NOS Nieuws - Algemeen

Na 762 dagen was vandaag weer sprake van een landelijke ijsdag. Op een ijsdag blijft de temperatuur in De Bilt de hele dag onder nul. De maximumtemperatuur was daar vandaag -0,7 graden.

Zo'n lange periode zonder ijsdagen is een record. De vorige ijsdag in De Bilt was ruim twee jaar geleden, op 17 december 2022. Het vorige record stond op 755 dagen, tussen 1974 en 1976.

Recenter was er ook een lange periode van 744 opeenvolgende dagen zonder ijsdag: van 25 januari 2019 tot 6 februari 2021.

Opwarming

IJsdagen worden in Nederland steeds zeldzamer en dat komt door de opwarming van de aarde, vooral veroorzaakt door de verbranding van fossiele brandstoffen. Daardoor is het in ons land tegenwoordig ruim 2 graden warmer dan een eeuw geleden.

Dat is in de zomers te merken aan de snelle toename van het aantal hittegolven en in de winter door de snelle afname van het aantal koude periodes.

Tegenwoordig zijn er in De Bilt gemiddeld nog maar iets meer dan zes ijsdagen per jaar, een eeuw geleden waren dat er nog ruim negen.

De burgemeester van de gemeente Vijfheerenlanden, Sjors Fröhlich, vindt het "van de gekke" dat de NAVO-top in juni in Nederland wordt gehouden. Volgens hem zijn bij de top zoveel agenten nodig, dat lokale evenementen niet kunnen doorgaan.

"Evenementen waarop onze inwoners zich hadden verheugd", schrijft hij in een ingezonden brief in de Volkskrant. En niet alleen in zijn gemeente: "In heel Nederland zijn wij gedurende maanden politieagenten kwijt voor de politietaken ten behoeve van onze inwoners."

Ook leidt het tekort aan politiemensen volgens hem tot "ongewenste situaties als het gaat om aanrijtijden".

"Grootste veiligheidsoperatie ooit"

De politie zet 27.000 medewerkers in bij NAVO-top in juni in Den Haag, bijna de helft van al het politiepersoneel. De politie spreekt van de grootste veiligheidsoperatie uit de Nederlandse politiegeschiedenis. Verantwoordelijk politiechef Willem Woelders had burgemeesters vorig jaar juni al op het hart gedrukt zo min mogelijk evenementen eind juni te houden.

Fröhlich "gunt Mark Rutte een mooie entree als secretaris-generaal" met de top in Den Haag, maar vindt het onbegrijpelijk dat er geen overleg geweest is met gemeenten of burgemeesters. "Dan hadden we aandacht kunnen vragen voor de enorme consequenties voor de politie-inzet in onze basisteams. Hier is prestige belangrijker dan praktijk."

Sinterklaasintocht

Ook haalt hij de kosten van de top aan. "Je kunt met dit bedrag ook 200 jaar de landelijke Sinterklaasintocht organiseren." De intocht vond afgelopen december plaats in Vianen, dat bij Fröhlichs gemeente hoort.

Minister van Justitie en Veiligheid Van Weel reageert op X dat NAVO-toppen zeker in deze tijd "noodzakelijk" zijn en Nederland daar ook aan moet bijdragen. Hij wijst erop dat Nederland voor het eerst in de geschiedenis zo'n top organiseert.

De NAVO-top is van 24 tot en met 26 juni.

Steeds meer Israëlische Joden kiezen ervoor om in Nederland te wonen. Hun komst houdt de Joodse gemeenschap stabiel en leidt zelfs tot groei daarvan, staat in een onderzoek dat deze week is gepubliceerd. In het rapport van het Britse Institute for Jewish Policy Research wordt zelfs gesproken van 'Israëlisering' van de Nederlandse Joodse gemeenschap.

Volgens het onderzoek, dat tussen 2020 en 2023 is gedaan, wonen naar schatting zo'n 65.000 mensen in Nederland met een Joodse achtergrond. Van hen identificeren 35.000 zich als Joods.

Ruim een derde van de Joodse gemeenschap in ons land heeft een Israëlische achtergrond, dat betekent dat iemand in Israël is geboren of een Israëlische ouder heeft. Dat is relatief het hoogste aantal in Europa. In Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, waar ook een grote Joodse gemeenschap is, ligt dat percentage tussen de 2 en 10 procent.

Vergrijzing

"Dat komt doordat de Joodse gemeenschap in Nederland sterk gedecimeerd is na de Holocaust en relatief klein is. Ook daardoor is de impact van Israëlische migranten op de Nederlands-Joodse gemeenschap sneller zichtbaar", vertelt Channa Zaccai.

Zij doet onderzoek naar de migratiegeschiedenis van Israëlische Joden in Nederland en kijkt onder meer naar diasporavorming en integratie. Zaccai ziet deze trend al langer.

"Israëlische emigratie heeft altijd bestaan. In de jaren 50 en 60 waren ze hier voornamelijk tijdelijk. Tussen de jaren 70 en 80 zag je steeds meer Israëliërs die hier bleven. Pas tussen 1995 en 2004 is er groei van het aantal Israëlische immigranten in Nederland. Dit blijft jaren stabiel, waarbij het aantal weer toeneemt sinds 2016."

Dat de Joodse gemeenschap hier stabiel blijft en zelfs groeit komt ook doordat Israëliërs vaak op jonge leeftijd emigreren, met een gezin komen of dat hier stichten. Want ook de Joodse gemeenschap in Nederland vergrijst, zegt Zaccai.

Handvatten voor de toekomst

Voor Asjer Waterman zegt 'Israëlisering' iets over het karakter van Nederlanders met een Joodse achtergrond. Hij was projectleider van het onderzoek vanuit Joods Maatschappelijk Werk, dat er opdracht voor gaf.

"De Joodse identiteit wordt meer op een manier beleefd zoals je dat in Israël ziet. Het gaat over de muziek die er bijvoorbeeld geluisterd wordt of de literatuur die wordt gelezen. Het gaat om dat soort subtiele dingen in de cultuur."

Ook Zaccai ziet dat. Toch is ze voorzichtig met de term 'Israëlisering' van de Joods-Nederlandse gemeenschap. "Demografisch gezien wordt het proces zo geduid. Maar het is niet zo dat alle Joden ineens Israëlisch worden. De Joodse gemeenschap heeft een eeuwenlange geschiedenis in Nederland en is in hoge mate pluriform."

Voor Waterman biedt het onderzoek de Joodse gemeenschap ook handvatten voor de toekomst. "Ik zie bijvoorbeeld dat Joodse scholen door de komst van Israëliërs meer leerlingen krijgen en tot de nok gevuld zijn. Ze vragen zich af of ze moeten uitbreiden."

Tot en met november vorig jaar vestigden zich volgens het CBS 1093 Israëliërs in ons land. Van hen zijn 40 hier geboren. Twee jaar eerder was dat nog 798, van wie 27 hier geborenen. In 2024 vertrokken 54 Nederlanders naar Israël. Een jaar eerder was dat nog 58.

