NOS Nieuws - Algemeen

Het kabinet wil de zorg beter en efficiënter maken met digitale oplossingen. "Om te vermijden dat het personeelstekort in de zorg onbeheersbaar wordt, is het urgent de administratietijd te halveren, zodat er meer tijd overblijft voor de patiënten. Dat vraagt om innovaties in de sfeer van digitalisering en slim gebruik van kunstmatige intelligentie", zei koning Willem-Alexander op Prinsjesdag in de Troonrede. Maar uit onderzoek blijkt dat digitale oplossingen soms juist tot een grotere zorgvraag leiden.

In Nederland zijn nu ongeveer 17.000 patiënten die met een digitaal platform werken waarmee zij thuis in de gaten gehouden kunnen worden. De bedoeling is dat dit systeem van thuismonitoring en controle door een 'e-nurse' binnen een paar jaar voor de hele zorg toegankelijk wordt: van ziekenhuizen tot huisartsen tot verpleeghuizen.

Patiënten en hulpverleners zijn er enthousiast over, vertellen ze in deze podcast, onder meer omdat de lijntjes onderling korter zijn.

Vincent van Vugt werkt als huisarts in Amsterdam Nieuw-West en doet al jaren onderzoek naar digitale zorg. Hij is een voorstander van digitalisering, omdat dit het contact tussen patiënt en zorgverlener kan versterken en de kwaliteit van de zorg kan verbeteren. Maar, zegt hij, het pr-verhaal dat dit tot een grote efficiëntieslag gaat leiden en personeelstekorten oplost getuigt niet van realisme. Uit onderzoek blijkt volgens hem dat dit zo niet werkt.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: IJsbrand Terpstra en Anouk Kantelberg

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

De 48-jarige Johannes A. heeft vier jaar cel gekregen vanwege de Eritrese rellen in Den Haag, in februari dit jaar. Johannes A., met de bijnaam John Black, wordt gezien als de leider van de rellen. De rechtbank zegt dat het geweld van een "ongekende heftigheid" is geweest.

In februari belaagden honderden tegenstanders van het Eritrese regime een bijeenkomst van voorstanders van het regime in een zalencentrum in Den Haag. Er werd brand gesticht en journalisten en politieagenten werden belaagd met knuppels, stenen en stokken.

De burgemeester kondigde een noodbevel af tijdens de rellen. De totale schade bedroeg 750.000 euro.

Nog twee veroordelingen

Twee andere Eritreeërs kregen ook hun straf te horen in de rechtbank. Zij krijgen zeven maanden en 150 dagen cel. Het OM had respectievelijk 4,5 jaar geëist tegen Johannes A., en acht en zes maanden tegen de andere twee Eritreeërs.

"Ook ervaren politiemensen en ME'ers hadden geweld als dit naar eigen zeggen niet eerder meegemaakt", stelt de rechtbank. "Hulpverlenende diensten zijn belaagd. Politiemensen zijn gewond geraakt en er is grote materiële schade aangericht."

Wrange tegenstrijdigheid

De rechtbank noemt het wrang dat juist "zij die in een democratische rechtsorde bescherming hebben gezocht en gevonden, zich met geweld tegen de overheid keren die hun die bescherming heeft geboden".

In juli werden ook al negen Eritreeërs veroordeeld vanwege de rellen. Zij kregen straffen tussen de vier en twaalf maanden. Ook moesten ze een schadevergoeding van 650.000 euro betalen. In oktober en begin volgend jaar zullen nog zo'n twintig verdachten van de rellen terechtstaan.

Eerder maakte de onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur een video over de methode van Eritrese relschoppers wereldwijd:

Twee tijgers die waren opgevangen bij Stichting Leeuw in het Noord-Hollandse dorp Anna Paulowna zijn overgeplaatst naar Kazachstan. De Siberische tijgers zijn uitgezet in een uitgestrekt omheind gebied, in de hoop dat er een nieuwe tijgerpopulatie ontstaat.

In het Centraal-Aziatische land komen tijgers al decennia niet meer voor in het wild. Ruim zeventig jaar geleden werd de laatste wilde tijger in Kazachstan afgeschoten, vertelt projectleider Gert Polet van het Wereld Natuur Fonds aan de regionale omroep NH.

"Ze werden toen nog gezien als een soort ongedierte. De Kaspische tijger, die in heel Centraal-Azië voorkwam, is toen uitgeroeid."

Vlak voor vertrek ging de regionale omroep nog even langs bij de tijgers Kuma en Bohdana:

De tijgers, Kuma en Bohdana geheten, zaten een aantal jaar bij Stichting Leeuw. Kuma werd ooit in beslag genomen bij een particulier in Italië, Bohdana kwam uit Duitsland. Dierenverzorger Jurjen Woltjer van Stichting Leeuw werkte jaren met de twee.

Het duo is volgens Woltjer schuchter, wat ze perfect maakt voor dit project. "We hebben best veel tijgers in de opvang uit circussen of die als huisdier zijn gehouden en die dus veel met mensen te maken hadden. Dat hebben zij niet, ze zijn veel wilder, veel sceptischer."

De dieren moeten volgens Polet in het gebied zelf op voedsel jagen, zodat hun eventuele welpen dat ook doen. "Het is de bedoeling dat hun welpen zo worden opgevoed dat ze vrijwel geen contact met mensen hebben en zelf gaan jagen. Dus dat ze zo goed als mogelijk als wilde dieren worden grootgebracht."

