NOS Nieuws - Algemeen

De Zweedse politie heeft een 16-jarige verdachte aangehouden na de dodelijke schietpartij in Uppsala gisteren.

De dader opende het vuur rond 17.00 uur in een kapperszaak bij het Vaksalaplein, even buiten het centrum van de studentenstad. "Alles gebeurde zo snel. Het was gewoon boem, boem, boem", vertelde een getuige aan de Zweedse zender TV4.

Andere getuigen meldden dat ze meerdere schoten hoorden, waarna mensen in paniek wegrenden. Er zouden meerdere mensen gewond zijn geraakt. Volgens de krant Aftonbladet reed de schutter weg op een elektrische step. De politie sluit een terroristisch motief van de dader uit. Het is nog onduidelijk of de schutter alleen handelde.

Mogelijke link bendegeweld

Volgens de Zweedse publieke zender SVT was een van de slachtoffers betrokken bij een lopend politieonderzoek naar een geplande aanslag. Daarbij zouden bendeleden het hebben gemunt op een familielid van een rivaliserende bendeleider. Volgens de SVT waren de drie slachtoffers tussen de 15 en 20 jaar.

De Zweedse minister van Justitie, Gunnar Strömmer, heeft de "brutale geweldsdaad" veroordeeld. De politie meldt dat de schietpartij een "afzonderlijk incident" was en dat er geen gevaar meer is voor het publiek.

Volksfeest

De schietpartij gebeurde aan de vooravond van Valborg of Walpurgisnacht, een Zweeds volksfeest dat jaarlijks op 30 april in meerdere steden in het land wordt gevierd. In Uppsala trekt het evenement elk jaar meer dan 100.000 mensen.

Uppsala is de vierde stad van Zweden en ligt ongeveer 70 kilometer ten noorden van de hoofdstad Stockholm. De stad huisvest een van de oudste universiteiten van Scandinavië, met zo'n 40.000 studenten.

In februari vond een andere dodelijke schietpartij plaats in Zweden. In Örebro vielen tien doden toen een 35-jarige man het vuur opende op een school voor volwasseneducatie.

Burgers draaien mogelijk deels op voor het schrappen van de plastictaks, die bedoeld was om vervuilend plastic zwaarder te belasten. De maatregel is door het kabinet uit het klimaatplan gehaald en het ministerie van Financiën loopt daardoor ruim 500 miljoen euro mis.

Het ministerie bevestigt dat een deel van de rekening mogelijk bij de burger terechtkomt, indien de industrie de komende maanden niet met een alternatief komt voor de belastingmaatregel. De inkomsten die de overheid misloopt, worden dan doorberekend aan afvalverwerkers en gemeenten. Dat kan ertoe leiden dat de afvalstoffenheffing enkele tientjes per jaar hoger wordt, zo waarschuwt de Koninklijke Nederlandse vereniging voor afval- en reinigingsdiensten (NVRD).

'Plastictafel'

Vrijdag presenteerde minister Hermans van Klimaat en Groene Groei de klimaatplannen. Daarin stond dat de zogeheten polymerenheffing, oftewel de belasting op plastic, niet doorgaat zoals eerder afgesproken in het hoofdlijnenakkoord van het kabinet.

Maar de heffing en de 567 miljoen euro die het moest opbrengen stonden al in de boeken en dus moet er snel een oplossing komen om dat gat te dichten. Die wordt deels gezocht in het hervormen van de afvalstoffenheffing, maar ook in opbrengsten van de CO2-heffing. Voor de overgebleven 167 miljoen moet een 'plastictafel' met partijen uit de plasticbranche voor augustus met een oplossing komen.

Aan die tafel is de industrie oververtegenwoordigd, zo stelt de brancheorganisatie van reinigingsdiensten NVRD. "Vooral industrie, te weinig gemeenten, maatschappelijke partners en recyclers", zegt directeur Wendy de Wild. "Als deze tafel er niet uit komt, wordt de rekening doorgeschoven naar de burger. Het wordt te makkelijk gemaakt voor de industrie om verantwoordelijkheid te ontlopen." Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zegt dat de precieze samenstelling van de tafel nog niet helemaal rond is, daar wordt binnenkort over besloten.

Oneerlijke concurrentie

Met de heffing moest de productie van plastic zwaarder wordt belast. Die is vervuilend omdat plastic gemaakt wordt van olie en er veel energie voor nodig is. Ook het eindproduct is vaak niet duurzaam, vooral single use plastic is een probleem.

Nederland wilde deze taks in het begin van de keten heffen, bij chemie- en plasticbedrijven, maar veel andere landen doen dat niet. En dus trok de industrie aan de bel: zij vonden het oneerlijk en wezen op het voordeel voor concurrenten in het buitenland. Vooral in de VS en het Midden-Oosten, waar veel olie is, is de productie van virgin plastic, oftewel nieuw plastic, sterk aan het groeien.

De vraag is dus: waar komt die taks dan wel terecht? "Waarschijnlijk bij de burger", zegt De Wild. "Als de plastictafel er niet uit komt, worden die kosten doorberekend aan afvalverwerkers en gemeenten, die dat hoogstwaarschijnlijk in hun afvalstoffenheffing zullen doorberekenen. Dat is een slecht idee, daar ligt niet de verantwoordelijkheid."

Toch is ook de NVRD geen voorstander van de belasting aan het begin van de keten. Wat dan wel? Daarvoor is het handig om de plasticketen te begrijpen.

De plasticketen

Die keten is als volgt: fossiele brandstoffen (aardolie en gas) gaan naar raffinaderijen, die er onder meer ethyleen en propyleen van maken. Die stoffen verwerken producenten tot plastickorrels (PE, PP, PVC), waar de verwerkende industrie dan eindproducten van maakt zoals buizen, flessen en verpakkingen.

Importeurs en distributeurs verspreiden die goederen, waardoor ze terechtkomen bij verkooppunten als supermarkten en bouwmarkten. Uiteindelijk komen gebruikte producten bij afvalverwerkers, waar het meeste plastic wordt verbrand.

De optie voor de taks lag dus eerst aan het begin van de keten (productie) en nu dus aan het eind (consument). Beide keuzes zijn zeer onwenselijk, vindt Boris Schellekens, onderzoeker bij Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO).

"De grootste bulk van plastic zit namelijk in verpakkingen en de bouw, dus dáár moet je gaan belasten: bij de distributeurs, producenten of importeurs van plastic. Zo doen ze het bijvoorbeeld in Spanje." Volgens Schellekens is dat ook goed voor de internationale concurrentie omdat hierdoor de groeiende stroom aan goedkoop plastic uit VS en het Midden-Oosten een halt wordt toegeroepen.

Verleggen prijsprikkel

Maar bovenal, zegt Schellekens, moet de rekening niet bij de burger terechtkomen. "Je verlegt namelijk de prijsprikkel naar het einde van de keten, die nul invloed heeft op het begin. Je kunt als consument bij aankopen simpelweg niet om plastic heen. De groepen ertussen, die de keuze hebben iets met plastic te verpakken of niet, die moeten gaan betalen."

Verpact, namens het bedrijfsleven verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van onder meer plasticverpakkingen, wil nog niet zeggen waar ze op inzet bij de plastictafel. "Dat moeten we echt samen gaan bepalen."

Goedemorgen! Het CBS presenteert kwartaalcijfers over de Nederlandse economie. En in de halve finale van de Champions League staan FC Barcelona en Internationale tegenover elkaar.