Het Israëlische statistiekbureau meldde in december dat er in 2024 meer mensen het land verlieten dan er binnenkwamen. In de eerste helft van dat jaar emigreerde 42 procent minder Joden naar Israël dan in dezelfde periode in 2023.

De Israëlische Assaf Cohen is vorig jaar maart naar Nederland geëmigreerd, samen met zijn partner. "Emigreren was iets wat ik als volwassene altijd wilde doen. We hadden ook Portugal, Griekenland en Duitsland op het oog." Uiteindelijk kozen ze voor ons land omdat onder meer "de mentaliteit en de normen en waarden van Nederland" dichter bij die van henzelf staan.

Oorlog in Gaza

Emigreren stond dus al lang op de wensenlijst van de 37-jarige Cohen, toch waren er ook andere redenen waarom hij uit Israël weg wilde. "De oorlog in Gaza en de politieke spanningen in het land daarvoor zorgden ervoor dat het proces in een stroomversnelling kwam", aldus Cohen.

In Israël vraagt zijn familie zich soms wel af of het veilig is in Nederland. "Familie en vrienden vroegen ons of we niet bang zijn en of we wel Hebreeuws durven te praten op straat. Maar ik heb me daarom nooit bang gevoeld."

Over de rellen in Amsterdam na de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi Tel Aviv, vorig jaar november, is hij stellig. "Het was een zeer zorgwekkend incident. Maar dat representeert niet de normen en waarden van Nederlanders."

Het Russische ministerie van Defensie zegt twee derde van het door Oekraïne bezette gebied in de Russische grensregio Koersk te hebben terugveroverd. Rusland doet al maanden verwoede pogingen om de Oekraïense strijdkrachten uit de grensregio te verdrijven. Oekraïne heeft niet op de claim gereageerd.

De Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW) schat in zijn laatste update dat de Russen inmiddels zo'n 50 procent van het door Oekraïne bezette gebied in de grensregio hebben terugveroverd.

Voor Oekraïne is het belangrijk om stand te houden in Koersk, zegt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Het doel van Oekraïne in Koersk is om het Russische grondgebied te ruilen bij onderhandelingen. Daarbij is het aantreden van Trump in de VS aanstaande maandag cruciaal, die stuurt al maanden aan op gesprekken."

"Het verlies van grondgebied is pijnlijk, maar Oekraïne heeft nog steeds het ideale drukmiddel bij toekomstige onderhandelingen", zegt ook defensiespecialist Patrick Bolder. "Oekraïne heeft nog steeds een deel van Rusland in handen. Dan kan Poetin echt niet de overwinning uitroepen."

Twee weken geleden ging Oekraïne met zo'n 2000 militairen geheel onverwachts in de aanval in Koersk. Het leger zette bij de aanval zwaar materieel in, zoals pantservoertuigen, tanks, artillerie en drones, maar wist geen grote terreinwinst te boeken.

Volgens De Kruif was de aanval ook niet bedoeld om de Russische linies te doorbreken. "We weten dat de Oekraïners zich niet zullen doodvechten in Koersk, omdat ze in aantallen simpelweg in de minderheid zijn. Maar met gerichte prikacties kunnen ze wel veel Russisch materiaal uitschakelen", zegt De Kruif.

Na een snelle Oekraïense opmars in augustus, waarbij in korte tijd 1300 vierkante kilometer Russisch grondgebied werd veroverd, schoof het front de afgelopen maanden steeds meer op in het nadeel van Oekraïne.

Hulp van Noord-Koreanen

Volgens het Westen vechten aan Russische zijde ook zo'n 11.000 Noord-Koreanen mee in Koersk. De Oekraïense president Zelensky zegt dat de Noord-Koreaanse militairen daarbij massaal om het leven komen.

Vorig weekend deelde Zelensky voor het eerst beelden op X van twee Noord-Koreanen in gevangenschap. Hij wil hen ruilen voor Oekraïense krijgsgevangenen met Rusland.

"Met de krijgsgevangen Noord-Koreanen wil Zelensky aan de rest van de wereld laten zien dat Rusland eigenlijk helemaal niet zo sterk is", zegt Bolder. "Veel Russen dachten dat ze het op een na sterkste leger van de wereld hadden, maar zien nu dat het land 'gastarbeiders' nodig heeft om Oekraïners uit het eigen land te krijgen."

De bemanning van een Franse vissersboot zegt in het Kanaal aangevallen te zijn door de bemanning van een Brits schip. Frans en Britse media melden dat het onder Britse vlag varende schip de Henk Senior is, een flyshooter met Nederlandse bemanning die op inktvissen, mul en rode poon vist.

Het gebeurde in de nacht van dinsdag op woensdag, aldus de Franse nieuwssite TF1 Info. De Franse bemanning zou wakker zijn geworden doordat hun boot door elkaar werd geschud. Vervolgens zou de bemanning van de Henk Senior de kabels van hun visnetten hebben doorgesneden.

Spanningen na Brexit

Volgens de site hadden beide boten toestemming om in het Kanaal te varen, maar sinds de Brexit zijn er spanningen. Londen en Parijs maken al sinds het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie ruzie over visvergunningen.

De Franse rederij heeft aangifte gedaan. Volgens de krant La Voix du Nord is de Henk Senior naar Vlissingen gevaren na het incident.

De eigenaar van de Henk Senior, rederij Osprey Fish uit Urk, zegt desgevraagd tegen de NOS niet van het incident te weten.

Het doel om in 2030 volledig emissievrij busverkeer in het openbaar vervoer te hebben, staat onder druk. Dat zegt OV-NL, de vereniging van openbaarvervoersbedrijven. "Je ziet nu al dat sommige opdrachtgevers ruimte geven om ook na 2030 fossiel te rijden", zegt voorzitter Hatte van der Woude.

Door de grote druk op het elektriciteitsnet kunnen niet snel genoeg oplaadpunten worden aangelegd voor alle elektrische bussen die nodig zijn. Vervoersmaatschappijen krijgen bij netbeheerders geen voorrang bij een aanvraag voor een plek op het net en sluiten dus achteraan in de wachtrij. Met als gevolg dat de invoer van elektrische bussen op meerdere plekken op zich laat wachten en daar voorlopig wordt doorgereden met dieselbussen.

Volgens afspraken die zo'n tien jaar geleden landelijk zijn gemaakt moet elke nieuw aangeschafte bus vanaf dit jaar elektrisch zijn. In 2030 moeten alle ov-bussen op de weg uitstootvrij zijn. Op dit moment geldt dat voor 37% van de meer dan 5100 bussen.

Voor het openbaar vervoer zijn de zogenoemde ov-autoriteiten verantwoordelijk. Die bestaan uit de provincies, de Vervoerregio Amsterdam, de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag en het OV-Bureau Groningen-Drenthe.

