NOS Nieuws - Algemeen

Na een nieuwe antisemitische aanval in Sydney heeft de Australische premier Anthony Albanese de premiers van de deelstaten in zijn land met spoed bijeengeroepen. In de nacht van maandag op dinsdag werd een kinderdagverblijf in een wijk aan de kust van de grootste stad van het land in brand gestoken en werden er antisemitische leuzen op de muren gekalkt. Het kinderdagverblijf was niet specifiek Joods, maar bevond zich wel vlak naast een synagoge en een joods-orthodoxe school. Bovendien werd het kinderdagverblijf tot 2023 gerund door een Joodse familie.

Premier Albanese bezocht het afgebrande kinderdagverblijf samen met Chris Minns, premier van deelstaat New South Wales, waarvan Sydney de hoofdstad is. Hij benadrukte dat hij "deze vreselijke haatmisdaad ten zeerste veroordeelt". "Dit is een plek voor kinderen en gezinnen. Het is een verachtelijke en afschuwelijke misdaad", zei Albanese.

Het is de zoveelste antisemitische aanval in Australië in de afgelopen maanden. Sinds de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 en het daaropvolgende grootschalige geweld door het Israëlische leger in de Gazastrook zijn de spanningen in de Australische samenleving sterk toegenomen. Zowel de Joodse als de islamitische diaspora in het land is groot en emoties over de oorlog lopen hoog op. Wekelijks worden er vreedzame pro-Palestijnse demonstraties gehouden. Maar er is ook een toename in het aantal meldingen van zowel antisemitisme als anti-islamitische retoriek in de samenleving.

Eind vorige week werd het voormalige huis van de prominente Joodse leider Alex Ryvchin in Sydney beklad met rode verf. Twee auto's in de straat werden in brand gestoken en beklad met antisemitische leuzen. Ook in andere delen van de stad werden antisemitische leuzen op synagogen en auto's aangetroffen.

Ook in de andere grote Australische stad Melbourne is er een toename aan antisemitische aanvallen. Begin december werd een aanslag gepleegd op een synagoge. Gelovigen konden het gebouw net op tijd ontvluchten, toen gemaskerde personen brandbommen naar binnen gooiden. Eén persoon raakte lichtgewond. Volgens de autoriteiten ging het om een terroristische aanval. De meeste daders zijn nog op vrije voeten.

'Copycat'-aanvallen

De politie vermoedt dat de daders uit het criminele circuit komen. "Deze aanvallen zijn gericht op maximale schade en intimidatie", zei politiecommissaris Peter McKenna tegen de krant Sydney Morning Herald. "We zien ook dat er 'copycat'-aanvallen worden gepleegd, waarbij mogelijk minderjarigen betrokken zijn die waarschijnlijk niet inzien hoe ernstig hun misdrijf is."

De politie heeft een speciaal team opgezet dat de antisemitische aanvallen in Sydney onderzoekt. Tot nu toe zijn zeven mensen gearresteerd. Afgelopen maandag werd een 34-jarige vrouw aangeklaagd voor betrokkenheid bij vandalisme en brandstichting in december.

Kort na 7 oktober 2023 werd er al een landelijk politieteam ingesteld, Operation Shelter, vanwege de toegenomen spanningen in de samenleving. Sindsdien zijn 179 mensen opgepakt voor onder meer antisemitische of anti-islamitische uitingen. Er zijn veel extra politiemensen ingezet om gebieden rondom synagogen en moskeeën in de gaten te houden.

Extra politieagenten

Deelstaatpremier Minns heeft aangekondigd extra politieagenten in te zetten om de daders van de aanvallen op onder meer het kinderdagverblijf op te sporen. "Deze aanvallen zijn walgelijk en we zullen ervoor zorgen dat deze klootzakken opgepakt worden", beloofde hij. Hij onderzoekt daarnaast de mogelijkheden om haatzaaien of het oproepen tot onverdraagzaamheid strenger te bestraffen. Dat is ook waar de grootste oppositiepartij in het land, de Liberalen, op aanstuurt. Die wil minimumstraffen van vijf jaar cel invoeren voor antisemitisme.

De voorzitter van de Australische Palestijnse Belangengroep, Nasser Mashni, is bang dat strengere straffen voor haatzaaien "politiek gemotiveerd" zijn. "Dit gaat ten koste van fundamentele vrijheden, zoals het recht om te protesteren en de vrijheid van meningsuiting", zei hij tegen de Sydney Morning Herald. "Het is een poging om de tegenstanders van de oorlog van Israël in Gaza het zwijgen op te leggen."

Gemeenschapsleiders van zowel Joodse als islamitische achtergrond komen binnenkort samen om het toenemende extremisme en de polarisatie in het land te bespreken.

De Colombiaanse president Gustavo Petro heeft aangekondigd dat hij de noodtoestand zal uitroepen vanwege het opgelaaide geweld in het noordoosten van het land. Bij aanvallen van de militante rebellengroep ELN vielen daar afgelopen weekend zeker tachtig doden. Door de noodtoestand af te kondigen kan de president maatregelen nemen zonder toestemming van het parlement.

In een bericht op X schrijft Petro dat de marxistische rebellenbeweging ELN "het pad van oorlog heeft gekozen en dus oorlog zal krijgen". Hij kondigde eerder al aan dat het Colombiaanse leger aanvallen gaat uitvoeren op de rebellenbeweging.

In Colombia woedt al jarenlang een bloedige strijd om de macht over de cocaïnehandel. Vorige week vielen meer dan dertig doden. ELN zou burgers hebben aangevallen die zij beschuldigden van samenwerking met de rivaliserende rebellen van FARC-EMC, een groep van oud-FARC-leden die geen vrede met de regering hebben gesloten.

Mensen zouden uit hun huizen zijn gehaald en op straat zijn doodgeschoten. ELN-leider Antonio García beweert het niet op burgers gemunt te hebben, maar op voormalige rebellen die nu samenwerken met de FARC-EMC.

18.000 mensen op de vlucht

Als gevolg van dat geweld besloot Petro afgelopen vrijdag de in 2022 hervatte vredesonderhandelingen met ELN op te schorten. De aanvallen waarbij afgelopen weekend zeker tachtig doden vielen, volgden kort op dat besluit. De noodhulporganisatie van de VN (OCHA) meldt dat meer dan 18.000 mensen op de vlucht zijn geslagen voor het geweld.

Petro beschuldigde ELN eerder van "oorlogsmisdaden in de regio Catatumbo". Het bergachtige gebied ligt aan de grens met Venezuela en is bekend om de vele cocaplantages.

ELN vecht sinds 1964 tegen de regering van Colombia en financiert de strijd door mensen te ontvoeren voor losgeld. Door de jaren heen zijn zeker 450.000 mensen omgekomen bij het conflict. De groep is versplinterd en de leiders van de beweging bevinden zich in Venezuela en Cuba. Het merendeel van de leden bestaat tegenwoordig uit huurlingen uit Venezuela die geld verdienen met drugshandel en illegale mijnbouw.

De nieuwe Amerikaanse president Trump heeft een decreet ondertekend waarmee hij het verbod op TikTok wil uitstellen. Vlak na zijn aantreden droeg hij het ministerie van Justitie op om het Amerikaanse verbod de komende 75 dagen niet te handhaven, maar TikTok begeeft zich in juridisch grijs gebied door daarin mee te gaan.