Eerst het weer: in het noordoosten eerst wat mist. Later overal veel zon. Op de Wadden wordt het 20 graden, in het binnenland wordt het zomers warm met 25 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Journalisten van het Franse platform Forbidden Stories hebben onderzoek gedaan naar de verdwijning van de Oekraïense journaliste Viktoria Rosjtsjyna. Ze verdween in augustus 2023 terwijl ze onderzoek deed in door Rusland bezet gebied in Oekraïne.

Op basis van getuigenissen wisten de onderzoeksjournalisten de gebeurtenissen die tot haar dood leidden te reconstrueren. Ze blijkt maandenlang te zijn gemarteld in verschillende Russische gevangenissen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In de VS wordt in opsporingsonderzoeken gebruik gemaakt van de leugendetector. In Nederland doen we dat niet. Waarom eigenlijk niet? En hoe werkt het?

Fijne dag!

De Zweedse journalist die ruim een maand geleden werd opgepakt in Turkije, staat vandaag voor de rechter. Joakim Medin hangt een celstraf van twaalf jaar boven het hoofd. Hij wordt verdacht van belediging van president Erdogan en van lidmaatschap van een terroristische organisatie.

De Zweedse journalist werd op 27 maart opgepakt toen hij aankwam in Istanbul om verslag te doen van de demonstraties tegen de regering-Erdogan. Die protesten braken uit na de arrestatie van burgemeester Imamoglu van Istanbul, de oppositieleider en belangrijkste politieke rivaal van Erdogan.

Imamoglu wordt verdacht van omkoping, fraude en leidinggeven aan een criminele organisatie. Maar zijn aanhang is van mening dat hij is vastgezet om te voorkomen dat hij zich kandidaat stelt voor de presidentsverkiezingen in 2028. Zo werd zijn universiteitsdiploma recent ongeldig verklaard, en dat diploma heeft Imamoglu nodig om zich kandidaat te kunnen stellen.

Er werden al meer journalisten opgepakt die verslag deden van de demonstraties. Een BBC-verslaggever werd het land uit gezet. Het is onduidelijk of Medins arrestatie verband houdt met de protesten.

Belediging van de president

De eerste zaak tegen Medin die op de rol staat, gaat over belediging van Erdogan in de kop van een artikel in zijn krant. Dat proces is vandaag in Ankara. Medin zal hier bij zijn, via een videoverbinding met de gevangenis in Silivri, waar hij vastzit.

In deze gevangenis worden behalve misdadigers ook politici, activisten, journalisten en kunstenaars vastgehouden. Het is de grootste gevangenis van Turkije, die bekendstaat om zijn slechte leefomstandigheden. Ook Imamoglu zit hier vast.

In een verklaring van het kantoor van Erdogan eind maart werd gezegd dat Medin bekendstaat om zijn anti-Turkse stukken en zijn banden met de PKK.

De zitting is openbaar, wat inhoudt dat ook journalisten, mensenrechtenorganisaties en ambassadepersoneel erbij kunnen zijn. Een van de advocaten van Medin, Veysel Ok, noemt dat positief: "Dat betekent dat we op de beschuldigingen kunnen reageren."

De internationale journalistenorganisatie IFJ eist de onmiddellijke vrijlating van Medin:

De tweede zaak tegen Medin draait om de beschuldiging van terroristische misdrijven en banden met de verboden Koerdische PKK. Het is nog niet bekend wanneer dat proces begint.

Volgens hoofdredacteur Gustavsson van Dagens ETC is Medin onschuldig. "Ik kan alleen maar herhalen dat het gaat om een journalist die zijn werk deed. Joakim is geen crimineel en zeker geen terrorist. Ik denk dat hij zelf uitkijkt naar de behandeling van zijn zaak, gewoon omdat hij onschuldig is."

Geen bewijs

De advocaat zegt na het bestuderen van de processtukken dat het beeld "overduidelijk" is: "Joakim wordt uitsluitend vervolgd vanwege zijn journalistieke activiteiten". Er is geen concreet of overtuigend bewijs voor beide aanklachten, zegt de advocaat.

Volgens Ok wordt journalistiek werk ook in Turkije niet beschouwd als een misdaad. Hij zegt dat de Turkse autoriteiten de stukken van Medin mogelijk als verontrustend of provocerend ervaren, maar dat de inhoud valt onder het recht op vrijheid van meningsuiting. "Daarom moet Joakim onmiddellijk worden vrijgesproken en vrijgelaten."

Elke andere uitkomst is volgens hem in strijd met de Turkse grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Het Britse en Amerikaanse leger hebben gisteren luchtaanvallen uitgevoerd in Jemen. Het ministerie van Defensie van het Verenigd Koninkrijk heeft dat in de nacht bekendgemaakt. Volgens de verklaring zijn militaire doelwitten van de Houthi's gebombardeerd.

Een aantal gebouwen is vernietigd waar de militie drones zou hebben geproduceerd. Het gaat volgens de Britten om het type drones dat ook werd gebruikt om koopvaardijschepen in de Rode Zee en Golf van Aden aan te vallen. De Houthi's, die de macht hebben in een groot deel van Jemen, hebben in anderhalf jaar tijd tientallen schepen aangevallen en diverse bemanningsleden gedood.

Volgens het Britse leger zijn diverse stappen genomen om burgerslachtoffers te voorkomen. De straaljagers hebben precisiemunitie gebruikt en de aanval had een "minimaal risico voor burgers of niet-militaire infrastructuur". Het is onduidelijk hoeveel doden er zijn gevallen bij het bombardement.

Tientallen doden gemeld in detentiecentrum

Afgelopen maandag werd volgens de Houthi's een detentiecentrum voor migranten getroffen bij een Amerikaanse luchtaanval. Daarbij zouden tientallen Afrikaanse migranten zijn omgekomen. Er zijn geen onafhankelijke journalisten aanwezig die deze bewering hebben geverifieerd.

De BBC sprak wel met een vertegenwoordiger van de Somalische gemeenschap in Jemen die bevestigde dat er doden zijn gevallen in het detentiecentrum. Een woordvoerder van het Amerikaanse leger zei in een reactie dat het onderzoek doet naar de melding van burgerslachtoffers. "We nemen deze bewering uiterst serieus."

Onder Trump heeft het leger van de VS zeker 800 luchtaanvallen uitgevoerd in Jemen. Daarbij zijn volgens de VS honderden Houthi-strijders gedood. Bij de zogenoemde Operation Rough Rider zijn volgens critici vele tientallen burgers omgekomen. Experts twijfelen aan de effectiviteit van de bombardementen door de VS.

In de Noord-Italiaanse provincie Como wordt met man en macht gezocht naar een vermiste Nederlander van 31 jaar oud. De brandweer, reddingswerkers, agenten en vrijwilligers hebben gisteren niets gevonden, meldt de Italiaanse krant La Provincia.

De man, die op vakantie is met zijn vrouw en kind, ging maandagmiddag alleen wandelen in de bergen. 's Avonds nam zijn vrouw contact op met de lokale autoriteiten. Gisteren werd "een klein leger" ingezet om de man op te sporen, zoals de krant het omschrijft.

Helikopters

Onder meer met helikopters en drones werd het natuurgebied in de gemeente Livo afgespeurd. De zoektocht werd gisteravond gestaakt, omdat het te donker werd. Vandaag zal een nieuwe poging worden gewaagd om de Nederlander te vinden.

Er zijn nog geen sporen van de man gevonden. Zijn telefoon is onbereikbaar. Een lokale bewoner zegt dat ze de Nederlander kort heeft gesproken. Hij gaf aan dat hij richting Baggio wilde lopen, maar het is onduidelijk of hij dat ook heeft gedaan.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft bevestigd dat er een Nederlandse man is vermist in Italië. Het ministerie verleent consulaire bijstand.