De praktische weg naar emissievrij openbaar busvervoer is weerbarstig, merkt het samenwerkingsverband van ov-autoriteiten. "We dachten twee jaar geleden niet dat netcongestie - file op het elektriciteitsnet - zo'n probleem zou zijn als dat het nu is", zegt woordvoerder Jan van Selm. "Op sommige plekken kan je geen stroom meer krijgen. Daardoor is het een stuk lastiger geworden om de doelen in 2030 te halen."

In Friesland herkent vervoerder Qbuzz de problematiek van onvoldoende stroom. De vervoerder heeft ervoor gekozen eind vorig jaar op de valreep zo'n 200 nieuwe dieselbussen aan te schaffen, met goedkeuring van de provincie.

Een paar weken later hadden deze dieselbussen niet meer in gebruik genomen mogen worden. "We zagen al snel de onmogelijkheden om bij de start voldoende stroom te realiseren", zegt een woordvoerder QBuzz. "En dus moeten we de komende jaren eerst met dieselbussen rijden."

Goede bedoelingen

Ook op andere plekken wordt de drukte op het stroomnet ervaren als een obstakel. Zo moet de provincie Gelderland binnenkort beslissen over het busvervoer in de regio's Arnhem en Nijmegen voor de komende periode. De provincie stelt daar een lijst met voorwaarden voor op.

"Maar dit keer hebben we bewust gekozen om dat emissievrije jaar van 2030 niet extreem hard erin te zetten", zegt een woordvoerder van de provincie. "We waren bang dat er niemand zou reageren." De provincie zei vorig jaar al dat door de drukte op het stroomnet de doelstellingen niet overal haalbaar zijn.

Ook in Roosendaal zullen zo'n vijftig bussen de komende tijd nog op diesel rijden. "Wij hebben er samen met Arriva en Enexis alles aan gedaan om tijdig een grote stroomhoeveelheid te krijgen", zegt een woordvoerder. "Ondanks ieders goede bedoelingen is dat niet gelukt. Dat is spijtig."

Honderdduizenden euro's extra

Aan de andere kant zijn er vervoerders die ondanks de stroomproblemen juist wel elektrische bussen blijven inzetten. Zo rijden er in Flevoland deels elektrische bussen, terwijl vervoerder EBS daar de komende jaren in hun remises geen grote stroomaansluiting kan krijgen.

"We hebben toen een creatieve oplossing gezocht op plekken waar al stroomvoorziening was", zegt algemeen directeur Wilko Mol. "Zo maken we nu tijdelijk gebruik van oplaadfaciliteiten van Lelystad Airport en bij een particulier transportbedrijf in Nagele. Niet ideaal, want deze constructie kost honderdduizenden euro's extra."

Vervoerders en meerdere provincies vinden dat het openbaar vervoer wel prioriteit moet krijgen voor een plek op het stroomnet. Sinds vorig jaar kunnen partijen die "een groot algemeen belang dienen" voorrang krijgen bij de toekenning van een plek op het elektriciteitsnet.

Toezichthouder Autoriteit Consument en Markt heeft een lijst vastgesteld om wie het gaat. Daar staan bijvoorbeeld scholen, ziekenhuizen en de politie op, maar het openbaar vervoer valt daarbuiten.

"Je moet keuzes maken, want als je iedereen prioriteit geeft, krijgt niemand prioriteit", zegt een woordvoerder van de ACM. "Daarnaast zijn er voor elektrische bussen mogelijkheden om toch een aansluiting te krijgen, door bijvoorbeeld af te spreken dat bussen op tijden buiten de spits opgeladen worden. Dan is er nog wel ruimte op het net." Dit gebeurt bijvoorbeeld in Zaandam, waar vervoerder EBS in de maanden oktober tot en met maart niet overdag mag opladen.

Eind vorig jaar stapten ov-bedrijven samen met veertien grote belangenclubs en bedrijven - zoals ProRail en KPN - naar de rechter omdat ze een hogere plek op de prioriteitenlijst willen. De rechter doet daar later dit jaar uitspraak over.

In Nigeria zijn in de buurt van hoofdstad Abuja bij een explosie van een brandstoftruck ten minste zeventig mensen omgekomen, meldt het bureau voor verkeersveiligheid. Ook zouden tientallen mensen gewond zijn geraakt.

De tankwagen is door onbekende oorzaak gestrand in een stad op ruim 50 kilometer ten noordwesten van Abuja. Terwijl mensen probeerden de weglekkende brandstof eruit te halen zou de truck vanochtend vroeg zijn ontploft. De nieuwssite Politics Nigeria schrijft dat bij het aftappen stroomaggregaten werden gebruikt.

Op de site doet een ooggetuige zijn verhaal. "Ik heb de lichamen van veel slachtoffers gezien. Onder de doden waren ook kinderen", aldus de man.

Volgens een woordvoerder van verkeersveiligheidsinstantie zijn de meeste slachtoffers mensen die in grote armoede leven. "Een grote menigte verzamelde zich om brandstof te bemachtigen, ondanks pogingen om de mensen tegen te houden", zei hij in een verklaring.

Op sociale media worden beelden gedeeld van de brandende tankwagen:

Er zijn vaker grote ongelukken met tankwagens in het Afrikaanse land, zoals begin september vorig jaar. in Daarbij kwamen 48 mensen om het leven. Een maand later was er opnieuw een ramp met een ontplofte tankwagen, met 147 doden tot gevolg. Dat was een van de dodelijkste ongelukken in de afgelopen jaren in Nigeria.

Weinig alternatieven

Verkeersregels worden niet goed nageleefd, de wegen zijn vaak in slechte staat en er zijn weinig alternatieven voor het vervoeren van brandstof over de weg doordat er bijvoorbeeld geen efficiënt spoornetwerk is.

Het komt ook vaker voor dat mensen na een ongeluk met een tankwagen weglekkende brandstof proberen op te vangen. De benzineprijs is de afgelopen jaren zeker vier keer over de kop gegaan in Nigeria.

Een totale overwinning en volledige vernietiging van de terroristische organisatie Hamas, dat was de belofte die de Israëlische premier Netanyahu sinds de terreuraanval van 7 oktober 2023 bleef herhalen. Na vijftien maanden van oorlog zijn er tienduizenden Palestijnse burgers gedood en is een groot deel van Gaza verwoest, maar Hamas is niet verslagen.

De organisatie heeft zijn rangen alweer aangevuld met nieuwe strijders. "We schatten dat Hamas bijna net zoveel nieuwe militanten heeft gerekruteerd als het verloren heeft", zei de Amerikaanse buitenlandminister Blinken deze week. "Dat is een recept voor aanhoudende opstand en een voortdurende oorlog." Hamas wegvagen was dan ook geen haalbaar doel, zei Blinken.