De Amerikaanse president hoopt het bedrijf achter TikTok meer tijd te geven om een geschikte Amerikaanse koper te vinden, zodat het platform operationeel kan blijven in de VS. "Ik heb een zwakke plek voor TikTok", zei Trump. "Dit geeft mij het recht de app te verkopen of te verbieden. Dat zullen we later besluiten."

TikTok in grijs gebied

In de wet die TikTok verbiedt, staat dat de Amerikaanse president het verbod met negentig dagen kan uitstellen. De deadline daarvoor was zondag, één dag voordat Trump het stokje overnam van Joe Biden.

Trump noemt de "ongelukkige timing" een obstakel om de abrupte sluiting van TikTok te voorkomen. Door zijn minister van Justitie op te dragen de wet niet te handhaven, wil hij zijn regering meer tijd geven om "de juiste weg voorwaarts" te bepalen.

Het lijkt erop dat ByteDance, het Chinese bedrijf achter TikTok, in juridisch grijs gebied opereert door de app in de VS weer beschikbaar te maken. Afgelopen vrijdag nog besliste de hoogste Amerikaanse rechtbank dat het verbod op zondag kon doorgaan. Volgens de wet is de app dus nog steeds verboden, maar belooft Trump dat zijn regering voorlopig een oogje toeknijpt.

Op zwart

Dit weekend ging TikTok daadwerkelijk op zwart in de VS, kort voordat het verbod daadwerkelijk van kracht werd. Amerikanen die TikTok-video's wilden bekijken, kregen te lezen dat de app als gevolg van de wet niet toegankelijk is.

Nadat Trump zondag had aangekondigd om als president direct actie te ondernemen, maakte ByteDance de app weer beschikbaar. Zondag kregen Amerikaanse gebruikers een melding dat de app "als gevolg van de inzet van president Trump" weer toegankelijk was, hoewel Trump toen dus nog niet de Amerikaanse president was.

App niet te downloaden

Hoewel de 170 miljoen Amerikanen die de TikTok-app al op hun telefoon hadden staan weer video's kunnen bekijken, is de app sinds het verbod niet te downloaden in de Verenigde Staten. Apple en Google hebben TikTok zondag uit hun appwinkels gehaald.

Het is onduidelijk of TikTok daar terugkeert nu Trump zijn presidentiële beslissing heeft ondertekend. In de wet die TikTok verbiedt, staat dat Apple en Google 5.000 dollar boete per gebruiker kunnen krijgen als zij TikTok ondanks het verbod beschikbaar maken. De boete voor de twee bedrijven kan oplopen tot honderden miljarden dollars, een enorm financieel risico dat volgens deskundigen is gebaseerd op weinig juridische zekerheid.

Trump zegt dat hij de Verenigde Staten voor de helft eigenaar wil maken van TikTok, waarmee het sociale medium "goedkeuring" krijgt om in de VS actief te blijven. ByteDance heeft meerdere malen aangegeven dat TikTok niet te koop is.

De Amerikaanse president Trump trekt de Verenigde Staten zoals verwacht opnieuw terug uit het klimaatverdrag van Parijs. Op het podium in de Capital One Arena ondertekende hij daar decreten over. Trump had dat ook beloofd en dit vertrek wordt gezien als een belangrijke symbolische stap in het ongedaan maken of afzwakken van Bidens klimaatbeleid.

Hoewel de president internationaal opzien baart met de stap, is het Amerikaanse vertrek bepaald geen verrassing. In Trumps eerste termijn, in 2017, stapte hij ook al uit het verdrag en ook in zijn afgelopen verkiezingscampagne liet hij weinig twijfel: het verdrag dat in 2015 in Parijs werd gesloten, "het meest oneerlijke document dat je ooit hebt gezien", kan wat Trump betreft linea recta door de papierversnipperaar.

Fanatieke medestanders vindt Trump in ieder geval in zijn eigen kabinet: zijn beoogde minister van Energie, Chris Wright, zei twee jaar terug nog dat er geen sprake was van een klimaatcrisis. Ook zijn beoogde minister van Binnenlandse Zaken, Doug Burgum, die uitvoering moet gaan geven aan het onofficiële 'drill baby drill'-motto van Trumps campagne, riep vorige week op om de recordhoge olieproductie van de VS verder op te voeren.

Shell en Exxon: stap er niet uit

Toch stuitte Trump ook vanuit de olie-industrie op weerstand tegen zijn voornemen om 'Parijs' te verlaten. Oliebedrijf Shell zei bijvoorbeeld in november tegen Nieuwsuur gebaat te zijn bij stabiel overheidsbeleid, en riep Trump daarom op om deel uit te blijven maken van het Parijsakkoord. Ook Shells Amerikaanse concurrent Exxon Mobil deed om vergelijkbare redenen een oproep aan Trump om het verdrag niet te verlaten.

Deskundigen legden in aanloop naar Trumps inauguratie al uit dat het verwachte vertrek uit het Parijsakkoord slecht nieuws is voor de internationale strijd tegen klimaatverandering. "Het Parijsakkoord leunt op solidariteit. En als een van de grootste uitstoters en rijkste landen ter wereld eruit stapt, heeft dat invloed op de bereidheid van andere landen om bij te dragen", zei hoogleraar klimaatverandering Heleen de Coninck van de TU Eindhoven en Radboud Universiteit afgelopen weekend tegen de NOS.

Desondanks is het niet de verwachting dat het verdrag, waarin landen afspraken om de opwarming van de aarde ruim onder de 2 graden te houden, liefst onder de 1,5 graad, hiermee een dode letter is. Toen Trump in 2017 de VS uit het verdrag haalde, was men bang dat het prille Parijsakkoord zou sneuvelen, maar andere landen volgden de VS toen niet. Trumps opvolger Biden draaide bovendien in 2021 een deel van Trumps stappen terug.

Ambitieuzer klimaatbeleid

Anders dan in 2017 kan Trump dit keer echter wel sneller te werk gaan. Waar hij destijds drie jaar moest wachten om de VS uit het net gesloten Parijsakkoord terug te trekken, kan hij dat nu binnen een jaar geregeld hebben. Het valt te verwachten dat zijn regering het VN-verdrag in de tussentijd vrijwel geheel links zal laten liggen en in ieder geval Bidens lijn niet zal voortzetten.

Oud-president Biden kwam eind vorig jaar nog op de valreep met een ambitieus nieuw klimaatdoel, iets wat alle deelnemende landen aan het Parijsakkoord uiterlijk begin volgende maand moeten doen. Bidens doel, per 2035 tussen de 61 en 66 procent minder broeikasgassen uitstoten dan in 2005, zal de regering-Trump naar alle waarschijnlijkheid zonder enige wroeging verwijzen naar de mestvaalt van de geschiedenis.

Het wordt de vraag wat andere landen doen als de grootste economie van de wereld geen ambitieuzer klimaatdoel stelt voor de komende jaren. Het zal voor veel landen, misschien toch al gedesillusioneerd door de uitkomst van de klimaattop in Azerbeidzjan, in ieder geval geen aansporing zijn om uitzonderlijk hard te gaan lopen op klimaatgebied.

Een man die gisteren dood werd gevonden op een parkeerplaats in het Zuid-Hollandse Valkenburg, vlak bij Leiden, is vermoedelijk het slachtoffer geworden van een opzettelijke aanrijding. Er zijn drie verdachten aangehouden.