Het Israëlische leger heeft een hulpverlener vrijgelaten die als enige de beschieting van een ambulancekonvooi eind maart in Gaza had overleefd. De Palestijnse Rode Halve Maan (PRCS) heeft een video gepubliceerd waarop te zien is dat Asaad Al-Nsasrah zijn collega's omhelst.

In de nacht van 23 maart schoten Israëlische militairen vijftien hulpverleners dood. De meesten van hen waren van dichtbij in het hoofd en de borst geschoten, bleek uit autopsies.

Het leger zei onlangs dat er fouten waren gemaakt en een commandant is ontslagen. De militairen hadden zich naar eigen zeggen bedreigd gevoeld en dachten militanten te beschieten. Op beelden is te zien dat de ambulances duidelijk herkenbaar waren en hun zwaailichten aan hadden. De hulpverleners droegen herkenbare kleding. Het schandaal leidde internationaal tot zware kritiek op Israël.

Uit onderzoek van de Israëlische krant Haaretz bleek verder dat de militairen op de hoogte waren gebracht dat er ambulances in het gebied aanwezig waren. De militairen schoten 3,5 minuut lang onafgebroken op de voertuigen en herlaadden hun munitie meerdere malen, ondanks pogingen van de hulpverleners om zichzelf te identificeren, schrijft Haaretz.

Hulpverleners zijn regelmatig het doelwit van aanvallen in de oorlog tussen Hamas en Israël in Gaza. Volgens hulporganisaties valt het leger opzettelijk medisch personeel aan. Israël weerspreekt dat en stelt dat militanten in ambulances en ziekenhuizen het doelwit zijn. Het is een patroon dat het leger onwaarheden verkondigt over aanvallen, zoals bij die op het konvooi van ambulances.

Hooggerechtshof

Een maand na de dodelijke schietpartij bevestigde het leger dat Al-Nsasrah werd vastgehouden. Het is onduidelijk waarom hij nu is vrijgelaten. Het leger heeft ook niet gezegd waar hij werd vastgehouden of waar hij van werd verdacht. De familie van de Palestijnse man had het Israëlische hooggerechtshof ingeschakeld nadat bekend was gemaakt dat hij geen advocaat mocht spreken tot 7 mei.

"Hij werd gearresteerd terwijl hij zijn humanitaire plicht uitvoerde", schrijft de PRCS, een zusterorganisatie van het Rode Kruis, op X. De vijftien hulpverleners werden verspreid over drie incidenten gedood, zo werd duidelijk uit het interne onderzoek van het leger.

Bekijk hier beelden van de schietpartij, waarbij het konvooi onder vuur werd genomen:

Bij de bekendmaking van de eindconclusies van het onderzoek van het Israëlische leger werd beweerd dat er geen poging was gedaan om het bloedbad te verhullen, hoewel de lichamen met een bulldozer onder een laag zand waren bedolven. Zonder bewijs te leveren beweerde het leger dat zes van de gedode Palestijnen Hamas-leden waren. Dat is een lager aantal dan de negen die eerder werden genoemd.

Bij het Internationaal Gerechtshof loopt een genocide-zaak tegen Israël. Bij het Internationaal Strafhof liggen arrestatiebevelen tegen de Israëlische premier Netanyahu en voormalig defensieminister Gallant voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

De Canadese liberalen onder leiding van premier Mark Carney komen net tekort voor een absolute meerderheid in het parlement. Daarvoor werden drie zetels te weinig behaald. In de definitieve verkiezingsuitslag heeft de partij van Carney 169 zetels.

Dit betekent dat de liberalen een minderheidskabinet moeten gaan vormen. In het parlement moeten ze dan voor hun beleid steun zoeken bij andere partijen zoals de Nieuwe Democraten, die in het verleden ook steun gaven, of met Bloc Québécois. De conservatieven hebben 144 zetels behaald.

Comeback

De winst van de liberalen wordt gezien als een bijzondere comeback. Carney nam vorige maand het stokje over van Justin Trudeau die na negen jaar aftrad als premier en leider van de liberalen. De partij lag in de peilingen ver achter op de conservatieven, maar in een paar weken tijd werd de achterstand ongedaan gemaakt.

Trudeau, in zijn laatste dagen als premier, en Carney in de campagne, zette zich fel af tegen het agressieve beleid van de Amerikaanse president Trump. Veel Canadese kiezers waren daar blij mee.

Trump legde Canada hoge invoerheffingen op en hij zei dat hij Canada graag wilde inlijven bij de VS. Ook noemde hij Trudeau laatdunkend gouverneur in plaats van premier. In zijn overwinningstoespraak herhaalde Carney: "Trump kan ons niet breken".

Een man en vrouw uit Maastricht worden verdacht van betrokkenheid bij meerdere explosies in Limburg.

In februari waren zij al opgepakt vanwege ontploffingen bij een huis in Kerkrade. Nu is de verdenking uitgebreid vanwege twee andere aanslagen.

De 25-jarige vrouw was begin februari aangehouden in Riemst (België) wegens twee van drie explosies bij de woning in Kerkrade. Het is onduidelijk waarom het huis drie keer doelwit was..

Bij het doorzoeken van een woning van de verdachten in Maastricht zijn meerdere vuurwapens, zwaar illegaal vuurwerk en munitie ontdekt.

Geleen en Limbricht

De vrouw wordt nu ook verdacht van betrokkenheid bij een ontploffing bij een pand in Geleen op 4 december. Zij is vandaag opnieuw aangehouden, meldt de politie. De man wordt gelinkt aan de aanslag op een huis in Limbricht, op 21 december vorig jaar.

Het onderzoek loopt nog. De politie sluit meerdere aanhoudingen niet uit, schrijft L1 Nieuws.

In Den Haag zijn twee tieners opgepakt voor het vernielen van bloemenkransen bij het Joodse monument op het Rabbijn Maarsenplein. Een van hen is vanmiddag aangehouden tijdens een bijeenkomst waarbij nieuwe kransen werden gelegd. De jongen bevond zich op dat moment in de buurt van het monument.

De bloemen en kransen waren zondag neergelegd vanwege een herdenking rond Jom Hasjoa, de dag van de Shoah (vernietiging). Op deze dag worden slachtoffers van naziterreur herdacht. De volgende ochtend waren alle kransen vernield en lagen rond het monument kapotte rozen op de grond.

Een van de oprichters van het monument, Benjamin Cohen, noemt de vernielingen "enorm triest". "Er zijn altijd mensen die niet weten hoe je met respect omgaat met je medemens. De bloemen liggen er ter nagedachtenis aan de slachtoffers en zij kunnen zich hier niet meer tegen verzetten", zegt hij tegen Omroep West.

Nieuwe kransen

Vanmiddag werden bij het plein nieuwe kransen en rozen neergelegd, onder meer door wethouder Arjen Kapteijns (GroenLinks). Marianne van Praag, rabbijn bij de Liberaal Joodse Gemeente Den Haag richtte zich in een toespraak tot de vandalen. Het opnieuw neerleggen van bloemen noemt ze "zeer pijnlijk, maar noodzakelijk".

De twee opgepakte jongens zijn herkend op camerabeelden. Gisteren werd de eerste verdachte al gepakt. Tijdens de bijeenkomst vandaag zagen agenten de andere verdachte voorbijlopen. Hij zit sindsdien vast, schrijft Omroep West.

