijgelaten in ruil voor een Afghaan die al jaren vastzit in de VS. Een van de Amerikanen is Ryan Corbett, die in augustus 2022 werd ontvoerd in het land.

Corbett woonde in Afghanistan ten tijde van de val van de Afghaanse regering in 2021. Die regering werd door de VS gesteund. Corbett was met zijn familie teruggekeerd naar de VS, maar was op zakenreis in Afghanistan toen hij werd ontvoerd.

Wie de tweede Amerikaan is, is nog onduidelijk. Amerikaanse media noemen onder anderen William McKenty. Over hem is weinig bekend, ook niet wat hij in Afghanistan deed. Dat zou mede op verzoek van zijn familie zijn geweest.

De Afghaan die vrijkomt, is Khan Muhammad, die in oktober 2016 werd opgepakt in de buurt van Jalalabad, in de noordoostelijke provincie Nangahar. Hij had zich volgens de VS schuldig gemaakt aan de handel in opium en heroïne naar de VS. Daarmee wilde hij raketaanvallen op Amerikaanse militairen financieren. Ook zou hij achter aanvallen op Afghaanse regeringsdoelen hebben gezeten.

Boer was informant

Khan Muhammad werd een jaar na zijn aanhouding uitgeleverd aan de VS en veroordeeld tot levenslang. Hij zat zijn straf uit in Californië. De Afghaan kwam destijds op de radar van de Amerikanen na een tip van een lokale boer. Die man verklaarde zich daarna bereid om als informant te werken en nam gesprekken op die hij voerde met Muhammad.

Het zou eigenlijk de bedoeling zijn geweest de gevangenenruil af te ronden onder het presidentschap van president Biden, maar door slechte weersomstandigheden zou er vertraging zijn ontstaan. Daarbij zouden de Taliban volgens een bron van CNN er de voorkeur aan hebben gegeven de nieuwe president Trump met de eer te laten strijken.

Qatar heeft bemiddeld bij de gevangenenruil. Muhammad zou zijn overgebracht naar Doha en ook de twee Amerikanen zouden Afghanistan hebben verlaten.

De familie van Corbett heeft zijn vrijlating bevestigd en bedankt Biden, Trump en bemiddelaar Qatar.

Twee Amerikanen nog vast

Er zitten nog twee Amerikanen vast in Afghanistan. De ene is George Glezmann, die onderhoudsmonteur was bij de luchtmacht. De tweede is Mahmood Habibi, een Afghaanse Amerikaan die in het land werd opgepakt na de Amerikaanse raketaanval in Kabul waarmee al-Qaida-leider Ayman al-Zawahri in 2022 werd gedood. De Biden-regering zou hebben geprobeerd hen onderdeel te maken van de gevangenenruil, maar dat is mislukt.

Bij een brand in een hotel met elf verdiepingen in een skioord in het noordwesten van Turkije zijn slachtoffers gevallen: tien mensen zijn om het leven gekomen en 32 mensen raakten gewond. Dat melden de plaatselijke autoriteiten.

De brand begon om 03.30 uur plaatselijke tijd op de vierde verdieping van het hotel Grand Kartal in de wintersportplaats Kartalkaya. Op beelden uit de nacht is te zien dat een groot deel van het hotel in brand staat, ook het dak en de bovenste verdiepingen.

Twee mensen kwamen om het leven nadat ze in paniek uit het gebouw waren gesprongen, meldde de gouverneur in een live-uitzending van staatszender TRT. Sommigen probeerden met aan elkaar geknoopte lakens aan de vlammen en de rook te ontkomen.

Beelden van de brand:

De brandweer is sinds vannacht bezig met blussen, zegt gouverneur Aydin van de provincie waar het skiresort ligt. Er waren in totaal 234 gasten in het deels houten gebouw. De brand is volgens de gouverneur inmiddels grotendeels onder controle. De ongedeerde hotelgasten zijn in andere hotels in de buurt ondergebracht.