Het slachtoffer is een 36-jarige man uit Noordwijkerhout. Agenten hebben nog geprobeerd de man te reanimeren, maar hulp mocht niet meer baten. Hij overleed ter plekke aan zijn verwondingen.

Al snel waren er volgens de politie "sterke aanwijzingen" dat het om een misdrijf ging. Onderzoek leidde diezelfde avond tot de aanhouding van drie verdachten: twee mannen van 29 en 30 uit Rotterdam en Hoorn en een 29-jarige vrouw uit Leiden.

In verband met het onderzoek zijn meerdere auto's in beslag genomen, schrijft Omroep West.

Het dodental na de explosie van een brandstoftruck in Nigeria is opgelopen tot 98, meldt het regionale noodagentschap in de staat Niger. 69 mensen met verwondingen belandden in het ziekenhuis.

Op zo'n 50 kilometer van hoofdstad Abuja ontplofte zaterdag een tankwagen nadat de truck door een nog onbekende oorzaak was gestrand en gekanteld. Toen groepen mensen probeerden de benzine uit het voertuig af te tappen vond er een explosie plaats, waarna er brand uitbrak. Kort daarna werd al gesproken over zeker 70 doden.

"Na het opruimen van de brokstukken van de ontplofte truck ontdekten we nog 12 lichamen, waardoor het totale aantal doden nu 98 is", zei de directeur van de noodgezondheidsorganisatie. 80 slachtoffers zijn in een massagraf bij een ziekenhuis begraven.

Vaker ongelukken met tankwagens

Vorig jaar vonden ook twee ongelukken met tankwagens plaats. In september kwamen 48 mensen om het leven bij een explosie van een brandstofwagen en een maand later stierven 147 mensen na een ontploffing van een tankwagen.

Nigeria is de grootste olieproducent van Afrika, maar de prijs van brandstof is daar de laatste jaren meermaals over de kop gegaan en ook andere kosten van levensonderhoud zijn hard gestegen.

Het Openbaar Ministerie heeft negen jaar cel geëist tegen de 47-jarige Fred K. uit Boekel. Volgens de officier van justitie heeft de man zich jarenlang op "stuitend grote schaal" schuldig gemaakt aan misbruik. Onder anderen zijn dochter en achternicht waren daarvan het slachtoffer. Daarnaast haalde hij tientallen meisjes over om seksueel getinte foto's te sturen via Snapchat.

De verdenkingen tegen K. begonnen in de winter van 2014/2015 toen zijn achternicht bij hem introk, meldt Omroep Brabant. Hij zou haar in de periode dat ze bij hem woonde meerdere keren hebben verkracht. Ze was 18 jaar en dus meerderjarig, maar ze was ook zeer kwetsbaar, aldus de officier. Kort nadat ze bij hem was ingetrokken, raakte ze zwanger en pleegde ze abortus.

Toen zijn achternicht wegging, zou het vergrijp zijn begonnen aan zijn dochter, die om het weekend bij hem kwam logeren. Zij was toen negen en het zou zijn doorgegaan tot haar dertiende. Opvallend was dat de achternicht in 2017 al een melding maakte bij Veilig Thuis, nadat ze vader en dochter naakt in bed had zien liggen. Met die melding is toen niets gebeurd.

USB-stick met 43 meisjesnamen

Toen ook zijn dochter niet meer bij K. langs wilde komen, stapte hij volgens het OM over naar het online misbruik. Hij benaderde jonge meisjes via Snapchat, waar hij zich voordeed als een tiener, en verleidde ze om naaktfoto's en -filmpjes te maken. Daarmee perste hij ze vervolgens af om ervoor te zorgen dat ze nog meer seksuele handelingen voor de camera zouden doen.

In totaal vond de politie na zijn aanhouding in mei 2023 43 mapjes met meisjesnamen op een USB-stick en bij elkaar duizenden foto's en video's. Niet alle meisjes zijn gevonden of wilden aangifte doen. Daarom stonden er veertien op de tenlastelegging. Volgens de officier is er genoeg bewijs dat K. de meisjes onder druk zette om seksuele handelingen te doen.

Pedoseksuele stoornis

K. is volledig toerekeningsvatbaar verklaard. Daarom kwam de officier van justitie tot een eis van negen jaar cel. Daarnaast moet K. behandeld worden aan zijn pedoseksuele stoornis. Verder wil het OM een contactverbod en mag K. niet meer in de buurt van jonge kinderen komen.

Zelf ontkent K. dat hij zijn achternicht en dochter heeft misbruikt. Zijn advocaat stelt dat hiervoor geen bewijs is en eist dat er op deze punten vrijspraak volgt. Volgens hem hebben ze met elkaar overlegd over de aangifte en waren de verklaringen wisselend. Het online misbruik geeft K. wel toe en daar zegt hij zich voor te schamen.

De rechtbank doet op 17 februari uitspraak.

Donald Trump belooft dat een gouden tijdperk gloort nu hij is teruggekeerd in het Witte Huis. Volgens hem is er onder zijn voorganger Joe Biden een vertrouwenscrisis ontstaan in het land, maar wil hij eenheid brengen en een vredesstichter zijn.

"20 januari 2025 is Bevrijdingsdag", kondigde hij aan nadat hij de presidentiële eed had afgelegd. "Het wordt onze topprioriteit om een natie te bouwen die trots, welvarend en vrij is."

De ceremonie werd voor het eerst in veertig jaar binnen gehouden vanwege de ijzige kou in Washington.

Aan het begin van zijn toespraak haalde hij hard uit naar de vorige regering. "Er is een vertrouwenscrisis. Jarenlang heeft een radicale en corrupte bovenlaag macht en welvaart van onze burgers afgenomen", zei Trump. "We hebben nu een overheid die thuis niet eens een simpele crisis kan oplossen en tegelijkertijd in het buitenland een reeks catastrofale gebeurtenissen in struikelt."

Biden, in tegenstelling tot Trump vier jaar geleden aanwezig bij de ceremonie, lachte soms minzaam om de kwalificaties die Trump gebruikte. Als aanjager van de Capitoolbestorming en eerste president die ooit strafrechtelijk werd veroordeeld, houdt Biden Trump juist verantwoordelijk voor de harde toon van het debat in het land.

Trump noemde illegale immigratie tegengaan het belangrijkste thema voor zijn regering. Hij zei de noodtoestand uit te roepen aan de zuidelijke grens met Mexico en wil het leger inzetten om de grens te beschermen. Ook beloofde hij "miljoenen en miljoenen" criminele, illegale immigranten uit te zetten.

Een ander speerpunt is het tegengaan van inflatie. Volgens hem zijn daar importheffingen voor andere landen voor nodig, zodat de belastingdruk op Amerikanen kan worden verlicht.

Hoewel economen voorspellen dat dergelijke maatregelen handelsoorlogen veroorzaken en de prijzen voor consumenten laten toenemen, is Trump ervan overtuigd dat er "grote hoeveelheden geld zullen binnenkomen bij Financiën". Hij richt daar zelfs de nieuwe External Revenue Service voor op.

Uit Klimaatakkoord

Trump noemde ook de hoge energieprijzen als oorzaak van de inflatie. Hij zegt die tegen te kunnen gaan door meer in te zetten op fossiele brandstof. Hij zal daarom zoals verwacht uit het Klimaatakkoord van Parijs stappen, maakte het Witte Huis al bekend.