Hamas zou niet meer in staat zijn om een georganiseerde aanval uit te voeren en is als militaire macht verslagen, stelde toenmalig defensieminister Gallant een halfjaar geleden. Voor de oorlog had de organisatie naar schatting zo'n 30.000 militanten. Israël zegt 18.000 strijders te hebben gedood, en heeft er nog eens duizenden gevangengenomen. Hamas doet daar geen uitspraken over.

Premier Netanyahu zei in september dat 23 van de 24 bataljons van Hamas verslagen waren, en dat het Israëlische leger zich zou gaan richten op het ontmantelen van de bestuurlijke tak van de organisatie. Maar volgens onderzoekers was dat toen een veel te optimistisch beeld en waren slechts drie bataljons vernietigd. Acht bataljons waren nog in staat om aan te vallen, de anderen waren wel ernstig verzwakt.

Nieuwe strijders

Dat het een onmogelijke opgave is om Hamas uit te schakelen, bleek toen militanten ook na het bombarderen en 'leegvegen' van gebieden, zoals in het noorden van Gaza, daar even later weer opdoken. Kleine groepjes strijders wisten het leger te raken met guerrillatactieken, zoals hit-en-runacties met antitankwapens, waar weinig training voor nodig is.

Hamas was in staat om wapens te blijven maken en te overleven met guerrillatactieken:

Dat neemt niet weg dat Hamas zwaar is verzwakt. De belangrijkste leiders, Ismail Haniyeh en Yahya Sinwar, zijn geliquideerd. Infrastructuur en wapens zijn verwoest, goed getrainde militanten zijn gedood. "Hamas houdt al heel lang rekening met liquidaties van haar leiders", zegt Joas Wagemakers, islamoloog aan de Universiteit Utrecht en Hamas-kenner. "Prominente leiders worden ook weer vervangen."

Zo heeft Mohammed Sinwar, de jongere broer van Yayha, nu een belangrijke rol. Hij zet in op de rekrutering van nieuwe leden, schrijft The Wall Street Journal. Dat gebeurt bij begrafenissen en gebedsbijeenkomsten, waar jonge Palestijnen met gevoelens van wrok te vinden zijn. Hamas zou hen werven met de belofte dat ze toegang krijgen tot voedsel en medische zorg, ook voor hun families.

De nieuwe aanwas laat zien dat er een grote motivatie is om tegen Israël te vechten. "Voor elke vader of broer die wordt gedood staat een andere broer of zoon weer op", zegt Koert Debeuf, Midden-Oostendeskundige en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel. "Door die enorme verwoesting van Gaza is de woede richting Israël alleen maar toegenomen. Je kan een overtuiging niet uitroeien."

Populariteit

De Israëlische regering wil niet dat Hamas nog iets te zeggen heeft in Gaza, maar het blijft onduidelijk wie het bezette gebied dan wel moet gaan besturen. De militaire tak is een onderdeel van de organisatie. Hamas heeft als politieke partij bijna twee decennia de macht stevig in handen gehad en heeft daardoor een invloedrijke rol in alle lagen van de maatschappij.

De Amerikanen willen dat de Palestijnse Autoriteit het bestuur in Gaza gaat overnemen:

Intussen neemt de populariteit van Hamas af. Inwoners in Gaza zien dat de organisatie de Palestijnse zaak internationaal op de kaart heeft gezet, maar er is steeds minder steun voor de terreuraanval van 7 oktober, blijkt uit onderzoek van het gerespecteerde Palestijnse onderzoeksinstituut PCPSR. In het begin van de oorlog groeide de steun voor Hamas en haar leiders, maar veel inwoners vragen zich af waar deze oorlog toe heeft geleid.

Hamas zal proberen zichzelf militair weer op te bouwen, maar zal waarschijnlijk minder op zijn bondgenoten kunnen leunen voor training en wapens. Het Israëlische leger heeft Hezbollah in Libanon hard geraakt, de top is geliquideerd. Verder is het regime van Assad in Syrië verdwenen, waardoor ook Iran verzwakt is geraakt en Syrië niet meer als doorvoerland kan gebruiken.

Auto-ongelukken, vliegtuigen die niet kunnen opstijgen en bijna dagelijks code geel: de laatste tijd lijkt Nederland wel elke dag in mist gehuld. Maar mist komt tegenwoordig veel minder voor dan vroeger.

"Mist is eigenlijk een wolk die op het aardoppervlak ligt", zegt Pier Siebesma, hoogleraar atmosfeer, weer en klimaat aan de TU Delft. "Voor mist heb je vochtige lucht nodig, stabiel weer en het moet afkoelen. Dan raakt de lucht verzadigd en gaat de waterdamp condenseren. Zo krijg je allemaal minuscule druppeltjes in de lucht."

Meteorologen spreken van mist als je door die druppeltjes minder dan 1000 meter voor je uit kunt kijken. Als het op een dag een uur lang ergens mistig is, noteert het KNMI een mistdag. Gemiddeld zijn er tussen de 40 en 90 mistdagen per jaar, en die komen het meest in de winter voor.

Maar dat het nu zo lang achter elkaar mistig blijft, is volgens Siebesma uitzonderlijk. "Het was juist vroeger veel vaker mistig dan nu. Sinds de jaren 80 is het aantal mistdagen zelfs gehalveerd." Dat komt doordat de lucht tegenwoordig schoner is. "Er zitten nu veel minder deeltjes in de lucht waar die druppeltjes zich op af kunnen zetten."

Deze foto's zijn ingestuurd via ooggetuige@nos.nl:

"Nu ligt er al een week een hogedrukgebied boven ons hoofd", gaat Siebesma verder. "Dat zorgt voor heel rustig weer. Er wordt vochtige lucht aangevoerd en er is nauwelijks wind die de mist een beetje wegblaast. De omstandigheden voor mist zijn ideaal."

Voor bijvoorbeeld automobilisten is het minder gunstig. Volgens het KNMI kan het verkeer last krijgen van de mist als het zicht minder dan 400 meter is, en dat gebeurt de laatste dagen regelmatig. En op verschillende luchthavens moesten tientallen vluchten worden geschrapt vanwege het weer.

Zoeken naar je mistlamp

"Niet alle bestuurders weten hoe het zit met mistverlichting", weet Jos van der Drift, auto-expert bij de ANWB. Zo kunnen auto's waarbij de lampen automatisch aanspringen als het donker wordt, geen mist herkennen. Daarnaast weet niet iedereen de mistlampen goed te vinden.

"Er is niet één universele plek waar de bediening van de mistlampen zit. Je moet je auto even verkennen, anders moet je tijdens het rijden gaan zoeken naar een lamp die je zelden of nooit gebruikt."

Bij dichte mist, waarbij het zicht minder dan 200 meter is, is het de bedoeling dat de mistlampen voor aan gaan. Mistlampen achter zet je aan bij zeer dichte mist, waarbij je minder dan 50 meter ver kan kijken. "Met de hectometerpaaltjes langs de weg kun je die afstanden bepalen," zegt Van der Drift.

Het gebruik van mistlampen is niet verplicht; gebruik je ze ten onrechte, dan kun je juist wel bekeurd worden.