Dodenherdenking

Zondag 4 mei is bij het monument de Dodenherdenking. Cohen hoopt dan op een vreedzame bijeenkomst. "Het is belangrijk, omdat we rustig moeten kunnen stilstaan bij wat er is gebeurd. Zoiets is een groot goed in onze samenleving."

Het 'moordkamp' dat vorige maand werd aangetroffen in het Mexicaanse dorp Teuchitlán, was lange tijd een trainingskamp voor kartels. Dat heeft de Mexicaanse openbare aanklager bekendgemaakt. In het kamp werden er botresten, honderden schoenen, drie crematoria en kogelhulzen gevonden.

Een belangengroep voor de tienduizenden vermisten uit Mexico besloot vorige maand na een anonieme tip een kijkje te nemen op het terrein. De ontdekkingen veroorzaakten veel ophef; de politie zou namelijk nog geen zes maanden eerder het kamp al hebben onderzocht.

De politie bevestigde toen al dat het terrein door het kartel werd gebruikt. Agenten arresteerden tien mensen en bevrijdden twee gijzelaars. Ook werd een lichaam gevonden dat in plastic was gewikkeld.

Maar kennelijk was het terrein verder niet goed onderzocht. Zo ontstond de indruk dat de lokale overheid mogelijk probeerde de verdere activiteiten in het kamp in de doofpot te stoppen. Vervolgens nam de federale politie het onderzoek over. Door de vele botresten, kledingstukken, schoenen en andere persoonlijke spullen werd gevreesd dat er massagraven op het terrein lagen.

Geen massagraven gevonden

Ondanks de vondst van drie crematoria, zijn er volgens het OM geen aanwijzingen gevonden dat er lichamen zijn verbrand. Behalve het lichaam in september zijn er geen nieuwe lichamen gevonden, zegt de openbaar aanklager Gertz vandaag.

Het kamp werd sinds 2021 gebruikt als trainingslocatie voor de georganiseerde misdaad, zegt Gertz. "Mensen die door het kartel werden geworven, trainden bij het kamp en opereerden daarvanuit."

De bendeleden die vanuit het kamp opereerden, hoorden bij het machtige kartel Jalisco New Generation Cartel (CJNG). Deze groep wordt door de politie verdacht van het gedwongen rekruteren van jongeren. Jalisco, de staat waar Teuchitlán ligt, is de staat met het hoogste aantal vermissingen in het land.

Twee activisten vermoord

Er zijn naar aanleiding van de nieuwe ontdekkingen vijftien verdachten opgepakt, onder wie drie politieagenten uit een buurdorp en een recruiter voor het kartel.

De gevonden kledingstukken en andere objecten zijn gefotografeerd. Het OM hoopt dat familieleden van vermisten de spullen herkennen. In de afgelopen decennia werden veel jonge mensen door de kartels in Mexico ontvoerd. 127.000 mensen worden vermist.

Deze maand werden twee activisten van de belangengroep die het kamp in maart ontdekten, vermoord. Het zijn de 43-jarige María del Carmen Morales en haar 26-jarige zoon Jaime Daniel Ramírez Morales. Wie er achter zit, is niet duidelijk.

De autoriteiten zeggen niet uit te sluiten dat hun dood te maken heeft met het onderzoekswerk dat ze deden.

De Oekraïense journaliste Viktoria Rosjtsjyna, die in augustus 2023 verdween terwijl ze onderzoek deed in bezet gebied in Oekraïne, werd maandenlang gemarteld in verschillende Russische gevangenissen. Dat blijkt uit een reconstructie van internationale media onder leiding van het Franse platform Forbidden Stories.

Lang was onduidelijk wat er precies met haar was gebeurd. Op basis van getuigenissen wisten de onderzoeksjournalisten de gebeurtenissen die tot haar dood leidden te reconstrueren.

Deze analyse maakt deel uit van een groter onderzoek naar de ontvoering en marteling van 16.000 Oekraïners.

NM SPAS 757

In februari droeg Rusland de lichamen van 757 gesneuvelde Oekraïense militairen over aan Kyiv. Onderaan de lijst met de namen en gegevens van de militairen stond geschreven: "NM SPAS 757", een afkorting voor "onbekende man, uitgebreide schade aan de kransslagader, lichaam 757".

Maar in de lijkzak lag niet een man maar een jonge vrouw. Aan haar rechterscheen zat een ander label, met daarop "Roshchyna, VV". Rusland had onverwacht het lichaam van de verdwenen Oekraïense journaliste teruggegeven.

Volgens de Oekraïense officier van justitie ontbraken er meerdere organen en vertoonde het lichaam "talrijke tekenen van marteling". Zo had ze "brandwonden op haar voeten, veroorzaakt door elektrische schokken" en zat ze onder de blauwe plekken. Ook was haar tongbeen gebroken, meldde de officier van justitie, een zeldzame breuk die vaak door wurging veroorzaakt wordt.

Geheime martellocaties

Rosjtsjyna vertrok eind juli 2023 naar bezet gebied in Oost-Oekraïne. De journaliste wilde een reportage maken over het Russische detentiesysteem in de regio Zaporizja. Collega's vertellen dat ze onderzoek deed naar geheime locaties waar Oekraïense burgers gemarteld werden door de Russische geheime dienst. Ze werkte aan een lijst met verantwoordelijke FSB-agenten.

Oekraïense militairen worden structureel gemarteld in Russische gevangenissen:

De journaliste reisde via Polen, Litouwen en Letland naar Rusland, waar ze de grens overstak naar Zaporizja. Op 3 augustus sloeg haar vader alarm omdat hij geen contact met haar kon krijgen.

Getuigen, onder wie een aantal celgenoten van Rosjtsjyna, vertellen Forbidden Stories wat er ongeveer is gebeurd. Ze zou een appartement gehuurd hebben in een stadje in de buurt van de kerncentrale in Zaporizja, waar ze al snel werd opgepakt.

Daar zou Rosjtsjyna enkele dagen zijn vastgehouden in een politiebureau, waarna ze naar een andere stad in Zaporizja werd verplaatst. Volgens een celgenoot werd ze gemarteld op een geheime locatie.

"Tijdens de verhoren gebruikten ze elektrische schokken", vertelt hij. "Ze werd een paar keer gestoken. Ik heb gezien dat ze verse littekens had." Rosjtsjyna zou de FSB'ers gesmeekt hebben om de wonden niet aan te raken.

'Martelkamp voor Oekraïners'

Eind 2023 kreeg Rosjtsjyna te horen dat ze naar een andere gevangenis zou worden verplaatst, vertelt een andere celgenoot. Ze zou zijn overgebracht naar Taganrog, een industriestad in de Russische oblast Rostov aan de Zee van Azov. "Toen ze arriveerde was ze al volgepompt met drugs", vertelt de celgenoot. "Ze begon gek te worden."

Het detentiecentrum in Taganrog wordt beschreven als de hel op aarde. Volgens het Poetin-kritische Mediazona is de gevangenis "omgebouwd tot een martelkamp voor Oekraïners".

Oekraïners die later vrijkwamen bij een gevangenenruil spreken van "martelkamers waar militairen en burgers onder water gehouden werden en werden geslagen. Gevangenen werden op een streng rantsoen gezet: vierenhalve eetlepel per bord.

30 kilo

Rosjtsjyna weigerde te eten, zeggen ooggetuigen. "We praatten wel met haar, maar ze was verdwaasd, ze was doodsbang", vertelt een celgenoot. Uiteindelijk zou ze nog maar zo'n 30 kilo hebben gewogen. "Ze kon haar hoofd niet eens meer van haar kussen tillen."