Daarnaast schrapt hij milieumaatregelen die elektrisch rijden moeten bevorderen ("Je mag weer je eigen auto kiezen") en wil hij oliebedrijven toestaan meer op te pompen ("Drill, baby, drill"). Om meer armslag te krijgen wil hij ook hier een noodtoestand voor uitroepen.

'Golf van Amerika'

Behalve deze hoofdthema's zei Trump ook een eind te willen maken aan de aandacht voor ras en gender door de Amerikaanse overheid. Hij schrapt daarvoor inclusiviteitsprogramma's van de overheid en draait de mogelijkheid terug om als non-binair geïdentificeerd te worden in officiële documenten. "Vanaf nu is het officieel beleid dat er maar twee genders zijn: man en vrouw."

Ook kondigde hij aan dat de berg Denali in de staat Alaska voortaan weer Mount McKinley wordt genoemd, zoals hij een eeuwlang heette totdat president Obama in 2015 het gebruik van de inheemse naam verordonneerde. De Golf van Mexico moet wat Trump betreft voortaan de Golf van Amerika worden genoemd.

Over zijn buitenlandbeleid bleef Trump behalve de importheffingen goeddeels op de vlakte. Wel zei hij het door de VS aangelegde Panamakanaal "terug te zullen nemen", zonder uit te wijden of hij dat via economische druk of met militair ingrijpen wil bereiken.

Trump over Panama:

In zijn algemeenheid zei hij niet te willen worden afgerekend op de veldslagen die de VS wint, "maar op de oorlogen die we beëindigen of nooit starten". Hij zweeg over de relatie met Rusland, de oorlog in Oekraïne (die hij ooit beloofde op dag één te beëindigen) en zei niet meer over het Gazaconflict dan dat hij blij was dat er gijzelaars worden vrijgelaten.

Zonder in detail te treden zette hij ook het ambitieuze plan uit om een bemande missie naar Mars te sturen, want "ambitie is de levensadem van een groots land". Het leverde hem applaus op, onder meer van ruimtevaartondernemer Elon Musk, die vlakbij zat.

Naast Musk waren er nog opvallend veel andere zakenmensen en mediapersoonlijkheden aanwezig. Amazon-baas Bezos en Facebook-oprichter Zuckerberg zaten in het publiek, samen met de topmannen van Google, TikTok en Apple. Ook mediamagnaat Rupert Murdoch was gekomen, net als podcaster Joe Rogan en de commentator Tucker Carlson.

Daarnaast waren enkele prominente buitenlandse leiders aanwezig, zoals de Italiaanse premier Meloni, de Argentijnse president Milei en vicepresident Han Zheng van China.

Mislukte moordaanslag

Trump eindigde zijn speech door pionierende landgenoten uit het verleden in herinnering te roepen, de mensen die de wildernis ontgonnen, het Wilde Westen temden en de mens in de ruimte brachten. "Je mag nooit geloven dat iets onmogelijk is. In Amerika zijn we goed in het onmogelijk doen."

Hijzelf was daar een goed voorbeeld van, vindt hij. Een kogel van een sluipschutter kon hem niet stuiten om als tweede oud-president ooit terug te keren naar het Witte Huis. "Niemand dacht dat ik zo'n politieke comeback kon maken, maar hier ben ik: het Amerikaanse volk heeft gesproken."

Trump zei dat God zijn leven had gespaard om Amerika groots te maken:

285 Nederlanders hebben vorig jaar stamcellen gedoneerd om patiënten met levensbedreigende bloedaandoeningen, zoals leukemie, te helpen. Dat is een record. Dit houdt in dat, van de tienduizenden geregistreerde stamceldonoren in Nederland, er in 285 gevallen een match was met een patiënt en er een donatie volgde. Als ook donaties uit Duitsland worden meegeteld, staat het aantal op 323.

"Daarmee zet de stijging die tien jaar geleden werd ingezet nog steeds door", meldt stichting Matchis, het centrum voor stamceldonoren.

Al jaren stijgt het aantal mensen dat zich registreert als stamceldonor, waardoor ook de kans op matches toeneemt. In Nederland staan op dit moment 420.000 mensen geregistreerd als stamceldonor. "Vooral veel jongeren hebben zich in de afgelopen jaren aangemeld", vertelt een woordvoerder van Matchis. Stamcellen van een jonge donor geven een grotere genezingskans dan van oudere donoren.

Groei donoren stokt

Hoewel het aantal donoren elk jaar toeneemt, groeit het bestand minder hard dan gewenst. Matchis streeft naar 20.000 tot 30.000 nieuwe donoren per jaar, maar in september hadden minder dan 10.000 mensen zich pas aangemeld.

Voor stamceldonoren geldt een maximumleeftijd van 55 jaar. Omdat het aantal uitschrijvingen als gevolg van het bereiken van die leeftijd in de komende jaren zal toenemen, maakt Matchis zich zorgen dat het bestand in de toekomst niet verder zal groeien of zelfs zal afnemen.

Stamceldonatie is vaak het laatste redmiddel voor patiënten met leukemie. Als een andere behandeling, zoals chemotherapie, niet aanslaat, kunnen gezonde stamcellen van een donor worden toegediend. Als de donatie succesvol is, maakt de patiënt nieuwe, gezonde stam- en bloedcellen aan die zieke leukemiecellen kunnen herkennen en vernietigen.

Het proces

Een stamceldonatie heeft meer om het lijf dan bijvoorbeeld het doneren van bloed. In de meeste gevallen moet je gedurende vijf dagen voor de donatie een medicijn inspuiten zodat je meer stamcellen aanmaakt. Op de dag van de donatie worden in de loop van enkele uren de stamcellen met behulp van een apparaat uit het bloed gehaald.

Elk jaar krijgen 9000 mensen in Nederland de diagnose bloedkanker. Bij 50 tot 60 procent van de patiënten die een stamceltransplantatie krijgen, slaat de behandeling aan. Het is daarbij belangrijk dat de DNA-structuur van patiënt en donor overeenkomt, liefst een-op-een. De kans op zo'n match is ongeveer 1 op 50.000. Daarom is het belangrijk om uit een groot bestand te kunnen putten.

Een derde van de patiënten vindt een geschikte donor binnen de familie. De rest is afhankelijk van de stamceldonorbank.

In een schuur in het Gelderse dorp Hengelo heeft vandaag urenlang een wolf liggen slapen. Een dierenarts heeft het dier op afstand verdoofd en weggevoerd. De wolf is naar een bos gebracht, waar hij rustig kan ontwaken. Dat meldt de provincie aan Omroep Gelderland.

De bewoonster van het huis ontdekte de wolf vanmorgen en belde de politie. De tuin werd vervolgens met politielinten afgezet en agenten hielden omstanders op afstand.

Volgens de woordvoerder van de provincie is dit een uitzonderlijke situatie. "Wolven zijn van nature schuwe dieren, we maken dit dus niet vaak mee."

Even werd gedacht dat het dier was aangereden en beschutting zocht. Maar de dierenarts heeft bij nader onderzoek geen verwondingen geconstateerd. Waarom het dier dan de bewoonde wereld in is gelopen, is niet duidelijk.

'Dit maak je niet elke dag mee'

Buurtbewoners die het nieuws hoorden, kwamen vanmiddag naar buiten in de hoop het dier te kunnen zien. "Ik woon zelf in de buurt dus ik dacht: laat ik toch even gaan kijken. Dit maak je natuurlijk niet elke dag mee", zei een buurtbewoner.