Het vuur is waarschijnlijk ontstaan op de verdieping waar een restaurant was, maar de oorzaak van de brand is nog niet duidelijk.

Het Turkse OM heeft een strafrechtelijk onderzoek aangekondigd. Daarnaast is er een commissie van deskundigen in het leven geroepen om de brand te onderzoeken. Vier Turkse ministers zijn naar de plaats van de brand gegaan om poolshoogte te nemen.

President Erdogan reageerde op X op de tragedie. "Ik bid om Gods genade voor de burgers die het leven lieten bij de brand in een hotel in Kartalkaya en ik wens een spoedig herstel voor de gewonden", schrijft de Turkse leider. Hij zei de situatie nauwlettend te volgen.

Populaire wintersportplaats

Kartalkaya is een populaire wintersportplaats in Turkije. Er kan zo'n 120 dagen per jaar worden geskied, van eind december tot eind maart. In het weekend komen er veel toeristen uit Ankara en Istanbul, maar ook Nederlandse reisorganisaties bieden reizen aan naar het skioord.

Een verbod op groepen chemische stoffen moet een einde maken aan het kat-en-muisspel tussen de overheid en producenten van designerdrugs. Vandaag buigt de Eerste Kamer zich over een wetsvoorstel dat in één klap meerdere zogeheten 'nieuwe psychoactieve stoffen' verbiedt.

Nu moeten synthetische drugs nog stuk voor stuk op de Opiumlijst worden gezet. Dat kost veel tijd en zodra een middel wordt verboden, passen de makers een molecuul aan, zodat het een andere stof wordt. Het middel is dan weer legaal.

Een voorbeeld is de designerdrug 3-MMC, die de nodige problemen veroorzaakt. Het kwam op de markt nadat voorganger 4-MMC was verboden. Toen ook 3-MMC op de Opiumlijst belandde, pasten producenten de formule opnieuw aan en ontstond 2-MMC. Dit middel is vooralsnog legaal, maar de werking is niet of nauwelijks anders dan zijn verboden soortgenoten.

Vrijstaat

Met de nieuwe wet, die al door de Tweede Kamer is aangenomen, zou de hele stoffengroep in één keer verboden zijn. Het zou de internationale handel en productie van dit soort designerdrugs moeilijker maken. Daarnaast moet het de indruk wegnemen bij gebruikers dat deze stoffen minder schadelijk zijn dan de verboden drugs, alleen maar omdat ze legaal zijn.

Politie en justitie pleiten al jaren voor zo'n wetswijziging. Volgens de politie zijn de gezondheidsrisico's van designerdrugs groot. Bovendien zijn de meeste stoffen in het buitenland al wel verboden, terwijl handelaren de drugs hier ongestoord online kunnen verkopen.

"Dat schaadt onze reputatie en maakt Nederland een vrijstaat voor criminele groeperingen", zegt Willem Woelders, landelijk portefeuillehouder drugs bij de politie. Volgens hem is er een verband met de illegale drugsindustrie. "Dat gaat gepaard met bedreigingen, aanslagen en ernstige risico's zoals explosies in illegale laboratoria zonder veiligheidsmaatregelen."

Toch zijn er ook tegenstanders van strengere regelgeving. Zo vindt Kaj Hollemans, adviseur van de campagne 'Normaal over drugs', dat er met een kanon op een mug wordt geschoten. "De groep die designerdrugs gebruikt, is maar klein en het zijn meestal bewuste gebruikers", zegt hij.

Hollemans voorspelt dat de illegale markt de handel meteen zal overnemen. "Mensen die het willen gebruiken, blijven dat toch wel doen en moeten dan naar schimmige types. Het is een illusie dat iets niet meer wordt gebruikt als het wordt verboden."

Drie groepen

In de wet staan drie stofgroepen vermeld. Die bootsen de werking van MDMA, cannabis en heroïne na.