In het noorden van Spanje zijn twee mensen zwaargewond geraakt bij een ongeluk met een skilift. Ook acht anderen zijn gewond naar het ziekenhuis gebracht. In totaal raakten 30 mensen gewond.

Het ongeluk zou ontstaan zijn door een probleem met de liftkabel. Er werden op dat moment zo'n tachtig mensen vervoerd. Op sociale media is te zien dat de stellage waar de kabel aan hangt is ingestort. In de ziekenhuizen werd extra personeel ingezet om alle gewonden te kunnen verzorgen.

María Moreno raakte lichtgewond en vertelt aan de Spaanse publieke omroep RTVE dat zij en haar vader een knal hoorden en sprongen. "Er waren mensen die van hun stoel vielen en er waren mensen die enkele meters van de helling naar beneden rolden." Ze zegt dat ze minstens 40 minuten op hulp moest wachten.

Het ongeluk gebeurde rond 12.00 uur in Astún, een wintersportgebied in de Pyreneeën in het noorden van Spanje, vlak bij de grens met Frankrijk.

Dit zijn de eerste beelden van de reddingsactie:

Er is veel kritiek op de verhoging van de tarieven in de twee parkeergarages van het Erasmus MC in Rotterdam. Patiënten en bezoekers wijzen erop dat ze sinds begin dit jaar beduidend meer geld kwijt zijn.

"Ik vind het belachelijk, omdat je hier uit noodzaak komt", zegt de vader van een ernstig zieke zoon die op een wachtlijst staat voor transplantatie bij regionale omroep Rijnmond .

"Als je van het minimum leeft, zoals ik, dan is het niet te betalen", stelt een patiënt die net 6,40 euro afrekent voor ruim een uur parkeren. "Ik moet dadelijk bestraald worden, vijf keer in de week, drie weken lang. Nou, reken maar uit wat ik dan kwijt ben."

Het Erasmus MC, dat niet ver van het centrum van Rotterdam ligt, heeft de parkeertarieven op 1 januari verhoogd. Voor het eerste uur betaal je nu 4,20 euro in plaats van 2,70 euro. Het maximale dagtarief is verhoogd van 25 naar 40 euro.

Het ziekenhuis volgt daarmee de tariefsverhoging die de de gemeente in de omliggende parkeergarages heeft doorgevoerd, ook op 1 januari. "Er is een beperkt aantal plekken in onze parkeergarages, dus willen we voorkomen dat overig winkelend publiek onze parkeergarages gebruikt", aldus een woordvoerder van het Erasmus MC.

Afspraak voor scan

"Nu zijn wij de dupe van de mensen die in de stad willen rondlopen", concludeert een automobilist die zijn vrouw naar het ziekenhuis brengt omdat zij bloed moet laten prikken. Het is de tweede keer in een week tijd, vertelt hij.

"Vorige week moest ze twee uur voor haar afspraak bloedprikken. Daarna wilde de arts nog een afspraak maken voor een scan. Dat duurde ook weer uren. We waren om half 10 's ochtends in het ziekenhuis en konden pas om 5 uur 's middags weer naar huis. We moesten 29,50 euro aan parkeerkosten betalen."

"Het is geen vrije keuze dat je hier naartoe gaat", stellen twee andere bezoekers die met de auto zijn gekomen. "Als je gaat shoppen bijvoorbeeld, dan kun je zelf kiezen of je heel dicht bij het centrum gaat staan of wat verder weg. Maar hier heb je geen keuze. Je moet toch je auto ergens kwijt."

Strippenkaart

Het ziekenhuis wijst op kortingsregelingen voor patiënten en/of bezoekers die vaak in het ziekenhuis moeten zijn. Zo is er voor patiënten een strippenkaart van 50 euro voor tien keer parkeren. Maar "vanwege de huidige systemen is het niet mogelijk om alle patiënten en bezoekers korting aan te bieden", stelt de woordvoerder.

Uit de reacties in de parkeergarage blijkt dat lang niet iedereen van de kortingsregelingen op de hoogte is. "We zijn hier nu in één week drie keer geweest, ik denk dat we al op rond de 60 euro aan parkeerkosten zitten", zeggen een man en vrouw die met hun kindje het ziekenhuis hebben bezocht. Zij denken dat ze een deel van de kosten vergoed kunnen krijgen van hun zorgverzekeraar.

Basisverzekering

Maar parkeerkosten worden niet vergoed, laat zorgverzekeraar Zilveren Kruis weten. "Reiskosten zitten wel in de basisverzekering, bijvoorbeeld bij nierdialyse of bestraling, waarbij je meerdere dagen per week naar het ziekenhuis moet komen", aldus een woordvoerster. "Je moet wel vooraf toestemming vragen. Je krijgt dan een vergoeding voor het openbaar vervoer, een taxi, of een kilometervergoeding voor het reizen met eigen auto."

In de Iraanse hoofdstad Teheran zijn twee rechters van het hooggerechtshof doodgeschoten. Een andere rechter en een bodyguard raakten gewond, melden Iraanse staatsmedia. De vermoedelijke dader doodde vervolgens zichzelf.

De aanval was bij het Paleis van Justitie in Teheran dat doorgaans streng wordt beveiligd. Een woordvoerder noemde de dader een "infiltrant" wat suggereert dat hij bij het gerechtshof werkte. Volgens onbevestigde berichten werkte hij in de keuken. Hij zou geen verdachte zijn in een zaak.

De rechters, Mohammad Moghiseh en Ali Razini, hielden zich volgens Iraanse media bezig met het bestrijden van misdaden tegen de nationale veiligheid, spionage en terrorisme.

Een van de rechters, Razini, was in 1999 ook al eens doelwit van een aanslag. Hij raakte gewond toen aanvallers op motoren een explosief naar zijn auto gooiden.

Tegen Mogheiseh golden sinds 2019 sancties van de VS. Het Amerikaanse ministerie van Financiën omschreef hem als "iemand die toezicht had gehouden op talloze oneerlijke processen, waarbij aanklachten ongegrond bleven en bewijsmateriaal werd genegeerd".

Ook stonden ze erom bekend dat ze activisten de afgelopen jaren zware straffen oplegden. In 1988 zouden ze betrokken zijn geweest bij een massa-executie van dissidenten. Dat gebeurde aan het eind van de oorlog met Irak. Daarbij zouden duizenden mensen zijn omgebracht.

Een Amerikaanse jury heeft een man schuldig bevonden aan moord op de Nederlandse commando Simmie Poetsema (26) en het verwonden van twee collega-commando's die een avond uit waren in Indianapolis. De dodelijke schietpartij vond plaats in augustus 2022.

Poetsema was op oefening in de Verenigde Staten en ging op een vrije dag met collega-militairen een avond uit in Indianapolis, de hoofdstad van de staat Indiana.