In juni 2024, bijna een jaar na de verdwijning, werd Rosjtsjyna met een brancard afgevoerd. Ze zou enkele weken in een ziekenhuis in Taganrog hebben doorgebracht. Volgens getuigen deden de Russen veel moeite om haar in leven te houden, wat kan betekenen dat ze als waardevol gezien werd. Later werd ze weer naar het detentiecentrum gebracht.

Gevangenenruil

Ondertussen zetten collega-journalisten alles op alles om Rosjtsjyna vrij te krijgen. Haar naam werd op de lijst voor een gevangenenruil geplaatst, onder meer na druk vanuit het Vaticaan. Ze zou in september 2024 vrijkomen. Maar toen de bus vol krijgsgevangen terugkeerde in Kyiv, bleek de journaliste te ontbreken.

In oktober kreeg de vader van de journaliste een e-mail van het Russische ministerie van Defensie, waarin de dood van zijn dochter werd medegedeeld. Sterfdatum: 19 september 2024.

Haar exacte doodsoorzaak is nog altijd onbekend. Volgens meerdere bronnen werd Rosjtsjyna op 8 september uit haar cel gehaald. Wat daarna gebeurde, is nog altijd onduidelijk.

Op een doordeweekse avond zit het culturele café in Damascus vol. Er wordt druk gediscussieerd terwijl mensen wachten op het concert dat dadelijk begint. "Muziek is een medicijn om ons collectieve oorlogstrauma te helen," zegt Kinda. Zij zit met haar dochter en wat vrienden aan een tafeltje. "Dit is het leven," zegt ze en ze kijkt met een tevreden glimlach om zich heen. "We zijn helemaal klaar met al die bommen, explosies, martelingen en geweld."

Na de val van dictator Assad eind vorig jaar vreesden velen hier dat dit soort vrijheden snel zouden worden ingeperkt. Het jihadistische verleden van de nieuwe machthebbers beangstigde menig Syriër. En hoewel die zorgen niet verdwenen zijn, blijkt veel gewoon te kunnen. Kinda: "We zijn alert, we wachten af maar wat er ook zal gebeuren, wij blijven hier. We hebben al zoveel doorstaan, erger dan het was zal het toch niet worden?"

De Syrische Khaled Albahnasi is uit Dubai overgevlogen om hier vanavond op te treden. "Ik heb rondgevraagd en iedereen zei: dat kan gewoon." Hij spreekt van een overgangsfase: "Als je het nieuws kijkt, hoor je dat er van alles speelt maar niemand had verwacht dat alles nu al super geweldig zou zijn. Dat kost tijd."

Regering staat voor monsterklus

Oude vrienden komen elkaar toevallig tegen. Na jaren in ballingschap over de hele wereld voelt het goed om eindelijk terug te kunnen zijn. De emoties zijn onbeschrijfelijk als families elkaar in de armen vallen. Maar de euforie die hier de eerste weken van december heel tastbaar was, heeft plaatsgemaakt voor twijfels, vermoeidheid en ernstige zorgen. Iedereen weet dat de uitdagingen enorm zijn. Kunnen de nieuwe machthebbers dit allemaal aan en op welke manier?

Een groot deel van het land ligt in puin, sancties zijn nog van kracht, daders uit het Assad-tijdperk moeten berecht worden.

Recente gruwelijke moordpartijen in het kustgebied veroorzaken oplopende sektarische spanningen en de vrees voor meer geweld neemt toe. Lokale media moeten nog op gang komen waardoor veel mensen hun nieuws alleen via sociale media krijgen, met alle verwarring en misverstanden van dien. Op politiek vlak staat de nieuwe, jonge regering voor een historische monsterklus.

De geur van vrijheid

Het is druk en levendig in de hoofdstad. Mensen lopen op straat, drinken een sapje of eten een ijsje. Er is veel verkeer, winkels en restaurants zijn tot laat in de avond open. Op het eerste gezicht lijkt alles redelijk te functioneren. Maar hoe meer mensen je spreekt, hoe lastiger het wordt.

De stemming is zwaar en bedrukt want ondanks de grote opluchting is er ook zoveel pijn, verdriet, verlies en onzekerheid. "Hier leven we niet per dag of per uur maar per minuut. Er kan zomaar iets gebeuren wat je hele leven voor altijd op z'n kop zal zetten," zegt een medewerker van een ministerie. Hier werken veel oude ambtenaren samen met medewerkers van de nieuwe machthebbers in een overgangsfase met alle gevoeligheden van dien.

Na jaren van onderdrukking zitten de terrassen weer vol:

Op de universiteit van Damascus is de sfeer afwachtend en hoopvol. Studenten ademen de nieuwe vrijheid met grote teugen en dat voelt goed. Er wordt druk gepraat over de koers van het land. Democratische verkiezingen zijn nog ver weg. Hoeveel vrijheid zal er blijven, hoe religieus gaat hun land worden, hoe zal de rechtsspraak er uit gaan zien, op wie kunnen ze internationaal rekenen en hoe zit het met de complexe inmenging van hun buurlanden?

Zoveel mensen, zoveel ideeën en niemand die het antwoord heeft. "Het zal tijd kosten. Toen de nieuwe regering het land overnam, was bijna alles verwoest," zegt studente Rama. Abdulrahman: "We waren geïsoleerd van de rest van de wereld en dat verdienen we niet. Wij Syriërs houden van het leven, we willen juist graag interactie met het Westen."

Deze ambitieuze studenten, die de toekomst van Syrië vertegenwoordigen, zijn opgegroeid in een beknellende dictatuur, oorlog en in een ongekende economische crisis. Vaak zijn ze meerdere keren gevlucht en hebben ze familie en vrienden verloren.

Ondanks alle tegenslag zitten ze vol energie, kritische vragen en toekomstplannen. Julie: "We hebben hier op zoveel vlakken een enorme achterstand. Het onderwijs moet beter, het perspectief op banen, de salarissen moeten omhoog, er moet zoveel gebeuren."

Dat er in de nieuwe regering maar één vrouw zit, vinden de studentes hier erg karig. Rama: "Vrouwen moeten absoluut een grotere rol krijgen, in heel veel sectoren. Meer vrouwen op belangrijke posities, dat zou ons land zeker goed doen."

Optimisme over toekomst

Iedereen op de campus is het er over eens dat een betere toekomst mogelijk is, al gaat het tijd kosten. Ze hebben vertrouwen in hun land en de capaciteiten van de Syriërs. Bovendien hebben de meeste mensen geen keus. Doorgaan, de schouders eronder en hopen op het beste is eigenlijk hun enige optie.

"Optimisme over de toekomst is noodzakelijk om te overleven. Als we niet optimistisch waren geweest, denk ik dat we dit moment niet levend hadden bereikt," zegt muzikant Khaled Albahnasi. Hij springt op het podium en krijgt een daverend applaus. Dit is het moment voor het publiek om alle zorgen even te vergeten.

"Mooi hoor, die muziek en zo," zegt Mustafa, een man op leeftijd die ook naar het café is gekomen. "Met zo'n concert kan ik alles misschien even vergeten. Onze zorgen zijn enorm. De armoede, de politiek, de slachtoffers van Assad; mijn twee zonen zijn doodgemarteld. Echt, onze dagelijkse realiteit is keihard. Het doet zo'n pijn."