De eerste groep zie je nu het meest in Nederland, vertelt Jorrit van den Berg, onderzoeker verdovende middelen bij het Nederlands Forensisch Instituut. "Dat zijn bijvoorbeeld 3-MMC, 4-MMC en 3-CMC."

Synthetische cannabinoïden worden vooral geëxporteerd naar het buitenland. De laatste groep bestaat uit fentanyl-achtigen. "Die staan vooral op de lijst vanwege het acute gevaar dat de stoffen met zich meebrengen bij gebruik, dat zie je ook in Amerika."

Geen definitief einde

Naar verwachting gaat ook de Eerste Kamer akkoord met de nieuwe wetgeving. Toch maakt die nog geen definitief einde aan het kat-en-muisspel tussen producenten en politie, denkt Van den Berg, want er zijn nog veel meer stofgroepen waarmee synthetische drugs gemaakt kunnen worden.

"In de landen om ons heen zijn al zeven groepen verboden en daar zitten ook best gevaarlijke stoffen tussen. Mogelijk dat die op een later moment ook door Nederland meegenomen zullen worden."

Synthetische drugs die na het aannemen van dit wetsvoorstel nog niet onder de Opiumwet vallen, zijn bijvoorbeeld lsd-achtigen en varianten op kalmeringsmiddelen, zogenaamde benzodiazepines. "Lsd staat op de Opiumlijst, maar deze stoffen zijn een klein beetje veranderd, weer dat spel met de moleculen. Daardoor ontstaan stoffen die dus niet strafbaar zijn en gewoon legaal kunnen worden verhandeld."

Met de ondertekening van een ongekend aantal presidentiële decreten gaf Donald Trump gisteravond te kennen dat hij een vliegende start wil geven aan zijn nieuwe termijn als president.

De 78-jarige Trump ondertekende meer dan veertig decreten en trok 78 decreten in die de afgelopen jaren waren uitgevaardigd door zijn voorganger Joe Biden. Ter vergelijking: Trump zelf vaardigde in 2017 in zijn eerste week vijf decreten uit, evenveel als Barack Obama acht jaar eerder. Biden hield het vier jaar geleden op 24. Een greep uit de plannen van Trump:

Immigratie Justitie TikTok Energie en klimaat Wereldgezondheidsorganisatie Internationale handel Overheid Panamakanaal, Golf van Mexico en Mars

Goedemorgen! Het Europees Parlement debatteert over de macht van sociale media als X, Facebook, Instagram en TikTok en de gevaren van deze platforms voor de Europese Unie. En PSV speelt in de zevende ronde van de hoofdfase van de Champions League tegen Rode Ster Belgrado in Servië.

Eerst het weer: grijs en wat motregen. Vanmiddag hier en daar opklaringen. Het wordt tussen de 2 en 6 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen en werkzaamheden aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

President Trump heeft enkele uren na zijn inauguratie de Verenigde Staten teruggetrokken uit het Klimaatakkoord van Parijs. De stap komt niet onverwacht: Trump kondigde die in zijn campagne al aan en ook toen hij in 2017 het Witte Huis betrad, trok hij de VS terug uit het klimaatverdrag.

Trump nam op zijn eerste werkdag veel meer besluiten. Zo verleende hij gratie aan vrijwel alle verdachten van de Capitoolbestorming, vier jaar geleden. Van zes belangrijke leiders van de aanval heeft hij de straf verlaagd, waardoor ze op vrije voeten komen. Ook riep hij de noodtoestand uit langs de grens met Mexico vanwege illegale immigratie en verklaarde hij criminele kartels tot terroristische organisaties.

Verder bepaalde hij dat een Amerikaans verbod op TikTok voorlopig niet moet worden gehandhaafd en hij zei dat hij importtarieven van 25 procent overweegt op goederen uit Canada en Mexico. Die heffingen kunnen volgens hem al per 1 februari ingaan. Ook trok Trump zijn land terug uit de Wereldgezondheidsorganisatie, omdat de WHO volgens hem de coronapandemie verkeerd heeft aangepakt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Washington was gisteren het toneel van de inauguratie van Donald Trump. Na de ceremonie zwaaide president Trump zijn voorganger buiten het Capitool uit. Biden vloog weg met de presidentiële helikopter.