Toen de groep na sluitingstijd terugliep naar hun hotel werden ze lastiggevallen door Shamar Duncan en zijn twee broers. Even daarvoor zouden Duncan en zijn broers volgens een getuige al ruzie hebben gezocht met een andere groep.

Het lokale dagblad The IndyStar schrijft dat Poetsema en andere militairen de spanning uit de lucht probeerden te halen, maar er alsnog een vechtpartij ontstond. Daarna gingen de twee groepen uiteen en stapte Duncan met zijn broers in een pick-uptruck.

Ze keerden de pick-up vervolgens om en reden naar het hotel van de militairen waar getuigen schoten hoorden. Agenten vonden de 26-jarige Poetsema en de twee andere militairen voor het hotel.

Poetsema bleek in zijn hoofd te zijn geschoten en overleed in het ziekenhuis in het bijzijn van familie en collega's. Na de dodelijke schietpartij werd Duncan gearresteerd en in september 2022 aangeklaagd.

Straf volgt nog

In de rechtbank zei zijn advocaat dat Duncan niet ontkent op de militairen te hebben geschoten, maar dat het niet zijn intentie was om iemand te doden.

Eind februari hoort Duncan welke straf hij krijgt. Op moord staat een minimale gevangenisstraf van 45 jaar.

Gevangenen uit Kamp Amersfoort zijn onder de Duitse bezetting naar zeker 177 verschillende locaties afgevoerd. Dat blijkt uit onderzoek van Nationaal Monument Kamp Amersfoort, dat uitzocht waar meer dan 30.000 mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog naartoe zijn getransporteerd. Naar aanleiding van 80 jaar vrijheid is er nu een tentoonstelling waar vier van die bestemmingen worden uitgelicht.

Het gaat om de locaties Zwolle, Mauthausen in Oostenrijk, Neuengamme bij Hamburg, en Natzweiler in de Elzas. Natzweiler is een voor velen onbekend strafkamp in de Elzas, ruim 50 kilometer ten zuidwesten van Straatsburg. Het is het enige door nazi's opgezette concentratiekamp op wat tegenwoordig Frans grondgebied is. Naar die locatie werd ook de opgepakte verzetsstrijder Dirk de Loos gedeporteerd.

Dochter Marjolijn de Loos vertelt over wat haar vader meemaakte in concentratiekamp Natzweiler:

"De behandeling was erg slecht", vertelt Marjolijn de Loos, de dochter van Dirk. "De Duitsers mochten alles met de mannen daar doen, want deze gevangenen bestonden eigenlijk niet meer. Het waren Nacht und Nebel-gevangenen, een speciale strafklasse die tijdens de oorlog was bedacht om verzetsmensen spoorloos te laten verdwijnen."

Toch wist haar vader te overleven. Hij deed zich voor als medisch student en hoefde daardoor niet te werken in de steengroeve, maar in het ziekenhuis van het kamp.

Vergeten kamp

Na de oorlog was het voor hem moeilijk om erover te praten. "Je vroeg wel wat, maar je wist dat als je dat te indringend deed er oude wonden opengingen. We kregen wel dingen te horen, maar ik zei altijd: dit is het topje van de ijsberg. De mannen daar hebben zulke verschrikkingen meegemaakt."

Dat er in deze tentoonstelling in het voormalige Kamp Amersfoort aandacht is voor Natzweiler doet haar goed. "Het is heel bijzonder om dit nu zo te zien. En ik hoop dat er in Nederland meer aandacht komt voor dit vergeten kamp, waar de mensen eigenlijk een doodstraf op termijn kregen."

Een andere locatie die wordt uitgelicht is Zwolle. "Op 26 september 1944 was er een transport van zo'n duizend gevangenen van Amersfoort naar Zwolle en later nog een groter transport", vertelt onderzoeker Floris van Dijk van Nationaal Monument Kamp Amersfoort.

"In Zwolle moesten tankgrachten worden gegraven, nadat in het zuiden operatie Market Garden was begonnen. Deze mannen hebben daar als dwangarbeider gewerkt aan drie tankgrachten."

Bijzonder is dat de lokale bevolking eten is gaan inzamelen, ondanks de voedseltekorten, omdat er niets was geregeld voor de dwangarbeiders. "Het ging als een lopend vuurtje door de stad dat er duizend mannen waren opgesloten", vertelt Van Dijk. "Een aantal middenstanders en notabelen hebben alles in het werk gesteld om voor eten te zorgen."

"Al de volgende ochtend kwamen er melkbussen met soep en brood binnen. Later werd dit overgenomen door het Rode Kruis, maar in het begin niet. In de moderne tijd zou je het een burgerinitiatief noemen en dat maakt het heel bijzonder."

Onzekerheid

Omdat Kamp Amersfoort een doorgangskamp was - in totaal zaten er bijna 50.000 mensen gevangen - wisten de gevangenen dat ze er maar tijdelijk zouden verblijven. De onzekerheid over waar ze terecht zouden komen was groot, komt naar voren uit historisch onderzoek van Van Dijk.

"Er waren zoveel bestemmingen waar je kon belanden. Altijd dreigde dat transport", vertelt Van Dijk. "In heel veel brieven vind je die onzekerheid terug: wanneer moet ik weg en waar moet ik dan heen? Die onzekerheid zie je in de hele periode dat dit kamp als concentratiekamp functioneerde."

De dijk Lelystad-Enkhuizen is een groot deel van de dag dicht geweest omdat Rijkswaterstaat een aantal scheuren in de draagconstructie van de Houtribbrug bij Lelystad moest dichten. De spoedreparatie is geslaagd, maar de brug is er zo slecht aan toe dat hij op termijn moet worden vervangen.

Rijkswaterstaat ontdekte de scheuren in het brugdek gistermiddag bij een inspectie en sloot de brug en dijk direct af voor zwaar vrachtverkeer. Vanaf 07.00 tot 15.00 uur mocht er geen verkeer meer over de brug of de dijk. In die tijd heeft Rijkswaterstaat de scheuren hersteld door ze dicht te lassen. Daarna is de asfaltlaag op het brugdek nagelopen en waar nodig dichtgemaakt.

Maar met de spoedoperatie is alleen tijd gewonnen, laat Rijkswaterstaat weten bij Omroep Flevoland. "De brug is 50 jaar oud en wordt bereden door veel zwaarder en meer vrachtverkeer dan waarvoor de brug was ontworpen. Zo heeft de schade in de loop van de jaren kunnen ontstaan", aldus woordvoerder Niels de Boer.

Regelmatig controleren

De voorbereidingen voor de vervanging van de brug zijn begonnen, maar is nog onduidelijk wanneer de nieuwe brug wordt aangelegd. De Boer: "Dat duurt een aantal jaren."

Rijkswaterstaat kan niet zeggen of de Houtribbrug tot aan de vervanging vaker dicht moet omdat er scheuren of andere problemen ontstaan. "We zullen de brug regelmatig blijven controleren of er schade bij is gekomen."