Het uitzetten van de dieren noemt dierenverzorger Woltjer lastig, maar ook prachtig. "Wij zijn in Anna Paulowna begonnen als opvang om dieren die het nodig hebben een plekje te geven. Dat doen we met heel veel liefde. Maar bijdragen aan het voortbestaan van een bijna uitgestorven diersoort is nog veel groter. Hier spreekt zo veel ambitie uit."

Garantie op succes is er volgens Polet niet. Zo moet nog blijken of er welpen komen en of de dieren hun jongen kunnen grootbrengen. Ook zijn meer tijgers nodig voor een gezonde genetische balans. "We zijn pas tevreden als we een levensvatbare populatie hebben rondlopen van zo'n vijftig tijgers. Maar dan zijn we nog wel even bezig", vertelt Polet.

Jongensboek

De directeur van Stiching Leeuw, Robert Kruijff, is verheugd dat de tijgers in Kazachstan mogelijk aan de wieg van een nieuwe populatie staan. "Dat wij hieraan mee mogen doen is fantastisch. Als je mag samenwerken met het Wereld Natuur Fonds en de overheid van Kazachstan om deze dieren terug te brengen in het wild, dat is als een jongensboek."

Tijgers zijn al jarenlang een bedreigde diersoort, al gaat het volgens Polet de laatste tijd wel iets beter met de populatie. Toch noemt hij het project pure noodzaak. "Ze zijn nog steeds een bedreigde soort. We hebben dus nieuwe gebieden nodig waar de dieren vrij kunnen leven om de soort te laten overleven."

De verdachte van de steekpartij bij de Rotterdamse Erasmusbrug van afgelopen donderdag had een ernstige psychische stoornis. Dat blijkt uit een vonnis uit 2022, waarin Ayoub M. volledig ontoerekeningsvatbaar werd verklaard. Hij kreeg toen tbs met voorwaarden opgelegd omdat hij eerder dat jaar zijn moeder had aangevallen met een mes.

In het vonnis staat dat Ayoub M. leed aan een psychotische stoornis. Hij had hallucinaties en waandenkbeelden, en kreeg via stemmen boodschappen door. De aanval op zijn moeder, in februari 2022 in Nijkerk, pleegde hij "volledig onder invloed van zijn stoornis".

De rechtbank oordeelde dat hij een behandeling moest ondergaan in een forensisch psychiatrisch centrum. Wanneer die behandeling was afgerond, zou hij naar een vorm van begeleid wonen of maatschappelijke opvang moeten, was een van de voorwaarden. Zijn advocaat Anneke Foppen zegt tegen RTL Nieuws dat M. naar zij meent inderdaad begeleid is gaan wonen.

Nu zit M. dus weer vast. Vandaag werd hij voorgeleid, en de rechtbank in Den Haag bepaalde dat hij nog twee weken blijft vastzitten. Dat oordeel komt overigens niet van de rechtbank Rotterdam, omdat een aantal omstanders van de steekpartij daar werken. Daarom is besloten het proces niet in die stad te houden, maar in Den Haag.

Moord

Het Openbaar Ministerie verdenkt de 22-jarige Ayoub M. van moord en poging tot moord met een terroristisch oogmerk. M. stak met twee messen om zich heen en kon uiteindelijk overmeesterd worden door een sportinstructeur die in de buurt lesgaf. Bij de steekpartij kwam een man van 32 om het leven, die bij de Erasmusbrug aan het skaten was. Een 33-jarige man raakte gewond.

Het dodental in Libanon loopt verder op na de Israëlische aanvallen van vanochtend. Het Libanese ministerie van Volksgezondheid meldt dat zeker 274 mensen zijn gedood, onder wie 21 kinderen.

Er raakten ook meer dan duizend mensen gewond, zei de minister van Volksgezondheid op een persconferentie. Het is de bloedigste dag in Libanon door Israëlische aanvallen sinds 7 oktober.

Een van de grootste aanvallen in jaren

Israël heeft sinds vanochtend tientallen gevechtsvliegtuigen ingezet en naar eigen zeggen zeker 800 doelen bestookt. Het gaat om de grootste operatie sinds de aanslagen van 7 oktober en een van de grootste aanvallen in jaren. De doelen zouden locaties zijn waar de Libanese militante groep Hezbollah actief is. Onder meer rond de stad Tyrus en in de Bekavallei kwamen raketten neer.

Hezbollah meldt dat het als tegenreactie raketten op Israël heeft afgevuurd. Op een aantal plaatsen ging het luchtalarm af. De militante groepering zegt dat het posten van het Israëlische leger heeft aangevallen.

Volgens Israël gaat het om 35 raketten, waarvan een deel is onderschept. Bij de stad Tiberias, aan het gelijknamige meer, kwam een raket neer. Een man van in de 50 liep door brokstukken lichte verwondingen op, meldt de ambulancedienst.

Een ander deel van de projectielen is neergekomen op plekken waar geen mensen wonen. Wel is er op sommige plaatsten brand ontstaan.

De Israëlische minister van Defensie Gallant zei halverwege de ochtend dat de intensiteit van de aanvallen wordt opgevoerd. Hij riep de Israëlische bevolking op om de komende dagen kalm te blijven. Kort erna werden opnieuw aanvallen uitgevoerd.

Telefonische waarschuwingen

In het zuiden van Libanon kregen inwoners vanochtend telefoontjes van een Libanees nummer. Daarin werd bevolen om onmiddellijk een kilometer afstand te houden van elke post die door Hezbollah wordt gebruikt. Een verslaggever van persbureau Reuters in dat gebied bevestigt dat hij ook een telefoontje heeft gekregen. De directeur van telecombedrijf Ogero dat daar actief is zegt dat er 80.000 mensen zijn gebeld.