Bang voor de wolf zijn de bewoners niet, al heersen er wel zorgen. "Hiertegenover zit een speeltuin. Je weet natuurlijk nooit wat er kan gebeuren met kinderen en zo'n wolf die mogelijk gewond is", zei een andere bewoner.

Met praktisch haalbare innovaties en maatregelen in de landbouwsector kan de emissie van ammoniak de komende vijf jaar met bijna 50 procent worden teruggedrongen. Dat blijkt uit onderzoek van de Wageningen Universiteit in opdracht van de provincies, verenigd in het Interprovinciaal Overleg (IPO). Daarmee kan de stikstofuitstoot voor een groot deel worden verminderd. De melkveehouderij heeft het grootste innovatiepotentieel.

In mei 2019 oordeelde de Raad van State dat de overheid te veel ondernemers had toegestaan om stikstof uit te stoten en dat dit schadelijk is voor kwetsbare natuurgebieden. Boeren en bedrijven mogen sindsdien niet meer uitbreiden zonder een stikstofvergunning.

Stikstof zelf is niet schadelijk, maar sommige stikstofverbindingen kunnen dat wel zijn. Bij de stikstofcrisis van de laatste jaren draait het om twee gassen: stikstofoxiden en ammoniak. Dat laatste komt vooral vrij bij de ontlasting van dieren, zoals koeien in de landbouw.

Ook de uitstoot van broeikasgassen kan behoorlijk worden teruggedrongen door innovaties, blijkt uit het onderzoek: met 27 tot 48 procent. In theorie kan er nog meer: de emissies van ammoniak en methaan kunnen samen tot wel 72 procent worden gereduceerd ten opzichte van de metingen in 2019.

'20 tot 30 procent veestapelreductie'

"Dit rapport laat zien dat je de doelen kunt halen als álle boeren álle beschikbare innovaties perfect implementeren", zegt stikstofhoogleraar en medeauteur Wim de Vries.

Om die percentages daadwerkelijk te halen, benadrukken de onderzoekers dat alle bedrijven in de sector moeten innoveren. "Mijn inschatting is dat je de doelen voor twee derde kunt realiseren door innovatie en dat je om de doelen te halen de veestapel met zo'n 20 à 30 procent moet inkrimpen", zegt De Vries.

Minister Wiersma wil het stikstofprobleem vooral aanpakken met landbouwinnovaties, zoals andere stalsystemen en robotisering. November 2024 werd bekend dat ze daar ruim 2 miljard euro voor wil uittrekken.

De onderzoekers schatten dat innovaties op het gebied van stallen, voer en mest jaarlijks gemiddeld bijna 400 miljoen euro kosten. "Dan ben je snel door die 2 miljard heen en is die niet toereikend", zegt De Vries.

Als de kosten bij de boer zelf terecht zouden komen, zou dat een melkveehouder bijna 75.000 euro per jaar kosten, becijferde Trouw.

"Kijk uit met te grote beloftes over de potentie van innovaties", reageert hoogleraar milieu en duurzaamheid Jan Willem Erisman. "We zitten niet voor niets al zes jaar in een crisis omdat de acceptatie van maatregelen bij boeren laag is."

Innovatie kan een deel van de oplossing zijn, maar allereerst moet er politieke duidelijkheid komen, meent Erisman. "Als je niet weet of je bedrijf mag blijven bestaan, ga je niet innoveren. En als je wilt dat boeren minder kunstmest of krachtvoer gebruiken, dan moet ook duidelijk zijn welke vergoeding tegenover het verlies aan opbrengsten staat."

Ook aan de innovaties zelf kleven volgens Erisman mitsen en maren. "Een deel van de innovaties is slecht te handhaven en niet alle innovaties worden geaccepteerd. Ik denk aan het middel Bovaer dat de methaanuitstoot van koeien vermindert, maar waartegen in het Verenigd Koninkrijk veel weerstand ontstond. Mensen wantrouwden de melk van koeien die Bovaer bij hun voer kregen."

'Kom met houdbare oplossing'

Het huidige kabinet besloot de 24 miljard euro die het vorige kabinet had vrijgemaakt om de stikstofproblemen aan te pakken te schrappen. Voor de aanpak van het stikstofprobleem stelde het huidige kabinet 5 miljard beschikbaar.

Verantwoordelijk minister Wiersma kwam begin vorige maand met haar plan van aanpak, maar dat werd in de Kamer niet met enthousiasme ontvangen.

De rechtbank riep het kabinet eind vorige maand op om na 5,5 jaar met een houdbare oplossing voor het stikstofprobleem te komen. De rechtbank deed die oproep in de uitspraak in een zaak tegen een melkveehouderij uit Zeist. De eigenaar wil dit bedrijf al jaren uitbreiden met een stal voor vleeskuikens. Hij kreeg twee keer een vergunning van de provincie, maar die is beide keren vernietigd nadat natuurorganisaties naar de rechtbank waren gestapt.

Binnen het kabinet leven grote zorgen over de gevolgen van de uitspraak. "We moeten doorbraken forceren", aldus premier Schoof, die inmiddels een ministeriële commissie stikstof in het leven heeft geroepen.

Tienduizenden mensen met een arbeidsbeperking die bij zogeheten werkontwikkelbedrijven werken, zijn er tot een paar tientjes per maand op achteruit gegaan, zegt brancheorganisatie Cedris. Dat komt door belastingmaatregelen die dit jaar zijn ingegaan.

Het is een groot probleem voor deze werknemers, volgens Cedris. "Ze gaan er maandelijks tussen de 20 en 60 euro op achteruit. Dat is best veel als je ongeveer 1700 euro per maand verdient. Mensen hebben dus fors minder te besteden. Met het geld dat ze verliezen konden ze een week hun boodschappen betalen", vertelt een woordvoerder.

Belastingmaatregelen

De daling van het netto-inkomen komt door belastingmaatregelen die dit jaar zijn ingegaan. Zo is de heffingskorting per saldo gedaald. Dat is de korting die je krijgt op de inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen. Die zijn omlaag gebracht om mensen te stimuleren om meer te gaan werken. "Maar dat geldt voor deze groep niet", zegt de woordvoerder. "Deze mensen hebben een arbeidshandicap en kunnen dus niet meer uren werken." De verhoging van de arbeidskorting is volgens Cedris niet voldoende om daling in inkomen te compenseren.

In 2013 ging het kabinet akkoord met de wet Banenafspraak, met als doel om extra banen te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking en om ze dus aan het werk te helpen. Dat gebeurt op deze manier niet, volgens de woordvoerder. "De prikkel om te werken wordt nu juist minder groot."

"De partijen in het kabinet zeggen dat ze zich sterk maken voor de bestaanszekerheid van mensen. Daar blijkt tot nu toe niks van. Ze worden gewoon vergeten door het kabinet", aldus de woordvoerder. Hij hoopt dat het kabinet financieel wil bijspringen.

Vlak voor de beëdiging van Trump heeft Joe Biden nog enkele leden van zijn familie preventief gratie verleend. Hij schrijft op de website van het Witte Huis dat hij zo een eind wil maken aan de "niet aflatende aanvallen en bedreigingen die alleen bedoeld zijn om mij te raken".

Het gaat om zijn jongere broer James B. Biden, diens vrouw Sara Jones Biden, zijn zusje Valerie Biden Owens, haar man John T. Owens en zijn tweede broer Francis W. Biden.