In het eerste kwartaal van dit jaar hebben veel minder mensen een asielaanvraag ingediend in vergelijking met dezelfde periode een jaar geleden. Het is een halvering, zegt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Er waren vooral minder eerste asielverzoeken van mensen uit Syrië, Irak en Jemen. Maar ook Turken en Eritreeërs vragen hier minder vaak asiel aan. Het aantal 'nareizigers' dat naar Nederland komt, neemt wel toe.

De CBS-cijfers zijn gebaseerd op informatie van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

Europese trend

Dat er minder asielzoekers naar Nederland komen, sluit aan bij een Europese trend. Ook in Duitsland is sprake van een scherpe daling van het aantal asielzoekers, ook uit Syrië.

CBS-onderzoeker Tanja Traag zegt dat er al langer sprake is van een dalende trend. "Hoe dat precies komt, is lastig te zeggen. Je kunt je voorstellen dat het iets te maken heeft met de val van de Syrische president Assad. Je ziet ook dat het aantal asielzoekers uit Jemen en Irak sterk is gedaald, al zie ik niet direct een verband met de politieke situatie daar."

Ook de IND wijst bij de daling van het aantal asielaanvragen op een brede Europese trend en de veranderde politieke situatie in Syrië.

Voorlopig neemt de IND geen besluiten over asielaanvragen van Syriërs. Door het aantreden van de nieuwe machthebbers is het moeilijk vast te stellen of Syrië nu veilig genoeg is om naar terug te keren.

Frontex (de Europese grensbewakingsorganisatie) schrijft de daling met name toe aan de strengere controles aan de Europese buitengrenzen.

Wat verder meespeelt, is dat de EU met een aantal landen afspraken heeft gemaakt over migranten. Een voorbeeld is de 'Tunesiëdeal'. Daarin staat dat Tunesië geld krijgt voor grensbewaking en de economie in ruil voor het indammen van de migrantenstroom. Dat heeft er mede toe geleid dat vorig jaar het aantal migranten dat vanuit Tunesië en Libië naar de EU komt ruim is gehalveerd, zegt Frontex.

Al jaren komen veruit de meeste asielzoekers uit Syrië; een direct gevolg van de burgeroorlog daar. In het eerste kwartaal deden 900 Syriërs een asielverzoek, tegen bijna 3000 Syriërs een jaar geleden.

De afname onder Irakezen was nog sterker: 110 aanvragen in het eerste kwartaal tegen 1200 een jaar geleden.

In het eerste kwartaal van dit jaar vormden Turken na Syriërs de grootste groep asielzoekers (325 aanvragen), gevolgd door Eritreeërs (235).

'Strengste asielbeleid ooit'

Migratiedeskundigen betwijfelen of de dalende asielinstroom in Nederland een gevolg is van het "strengste asielbeleid ooit". Ook zij wijzen op de bredere Europese trend van minder asielaanvragen, vooral uit Syrië. "Blijkbaar is de situatie in Syrië zodanig veranderd dat veel minder mensen de noodzaak voelen hun land te verlaten", aldus IND-directeur Rhodia Maas. "Dat is vooral fijn voor de Syriërs zelf. Daarnaast geeft het ons wat lucht."

Tegelijkertijd wijst Maas erop dat nog altijd 50.000 mensen wachten op een beslissing over hun asielaanvraag. "We werken er hard aan om dat aantal terug te brengen, maar het zal nog heel wat tijd kosten", zegt Maas.

De stijging van het aantal nareizigers noemt CBS-onderzoeker Traag verklaarbaar. "Dat zijn mensen die familieleden nareizen die hier al zijn. Dat gebeurt altijd met enige vertraging." Ook onder de nareizigers, zijn Syriërs de grootste groep.

COA: nog altijd opvanglocaties nodig

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zegt dat de druk op de asielopvang nog altijd hoog is, al neemt de druk op het aanmeldcentrum in Ter Apel af.

Per 15 mei stopt de 'noodnachtopvang' in de omgeving van Ter Apel. Mensen worden daar met de bus voor één nacht naartoe gebracht als het in Ter Apel te druk is.

"De noodnachtopvang is sinds eind oktober 2024 niet meer nodig geweest en de verwachting is dat dit de komende tijd zo blijft. Daarom is besloten om niet verder te gaan met deze dure vorm van opvang", meldde het COA vorige week.

Het stoppen van de noodnachtopvang betekent volgens het COA niet dat er geen plekken meer nodig zijn, "integendeel". "Een groot deel van de opvanglocaties is tijdelijke noodopvang die veel geld kost en vaak niet voldoet aan de eisen."

Het COA noemt het daarom essentieel dat gemeenten meewerken aan mogelijke nieuwe locaties in het kader van de spreidingswet.

De brandweer roept de hulp in van bewoners en recreanten in natuurgebieden om natuurbranden te voorkomen. Met een landelijke campagne vraagt de brandweer om na te denken over het beperken van de risico's. Het gaat bijvoorbeeld om het opruimen van afval, het verwijderen van dorre bladeren in de dakgoot en barbecueën met een stoplijn.

"We zien grote veranderingen, meer branden, intensere branden en vaker gebeuren branden gelijktijdig. Soms hebben we simpelweg te weinig capaciteit", zegt Diemer Kransen, directeur van Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland tegen Omroep Gelderland. "En als je bedenkt dat branden grotendeels door mensen zelf wordt veroorzaakt, betekent dat er nu echts iets moet gebeuren."

Kransen zegt verder: "We kunnen dit niet alleen. Met meer brandweerwagens, nieuwe spullen en mankracht komen we er niet. We moeten het bij de kern aanpakken: het begint bij ons eigen gedrag in de natuur."

Veel meldingen dit jaar

In 2024 waren er 170 natuurbranden. In de eerste drie maanden van dit jaar werden al 166 meldingen gedaan. Tachtig procent van de natuurbranden ontstaat door menselijk handelen, zoals roken in de natuur. Zelfs het parkeren van je auto kan brand veroorzaken. "Als de uitlaat heet is, en je parkeert in hoog gras of andere begroeiing, dan kan er zomaar brand onder de auto ontstaan", zegt Kransen.

Dat er steeds meer risico is op natuurbranden komt door steeds extremere weersomstandigheden, zegt brandweercommandant Anton Slofstra. "Door periodes met plotseling veel regen groeit er ineens meer vegetatie. Een periode van extreme droogte daarna, zorgt ervoor dat vegetatie uitdroogt. Daarna heb je veel brandbaar materiaal in de natuur, en dan is het heel gevoelig. Bovendien breidt het zich razendsnel uit."

Snoeien

Recreanten of vakantievierders kunnen op veel dingen letten, komt naar voren in de campagne. Barbecueën kan het best op een stenen ondergrond, bij voorkeur met een zogeheten stoplijn waardoor een eventuele brand zich minder snel verspreidt. En wie in de natuur wil roken, moet checken of de peuk wel volledig uit is en die bij voorkeur thuis weggooien.

Ook doen bewoners van natuurgebieden en eigenaren van vakantiehuizen er goed aan brandbare begroeiing te snoeien en afval op te ruimen.

Een pelgrimstocht naar bedevaartsoord Santiago de Compostela in Spanje wordt steeds populairder. In 2024 haalden bijna een half miljoen mensen hun compostela op, het officiële kerkelijke bewijs voor het afleggen van de langeafstandstocht naar de stad in het westen van Spanje. In 2014 waren dat er nog 223.882.

Dat blijkt uit cijfers van het officiële pelgrimskantoor van Santiago de Compostela. Waarschijnlijk ligt het aantal pelgrims nog veel hoger, omdat veel mensen slechts een deel van de route lopen of het bewijs niet ophalen.