Ook elders in Nederland zijn er soms problemen met relatief oude bruggen, meldt Rijkswaterstaat. Een goed voorbeeld is de Haringvlietbrug over het Hollands Diep, die in zeer slechte staat was. De renovatie van de brug begon in 2023, maar die is nog steeds niet afgerond.

Bij een explosie vannacht in Rotterdam zijn vier portiekwoningen zwaar beschadigd geraakt. Geveldelen kwamen op straat te liggen, voordeuren werden door de klap weggeblazen. De politie heeft de bewoners van het complex geëvacueerd.

Eerder vannacht werd ook geschoten in dezelfde straat, meldt regionale omroep Rijnmond. In beide gevallen raakte niemand gewond.

De explosie was rond 04.00 uur vannacht aan de Franselaan. De schoten vielen een paar uur eerder, rond 01.00 uur. De politie vond een aantal kogelhulzen en pakte naar aanleiding van de schoten een verdachte op. Hij is inmiddels weer vrijgelaten en geen verdachte meer. Volgens een politiewoordvoerder staat al wel vast dat beide incidenten niets met elkaar te maken hebben.

Evacuatiebus

Direct na de explosie haalde de politie vijftien bewoners uit hun huis. Ze werden aanvankelijk opgevangen in de speciale evacuatiebus van het Rotterdamse vervoerbedrijf RET. De bewoners kunnen in de loop van de dag weer terug naar huis, zo is de verwachting.

Er waren de afgelopen jaren regelmatig geweldsincidenten in dezelfde straat in Rotterdam-West. In het voorjaar van 2021 was een Poolse winkel tweemaal het doelwit van een beschieting. In juni en september 2023 waren er twee ontploffingen in de straat.

Tien dagen na het uitbreken van de verwoestende branden in Los Angeles hebben zo'n 11.000 geëvacueerde bewoners weer toegang tot delen van de getroffen wijken Pacific Palisades en Altadena. Dat hebben de lokale autoriteiten aan de Los Angeles Times laten weten.

Op sommige plekken staan controleposten waar alleen bewoners voorbij kunnen na het tonen van hun identiteitsbewijs. Zo moeten plunderingen en inbraken worden voorkomen. Andere delen van de getroffen wijken kunnen vrij worden bezocht.

Toch is het gevaar nog niet geweken. Volgens de regionale weerdiensten kunnen de winden, die het vuur snel kunnen verspreiden, volgende week weer terugkeren. Meer dan 8600 brandweerlieden uit binnen- en buitenland proberen het vuur onder controle te krijgen, maar dat is nog niet overal gelukt.

Woekerprijzen

Tot nu toe staat van 27 mensen vast dat zij bij de grote branden zijn omgekomen. Meer dan 12.000 gebouwen en objecten zijn verwoest en 80.000 mensen werden geëvacueerd. Velen van hen zijn dakloos geraakt.

De rampenbestrijdingsdienst van het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft meer dan 200 verhuurders en hotels een waarschuwing gestuurd. Zij worden verdacht van het verhogen van de prijzen om een slaatje te slaan uit de rampspoed. Sommige verhuurders hebben de prijzen met meer dan 50 procent verhoogd, veel meer dan de 10 procent die de wet toestaat.

Het advies om contact met oceaanwater te vermijden blijft in stand, laten de autoriteiten weten. In het water kunnen gevaarlijke stoffen als arseen en asbest zitten door neergedaald as en brandresten. Ook is mogelijk vervuild bluswater in de oceaan terechtgekomen.

Dit zijn beelden van de nasleep van de branden:

Nu er een akkoord over een staakt-het-vuren is tussen Israël en Hamas, is het volgens Sigrid Kaag belangrijk dat de internationale gemeenschap alles op alles zet om te zorgen dat het bestand standhoudt.

Gisteren werd bekend dat Kaag door VN-secretaris Guterres is benoemd tot VN-gezant voor het Midden-Oosten. Kaag blijft daarnaast haar rol als coördinator Humanitaire Hulp en Wederopbouw van de Gazastrook voor de VN vervullen.

"Het is in eerste instantie aan de twee partijen," zegt ze tegen de NOS. "Dat zijn altijd fragiele momenten, zeker in die eerste dagen." Ze doelt op mogelijke misverstanden of incidenten. "Het is dan zaak om snel te handelen en te kijken wat er is gebeurd", zegt Kaag. "Dat is niet nieuw en ook niet uniek aan deze situatie. De eerste fase is altijd fragiel."

Middeleeuwse situatie

De situatie in Gaza noemt Kaag "erbarmelijk en mensonterend". "Er is niets wat overeind staat." Mensen zijn opgelucht dat "de aankondiging van de dood" ophoudt, zegt ze. "Maar de dag doorkomen, zonder huis, met verlies of trauma, of als zwaargewonde, is een enorme, bijna onmenselijke opgave."

"Er is niets meer in Gaza. Mensen die een baan of een huis hadden, kinderen die naar school gingen, studenten die afstudeerden en hoopten op een andere toekomst, dat alles is weg".

Hoewel de eerste fase van het bestand morgen ingaat, staat de wederopbouw pas voor de derde fase op de planning. "De internationale gemeenschap kan niet mensen achterlaten in wat je bijna 'een middeleeuwse situatie' zou kunnen noemen."

Volgens haar is de wederopbouw een kwestie van planning, maar ook zeker van financiering, doortastendheid en vasthoudendheid. "Dat moeten en kunnen wij opbrengen als internationale gemeenschap."

Het minste wat die kan doen "is zorgen dat de toekomst van Israël veilig is en dat er ook een toekomst is voor Palestijnen via een autonome en onafhankelijke staat", vindt ze. "Dat is uiteindelijk het politieke perspectief."

Wederopbouw

"De plannen voor de wederopbouw zijn er al", zegt Kaag. "Voor elke sector zijn er plannen en is er duidelijkheid over financiering." Volgens haar is de grote vraag waar te beginnen. "Er zijn veel mensen ontheemd binnen de kleine Gazastrook die terug willen naar waar ze vandaan komen."

Dat is een kwestie van planning, stelt de VN-gezant, die die functie de komende maanden zal bekleden. "Puin moet geruimd worden, lichamen moeten een waardige vorm van begrafenis krijgen. Dat zijn moeilijke processen die veel tijd vragen. Mensen zijn op en willen iets tastbaars zien." Het is daarom in haar ogen zaak om heel snel iets concreets, al is het tijdelijk, neer te zetten.

Zelf gaat ze de komende dagen naar Gaza om daar te praten met de bevolking, maar ook om haar collega's die daar werken een hart onder de riem te steken. Haar huidige rol en die van VN-gezant lopen niet zozeer uiteen, stelt ze. "Wat er gebeurt in Gaza en wat de afspraken worden moeten altijd verbonden worden in politieke gesprekken over een tweestatenoplossing."