Verder schrijft de inmiddels oud-president dat hij Gerald Lundergan gratie heeft verleend. Lundergan is een Amerikaans zakenman en oud-politicus. Hij werd in 2019 tot 21 maanden gevangenisstraf veroordeeld voor het doorsluizen van geld naar de campagnekas van zijn dochter, Alison Lundergan.

Dochter Lundergan deed in 2014 als hoge ambtenaar in de staat Kentucky een poging om toe te treden tot de Senaat, maar slaagde daar niet in. Na zijn vrijlating hielp Lundergan mee aan de oprichting van een stichting die zich inzet om oud-gevangenen weer aan het werk te krijgen, schrijft Biden.

Huisarrest

Biden heeft ook de levenslange gevangenisstraf voor Leonard Peltier omgezet naar huisarrest. De nu 80-jarige Peltier zat bijna een halve eeuw in de gevangenis voor de moord op twee FBI-agenten in 1975.

Eerder vandaag verleende Biden ook al preventief gratie aan enkele prominenten, om hen te beschermen tegen wraakzuchtige procedures van Donald Trump. Ook verleende hij vorig jaar gratie aan zijn zoon Hunter.

Een Zuid-Afrikaanse bendeleider die vermoedelijk de leiding had over een illegale goudmijn is met hulp van de politie ontsnapt. Hij was vorige week uit een illegale goudmijn gehaald waar 87 mensen waren omgekomen. Ruim 240 mijnwerkers brachten het er levend vanaf.

De politie zei dat de bendebaas, die James Neo Tshoaeli heet, net als andere mijnwerkers uit de mijn is gehaald, maar daarna nooit is gearresteerd. Er is een onderzoek gestart naar wie hem hielp ontkomen, melden de autoriteiten.

Vorige week kwam naar buiten dat de politie in september had besloten om de mijn te blokkeren en daarmee de illegale goudwinning te beëindigen. Mijnwerkers die naar boven kwamen, werden opgepakt. Maar wie dat niet deed zat dus vast, zonder genoeg eten en drinken.

Zuid-Afrikaanse mensenrechtenorganisaties en -advocaten hadden al lange tijd kritiek op de operatie. Ze noemden de politie medeplichtig aan het uithongeren van de mijnwerkers. Een overgrote meerderheid zou zich ernstig verhongerd uiteindelijk hebben overgegeven aan de politie.

Maar ook Tshoaeli, die ook bekend staat als "Tiger", zou verantwoordelijk zijn voor enkele doden, mishandelingen en martelingen. Dat is allemaal ondergronds gebeurd, zegt de politie. Bewijs daarvoor zou komen uit getuigenverklaringen van overlevenden en videobeelden, meldt een politiewoordvoerder aan het lokale medium SABC. Hij zou ook voedsel hebben gehamsterd en weggehouden van andere illegale mijnwerkers.

Stop van illegale mijnbouw

Tiger had nadat hij uit de mijn was gehaald direct naar het dichtstbijzijnde politiebureau moeten worden gebracht om daar te worden aangehouden, zegt de woordvoerder van de nationale politie. Maar dat is dus niet gebeurd.

"De enige logische conclusie is dat iemand hem heeft laten gaan," zei ze.

In Zuid-Afrika werken veel illegale mijnwerkers, die in verlaten mijnen graven naar restjes goud. De politie is al langer bezig met een operatie om illegale mijnbouw te stoppen.

Tientallen mannen in gevechtskleding met kogelwerende vesten, groene sjaals en grote wapens paraderen door de verwoeste straten van Gaza. Het is te zien op video's van de vrijlating van drie Israëlische gijzelaars. De Qassam-brigades van Hamas proberen de indruk te wekken dat ze niet zijn verslagen, maar wat zeggen de beelden verder?

"Het is een opgestoken middelvinger naar Israël", zegt Brigitte Herremans, onderzoeker aan de Universiteit Gent en docent Midden-Oosten aan de Universiteit Antwerpen. "Hamas laat zien dat het strijdvaardig is. Ze zegt verder dat het vooral de Gazaanse bevolking is "die lijdt onder het genocidale geweld."

Ook Joas Wagemakers, islamoloog en Hamas-kenner van de Universiteit Utrecht, herkent die boodschap in de beelden: "Het is een overwinning, zeggen ze hiermee. Wij leven nog." Tegelijkertijd is het niet zo dat Hamas niet is verzwakt. "Hamas heeft zware klappen gehad. Diverse leiders zijn geliquideerd, veel strijders zijn gedood en de infrastructuur is grotendeels verwoest."

"Maar", benadrukt Wagemakers, "Hamas heeft al eerder leiders verloren, ze zijn eraan gewend. En er is tijdens een oorlog ook potentie om nieuwe strijders te rekruteren. Wraakgevoelens zijn een belangrijke motiverende factor."

Strategische manipulatie

Op X gaat ook nog een ander beeld rond, afkomstig uit een Palestijnse telegramgroep. Het is een foto van bovenaf waarop de Hamastroepen minder omvangrijk lijken dan op andere beelden. Volgens sommige experts, waaronder Ahmed Fouad Alkhatib, een onderzoeker van denktank Atlantic Council, toont dit aan dat Hamas de beelden strategisch manipuleert.

"We weten niet zeker hoe sterk Hamas nog is, maar Hamas probeert zeker pr te voeren op een manier die hen positief afschildert", zegt Wagemakers.

Ook Herremans ziet dat. "Pr is essentieel voor Hamas om aan te tonen dat de gewapende strijd vruchten afwerpt voor de organisatie. Tegelijkertijd is dat niet zo, want Gaza is grotendeels vernietigd. Maar we kunnen er wel van uitgaan dat Hamas niet totaal verslagen uit deze strijd komt. Er is wel kritiek op Hamas, maar de meeste Palestijnen kijken vooral naar de misdrijven van Israël."

Reacties in Israël

Israëliërs reageren verontwaardigd op de beelden van de Qassam-brigades. "Een visuele metafoor voor wat internationale steun decennialang in Gaza heeft gefinancierd", schrijft Michael Dickson, hoofd van de pro-Israëlische organisatie Stand With Us, op X bij een foto van de strijders.

"De beelden zijn voor veel Israëliërs confronterend", zegt Shmuel Rosner, politiek analist van denktank Jewish People Policy Institute. "Het is niet dat we het niet wisten, maar door deze beelden wordt pijnlijk duidelijk dat Hamas nog niet is verslagen."

Dat de foto's en video's onderdeel zouden kunnen zijn van een propagandastunt, maakt volgens Rosner niet uit. "Er is een gigantische propagandaoorlog gaande en we weten dat deze beelden niet betekenen dat er niets is gebeurd: Gaza is verwoest en Hamas is enorm verzwakt. Maar deze beelden herinneren ons eraan dat Hamas nog steeds gezag en controle heeft in Gaza, en dat baart zorgen voor de toekomst."

'Israël wil geen vrede'

En die toekomst is precies waar het straks over moet gaan. Het akkoord tussen Hamas en Israël bestaat uit verschillende fases. Met de vrijlating van Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen en het stoppen van Israëlische aanvallen in Gaza, is de eerste fase van het bestand werkelijkheid geworden.

In deze periode van zes weken moet er worden onderhandeld over de uitwerking van fase twee. Het Israëlische leger moet zich in de tweede fase verder terugtrekken uit Gaza, maar een aantal Israëlische politici voelt daar niets voor.

"Zij zullen de beelden van Hamas nu gebruiken om te zeggen dat we fase twee nooit mogen laten beginnen, dat het te gevaarlijk is voor Israël", zegt Rosner.