De populariteit van de pelgrimstocht, ook bekend als de camino (Spaans voor weg) is volgens het Nederlands Genootschap Sint Jacob deels te danken aan boeken zoals De Camino van Anya Niewierra, dat in 2022 uitkwam en een bestseller is.

Van origine is de bedevaartstocht een religieuze wandeling naar wat volgens de legende het graf is van de heilige Sint Jacob, een apostel van Jezus. Niet alleen gelovigen, ook steeds meer toeristen en recreatieve wandelaars leggen de tocht naar het bedevaartsoord af. Paus Franciscus uitte daarover vorig jaar zijn zorgen. Hij zei toen dat het "van belang is dat de christelijke geest van de pelgrimstocht behouden blijft".

Ergernis over 'rolkofferpelgrims'

Ook mensen die al vaker naar het bedevaartsoord trokken zijn bezorgd dat de wandelpaden te druk worden. Volgens Fons Boeink van het genootschap vinden deze pelgrims dat "de camino aan zijn eigen succes ten onder gaat". Bij hen groeit ergernis over de drukte en 'rolkofferpelgrims', die hun bagage tussen de overnachtingsplekken laten vervoeren in plaats van met een rugzak te lopen.

De meest populaire route is de Camino Francés, die in de Pyreneeën begint en in 775 kilometer naar Santiago de Compostela loopt. Maar in totaal zijn er tientallen routes die mensen kunnen afleggen, met niet alleen vertrekpunten in Frankrijk, Spanje en Portugal, maar ook in België en Nederland.

Wandelaars leggen gemiddeld tussen de 10 en 25 kilometer per dag af. Ze eten en overnachten doorgaans in betaalbare pelgrimsherbergen die worden gerund door vrijwilligers. Ook zijn er steeds meer reisbureaus die verzorgde reizen bieden voor mensen die de camino of een deel daarvan willen lopen.

'Puristische pelgrims'

Alleen wandelaars die 100 kilometer van de route lopen en fietsers die minstens 200 kilometer afleggen maken aanspraak op een compostela. Dat vinden vooral de 'puristische pelgrims', die de hele route afleggen, een moeilijk punt.

Vanuit de plaats Sarria is het nog 100 kilometer naar Santiago de Compostela. Daardoor is het een populaire startplaats voor bezoekers die weinig tijd hebben, maar wel de camino willen ervaren. Vanuit Sarria neemt het aantal wandelaars, fietsers en toeristen en daarmee de drukte toe.

Volgens Boeink klopt het dat het lang niet alle pelgrims vanuit religieuze overwegingen besluiten de tocht af te leggen. "Nog zo'n 30 procent doet het vanuit die overtuiging, de rest heeft andere overwegingen, zoals bijvoorbeeld sportiviteit of zingeving."

Zweem van spiritualiteit

Dat beaamt Annemiek Nefkens. Zij runt een reisbureau dat gespecialiseerd is in pelgrimstochten naar Santiago de Compostela. Volgens haar hangt er een zweem van spiritualiteit omheen, omdat veel mensen die de tocht maken iets te verwerken hebben of zoeken naar zingeving.

Zelf liep ze naar de Spaanse stad "op een dieptepunt in mijn leven", vertelt ze. "Ik raakte mijn werk, relatie en huis kwijt. Ik had drie maanden betaald verlof en wilde mijn verdriet verwerken." Na deze tocht begon ze met het organiseren van reizen.

"Mijn bedrijf groeide de laatste jaren gestaag en ik verwacht dat deze groei doorzet. Veel mensen hebben door de tijd waarin we leven behoefte aan rust, natuur en actief bezig zijn. En daar is de camino perfect voor." Ondanks de goede zaken zegt ook zij zich ook zorgen te maken over de drukte. "Explodeert de drukte niet een keer, vraag ik me dan af."

Droom waarmaken

Het bedevaartsoord zelf neemt in ieder geval maatregelen. Sinds een paar maanden maakt het niet meer uit welke 100 kilometer van de route je loopt om een certificaat te ontvangen. Dat moet ertoe leiden dat de drukte op het stuk tussen Sarria en Santiago de Compostela afneemt.

Reisorganisator Nefkens wil wel een lans breken voor mensen die 'slechts' 100 kilometer lopen. "Ook al is het de laatste 100 kilometer, voor sommige mensen betekent dit wel dat zij hun droom kunnen waarmaken."

Geen cyberaanval, geen sabotage, geen "zeldzaam atmosferisch fenomeen", en toch zaten miljoenen Spanjaarden en Portugezen gisteren langdurig zonder stroom. Het vaststellen van de oorzaak van de enorme stroomstoring op het Iberisch schiereiland zal nog wel even duren. Maar na een dag vol reparaties en wilde speculaties, wordt geleidelijk meer duidelijk.

De Spaanse netbeheerder REE zei op een persconferentie dat duidelijk is dat het stroomnet in het zuidwesten van het land werd getroffen door een "dramatisch verlies aan stroomopwekking". Mogelijk ging het daarbij om de opwekking van zonne-energie.

Het lijkt erop dat de stroomstoring mede zo groot kon worden door het bescheiden aantal verbindingen dat het stroomnetwerk op het Iberisch schiereiland heeft met de rest van Europa.

Kijk naar het verschil met bijvoorbeeld Nederland: daar zijn verbindingen met Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen.

Op het Iberisch schiereiland zijn dat maar twee verbindingen: één in het noordwesten van de Pyreneeën en eentje in het noordoosten. Normaal gesproken is dat genoeg, maar bij een grote storing als deze kan die bescheiden verbinding met de rest van Europa zo'n klap niet ineens opvangen.

"Bij een storing blijven de treinen rijden en de airco blijft aan, dus die elektriciteit wordt bij een storing aangeslurpt van elders", zegt hoogleraar geïntegreerde energiesystemen Han Slootweg van de TU Eindhoven. Elders kan dus Frankrijk zijn. "Maar door dat aanslurpen van elders worden de hoogspanningslijnen die de elektriciteit aanvoeren overbelast. En vroeg of laat sneuvelt er dan een strijdmakker - een hoogspanningslijn - en dan krijgt de rest het zwaarder."

En wat in ieder geval een rol lijkt te hebben gespeeld, is dat Spanje op het moment van de storing voor een heel groot deel draaide op zonnestroom. Die Spaanse zonneparken wekken op een zonnige aprildag als gisteren veel stroom op, maar bij schommelingen kunnen ze problemen veroorzaken.

"Je moet het elektriciteitsnet eigenlijk zien als één grote evenwichtsoefening", zegt hoogleraar energietechnologie David Smeulders van de TU Eindhoven. "Als er ergens iets uitvalt, moet dat meteen worden aangevuld. Op dit moment lijkt het erop dat er in het zuidwesten van Spanje een deel van een zonnecentrum is uitgevallen. Dat kan komen door een wolk bijvoorbeeld, waardoor de opwekking wegvalt. Dat moet worden gecompenseerd."

Die wegval kan gecompenseerd worden met bijvoorbeeld een gascentrale. Smeulders: "Dan wordt die gascentrale opgebeld met de boodschap dat er spanning is weggevallen en dat ze moeten compenseren. Die centrale zegt dan dat dat kan, en zet de centrale harder. Maar als de zon dan weer terugkomt en de centrale levert bij, heb je dus overbelasting."