Fijne dinsdag!

Ongeveer de helft van de Nederlanders tussen de 16 en 25 jaar oud vindt de eigen mentale gezondheid niet goed. Dat staat in de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024. Zij noemen hun mentale gezondheid matig tot zeer slecht.

Het zijn in die groep het vaakst mensen tussen de 21 en 25 jaar oud die niet te spreken zijn over hun mentale gezondheid, blijkt uit het onderzoek van de GGD's en het RIVM. Ook jongeren die alleen wonen en lastig kunnen rondkomen, hebben het mentaal zwaar.

Ruim de helft van de jongeren ervaart regelmatig prestatiedruk. Ook is stress iets wat veel mensen in die leeftijdscategorie ervaren.

Minder slecht

Toch is het niet alleen maar kommer en kwel. In vergelijking met 2022 lijkt er een lichte verbetering te zijn op een aantal vlakken van mentale gezondheid.

In 2024 daalde het aandeel jongvolwassenen dat zich in het dagelijks leven vaak beperkt voelt door psychische klachten van bijna een kwart in 2022 naar bijna één op de vijf. Ook het aandeel jongeren dat zich sterk eenzaam voelt daalde, van 27 procent naar 23 procent.

Daarnaast is het merendeel van de jongvolwassenen tevreden met zichzelf (84 procent). Ook dat is licht toegenomen ten opzichte van 2022. Ondanks deze lichte verbeteringen valt er nog veel winst te behalen op deze vlakken, meent Andre Rouvoet, voorzitter van GGD GHOR, de overkoepeling van de GGD's: "Deze cijfers geven hoop en laten tegelijkertijd zien dat in de landelijke en lokale politiek inzet nodig is en blijft op de mentale gezondheid van jonge inwoners."

Nasleep van corona

Bijna twee op de drie Nederlanders tussen de 16 en 25 jaar oud ervaart nog steeds negatieve gevolgen van de coronacrisis. De gevolgen zijn vooral merkbaar op het gebied van mentale gezondheid, eigen ontwikkeling, studievoortgang en het aangaan en onderhouden van contacten.

Ook op de coronacrisis kijken niet alle jongvolwassenen met een vervelend gevoel terug: bijna de helft ervaart nog positieve gevolgen, met name wat betreft de eigen ontwikkeling.

Alle pensioenfondsen moeten hun deelnemers raadplegen of ze willen overstappen naar het nieuwe stelsel. Daarvoor pleit Nieuw Sociaal Contract. Tweede Kamerlid Agnes Joseph komt daarom met een voorstel om per pensioenfonds de deelnemers zich via een referendum te laten uitspreken.

Dat NSC wil dat deelnemers meer invloed krijgen op het "invaren" van hun fonds naar het nieuwe stelsel, was al bekend, maar tot vandaag had de partij daarvoor nog geen concrete voorstellen gedaan.

NSC-Kamerlid Joseph is bang dat veel mensen ontevreden zullen zijn en naar de rechter zullen stappen. Mensen die afhankelijk zijn van een vast pensioen zijn bang dat ze in een onzeker pensioen terechtkomen en dat hun bestaanszekerheid in gevaar komt, zegt ze.

"Pieter Omtzigt heeft niet ingestemd met de nieuwe pensioenwet, dus we hadden hem liever niet gehad, maar de wet is nu eenmaal een feit en nu de wet er is, stellen we voor hem te verbeteren en zo goed mogelijk te maken voor iedereen. "

'Afbraak'

Pensioenfondsen zijn fel tegen het voorstel. "Dit is afbraak", zegt Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie in het NOS Radio 1 Journaal. "Er is twee jaar over het nieuwe stelsel gediscussieerd en het referendum is niet in de pensioenwet gekomen, omdat het onuitvoerbaar is."