Libanezen halen hun kinderen van school naar aanleiding van de telefonische "dreigementen":

Ook kregen Libanezen door het hele land een sms waarin mensen werden gewaarschuwd om hun huizen niet te gebruiken voor het opslaan van wapens voor Hezbollah.

"We zullen binnenkort terreurdoelen in Libanon aanvallen", zei de Israëlische legerwoordvoerder Daniel Hagari daarover. "We roepen iedereen op die zich in de buurt bevindt van eigendommen of huizen waar Hezbollah wapens verbergt, om onmiddellijk weg te gaan. Dit is voor uw eigen veiligheid en bescherming."

Tijdens de Dam tot Damloop gisteren hebben de hulpdiensten ruim vijftig keer een ambulance ingezet, vooral voor zonnesteken. Dit aantal ligt hoger dan in voorgaande jaren, zegt organisatiedirecteur René Wit tegen de Amsterdamse stadszender AT5. Vanwege de warmte besloot de organisatie gistermiddag dat de twee laatste startgroepen niet aan de race mochten beginnen.

Wit merkt op dat er de laatste jaren meer ongetrainde deelnemers aan het evenement meedoen, en dat zelfs bij goed getrainde lopers soms sprake is van onverantwoord hardloopgedrag. Er wordt onderzocht of de conditie van de deelnemers een rol speelde bij het hoge aantal incidenten.

"We weten nog niet precies om wie het gaat, wat hun leeftijden zijn of hoe goed ze getraind waren", zegt Wit. De organisatie neemt de komende week contact op met alle deelnemers die medische hulp ontvingen.

'Over de kop gelopen'

De organisatie van de marathon in Leiden concludeerde eerder al dat vooral jongere recreanten onvoldoende voorbereid leken om lange afstanden te hardlopen. Burgemeester Van der Velden liet in mei het evenement staken op advies van de veiligheidsregio, omdat de hulpdiensten het grote aantal mensen dat onwel werd niet meer aankonden.

Volgens voorzitter Tjeerd Scheffer van de organisatie in Leiden lijkt sprake van een trend. "We organiseren de marathon al 34 jaar en het viel echt op dat heel veel jongeren ook de lange afstanden lopen. Die debutanten hebben zich voor een deel over de kop gelopen", zegt hij vandaag tegen persbureau ANP.

'Geen vraagtekens bij opzet'

Met in Amsterdam meer dan 80.000 deelnemers in totaal, onder wie 46.000 op zondag, benadrukt Wit dat het aantal deelnemers op zich niet het probleem lijkt. "Daar hebben we in de huidige opzet geen vraagtekens bij."

Wel overweegt hij om het evenement anders te plannen. Voor volgend jaar wordt gekeken naar bijvoorbeeld meer startmomenten of een betere spreiding over de dag.

Ondanks de incidenten benadrukt Wit dat het evenement voor tienduizenden deelnemers probleemloos verliep. De komende maanden zal de organisatie het evenement evalueren, waarbij ook gekeken wordt naar de invloed van de warmte en mogelijke aanpassingen in de toekomst.

Een man die in 1951 in Californië als 6-jarige werd ontvoerd, is na meer dan zeventig jaar levend teruggevonden aan de oostkant van de Verenigde Staten. Een toevallige DNA-test van een nicht was een belangrijke doorbraak in de zoektocht.

De in Puerto Rico geboren Luis Armando Albino was zes jaar toen hij in een park in Oakland aan het spelen was met zijn oudere broer Roger. Een vrouw sprak hem aan in het Spaans en beloofde hem snoep als hij mee zou komen.

Meteen werd er een grote zoekactie op touw gezet. De politie, militairen en de kustwacht werden ingezet om de jongen te vinden. Ook Luis' broer werd meerdere keren ondervraagd.

Dat was allemaal tevergeefs. Luis was door de vrouw ontvoerd en op een vliegtuig gezet naar de andere kant van het land. Volgens lokale media werd hij in het oosten van de VS door een stel opgevoed alsof hij hun eigen zoon was.

Zoektocht nooit gestopt

Volgens lokale media bleef Luis al die jaren in de gedachten van zijn familie. Bij familieleden hing altijd een foto van hem. Ook de moeder van Luis, die in 2005 overleed, gaf nooit de hoop op dat hij nog in leven was.

Dat de zoektocht nieuw leven werd ingeblazen, is te danken aan Luis' nichtje Alida Alequin. Zij deed in 2020 "voor de lol" een online DNA-test, waar een overeenkomst van 22 procent uitkwam met een man.

Verder onderzoek leverde aanvankelijk niet veel op. Begin dit jaar stuitte ze in een archief in Oakland echter op oude artikelen die haar nieuwsgierigheid opnieuw wekten, waarna ze naar de politie stapte.

Die heropende de vermissingszaak en uiteindelijk werd Luis gevonden. Toen hij en zijn zus (de moeder van Alida) instemden met een DNA-test, kon worden vastgesteld dat hij degene is die 73 jaar geleden ontvoerd werd.

Emotioneel weerzien

De hereniging met zijn familie gebeurde afgelopen juni, maar komt nu pas in het nieuws. Luis bedankte Alida met een knuffel: "Hij omhelsde me en gaf me een kus op de wang", zegt ze. "Ik pakte de hand van mijn moeder en zei: 'We hebben hem gevonden!'". Luis wilde zelf niet met de media zijn verhaal delen.