Of dat ook in dit geval zo is gegaan, is nog niet bekend, maar in dit scenario heeft dat gebied even helemaal geen elektriciteit meer. En ook elders op het net raakt dat evenwicht nu verstoord. "Op die manier krijg je een cascade die doorijlt naar de rest van Spanje", zegt Smeulders. Kijken naar Frankrijk voor extra productie is dan ook geen optie, al was het maar omdat die twee kabels in de Pyreneeën daar bij lange na niet in kunnen voorzien.

'Groeipijn'

De wetenschappers zien dit soort problemen een beetje als "groeipijnen" van de energietransitie. "Er zit op dit moment gewoon weinig 'vertraging' in het systeem", legt hoogleraar toegepaste wiskunde Johann Hurink van de Universiteit van Twente uit. "Op het hele Europese net is er een frequentie van 50,2 hertz. Als die frequentie daarboven komt, wordt er automatisch uitgeschakeld. Maar met zonneparken gaat dat razendsnel."

Want waar kern-, kolen- of gascentrales met hun logge turbines nog wel even doordraaien nadat de systemen eruit zijn geklapt, gebeurt dat bij zonnepanelen acuut. "Bij een zonnepark is het echt 'tjoep', en dan staat het uit. Er is heel weinig reactietijd. Het gebrek aan traagheid is echt een van de grootste problemen van hernieuwbare energie", zegt Smeulders.

Vertraging inbouwen

Hoewel Spanje zich niet één op één laat vergelijken met Nederland, loont het om na te denken over de risico's voor Nederland, vinden de wetenschapers. Bijvoorbeeld over het inbouwen van een soort kunstmatige 'traagheid', om de risico's te verkleinen. "Dat kan gewoon. Je kunt mechanisch vertraging inbouwen. Maar met het denken daarover zijn we eigenlijk pas net begonnen. Dat was eerder ook niet nodig vanwege de lompe massa die met de grote centrales in het net zat", zegt Smeulders.

Hurink: "We gebruiken het stroomnet nu gewoon op een hele andere manier dan we in de ontwerpfase hadden bedacht. Wij krijgen in Nederland ook wel van dit soort effecten, maar misschien gaan we dat ook wel nodig hebben om mensen en politici wakker te schudden dat er echt over nagedacht moet gaan worden."

De landelijke stroomstoring van gisteren heeft in Spanje aan zeker vijf mensen het leven gekost. Dat meldt de Spaanse krant El País.

Volgens de krant kwamen drie leden uit hetzelfde gezin mogelijk door koolmonoxidevergiftiging om het leven. Vanwege de stroomstoring maakte het gezin thuis gebruik van een op brandstof werkende stroomgenerator.

De slachtoffers zijn een echtpaar en hun zoon uit Ourense in het noordwesten van Spanje. Het Openbaar Ministerie doet onderzoek naar de generator.

In hoofdstad Madrid kwam een vrouw van middelbare leeftijd om het leven bij een woningbrand. Mogelijk is de brand veroorzaakt door een omgevallen kaars die de vrouw in het donker had aangestoken. In Valencia overleed een 46-jarige vrouw die afhankelijk was van een zuurstofapparaat.

In Catalonië moest de brandweer minstens negen keer uitrukken door problemen met stroomgeneratoren. Het is onduidelijk of de stroomstoring ook in Portugal aan mensen het leven heeft gekost.

Miljoenen mensen getroffen

Door de stroomstoring werden gisteren miljoenen mensen in Spanje en Portugal getroffen. Het luchtverkeer raakte ontregeld, treinen en metro's kwamen tot stilstand. Winkels en kantoren sloten de deuren. Inmiddels zijn de meeste problemen verholpen.

De Spaanse netbeheerder Red Eléctrica weet nog altijd niet precies wat de oorzaak van de stroomstoring is. Uit de eerste onderzoeksresultaten is gebleken dat een cyberaanval kan worden uitgesloten.

Een onbekend roofdier heeft twee pinguïns gedood in dierentuin Wildlands in Emmen. Verzorgers ontdekten de dode dieren gisterochtend.

De dierentuin is ervan overtuigd dat de pinguïns zijn gedood door een dier van buiten het park. Binnen Wildlands zijn geen dieren uit hun verblijf ontsnapt. "De pinguïns hadden bijtsporen, maar het is onbekend welk dier die heeft toegebracht", zegt woordvoerder Hanneke Wijshake tegen RTV Drenthe.

Dier- en plantcoördinator Henk Kuiper heeft geen idee welk dier achter de dodelijk aanval zit. "Het kan een marter zijn of een vos maar ook een wilde kat of een bunzing. We onderzoeken nog waar het dier is binnengekomen."

Stroomdraden gespannen

Om de resterende pinguïns te beschermen, zijn stroomdraden gespannen rond het pinguïnverblijf. Ook is een wildcamera geplaatst, schrijft de omroep.

Volgens Kuiper komt het niet vaak voor dat pinguïns in de dierentuin worden doodgebeten. In 2003 gebeurde het in Burgers' Zoo in Arnhem. Toen werden elf pinguïns gedood door een vos.

Rond de NAVO-top in Den Haag komende juni zullen beperkingen gelden in het luchtruim en op zee. In een straal van 16 kilometer rond de stad is geen enkel vliegverkeer toegestaan in de dagen rond de top, die op 24 en 25 juni plaatsvindt. Binnen een straal van 93 kilometer mag alleen worden gevlogen met toestemming van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

De meeste beperkingen in het luchtruim gaan op 23 juni in de middag in en gelden tot 25 juni middernacht. In deze periode zal er geen 'klein vliegverkeer' mogelijk zijn van en naar Schiphol en Rotterdam The Hague Airport. Het gaat daarbij om recreatieve luchtvaart, zoals pleziervluchten, zweefvliegtuigjes en parachutesprongen, en commerciële luchtvaart, zoals rondvluchten, reclamevluchten en luchtballonvaarten.

Politievluchten, traumahelikopters, orgaantransporten en vluchten voor reddingswerk op zee blijven onder voorwaarden toegestaan.

Tussen Hoek van Holland en Noordwijk

Ook op zee gelden enkele beperkingen. Het gaat om een zone tussen Hoek van Holland en Noordwijk, tot ruim 22 kilometer uit de kust. Vanaf 20 juni tot 23 juni 15.00 uur kan het gebied worden bevaren door bijvoorbeeld vissers en rondvaartboten, maar alleen met toestemming van de havenmeester van Scheveningen.

Van 23 juni 15.00 uur tot 25 juni middernacht is vrijwel de zone volledig afgesloten voor de scheepvaart. De haven van Scheveningen blijft gedurende de hele periode wel bereikbaar via een corridor.

Eerder werd al bekend dat de Polderbaan op Schiphol niet beschikbaar is voor reguliere passagiersvluchten rond de NAVO-top. De start- en landingsbaan is gereserveerd voor regeringsvliegtuigen.

Omdat er op de luchthaven van mei tot september ook onderhoud wordt uitgevoerd aan een andere baan, zijn er in deze periode minder vluchten gepland.

Mijd de Randstad

Eerder deze maand riep Rijkswaterstaat weggebruikers in de Randstad al op om van maandag 23 juni tot en met donderdag 26 juni zoveel mogelijk thuis te werken, niet tijdens de spits te rijden en gebruik te maken van het openbaar vervoer. Weggebruikers kunnen ernstige hinder ondervinden in de regio, waarschuwde Rijkswaterstaat.

Tijdens de NAVO-top komen tientallen regeringsleiders, staatshoofden en ministers met delegaties naar Nederland. Volgens nationaal commandant Willem Woelders, bij de politie verantwoordelijk voor de voorbereiding, gaat het om de "grootste veiligheidsoperatie in Nederland ooit".