Het voorstel van NSC noemt hij een voorbeeld van onbehoorlijk bestuur. "Tijdens de rit worden de regels veranderd. De sector moet nu rustig de invoering van het nieuwe stelsel kunnen uitvoeren."

Gevoelig onderwerp

Binnen de coalitie ligt het onderwerp ook zeer gevoelig. Alleen de VVD is uitgesproken voor de nieuwe pensioenwet. Dit voorstel en andere voorstellen hebben tijdens de formatie al wel op tafel gelegen, maar het lukte de partijen niet om tot afspraken te komen. De spanningen tussen met name de VVD en NSC liepen op de laatste dag van de onderhandelingen over het coalitieakkoord zelfs zo hoog op, dat het in een urenlange sessie nog bijna misging tussen de partijen.

Uiteindelijk kwamen ze niet tot afspraken en daarmee werd 'pensioenen' een vrije kwestie. Wel maakten de coalitiepartijen een afspraak buiten het papier om dat er tot 1 januari 2025 geen grote voorstellen voor pensioenen zouden worden gedaan door een partij uit de coalitie. Nu komt NSC dus met een reeks voorstellen waarmee ze de pensioenwet, die 1,5 jaar geleden na een lang en moeizaam traject werd aangenomen, willen verbeteren. Dit zogenoemde collectief instemmingsrecht is het ingrijpendste voorstel. Joseph dient het samen in met Henk Vermeer van BBB.

Geen gelopen race

Of het voorstel het haalt, is nog maar de vraag. In de Tweede Kamer heeft het kans van slagen, want na de verkiezingen van vorig jaar is er een meerderheid die de nieuwe pensioenwet niet goed genoeg vindt. In de Eerste Kamer ligt de drempel voor dit voorstel hoog, want daar hebben de partijen die hebben ingestemd met de nieuwe wet nog wel de meerderheid.

Voorstanders van het nieuwe pensioenstelsel vinden het nodig om de pensioenen in de toekomst houdbaar te houden. Mensen wisselen vaker van baan en zijn vaker zelfstandige dan toen het oude stelsel werd gebouwd. Het nieuwe stelsel, waarbij het pensioen en de opbouw van het pensioen individueler wordt en de hoogte meer afhangt van de economie en de beurskoersen, past daar beter bij, vinden ze.

Maar tegenstanders vrezen onder andere dat de hoogte van de pensioenuitkering in het nieuwe stelsel te onzeker wordt. Ook vinden zij dat werkenden en gepensioneerden te weinig te zeggen hebben bij de overgang naar het nieuwe stelsel. Daardoor vrezen ze fouten bij de overgang en langslepende juridische procedures, ook Agnes Joseph: "Ik vind de risico's bijzonder groot en ik vind daarom dat mensen zelf moeten bepalen of ze dit wel willen of niet."

Fondsen gaan al over

De pensioensector zelf is ervan overtuigd dat de hervormingen nodig zijn en zijn dus blij met de nieuwe wet die sinds 1 juli 2023 van kracht is. In die wet staat dat fondsen sinds 1 januari mogen 'invaren'. Enkele hebben dat ook al gedaan. Andere fondsen zijn achter de schermen druk bezig om zich voor te bereiden. Voor 2028 moeten alle fondsen overgaan op het nieuwe stelsel.

De sector zit niet te wachten op nieuwe grote veranderingen in de pensioenwet, want volgens de sector zijn duidelijkheid en rust nodig. Het is nog zeker niet gezegd dat dit voorstel het gaat halen. Wel is duidelijk dat het onderwerp pensioenen de komende tijd weer volledig terugkomt op de politieke agenda.

Volgende week gaat de Tweede Kamer in debat en wordt duidelijk hoe onrustig het voorjaar wordt voor de pensioensector. Daarbij zal de NSC-minister die over de pensioenen gaat, Eddy van Hijum van Sociale Zaken, moeten laveren tussen de sterke wens van zijn partij en die van de pensioensector.