Wel zei Alida dat hij herinneringen had aan de ontvoering en zijn reis naar de andere kant van het land. Als hij daarover vragen stelde aan het koppel dat voor hem zorgde, kwamen daar nooit antwoorden op. Het is niet duidelijk wat er met die twee mensen, en met de vrouw die Luis ontvoerde, is gebeurd.

Ook het weerzien met zijn broer Roger was emotioneel: "Ze pakten elkaar vast en gaven elkaar een lange, stevige knuffel." De twee zagen elkaar in totaal twee keer; in augustus overleed Roger.

Het Israëlische leger heeft vanochtend vroeg zware luchtaanvallen uitgevoerd in Libanon. Het gaat om de grootste operatie sinds de aanslagen van 7 oktober en een van de grootste aanvallen in jaren.

Volgens Israël zijn er tientallen gevechtsvliegtuigen ingezet en werden er 150 doelen geraakt. Het land zegt dat de aanvallen gericht waren op locaties waar de Libanese militante groep Hezbollah actief is.

De Israëlische minister van Defensie Gallant zei halverwege de ochtend dat de intensiteit van de aanvallen omhooggaat. Hij riep de Israëlische bevolking op om de komende dagen kalm te blijven.

Het Israëlische leger heeft rond 10.30 uur op X een bericht geplaatst dat er nieuwe aanvallen zijn uitgevoerd. "De IDF valt nu het gebied in Zuid-Libanon aan", is te lezen.

De Israëlische nieuwssite Ynet meldde eerder vanochtend dat het leger op het punt staat een nieuwe "grootschalige" aanval uit te voeren in Libanon. Ook Hezbollah zou van plan zijn raketten als tegenreactie af te vuren.

Libanese media meldden dat er vanochtend aanvallen waren op verschillende steden, waaronder in de Beka-vallei in het oosten en op doelen in het zuiden van het land. De berichten spreken van zeker één burgerdode door de Israëlische luchtaanvallen.

Beelden van de luchtaanvallen op doelen in Libanon:

Een woordvoerder van het Israëlische leger verklaarde dat de aanvallen van vanochtend zijn uitgevoerd vanwege plannen om Israël aan te vallen. Tijdens een persconferentie toonde Daniel Hagari een video waarin te zien zou zijn hoe Hezbollah-strijders vanuit een woning een raket proberen te lanceren, maar vervolgens zelf worden geraakt door een Israëlische luchtaanval. De beelden zijn niet onafhankelijk geverifieerd.

Gisteren lanceerde Hezbollah meer dan honderd raketten richting Israël, wat ertoe leidde dat veel inwoners van Noord-Israël hun huizen moesten verlaten. De aanvallen van vanochtend lijken op een reactie daarop. Minister Gallant zei in een video vandaag daarover dat "de acties zullen doorgaan totdat we ons doel hebben bereikt om de noordelijke bewoners veilig terug te brengen naar hun huizen."

De raketten van Hezbollah op het noorden van Israël zijn een reactie op een reeks van aanvallen op leden van de militante groepering. Vorige week explodeerden portofoons en piepers van Hezbollah-leden.

Kort daarna kwam een aantal belangrijke commandanten om het leven bij Israëlische luchtaanvallen op Beiroet. Ze zouden volgens het Israëlische leger bezig zijn geweest met het plannen van terreuraanslagen tegen Israëlische burgers.

Waarschuwing

De woordvoerder van het Israëlische leger zei vanochtend dat bewoners van grensdorpen in Libanon via sms zijn gewaarschuwd om hun huizen niet te gebruiken voor het opslaan van wapens voor Hezbollah.

"We zullen binnenkort terreurdoelen in Libanon aanvallen", zei Hagari. "We roepen iedereen op die zich in de buurt bevindt van eigendommen of huizen waar Hezbollah wapens verbergt, om onmiddellijk weg te gaan. Dit is voor uw eigen veiligheid en bescherming."

Gezichtsbedekkende kleding moet verboden worden bij demonstraties. Dat vindt een meerderheid van de Tweede Kamer. JA21-leider Eerdmans diende tijdens de Algemene Beschouwingen samen met de SGP een voorstel in dat dit moet regelen.

Volgens Eerdmans zijn mensen bij demonstraties steeds vaker onherkenbaar "waardoor wetsovertredende demonstranten nauwelijks vervolgd kunnen worden". Hij noemt als voorbeeld pro-Palestijnse demonstraties bij de Universiteit van Amsterdam, waarbij gemaskerden vernielingen aanrichtten.

"Het gaat om mensen die helemaal niet willen demonstreren, maar die de boel willen saboteren", aldus het Kamerlid. "Mensen die gewoon hun punt willen maken, zijn het slachtoffer." Volgens Eerdmans helpt een verbod op gezichtsbedekkende kleding de politie en het Openbaar Ministerie.

Goede reden

Voor het argument dat demonstranten wellicht een goede reden hebben om onherkenbaar te zijn, is het JA21-Kamerlid niet gevoelig. "Als je je nek ergens voor wil uitsteken, dan moet je er ook voor staan."

PVV, VVD, BBB, CDA, ChristenUnie en FvD stemden voor het voorstel van Eerdmans en SGP-leider Stoffer dat het kabinet oproept om de wet op het demonstratierecht te wijzigen.

Coalitiepartij NSC stemde dus tegen het voorstel, dat op het bordje terechtkomt van NSC-minister van Binnenlandse Zaken Uitermark. Woensdag wil Eerdmans in een Kamerdebat vragen aan de minister hoe ze verder wil met het plan.