Alles uit de kast halen

Ze zegt dezelfde ministers van Buitenlandse Zaken te spreken met wie ze al contact had als coördinator Humanitaire Hulp bij de VN, alleen zijn die gesprekken nu uitgebreider. "Of het nu in Europa of binnen de regio is en met de partijen zelf: Gaza staat daar centraal in, maar de gesprekken gaan nu ook over wat de politieke horizon moet zijn."

Ze wil niet zeggen dat ze hoopvol is over de deal, want volgens haar "kunnen hoop en vertrouwen vloeibaar zijn". Ze stelt dat de internationale gemeenschap alles uit de kast moet halen. "We moeten alles op alles zetten voor een kans van slagen van het bestand."

Rusland heeft vanochtend vroeg aanvallen uitgevoerd op meerdere plekken in Oekraïne. In Kyiv werden drie vrouwen en een man gedood bij een aanval in het centrum van de stad. Ook zijn er drie zwaargewonden.

In Kyiv ging ruim een uur lang het luchtalarm af. Burgemeester Klytsjko zei dat de luchtafweer rond de stad in werking was. Bij de aanval zijn verschillende ruiten gesneuveld, waaronder die van een metrostation dat tijdelijk is afgesloten.

Er is schade op verschillende plekken in Kyiv:

Volgens de burgemeester kwam er rook uit een appartementencomplex en moest een beschadigde waterleiding worden gerepareerd. Daardoor kwamen sommige delen van de stad zonder water te zitten.

Het Oekraïense leger zegt dat het 24 drones en twee ballistische raketten heeft vernietigd. In totaal zouden 39 drones en vier raketten zijn afgevuurd vanuit Rusland. Bij een aanval in de stad Zaporizja vielen zeker zes gewonden en raakten meerdere huizen beschadigd.

Oliedepot

Ook van Russische kant worden aanvallen gemeld. Het ministerie van Defensie zegt dat er 46 Oekraïense drones zijn vernietigd. Inwoners van de regio Toela melden een brand in een oliedepot.

De Keniaanse overheid is op sociale media een tegencampagne begonnen die jonge Kenianen ervan moet overtuigen dat de komst van koning Willem-Alexander en koningin Máxima goed is voor hun land.

Deze week wordt online geprotesteerd tegen het staatsbezoek, dat tussen 18 en 20 maart moet plaatsvinden op uitnodiging van president William Ruto. Maar veel Kenianen vinden het bezoek ongepast, omdat Ruto wordt beschuldigd van grove mensenrechtenschendingen.

Na een golf van kritische berichten over het staatsbezoek wordt platform X sinds donderdag overspoeld met posts met een heel andere teneur. 'Karibu Kenya', welkom in Kenia, staat boven foto's die worden gedeeld van het koningspaar.

Deze beelden moeten mensen overtuigen van het belang van het bezoek van het Nederlandse koningspaar:

Ook zijn er filmpjes en teksten met namen als "Dertig redenen waarom Kenia de rode loper uitrolt voor de Nederlandse koninklijke familie". Daarin wordt het belang van de handelsrelatie tussen de twee landen uiteengezet, onder meer op het gebied van landbouw, toerisme en transport.

"We noemen dit socialemediadiplomatie", zegt Dennis Itumbi. Hij staat aan het hoofd van een overheidsinstantie die onder meer online campagnes voert ten faveure van president Ruto. Itumbi werd in augustus benoemd, enkele maanden na het begin van massale protesten tegen belastingverhogingen op alledaagse producten.

"We willen jonge mensen hiermee laten zien waarom Nederland zo belangrijk is", zegt hij aan de telefoon vanuit de hoofdstad Nairobi. "Het moet duidelijk zijn dat het koningspaar echt niet alleen voor Ruto komt. Jonge mensen op sociale media begrijpen niet dat relaties van staat tot staat verder gaan dan alleen persoonlijkheden. Ze moeten het bezoek in een breder perspectief zien."

Itumbi's afdeling benaderde deze week socialemediagebruikers met kant-en-klare hashtags, leuzen en foto's. "We hebben gekozen voor peer-to-peer-communicatie", licht hij toe. In dit geval zijn het jongeren die andere jongeren moeten overtuigen. "We hebben een groep jonge mensen aangesproken op sociale media of zij willen meewerken. Zij krijgen online een snelle training. Ze worden er niet voor betaald."

Ontvoeringen

De aankondiging van het staatsbezoek komt op een moment dat in Kenia veel onrust is over doden door politiegeweld en de hoge aantallen verdwijningen. Sinds de start van de protesten in juni vorig jaar zouden zeker tachtig mensen zijn ontvoerd. Veel van hen hebben zich kritisch uitgelaten over de overheid en president Ruto. Twintig zijn er nog altijd vermist.

Hoewel de autoriteiten alle betrokkenheid ontkennen, wijzen mensenrechtenorganisaties naar de inlichtingendienst. Woensdag beschuldigde staatssecretaris Justin Muturi de inlichtingendienst van het kidnappen van zijn zoon, afgelopen zomer. Volgens Muturi kwam zijn zoon pas vrij na een telefoontje van president Ruto.

'Georganiseerde cyberaanvallen'

Toeval of niet: de overheid slaat deze week een hardere toon aan tegen socialemediagebruikers. Het ministerie van Buitenlandse Zaken schreef in een verklaring zich zorgen te maken over posts "waarin misinformatie en desinformatie wordt verspreid, met als doel de geloofwaardigheid van de regering te ondermijnen". Zij spreken van "georganiseerde cyberaanvallen" die erop gericht zouden zijn om "hooggeplaatste bezoeken te ontmoedigen".

Vrijwel gelijktijdig verklaarde het ministerie van Binnenlandse Zaken "toenemend misbruik" op sociale media te willen aanpakken. In een overleg met telecombedrijven zei het departement dat alle socialemediabedrijven ook een fysiek kantoor in Kenia moeten hebben. Het is niet duidelijk of de commotie rondom het staatsbezoek de aanleiding is geweest.

Krachtige boodschap

Een online petitie, een initiatief van een Keniaanse expat in Nederland, is nu ruim 20.000 keer ondertekend. "Wij verzoeken de koninklijke familie om het bezoek te heroverwegen", schrijft zij. "Dat zou een krachtige boodschap aan de Keniaanse bevolking zijn dat hun mensenrechten ertoe doen en dat de internationale gemeenschap meekijkt. Het zou de Keniaanse regering aanzetten om zijn acties te heroverwegen."

Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag reageert in een verklaring: "Nederland is op de hoogte van nationale ontwikkelingen in Kenia en dus ook bewust van de mensenrechtenschendingen. Nederland heeft zich hier vanaf het begin over uitgesproken. We blijven de situatie monitoren en nemen de protesten serieus. Nederland gaat zowel publiekelijk als in contacten met Keniaanse autoriteiten het gesprek hierover aan."

De Rijksvoorlichtingsdienst zegt inmiddels zo'n 850 protestbrieven te hebben gekregen over het staatsbezoek.