De uiterst rechtse veiligheidsminister Ben Gvir stapte al op vanwege het akkoord en ook de ultrarechtse financiënminister Smotrich dreigt daarmee. Hij wil dat Israël de Gazastrook bezet en er een militair bestuur installeert.

"Israël wil geen vrede", zegt onderzoeker Herremans. "Het onleefbaar maken van Gaza is een fundamentele doelstelling van een deel van de huidige regering. De reden dat Netanyahu nu akkoord ging met een bestand is omdat hij zich onder druk heeft laten zetten door Trump."

Rosner gokt dat de ultrarechtse partijen in de coalitie van premier Netanyahu ook een beroep zullen doen op de Amerikaanse president. "Ze zullen ongetwijfeld een campagne beginnen om Trump te overtuigen dat fase twee niet kan worden uitgevoerd ."

De politie heeft vanochtend vijftien verdachten aangehouden in verband met verschillende explosies in Rotterdam, Zandvoort en Den Haag. De verdachten zijn tussen de 14 en 25 jaar oud en komen uit Capelle aan den IJssel, Rotterdam, Delft, Den Haag, Spijkenisse en Amsterdam.

Het zijn zaken waarvan de politie dossiers "op de plank had liggen", zegt plaatsvervangend districtschef Wim Hoek van de Politie Rotterdam. De aangehouden verdachten worden van verschillende explosies verdacht waarbij cobra's en andere explosieven zijn gebruikt.

Het gaat onder meer om drie aanslagen op een pizzeria in Rotterdam. De politie zegt dat bij deze arrestaties niemand is aangehouden die verdacht wordt van een van de explosies bij het huis van een Rotterdamse gemeenteambtenaar. "Deze zaak is er niet bij betrokken", zegt Hoek.

De politie zegt in een persbericht dat het onderzoek naar een explosie in Den Haag in een stroomversnelling kwam na de vondst van een explosief in de kofferbak van een huurauto. In totaal zijn tien verdachten aangehouden voor betrokkenheid bij deze explosie.

Bij huiszoekingen na de aanhoudingen zijn twee vuurwapens, een boksbeugel, "een groot geldbedrag", dure merkkleding, dure merkschoenen, een duur horloge en twee auto's in beslag genomen, meldt de politie.

'Explosies zijn een levensdelict'

Volgens Hoek zijn de aanhoudingen een "heel duidelijk signaal". Een van de verdachten is aangehouden in verband met een ontploffing in oktober vorig jaar. "Het is niet de vraag of we je aanhouden, maar wanneer we je aanhouden", zegt de politiechef.

Hij wil niet spreken van vuurwerk, maar van "aanslagen met explosieven." Hij noemt de toename in ontploffingen een zorgelijke trend en denkt dat de vaak jonge verdachten de gevolgen en consequenties van het uitvoeren van een aanslag niet zien. "Het is een levensdelict", zegt Hoek. "Het lijkt alsof men zich dit niet voldoende realiseert".

De 18-jarige man die wordt verdacht van het doodsteken van drie meisjes in Southport in Engeland heeft schuld bekend. In de rechtbank zei hij vanmorgen schuldig te zijn aan de drie moorden en tien pogingen tot moord. Vandaag was de eerste dag van het proces.

Vorig jaar stak de man in juli drie meisjes van 6, 7 en 9 jaar dood tijdens een dansles. Hij was een buurtcentrum binnengelopen waar op dat moment dansjes van zangeres Taylor Swift werden geoefend. Twee volwassenen en acht andere kinderen raakten gewond.

Vlak na de steekpartij werd de man (die toen nog 17 was) aangehouden. Zijn naam werd aanvankelijk niet bekendgemaakt, omdat hij op het moment dat de misdrijven werden gepleegd nog minderjarig was. Er volgden dagenlange rellen in het Verenigd Koninkrijk.

Over de identiteit van de verdachte gingen op sociale media verhalen rond die niet klopten. Zo werd onjuiste informatie verspreid over zijn afkomst. Verhalen dat de jongen een radicaal-islamitische bootvluchteling was, werden veel gedeeld. Later bleek het te gaan om de in Cardiff geboren Axel Rudakubana, wiens ouders uit Rwanda komen.

Betogers uit rechts-radicale en rechts-extremistische hoek gingen de confrontatie aan met de politie en tegendemonstranten. Ook vielen ze moskeeën en opvangplekken voor asielzoekers aan. Zeker 1200 mensen werden opgepakt na de rellen. Honderden van hen zijn inmiddels veroordeeld tot straffen die oplopen tot maximaal negen jaar cel.

Al-Qaida

Tot nu toe had verdachte steeds zijn mond gehouden. Net als op de vorige zittingen wilde hij niets zeggen. Dat veranderde toen de lijst met aanklachten tegen hem werd voorgelezen. Op alle zestien aanklachten antwoordde hij schuldig te zijn.

Naast het bekennen van de moorden en de pogingen daartoe, zei Rudakubana schuldig te zijn aan het produceren van het dodelijke gif ricine. In het huis waar hij met zijn ouders woonde, is een trainingshandleiding van terreurorganisatie al-Qaida gevonden.

Rudakubana heeft bekend dat hij het al-Qaidamateriaal in bezit had. Toch beschouwt de politie de moorden op de meisjes niet als een daad van terrorisme, mede omdat nog steeds niet duidelijk is wat het motief was.

Het Openbaar Ministerie zegt wel dat de verdachte een ziekelijke belangstelling heeft voor dood en geweld heeft en dat hij de moorden zorgvuldig had gepland.

De rechter die de zaak behandelt, heeft al gezegd dat een levenslange gevangenisstraf onvermijdelijk is. De getroffen families waren vandaag niet aanwezig. Zij zijn er morgen bij. Donderdag doet de rechter uitspraak.

Het is de derde maandag van januari: deze 'blue monday' ervaren sommigen als de deprimerendste dag van het jaar. Een uit België overgewaaide campagne moet mensen helpen aan een positievere instelling. De remedie is dertig dagen lang niet klagen.

Blue monday is een optelsom van feestdagen die voorbij zijn, de volgende vakantie die nog even op zich laat wachten, grijs en donker weer, en goede voornemens die na een paar weken in het nieuwe jaar al zijn verdampt.

Een Britse wetenschapper berekende twintig jaar geleden een formule voor blue monday, al gaat het daarbij om gevoelens van neerslachtigheid en lusteloosheid die zich moeilijk in cijfers laten uitdrukken.

Inmiddels wordt de dag door velen aangegrepen als een marketinginstrument om allerlei dingen te verkopen, zoals zonvakanties of kaartjes voor de sauna.

'Levert niks op'

Hoe zuur de dag voor sommigen ook is: klagen helpt niet, vindt oud-BMX'er Jelle van Gorkom, winnaar van een zilveren medaille op de Olympische Spelen in 2016. Hij is een van de ambassadeurs van de campagne '30 dagen zonder klagen'. Zeven jaar geleden kreeg hij een BMX-ongeluk waardoor hij halfzijdig verlamd raakte. "Klagen levert mij helemaal niks op. Wordt het daar anders van? Nee."

Klagen vindt hij niet hetzelfde als ergens van balen. "Als je emoties ervaart, mag je daar best iets over zeggen. Maar als je iets wat negatief is ook nog eens met negativiteit gaat overladen, dan krijgt het een veel grotere impact."

'Klagende meute'

Volgens Christine Brouwer, klinisch psycholoog, is klagen niet altijd verkeerd. "Even vijf minuten klagen om stoom af te blazen is niet erg, zo lang het over iets gaat wat binnen je invloedssfeer ligt. Maar na die vijf minuten moet je wel weer door. Doe er iets aan."

Klagen over zaken waar je geen invloed op hebt, is zinloos, zegt Brouwer. "Je kunt er niets aan doen, dus je blijft hangen in een negatieve gedachte." Dat is iets wat volgens Brouwer ook in de media veel gebeurt. "De meeste nieuwsfeiten worden op een negatieve manier gebracht. Ze helpen ons weinig om de lichtpuntjes te zien. Dingen buiten onze invloedssfeer worden voortdurend als probleem gepresenteerd. Zo creëer je een klagende meute."

Aandacht

Het belangrijkste advies uit de '30 dagen zonder klagen'-campagne, die in België al een paar jaar gehouden wordt, is dan ook om je aandacht vooral op positieve zaken te richten. Dit jaar staat de werkomgeving centraal; vorig jaar was dat bij onze zuiderburen dé plek waar uitgebreid geklaagd werd.

Zelfs rasoptimist Jelle van Gorkom heeft daar wel eens last van. Hij runt een trainingscentrum voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel die klaar zijn met revalideren. "Dat wordt niet vergoed door zorgverzekeraars, dus daar is geld voor nodig. Daar klaag ik wel eens over. Dan denk ik, kom op nou mensen, wij willen iets goeds neerzetten." Maar daar blijft het zo'n beetje bij. "Mijn ongeluk was natuurlijk heel tragisch. Maar ik kan daardoor nu hele mooie dingen doen die anders nooit op m'n pad gekomen waren."

Wie minder van het type glas-halfvol is, zou de 'klaagbarometer' uit de campagne kunnen invullen. Na het beantwoorden van een paar vragen krijg je advies over je eigen klaaggedrag. En ben je zelf geen klager, dan zijn er tips hoe je het beste met klagers om kan gaan.

Vertrekkend president Biden heeft enkele uren voordat hij de macht overdraagt preventief gratie verleend aan enkele prominenten. Hij wil zo voorkomen dat de nieuwe president Trump wraak op hen neemt. Het gaat om de Congresleden die Trumps betrokkenheid bij de bestorming van het Capitool onderzochten, de voormalige chef-staf van het leger die felle kritiek uitte op Trump en Anthony Fauci, het gezicht van de Amerikaanse corona-aanpak.

Trump had al in toespraken aangekondigd dat hij bepaalde tegenstanders hard wil gaan aanpakken als hij weer aan de macht is. "Mijn geweten staat me niet toe niets te doen", zegt Biden nu in reactie daarop. "Dit zijn buitengewone omstandigheden."

Biden benadrukt dat de personen die hij preventief gratie verleent, niets fout hebben gedaan, "sterker nog, ze deden precies wat juist was". Maar hij is bang dat, ook al zou een rechter hen uiteindelijk vrijpleiten, er toch imagoschade voor deze personen kan ontstaan door vergeldingsacties van Trump.

'Fascist'

Medisch adviseur Anthony Fauci was tijdens Trumps eerste termijn verantwoordelijk voor de landelijke corona-aanpak van de VS. Hij botste regelmatig met het Witte Huis over Trumps woordgebruik over corona. Zo bagatelliseerde de president het belang van mondkapjes en suggereerde hij dat het innemen van bleek zou kunnen helpen tegen de ziekte. Fauci bleef daarom ook na het vertrek van Trump gehaat door Trumps achterban.

Naast Fauci krijgt ook oud-generaal Mark Milley preventief gratie. Hij was onder Trump de chef-staf van de strijdkrachten. Trump beschuldigde hem van landverraad toen bleek dat hij in de nadagen van Trumps presidentschap via geheime kanalen contact had gehouden met China om internationale onrust over de grillige president te voorkomen. Trump vond dat Milley daarvoor de doodstraf verdiende, Milley noemde zijn oud-bevelhebber "een regelrechte fascist".

Ook de leden en staf van het Congrescomité dat de Capitoolbestorming onderzocht, zoals de Republikeinse oud-Congresleden Liz Cheney en Adam Kinzinger, krijgen preventief gratie. Beiden keerden zich na het geweld van 6 januari 2021 tegen hun partijgenoot en steunden pogingen om hem verantwoordelijk te houden voor de gebeurtenissen. Beiden betaalden daar politiek al een prijs voor: ze werden niet herkozen nadat Trump campagne tegen hen had gevoerd.

Een dergelijke preventief pardon, dat personen vooraf vrijpleit voor zaken waar ze nog niet eens voor zijn aangeklaagd of vervolgd, is een ongekende stap. Over het algemeen verleent een president pas gratie als iemand al onvoorwaardelijk is veroordeeld. Deze stap van Biden is enigszins vergelijkbaar met het pardon dat president Ford zijn voorganger Nixon gaf om vervolging voor het Watergateschandaal te voorkomen.

Er was de afgelopen weken in Washington al gespeculeerd of Biden zich aan zo'n vergaande maatregel zou wagen. Critici waarschuwden voor de precedentwerking die ervan uit zou gaan. Ook zou gratie kunnen overkomen als een schuldbekentenis. In zijn aankondiging onderstreept Biden dat daar pertinent geen sprake van is.

Trump had in socialemediaberichten, toespraken en interviews aangekondigd tegenstanders te willen aanpakken. Zo zei hij dat vicepresident Harris opgesloten zou moeten worden omdat ze te weinig deed aan illegale immigratie en zinspeelde hij ook op de aanstelling van een speciaal aanklager om zijn voorganger Biden en zijn familieleden te onderzoeken.

Biden koos er uiteindelijk niet voor Harris of zichzelf een preventief pardon te geven. Wel brak hij vorig jaar zijn belofte om zijn eigen zoon Hunter geen gratie te verlenen: nog voordat een rechter hem kon vonnissen voor verboden wapenbezit wendde Biden zijn macht aan om zijn zoon uit de gevangenis te houden.

Trump heeft tussen de bedrijven door kort gereageerd op het besluit van zijn voorganger Biden. "Het is schandelijk. Velen van hen hebben zich schuldig gemaakt aan grote misdaden!", zo liet hij zijn woordvoerder zeggen.

President Trump kan gratieverleningen van zijn voorganger niet ongedaan maken.

Bij een ongeluk op een Duitse snelweg is een 19-jarige Nederlander om het leven gekomen. Het ongeluk gebeurde in de nacht van zaterdag op zondag op de A30 bij Isterberg, net over de grens bij Enschede.

Volgens een politiewoordvoerder kwam het slachtoffer uit Vriezenveen. Ze spreekt van een "ongelukkig ongeval".

Het slachtoffer reed halverwege de nacht samen met een 32-jarige man die in Spanje woont, terug naar Nederland. Ze waren bij een nachtclub in het stadje Schüttorf geweest, niet ver van de grens.

Onderweg kreeg het tweetal ruzie. De bestuurder zette de auto stil op de vluchtstrook en de 19-jarige stapte uit. Daar werd hij aangereden door een passerende auto. De man overleed ter plekke aan zijn verwondingen.

De man uit Spanje is door de Duitse politie ondervraagd, maar wordt nergens van verdacht. In de auto die de man aanreed zaten vier mensen. Zij raakten volgens de politie lichtgewond.