In Sri Lanka is de nieuwgekozen president Anura Kumara Dissanayake geïnstalleerd. Hij is de leider van een radicaal-linkse partij en beloofde "de geschiedenis te herschrijven" en de politieke status quo flink op te schudden.

De 55-jarige Dissanayake won dit weekend de verkiezingen van 36 tegenkandidaten, onder wie oppositieleider Sajith Premadasa. Het waren de eerste verkiezingen sinds 2022, toen president Gotabaya Rajapaksa door massale protesten werd verdreven. Dat was in een periode dat het land in een zware politieke en economische crisis verkeerde.

Sindsdien gaat het beter, onder meer door een IMF-miljardenlening die Dissanayakes voorganger Ranil Wickremesinghe afsloot. De inflatie, die op een bepaald moment 70 procent was, is teruggebracht en voor het eerst in drie jaar lijkt de economie weer te groeien.

Tegelijk zijn de belastingen onder druk van het IMF flink opgeschroefd en is er gesnoeid in veel sociale voorzieningen. Voedsel is de afgelopen jaren vier keer zo duur geworden, waardoor veel burgers het zwaar hebben.

'Nieuwe start'

Dissanayake heeft aangekondigd een speerpunt te maken van de bestrijding van corruptie in zijn land. Aan de vooravond van zijn installatie zei hij dat zijn overwinning toebehoort "aan ieder van ons" en dat Sri Lanka een "nieuwe start" gaat maken.

Hij wil armoede bestrijden en de economie hervormen met investeringen in de maakindustrie, de landbouw en de IT-sector.

Kort voordat Dissanayake werd geïnstalleerd stapte premier Dinesh Gunawardena op, wat de weg vrijmaakt voor parlementsverkiezingen. Dissanayake had eerder al tegen de BBC gezegd dat hij het parlement zou ontbinden. "Het heeft geen zin om verder te gaan met een parlement dat niet in lijn is wat de mensen willen."

Gewelddadig verleden

De partij van Dissanayake, de marxistische Janatha Vimukthi Peramuna (JVP), kent een gewelddadig verleden. Eind jaren 80 was de JVP verantwoordelijk voor een gewelddadige opstand tegen de Sri Lankaanse regering, waarbij duizenden mensen om het leven kwamen.

Dissanayake, die in 2008 de leider werd van de partij, heeft excuses gemaakt voor dat geweld. "We zijn nog altijd geschokt dat er dingen onder onze leiding zijn gebeurd die niet hadden mogen gebeuren", zei hij tien jaar geleden tegen de BBC.

De JVP-partij heeft maar drie zetels in het parlement maar maakt deel uit van een alliantie van meer progressieve partijen. Die kreeg in 2022 vooral veel steun van jongeren en arbeiders.

Een flinke tegenvaller voor de aanleg van de Lelylijn, een nieuwe treinverbinding tussen Noord-Nederland en de Randstad. Er is 3 miljard euro gereserveerd voor het project, maar uit onderzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijkt dat voor de aanleg van de favoriete variant 13,8 miljard nodig is, nog los van beheer- en onderhoudskosten.

Afgelopen weken heeft het kabinet de plannen voor de Lelylijn nader onder de loep genomen. Staatssecretaris Jansen wijst in een brief aan Tweede Kamer op voordelen van de aanleg, onder meer omdat het tracé gekoppeld kan worden aan het aanwijzen van grootschalige woon- en werklocaties.

Ook levert de treinverbinding volgens het kabinet mogelijk tienduizenden banen op als de grote steden Groningen en Leeuwarden beter verbonden worden met andere delen van het land, zeker als ook Drachten, Lelystad en Emmeloord worden aangesloten.

Regio zelf? Europa?

Voor het plan, dat door de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB is omarmd, is door het vorige kabinet 3 miljard euro vrijgemaakt, schrijft Jansen. De staatssecretaris kijkt naar de regio en naar Europa voor extra geld. Maar qua geld uit Brussel tempert hij de verwachtingen; pas vanaf 2028 is er weer ruimte op de Europese begroting.

In het onderzoek van het kabinet is gekeken naar drie varianten van de Lelylijn. Het voordeligste tracé zou 8,2 miljard euro kosten; het duurste 17,2 miljard euro. De middelste variant die de meeste tijdwinst en reizigers zou opleveren, is geraamd op 13,8 miljard euro.

In het tv-programma Goedemorgen Nederland spreekt de staatsecretaris van "een enorme uitdaging". "We komen een aanzienlijk bedrag tekort", aldus Jansen. "De komende tijd gaan we met de regio het gesprek aan."

Uur sneller

De Lelylijn zou Noord-Nederland dus beter moeten verbinden met de Randstad. Nu moeten alle treinen nog via de storingsgevoelige spoorlijn Zwolle-Meppel. Met de Lelylijn zou de reistijd flink verbeteren. Een treinrit van Groningen naar Amsterdam duurt nu ruim twee uur, met de Lelylijn zou dat bijna een uur sneller worden.

Jansen schrijft aan de Kamer ook hoe het ervoor staat met de Nedersaksenlijn, een spoorverbinding tussen Enschede en Groningen. Ook die treinverbinding staat in het coalitieakkoord, maar de financiering is nog niet geregeld. Het kabinet heeft er 85 miljoen euro voor gereserveerd, terwijl de aanleg 1,7 miljard kost.

In Zutphen is een sporthal ingericht voor de opvang van maximaal honderd asielzoekers, zo bevestigt waarnemend burgemeester Wimar Jaeger aan Omroep Gelderland. Deze tijdelijke noodopvang moet het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel ontlasten, waar recent een noodsituatie ontstond en mensen dreigden buiten te moeten slapen.

De gemeente zegt de helpende hand te bieden omdat vluchtelingen fatsoenlijk behandeld moeten worden. Een dak boven het hoofd en een bed zijn daarbij volgens de gemeente een minimale vereiste. "We vinden het niet acceptabel dat mensen in weer en wind in het gras slapen. Daarom nemen we onze verantwoordelijkheid", aldus Jaeger.

Het verzoek voor de opvang kwam vanuit het COA, zegt Jaeger in het NOS Radio 1 Journaal: "Er is hier een azc en de contacten met het COA zijn goed. Daarom zijn we in gesprek gegaan. We hebben in Ter Apel gezien dat er midden in de nacht nog mensen versleept moeten worden. We vinden het verstandig om daar op voorbereid te zijn. Mocht er in Ter Apel een tekort aan bedden zijn, dan kunnen we dat hier goed en ordelijk opvangen."

Tekort aan bedden verwacht

Een van de drie zalen van sportcentrum Hanzehal is ingericht als noodopvang. Of er daadwerkelijk mensen zullen worden opgevangen, is nog niet duidelijk: "Maar het COA zei te verwachten deze week opnieuw een tekort aan bedden te hebben."

De opvanglocatie blijft maximaal een week open. Dat is volgens Jaeger omdat een sporthal niet geschikt is om mensen langere tijd op te vangen. "De voorzieningen zijn goed, maar je ligt wel met honderd mensen in een zaal."

Overvol

Het aanmeldcentrum in Ter Apel is het al lange tijd overvol. In het centrum is plek voor maximaal 2000 mensen, maar dat aantal is dit jaar bijna elke dag overschreden met dwangsommen tot gevolg.

Het ministerie van Asiel en Migratie liet eerder weten dat de extreme drukte komt door een hogere instroom, in combinatie met een groot aantal statushouders dat niet kan doorstromen naar opvang in andere gemeenten.

De laatste keer dat er buiten bij het aanmeldcentrum mensen sliepen, was in de zomer twee jaar geleden. Toen bivakkeerden geregeld honderden asielzoekers op het grasveld voor het aanmeldcentrum, omdat er binnen en elders in het land geen opvangplekken beschikbaar waren.

Werknemers van een baksteenfabriek in Pannerden hebben vanochtend het werk neergelegd. De staking van ongeveer vijftig medewerkers is volgens vakbond FNV de eerste in de geschiedenis van de Nederlandse baksteenindustrie. De staking bij de Gelderse fabriek van baksteenproducent Wienerberger duurt 24 uur en eindigt morgenochtend.

De stakers eisen een cao waarin goede afspraken staan over structureel meer loon en maatregelen om "gezond hun pensioen te halen". Yolanda Reus van de FNV zegt dat de werknemers boos zijn. "De werkgevers boden eerst een loonstijging van 7 procent over 15 maanden, maar die is op het laatste moment verlaagd naar 4,25 procent. Er is de mensen een worst voorgehouden, maar die is net zo snel weer weggehaald."

De vakbond zegt dat er meer acties zullen volgen bij andere baksteenbedrijven als werkgevers niet snel alsnog over de brug komen met een beter bod. Waar wil Reus nog niet zeggen. "Daar komen de werkgevers vanzelf wel achter. Maar dat de poorten op andere plekken dicht zullen gaan, daar mogen ze op rekenen."

Minder vraag, hogere kosten

Eerder deze week liet brancheorganisatie Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB) namens werkgevers weten de aangekondigde acties te betreuren, maar de zorgen te begrijpen. In een persbericht schrijft de KNB dat de sector te maken heeft met minder productie, omdat er minder wordt gebouwd, terwijl de kosten de afgelopen jaren sterk zijn gestegen.

De brancheorganisatie zegt daarom dat het belangrijk is om cao-afspraken te maken die "zowel werknemersbelangen als de economische realiteit van de sector in acht nemen".

In Japan zijn door noodweer zeven mensen omgekomen. In de centraal gelegen prefectuur Ishikawa zijn rivieren buiten hun oevers getreden en meerdere huizen weggevaagd. Zeker twee mensen worden nog vermist.

In het gebied heeft het heel hard geregend en zijn er ook aardverschuivingen geweest. In de steden Wajima en Suzu viel afgelopen weekend meer dan twee keer zoveel regen als gemiddeld in de maand september. Niet eerder werd in de regio zoveel regen gemeten.

Japanse media schrijven dat mensen omkwamen doordat hun huis werd overspoeld of verwoest werd door een aardverschuiving. Ook zijn mensen in rivieren terechtgekomen.

Op beelden uit het gebied is de ravage te zien:

Tienduizenden moesten geëvacueerd worden. Met ongeveer vierhonderd man wordt nog gezocht naar slachtoffers.

Op 1 januari dit jaar had Ishikawa ook al te maken met natuurgeweld. Toen kwamen 236 mensen om het leven bij een zware aardbeving. Negen tijdelijke wooncomplexen die daarna werden gebouwd, zijn nu overstroomd.

De weerswaarschuwing is sinds gisteren iets afgezwakt, maar de Japanse autoriteiten waarschuwen nog altijd om alert te blijven op overstromingen en aardverschuivingen.

Goedemorgen! De verdachte van de steekpartij bij de Erasmusbrug wordt voorgeleid. En de rechtbank doet uitspraak tegen drie Eritreeërs die terechtstaan voor rellen rond een zalencentrum in Den Haag.

Eerst het weer: De dag begint met wat regen vanuit het zuiden. Daarna is het wisselend bewolkt met hier en daar nog een bui. Het wordt 18 tot 20 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het aantal ernstige ongelukken met fatbikes is toegenomen, blijkt uit nieuwe cijfers. Afgelopen voorjaar belandden er 115 mensen bij de spoedeisende hulp. Heel vorig jaar waren dat 75 gewonden.

Volgens het kenniscentrum VeiligheidNL was bijna de helft van de slachtoffers tussen de 12 en 15 jaar oud. Van deze groep liep een kwart hersenletsel op. De cijfers van VeiligheidNL zijn niet volledig: niet alle ziekenhuizen hebben informatie aangeleverd. Het werkelijke aantal slachtoffers ligt dus hoger.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Telegram begon ooit als veilige haven voor activisten die gebukt gaan onder autoritaire regimes, maar lijkt nu het afvoerputje van het internet te zijn geworden. Hoe zit dat? NOS op 3 zocht het uit:

Fijne maandag!

China zet de komende jaren vol in op kernenergie. De overheid ziet het als een van de oplossingen om te voldoen aan de energiebehoefte in China's groeiende economie, zonder broeikasgassen uit te stoten. Daarom worden in rap tempo kerncentrales gebouwd: de overheid kondigde vorige maand de bouw van elf nieuwe reactoren aan.

De maatregel is nodig om China's klimaatdoelen te halen. De energiesector dient in 2050 klimaatneutraal te zijn en tien jaar later het hele land. Het is een race tegen de klok en de energiebehoefte neemt nog elk jaar toe.

Geopolitiek heeft China ook baat bij kernenergie. Het land importeert nu ongeveer 20 procent van zijn totale energiegebruik, vooral olie, volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA). Door in te zetten op kernenergie, maar ook op hernieuwbare energie, kan China energieonafhankelijk worden. Een van de voordelen is dat het dan geen last heeft van instabiliteit in olie-exporterende landen in het Midden-Oosten.

Vierde generatie

China speelt al langer een voortrekkersrol op het gebied van kernenergie. Zo is het wereldwijd het enige land dat het modernste type kernreactor in gebruik heeft. Deze vierde-generatie-reactoren moeten veiliger, efficiënter en zuiniger zijn.

De Chinese overheid speelt hierbij een centrale rol. "Als een stuk apparatuur aangewezen wordt als Project van Nationaal Belang, krijgt het alle steun van de centrale overheid die je maar kunt bedenken", vertelt energieconsultant David Fishman vanuit Shanghai. Die status brengt onderzoekscentra, wetenschappelijke samenwerkingsverbanden, aanbestedingen, en "ongelimiteerde stromen geld" met zich mee, aldus Fishman.

De leningen voor het bouwen van kerncentrales hebben een lage rente, tot zo'n 2 procent, verleend door staatsbanken. Ook worden bouwvergunningen snel verleend en worden milieustudies naar de centrales snel afgerond, dus zijn de bouwprojecten meestal klaar binnen de afgesproken tijd.

China claimt dat 90 procent van de onderdelen van hun vierde-generatie-kernreactor binnenlands geproduceerd is. Beginnend met geïmporteerde technologie, werkten clusters van (staats-)bedrijven samen om de techniek telkens beetje bij beetje te verbeteren. Bijna heel de toeleveringsketen ligt in China zelf. Behalve uranium, dat vooral uit Kazachstan komt.

De twee kerncentrales die Nederland in de nabije toekomst wil bouwen krijgt overigens geen reactoren van de vierde generatie, maar 'derde generatie +'. "Chinese en Russische partijen zijn uitgesloten", aldus een woordvoerder van het Nederlandse ministerie. Wel is met die derde generatie + nog altijd sprake van "het modernste ontwerp in Europa", zegt de woordvoerder.

Voor- en nadelen

Gemiddeld genomen staan Chinezen positiever tegenover kernenergie dan mensen in Europa en Noord-Amerika. De voordelen wegen voor hen zwaarder dan de nadelen. De kernramp in Fukushima in buurland Japan heeft de positieve gevoelens wel doen bekoelen, mede door de stevige anti-Japanse propaganda van de Chinese overheid die Fukushima graag gebruikt als een stok om aartsrivaal Japan mee te slaan.

Lin Kaizhi, een jonge veiligheidstechnicus in de Zuid-Chinese Ningde-kerncentrale, vertelt: "Een kernramp of een lek zou heel ernstige gevolgen hebben, daarom moeten we zorgen dat we elke stap goed doen." Ondanks de gevaren vindt hij dat kernenergie niet moet worden afgeschreven. "Vergeleken met wind- en zonne-energie is de energieopbrengst veel hoger."

Op dit moment zijn in China vijftig reactoren operationeel die samen zo'n 5 procent van de totale energie opwekken in China. Halverwege deze eeuw moeten beide getallen verdrievoudigd zijn. Onrealistisch lijken de doelen niet.

Toch kan kernenergie niet meer dan zo'n 15 procent van de totale energiemix worden. Het is het maximaal haalbare voordat ze tegen capaciteitsproblemen aanlopen, schat Fishman in. "Hoeveel kerningenieurs kun je realistisch gezien laten afstuderen per jaar?"

Locaties kiezen

Medewerking van lokale overheden aan de nationale kernenergiedoelen overschaduwt soms de belangen en rechten van individuele Chinezen. Mevrouw Zhao woonde op de plek waar de Ningde-kerncentrale nu staat. Zij en haar dorpsgenoten werden hardhandig gedwongen om te verhuizen. "De politie stuurde honderden mensen om ons op te pakken. Mijn neef heeft twintig dagen vastgezeten", vertelt ze.

De bewoners werden wel gecompenseerd, maar ze denkt toch liever niet terug aan die tijd. "Het kernenergiebedrijf betaalde de lokale overheid veel, maar die stopte bijna alles in eigen zak. Wij kregen maar weinig", herinnert ze zich.

President Zelensky van Oekraïne heeft op de eerste dag van zijn bezoek aan de Verenigde Staten een munitiefabriek bezocht waar 155mm-granaten worden gemaakt. In Oekraïne is een groot tekort aan dat type artilleriegranaten en het land is grotendeels afhankelijk van Amerika voor leveranties, ook omdat Europese landen te weinig granaten van dat kaliber produceren.

Zelensky kreeg een rondleiding door de fabriek in Scranton in de staat Pennsylvania en bedankte persoonlijk enkele arbeiders. Het bezoek was geheim gehouden en er was buiten veel politie op de been om de veiligheid van de president te garanderen.

Inzet wapens in Rusland

President Zelensky ontmoet de komende dagen Amerikaanse bedrijven en politici en zal zijn plannen voor de overwinning in de oorlog met Rusland bespreken met de Amerikaanse president Biden en de twee presidentskandidaten Kamala Harris en Donald Trump.

Zeer waarschijnlijk zal hij in Washington ook het inzetten van westerse langeafstandswapens in Rusland opnieuw bepleiten. Hij gaat ook naar de Verenigde Naties in New York, waar hij internationale staatshoofden en regeringsleiders spreekt.

Voorafgaan aan zijn bezoek aan de munitiefabriek bedankte Zelensky de VS voor de steun aan Oekraïne:

In de Democratische Republiek Congo zijn dit weekend 729 gedetineerden vrijgelaten uit een beruchte gevangenis in de hoofdstad Kinshasa. De autoriteiten doen dat omdat er veel te veel gevangenen in het complex vast worden gehouden.

In de Makala-gevangenis is plaats voor 1500 gevangenen, maar er zitten minstens 12.000 mensen opgesloten. Volgens Amnesty International is er een schrijnend gebrek aan drinkwater en medicijnen in de gevangenis. De gevangenis werd in 1957 gebouwd onder het Belgische koloniale bewind en bestaat uit 11 gebouwen.

Vanwege de slechte omstandigheden wordt de gevangenis 'de hel van Kinshasa' genoemd. Begin deze maand kwamen meer dan 120 gevangenen om het leven bij een massale ontsnappingspoging.

Op deze beelden van eerder deze zomer is goed te zien hoe het er in de gevangenis in Kinshasa aan toegaat:

Bij een motorrace in het Belgische Hamme-Zogge is gistermiddag een toeschouwer om het leven gekomen. De man van in de zestig werd geraakt door een motorrijder die in een bocht de macht over zijn stuur had verloren.

Twee andere toeschouwers raakten gewond bij het ongeluk, net als de motorrijder. Zijn motor is in beslag genomen en wordt door de politie onderzocht.

Voorzitter Willy Aper van de motorcrossfederatie MCLB betreurt het ongeluk, maar zegt tegen Belgische media ook dat het niet vermeden kon worden. "Met de veiligheid was alles in orde, maar als een rijder de controle verliest en met zijn motor over de dubbele omheining vliegt, dan valt daar weinig aan te doen."

Nieuwe cijfers bevestigen het beeld dat steeds meer bestuurders en passagiers van fatbikes na een ongeluk in het ziekenhuis belanden. Van april tot en met juni waren dat er 115, zegt kenniscentrum VeiligheidNL, dat de cijfers inventariseert. Bijna de helft van de slachtoffers was tussen de 12 en 15 jaar oud.

In januari, februari en maart waren het er 25 en in heel 2023 telde VeiligheidNL 75 gewonde fatbikers op de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Fatbikes mogen een snelheid van 25 kilometer per uur halen, maar zijn relatief makkelijk op te voeren tot 50 kilometer per uur of zelfs nog harder.

Geen volledige cijfers

De cijfers van VeiligheidNL zijn gebaseerd op informatie van veertien van de 83 spoedeisende hulpafdelingen in Nederland. Ook wordt niet altijd het type fiets genoteerd als iemand met letsel in het ziekenhuis komt. Het werkelijke aantal incidenten ligt dus veel hoger. Tegelijkertijd zijn er de afgelopen jaren steeds meer fatbikes verkocht, waardoor het aantal incidenten automatisch stijgt.

In maart kwamen vier grote fatbike-fabrikanten al met een plan om het opvoeren van fatbikes tegen te gaan. Belangrijkste punt is de boycot van verkooppunten van fietsen wanneer die zich niet houden aan de wettelijke regels. Dealers die direct de geïmporteerde fatbikes opvoeren, zouden moeten worden aangepakt.

Helmplicht en minimumleeftijd

Dinsdag stemt de Tweede Kamer over een motie om een minimumleeftijd van 14 jaar en een helmplicht voor fatbikes in te voeren. Minister Madlener (PVV) van Infrastructuur heeft al een paar keer gezegd dat het bij het nemen van maatregelen ingewikkeld is om een onderscheid te maken tussen fatbikes en andere elektrische fietsen.

VeiligheidNL schaart zich achter dit standpunt van de minister en roept de Kamer op om te stemmen voor een leeftijdsgrens van 16 jaar voor alle e-bikes.

Begin deze maand controleerde de politie fatbikes in Haarlem: