NOS Nieuws - Algemeen

Voormalige Britse commando's hebben in het BBC-programma Panorama verklaringen afgelegd over oorlogsmisdrijven die hun collega's zouden hebben begaan bij missies in Irak (2003-2011) en Afghanistan (2001-2021). Ze zeiden dat ze met eigen ogen hebben gezien dat collega's geboeide gevangenen en ongewapende burgers in hun slaap doodschoten. Zelfs kinderen werden niet gespaard, stellen ze.

De BBC sprak meer dan dertig getuigen die bij de SAS (leger) of SBS (marine) hebben gediend of gestationeerd waren. Omdat ze een geheimhoudingsplicht hebben, vertelden ze anoniem over wat ze naar eigen zeggen hebben gezien.

Routine

"Ik zag de rustigste jongens flippen, psychopathische trekjes krijgen. Ze waren losgeslagen, voelden zich onaantastbaar", zegt een SAS-veteraan die in Afghanistan diende.

Het doden van gevangenen werd volgens hem routine. "Ze fouilleerden ze, ze boeiden ze en schoten ze dood." Daarna werden de handboeien afgedaan en een pistool naast het slachtoffer gelegd, zodat het leek of hij gewapend was geweest.

Een andere collega verklaarde dat verdachten die al eens waren vrijgelaten, geen kans hadden als ze opnieuw werden opgepakt. "Dan gingen we erheen met de bedoeling om hen te doden."

Een SBS-veteraan zei dat iedereen in onder controle gebracht gebied werd doodgeschoten. Bij een van de missies verzorgde een medicus iemand die nog ademde. "Een van onze jongens ging erheen. Er klonk een knal. Hij schoot hem zonder een moment te twijfelen door het hoofd. Compleet onnodig. Dit was moord."

Iedereen wist het

Een SAS-veteraan zag in Irak hoe een ongewapend persoon van wie geen enkele dreiging uitging, werd geëxecuteerd. Dat incident is nooit onderzocht. Volgens hem wisten alle hoger geplaatste commandanten ervan. Een andere getuige bevestigt dat. "Zonder dat het werd uitgesproken, was er toestemming voor wat er gebeurde."

Bij het opstellen van verslagen, gaven juridische adviseurs en officieren tips om te voorkomen dat de militaire politie argwaan kreeg. Ze vroegen bijvoorbeeld of de commando's zich konden herinneren dat iemand een verdachte beweging had gemaakt. "O ja, dat weet ik nog", zeiden ze dan.

Cameron

Afghaanse militairen en politici kregen wel argwaan. De toenmalige president Karzai kreeg klachten over het optreden van Britse commando's. Hij sprak herhaaldelijk zijn zorgen uit tegen de toenmalige Britse premier David Cameron (2010-2016).

Een woordvoerder van Cameron zei tegen de BBC dat "voor zover Cameron zich kan herinneren" de vragen van Karzai over de NAVO-troepen in het algemeen gingen en dat Karzai niet specifiek naar incidenten met de Britse commando's had gevraagd.

In het VK loopt al sinds 2022 een onderzoek naar gedragingen van de SAS in Afghanistan tussen 2010 en 2013. Camerons woordvoerder zei dat hij de uitkomsten van dat onderzoek wil afwachten, maar dat elke suggestie dat Cameron beschuldigingen in de doofpot stopte "totale onzin" is.

Het Britse ministerie van Defensie zei tegen de BBC dat het "niet passend" is om te reageren op beschuldigingen die mogelijk in het lopend onderzoek aan de orde komen.

Opvallend is dat Britse speciale eenheden de komst naar het VK hebben tegengehouden van Afghaanse collega's met wie ze eerder zij aan zij tegen de Taliban vochten. Toen de Britten in 2021 uit Afghanistan vertrokken, zijn tientallen van deze Afghanen door de Taliban mishandeld, gemarteld of vermoord.

De BBC schreef vorig jaar dat de aanvragen voor toelating van Afghaanse collega's zijn afgewezen, omdat ze - eenmaal in het VK - ondervraagd zouden kunnen worden en mogelijk bewijsmateriaal zouden leveren in een onderzoek naar oorlogsmisdaden.

In Duitsland heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken de grootste Reichsbürger-beweging verboden. Honderden agenten voeren sinds vanochtend vroeg in zeven deelstaten invallen uit. Hierbij is onder meer de leider van de groep, Peter Fitzek, gearresteerd. Hij is de zelfverklaarde koning van 'Koninkrijk Duitsland', zoals de beweging heet.

Ook drie andere mogelijke leiders zijn aangehouden. De mannelijke verdachten zijn 37, 38 en 46 jaar.

De extreemrechtse groep heeft volgens het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken ongeveer 6000 aanhangers. Fitzek riep in 2012 zijn 'koninkrijk' uit in Wittenberg.

Leden van de Reichsbürger-beweging erkennen de Bondsrepubliek Duitsland niet en voelen zich daardoor ook niet gebonden aan de wet. Ze weigeren ook om belastingen of boetes te betalen.

In onder meer de deelstaten Saksen, Brandenburg en Thüringen zijn huiszoekingen en worden bezittingen van de beweging in beslag genomen.

Antisemitische complottheorieën

De minister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt zegt dat er vandaag een belangrijke slag is geslagen. De leden van de groep hebben volgens hem een tegenstaat gecreëerd en ondermijnen voortdurend de rechtsorde. Ook hangt de groep antisemitische complottheorieën aan, zegt de minister.

"Dit kan in onze rechtsstaat niet worden getolereerd. Wij zullen daadkrachtig optreden tegen degenen die onze vrije democratie aanvallen."

De grootste Reichsbürger-groep kwam in 2016 al onder toezicht te staan nadat een van de leden een agent had doodgeschoten tijdens een inval.

Fitzek kwam al vaker met justitie in aanraking. Zo zat hij een gevangenisstraf uit voor illegale banktransacties en werd hij veroordeeld voor rijden zonder rijbewijs. Ook kreeg hij een boete van ruim 4000 euro voor het runnen van een illegale ziektekostenverzekeraar.

In september vorig jaar kreeg Fitzek een celstraf van acht maanden voor mishandeling en belediging. In 2022 zou hij tijdens een ruzie een medewerker van een beveiligingsbedrijf hebben geduwd en geschopt.

Twee militairen die de vrouw te hulp schoten werden door Fitzek uitgemaakt voor "fascistische varkens". Fitzek ging zonder succes in beroep tegen de uitspraak.

Coup

De Reichsbürger-beweging kreeg in 2022 internationale bekendheid nadat ruim twintig leden werden gearresteerd die volgens het Duitse Openbaar Ministerie van plan waren om gewapend het parlement te bestormen.

Vorig jaar begon het eerste proces tegen de verdachten, met onder meer prins Heinrich XIII Reuss. Het idee was dat hij na de coup staatshoofd zou worden.

"Ze hebben wapentrainingen uitgevoerd en gerekruteerd", zegt terrorisme-deskundige Beatrice de Graaf over de plannen van de beweging die volgens de Duitse politie vergevorderd waren:

De grote brand die gisteravond uitbrak op een bedrijventerrein in Oude Pekela is voorlopig nog niet uit. Dat meldt de Veiligheidsregio Groningen. "De nabluswerkzaamheden gaan nog enkele dagen duren", zegt een woordvoerder.

Het vuur ontstond gisteravond iets voor 21.00 uur in een opslaglocatie van een bedrijf dat vezelhennep verwerkt. In het pand lagen zo'n 10.000 balen hennepstro opgeslagen. Het pand is ingestort, waardoor de brandhaarden moeilijk zijn te bereiken. Het nablussen kan de komende dagen nog voor stank- en rookoverlast zorgen, zegt de woordvoerder.

Twintig bewoners van een naastgelegen woonblok moesten gisteravond weg vanwege de rook. Zij hebben de nacht doorgebracht in een opvanglocatie van de gemeente. Sommige woningen hebben waterschade.

Geen asbest

Op verschillende plekken in het dorp liggen asdeeltjes. Na onderzoek blijkt dat er geen asbest is aangetroffen. De gemeente gaat de deeltjes opruimen.

Eerder werd bewoners gevraagd om de asdeeltjes niet aan te raken. Nu is dat advies veranderd: wie wil, mag ze opruimen. Het is wel belangrijk om handschoenen aan te trekken, zegt de veiligheidsregio.

Vanwege de brand blijft een scholencomplex in Oude Pekela vandaag dicht. In het complex De Groenling zijn basisscholen de 7-sprong, Hendrik Wester en St. Willibrordus gehuisvest. Ook de Feiko Clockschool, iets verderop, blijft dicht.

Strobalen

"We zijn inmiddels bezig met sloopwerkzaamheden om zo ruimte te krijgen om beter bij het vuur te kunnen", zegt de brandweer. "Er liggen grote balen stro binnen, die moeten misschien ondergedompeld worden in water."

Gisteravond zijn al enkele woningen in de buurt ontruimd, vandaag worden dat er mogelijk nog meer, afhankelijk van de wind. "Als die draait, bestaat de kans dat meer mensen geëvacueerd moeten worden."

De oorzaak van de brand is nog niet bekend. Volgens directeur Mark Reinders van het bedrijf kan er geen kortsluiting zijn geweest, omdat er geen stroom was in het pand, schrijft RTV Noord.

Bekijk hier de dronebeelden van de brand:

Blinkend goud en olie. Het zijn dingen waar president Trump dol op is. Vandaag komt het allemaal samen wanneer hij begint aan zijn eerste buitenlandse reis sinds zijn terugkeer in het Witte Huis. De bestemmingen zijn Saudi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten.

Stuk voor stuk rijke Golfstaten waar het zakelijke Trump-imperium flink aan de weg timmert en waar familieleden van de president inmiddels grote financiële belangen hebben. De grens tussen politieke en zakelijke belangen lijkt steeds meer te vervagen.

Vastgoedprojecten

Dat Trump kiest voor de Golfregio komt niet uit de lucht vallen, hij steekt zijn liefde voor de oliestaten niet onder stoelen of banken. Op een campagnerally liet hij zich eens ontvallen: "Ze hebben niets anders dan geld, toch? Ze kopen veel van ons, ik wil ze niet verliezen."

Dat er flink geld te halen valt in dit deel van de wereld, weet zakenman Trump als geen ander. Op dit moment schieten de Trump-wolkenkrabbers er als paddenstoelen uit de grond. In Dubai verschijnt straks het eerste Trump International Hotel van het Midden-Oosten.

En daar blijft het niet bij. Er zijn contracten getekend voor meer grote vastgoedprojecten in onder andere Saudi-Arabië, Oman en Qatar. Daar komen hotels, villa's en golfbanen met daarop straks de naam van Trump.

Familiebanden

De kinderen van Trump hebben een flinke vinger in de pap. Zij leiden niet alleen de Trump Organization maar investeren ook in de cryptosector. Zoon Eric Trump werkt daarbij samen met Zach Witkoff, de zoon van Steve Witkoff die door president is aangewezen als speciaal gezant voor het Midden-Oosten.

Ook de schoonzoon van Trump, Jared Kushner, heeft er een zakelijk belang. Nadat hij eerder voor het Witte Huis had gewerkt als adviseur in het Midden-Oosten, begon hij een investeringsfonds dat zich richt op diezelfde regio. Twee jaar geleden ontving Kushner een investering van ruim 2 miljard van Saudi-Arabië.

Critici wijzen op het risico van belangenverstrengeling. Zo stelt een Amerikaanse overheidswaakhond: "In deze landen weet Trump dat de beslissingen die hij als president neemt, gevolgen kunnen hebben voor zijn eigen financiële belang. Ambtenaren in die landen zouden hem om die reden speciale gunsten kunnen verlenen, of hem juist kunnen straffen voor beslissingen die hun niet bevallen."

De woordvoerder van Trump wuift alle kritiek weg. "Het is belachelijk dat iemand zelfs maar de indruk wekt dat president Trump iets doet voor eigen gewin."

Voorliefde Saudische kroonprins

Aan het begin van zijn eerste presidentschap bezocht Trump Saudi-Arabië ook als eerste. Daarmee brak hij met de traditie van zijn voorgangers om eerst Mexico of Canada aan te doen. In Riyad kreeg de president destijds een warm onthaal. Zo projecteerden de Saudi's een gigantisch portret van Trump op een luxe hotel in de hoofdstad.

Ook was het de Saudische kroonprins Bin Salman die Trump als eerste buitenlandse leider belde toen hij in januari weer zijn intrek nam in de Oval Office. Trump omschrijft de Saudische troonopvolger als "een fantastische kerel".

Economische en strategische belangen lijken de voorkeur te krijgen boven het aankaarten van mensenrechtenkwesties. Veelzeggend was de toespraak van Trump tijdens zijn vorige bezoek in 2017: "We zijn hier niet om anderen de les te lezen."

Vliegend paleis

Het bezoek van deze week is dan ook helemaal in lijn met het buitenlandbeleid van de Amerikaanse regering: dat moet vooral zakelijk zijn en geld opleveren.

Of in de woorden van president Trump: "Ik heb tegen de Saudi's gezegd, ik kom als eerste naar jullie als jullie 1 miljard dollar betalen." Trump doelt daarmee op de investeringen die hij hoopt binnen te slepen op het gebied van onder andere energie, AI en defensie.

Het bezoek heeft Trump in ieder geval al iets opgeleverd nog voordat het is begonnen. Qatar wil de president een 'vliegend paleis' cadeau doen. Een Boeing-toestel ter waarde van 400 miljoen dollar. Het leidde direct tot grote verontwaardiging. Trump zelf begrijpt niets van de ophef. Hij zegt dat het om een "openbare en transparante transactie gaat".

Het is "praktisch onuitvoerbaar" om de huren van sociale huurwoningen van particuliere verhuurders de komende jaren te bevriezen, zeggen betrokkenen tegen de NOS. Het wordt zeer ingewikkeld om deze groep verhuurders compensatie te geven.

De bevriezing van de sociale huren was voor PVV-leider Wilders een van de belangrijkste punten die hij had binnengehaald, na een marathononderhandeling van bijna 25 uur over de voorjaarsnota. Afgesproken werd dat de sociale huren de komende twee jaar niet mogen stijgen. Woningcorporaties krijgen hiervoor ruim 1 miljard euro compensatie.

Woningcorporaties hebben zo'n 2 miljoen sociale huurwoningen in handen. Maar de onderhandelaars lijken er niet aan te hebben gedacht dat 500.000 andere sociale woningen worden verhuurd door particulieren. Voor die woningen is geen compensatie afgesproken en hiervoor moet woonminister Keijzer een oplossing vinden.

Geen geld gereserveerd

Voor een compensatie van particuliere verhuurders is in elk geval geen geld gereserveerd. Keijzer zou een deel van het geld kunnen weghalen bij de woningcorporaties. Maar die dreigen nu al naar de rechter te stappen, omdat ze het compensatiebedrag te laag vinden. Ze waarschuwen dat zij door de huurbevriezing minder huizen kunnen bouwen.

En zelfs als er geld zou zijn voor particuliere verhuurders, dan noemen betrokkenen de uitbetaling van compensatie "praktisch onuitvoerbaar". Elke verhuurder zou individueel gecompenseerd moeten worden en er bestaat geen overzicht van wie de particuliere verhuurders zijn. De kosten van zo'n operatie liggen daardoor waarschijnlijk vele malen hoger dan de compensatie zelf.

Onderscheid tussen huurders

Vastgoed Belang, dat de particuliere verhuurders vertegenwoordigt, heeft minister Keijzer laten weten dat zij liever de huren verhogen dan compensatie krijgen. "Compensatie is complex en nooit volledig", zegt voorzitter Niek Verra. "Hierdoor kunnen verhuurders ook minder investeren in het verduurzamen van woningen." Particuliere verhuurders waarschuwen al langer dat het voor hen financieel steeds minder interessant is om te verhuren. Een mening die de minister deelt.

Een andere optie is dus om particuliere verhuurders wel toe te staan de huren te verhogen. Dit zou betekenen dat er een onderscheid komt: huurders die bij een woningcorporatie huren zouden dan een bevriezing krijgen, terwijl particuliere huurders wel meer huur moeten betalen. "Dat is ook niet uitlegbaar", zeggen betrokkenen.

Kortom: het compenseren van de particuliere huurders lijkt onuitvoerbaar, maar het verhogen van de huren voor alleen particuliere huurders is weer "onuitlegbaar". Minister Keijzer is op dit moment druk op zoek naar een oplossing. Zij komt binnen twee weken met een voorstel over hoe het verder moet met de sociale huren.

De politie zegt vorig jaar 36.000 keer geweld te hebben gebruikt, vooral tijdens aanhoudingen. Dat is evenveel als het jaar ervoor. Het aantal klachten over politiegeweld nam wel toe.

Onlangs bleek al dat het geweld tegen agenten onverminderd hoog blijft. Vandaag brengt de politie cijfers naar buiten over het gebruik van geweld door de politie zelf. Ook dat neemt dus niet af. Hoe dat kan, zegt de politie nog niet te weten. Dit wordt nog verder onderzocht.

In twee derde van de gevallen was dat bijvoorbeeld slaan, duwen of trekken, meestal om een verdachte onder controle te brengen. In de overige situaties zette de politie een wapen in.

Ruim 3000 keer gebruikten agenten een wapenstok, 1100 keer een stroomstootwapen en 750 keer pepperspray. Ruim 1700 keer trokken ze een vuurwapen. In dertien gevallen leidde dat er volgens de Rijksrecherche toe dat op een verdachte werd geschoten.

Onberekenbaar

Bij de geweldsincidenten waren relatief vaak mensen betrokken die verward gedrag vertoonden. In 38 procent van de incidenten ging het om deze categorie, een stijging van 4 procentpunt ten opzichte van 2023.

"Personen met onbegrepen gedrag zijn vaak onberekenbaar en daarom gevaarlijk voor henzelf en hun omgeving", verklaart Peter Holla, politiechef in Amsterdam en landelijk portefeuillehouder geweld.

In totaal is vorig jaar in minder dan 1 procent van alle meldingen waarbij de politie ter plaatse kwam geweld gebruikt. "Ons belangrijkste wapen blijft onze mond", aldus Holla.

Klachten

Toch komen er regelmatig klachten over buitensporig geweld door de politie, vooral bij demonstraties. Vorig jaar telde de politie 900 klachten, tegenover ruim 750 het jaar ervoor. De klachten gingen met name over fysiek geweld, zoals bij de studentenprotesten op de Universiteit van Amsterdam en bij de snelwegblokkades van klimaatactivisten.

295 van de 36.000 keer voldeed het geweldsgebruik niet aan de eisen, oordeelde de politie zelf. Na iedere gemelde geweldsaanwending wordt gekeken of de regels goed zijn toegepast. Ook wordt beoordeeld of het proportioneel was en of de situatie anders aangepakt had kunnen worden.

Wachtlijst

De-escalerend communiceren kan in sommige gevallen helpen voorkomen dat de politie geweld moet gebruiken, zegt de Politieacademie, waar agenten worden opgeleid. Zij leren bijvoorbeeld gesprekstechnieken voor bedreigende situaties.

Eerder waren er al zorgen over het gebruik van geweld door de politie en het tekort aan training voor agenten in het omgaan met zulke situaties.

Vanwege het tekort aan agenten is de basisopleiding verkort naar twee jaar. Toch is er ook in deze kortere opleiding nog altijd "ruim aandacht" voor de-escalerend optreden, zegt een woordvoerder van de academie. "In de opleiding wordt voortdurend gezocht naar een goede balans tussen de vele belangrijke onderwerpen die aandacht verdienen."

De Politieacademie biedt daarnaast een vrijwillige cursus de-escalerend communiceren die agenten kunnen volgen om hun vaardigheden bij te spijkeren. Hoeveel van de ongeveer 21.000 agenten op straat deze cursus hebben gevolgd, kan de academie niet exact aangeven. Dit jaar is er plek voor tien groepen, minder dan vorig jaar. Er is dan ook een wachtlijst ontstaan. "De vraag naar dit onderwijs is groter dan nu opgeleid kan worden."

Goedemorgen! Vandaag wordt de vuurwerkramp in Enschede uit 2000 herdacht. Claude strijdt in de eerste halve finale van het Eurovisie Songfestival in Basel voor een plek in de finale, komende zaterdag.

Eerst het weer: volop zon. Het wordt 18 graden op de Wadden en 24 graden in Zeeland. De wind waait uit het oosten, soms met vlagen.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In een huizenblok in het Gelderse dorp Didam woedde een grote brand. Alle zes de huizen van het blok stonden in brand. De 24 bewoners zijn door de brandweer geëvacueerd. Om de brand helemaal uit te kunnen krijgen, besloot de brandweer om vier woningen met een kraan te slopen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Na alle incidenten van afgelopen jaar, zoals de diskwalificatie van Joost Klein, is er van alles veranderd zodat de artiesten zich prettiger voelen.

Bekijk hieronder wat er allemaal in veranderd:

Fijne dag!

Vanavond barst in de Zwitserse stad Basel het Eurovisie Songfestival los, met de eerste halve finale waarin ook Nederland zijn opwachting maakt. Claude is met C'est La Vie als dertiende aan de beurt.

Claude is blij dat hij vanavond na maanden van voorbereiding eindelijk op het grote Eurovisie-podium te staan: "Vroeger keek ik die filmpjes, nu sta ik er zelf". Hij hoopt dat vooral de emotie in z'n nummer overkomt op de kijkers in Europa.

De 21-jarige Claude zingt in C'est La Vie over z'n moeder, met wie hij op 9-jarige leeftijd vanuit Congo-Kinshasa naar Nederland vluchtte. "Zij heeft mij altijd meegegeven dat het leven niet altijd makkelijk is, maar dat je altijd lichtpuntjes moet proberen te zien."

Afgelopen week kreeg Claude al een paar keer de kans om op het podium te oefenen. Na afloop van de tweede repetitie kwam er een kort filmpje online waarin niet alles toonvast was.

Terwijl de zanger de laatste maanden juist positieve reacties kreeg - ook na liveoptredens - volgde nu kritiek. Claude schrok en verwijderde z'n Instagram-account "om het allemaal niet mee te krijgen".

Volgens de zanger was het gewoon een repetitie, bedoeld "om de puntjes op de i te zetten". Wat hem betreft was er geen filmpje van online gekomen. "Wacht maar totdat jullie de hele act zien", zei hij vol vertrouwen.

Het optreden van Claude begint klein met lang hetzelfde camerashot. En terwijl het nummer drukker wordt, gebeurt dat op het podium ook. Er komen twee dansers bij en om hem heen zitten drie violisten. Het optreden werkt toe naar een climax, maar eindigt juist weer klein met een spiegel waarin de 21-jarige Claude samen met de jonge Claude danst.

Het Songfestival keert dit jaar terug naar waar het allemaal begon: de eerste editie was in 1956 in Lugano. Mede naar een idee van de baas van de Zwitserse publieke omroep namen zeven landen het tegen elkaar op. Zwitserland ziet zichzelf daarom als de bakermat van het Songfestival. Op bordjes in de stad staan teksten als 'Welkom thuis!'.

De uitzending van de eerste editie was een technologisch hoogstandje. Om een internationale uitzending mogelijk te maken, plaatsten Zwitserse technici nieuwe antennes op een Alpentop. Met een netwerk van antennes lukte het om de uitzending mogelijk te maken in zeven landen tegelijk.

69 jaar later dingen maar liefst 37 landen mee om de eerste plaats. Volgens de bookmakers heeft Zweden de beste papieren voor de winst. Een trio Zweedstalige Finnen bezingt de saunacultuur met een humoristisch folkliedje. In Zweden en Finland is Bara Bada Bastu al een grote hit, nu moet de rest van Europa volgen.

Ook Oostenrijk (een rockopera met technoclimax) en Frankrijk (een powerballad over verlies van dierbaren) gooien hoge ogen. Die volgen pas later in de week. Vanavond valt onder meer Estland op: Tommy Cash, een vriend van Joost Klein, neemt in zijn lied Italië op de hak. Ook België komt aan de beurt, met de stevige elektropop van Red Sebastian.

Trends dit jaar

Naast de vele beats (en weinig gitaren of folkloristische instrumenten) valt ook op hoeveel landen in de eigen taal zingen. Zo heeft Duitsland voor het eerst sinds 1998 een volledig Duitstalig nummer, Zweden zingt voor het eerst sinds eind jaren 90 niet in het Engels. Minder dan de helft van de nummers bevat Engels, meldde een fansite.

Niet iedere act was meteen geschikt voor uitzending. Serving Kant van Malta moest na een klacht van de Britten worden aangepast, omdat de naam van de beroemde filosoof in de oren van de Britten klonk als het het scheldwoord 'cunt'. Ook de kleding van de Finse Erika Vikman, die in Ich komme over het bereiken van een hoogtepunt zingt, zou te seksueel geladen zijn.

Claude staat vanavond in de 'gunstige' eerste halve finale, met een kandidaat minder (15) dan bij de tweede halve finale donderdag (16) en met relatief weinig publiekslievelingen. Bookmakers schatten de kans dat Nederland doorgaat naar de finale op zaterdag op 94 procent.

Na alle incidenten van afgelopen jaar, zoals de diskwalificatie van Joost Klein, is er dit jaar van alles veranderd om de artiesten een betere ervaring te geven:

In een huizenblok in Didam in Gelderland heeft vannacht een grote brand gewoed. Het hele blok van zes huizen stond in brand. De 24 bewoners werden door de brandweer geëvacueerd. Ook bewoners van zes woningen in de buurt werden geëvacueerd vanwege rookoverlast.

Om de brand helemaal uit te kunnen krijgen, besloot de brandweer om vier woningen met een kraan te slopen. Of de andere twee woningen wel behouden kunnen blijven, is nog onbekend.

De brand ontstond kort na middernacht in een van de woningen, waarna het vuur zich snel verspreidde. De brandweer was met groot materieel uitgerukt, waaronder vier tankautospuiten en hoogwerkers. Rond 03.00 uur was de brand onder controle. Niemand raakte gewond.

Vier huizen werden gesloopt om de brand uit te krijgen:

Vier woningen zijn geheel verloren gegaan bij de brand, meldt de veiligheidsregio. Een ander is zwaar beschadigd, en de zesde heeft vooral rook- en waterschade. De oorzaak van de brand is nog onbekend en wordt door de politie onderzocht.

NL-Alert

Omdat veel bewoners 's nachts de ramen open hadden vanwege het goede weer, werd besloten een NL-Alert te sturen waarin bewoners werd opgeroepen ramen en deuren te sluiten vanwege de rook.

Ook werden zes woningen van de aangrenzende Tulpenstraat ontruimd vanwege de rook, schrijft Omroep Gelderland. De veiligheidsregio verwacht dat zij vandaag weer terug naar huis kunnen.

Op de daken van het huizenblok lagen zonnepanelen. Die zijn bij het slopen van de woningen naar beneden gekomen. Mogelijk zijn er kleine glasscherven in de buurt terechtgekomen. Buurtbewoners wordt geadviseerd bij het opruimen van de scherven handschoenen te dragen.

Bij een reeks aanvallen van jihadisten in een plaats in het noorden van Burkina Faso zijn zondag tientallen mensen gedood.

Honderden militanten vielen onder meer een militaire basis en politieposten aan in de plaats Djibo, maar ook burgers werden aangevallen. Een inwoner zegt tegen persbureau AFP dat mannen voor hun huis werden doodgeschoten.

Hoeveel mensen er precies gedood zijn, is onbekend. Tegen persbureau AP spreken inwoners en een hulpverlener over meer dan honderd doden, maar dat aantal is lastig onafhankelijk te verifiëren. Over doden bij jihadistische aanvallen laat de militaire regering van het land zich zelden uit.

Centrum van terrorisme

De gecoördineerde aanvallen zijn opgeëist door de aan al-Qaida gelieerde jihadistische terreurorganisatie JNIM. Burkina Faso geldt als het centrum van terrorisme in de Sahel, het Afrikaanse gebied ten zuiden van de Sahara-woestijn. In de Sahel is ook terreurgroep Islamitische Staat actief.

De aanval van zondag begon rond 06.00 uur en duurde tot ongeveer 13.00 uur. Toen speciale eenheden van het regeringsleger aankwamen, waren de daders al gevlucht.

"De rust is wedergekeerd, maar het dorp rouwt", zegt een inwoner tegen AFP. "We snappen niet hoe zo'n grootschalige aanval urenlang heeft kunnen duren." De junta onder leiding van Ibrahim Traoré claimt veel land te hebben terugveroverd van de jihadisten, al hebben critici daar hun vraagtekens bij.

Over het oprukkende jihadisme in de Sahel maakte Nieuwsuur in januari deze video:

Een Britse oud-marinier heeft de top van de Mount Everest bereikt na een triatlon van meer dan 13.000 kilometer die hij in september vorig jaar begon.

In 240 dagen zwom de 31-jarige Mitch Hutchcraft eerst 35 kilometer het Kanaal over vanaf Dover en vervolgens fietste hij zo'n 12.000 kilometer van Frankrijk naar het kuststadje Digha in het oosten van India. Vanaf daar rende hij 900 kilometer naar de Nepalese hoofdstad Kathmandu.

Zijn laatste doel voltooide hij zondag: hij wandelde vanaf de hoofdstad naar de voet van Mount Everest en bereikte rond 08.30 uur Nederlandse tijd de top van de berg. "Het was het zwaarste dat ik ooit heb gedaan", zegt hij tegen BBC. Maar ik ben dolgelukkig en trots dat ik dit epische avontuur heb voltooid."

Roeien en fietsen

Het is niet de eerste keer dat de Brit een uitzonderlijke fysieke prestatie levert. Eerder roeide hij al bijna 5000 kilometer over de Atlantische Oceaan, en fietste hij 5000 kilometer door Noord-Amerika.

Hutchcraft droomde er naar eigen zeggen al sinds zijn achtste van om Mount Everest te beklimmen. "Maar ik had nooit, maar dan ook nooit gedacht dat dit de manier zou zijn waarop ik het zou doen."

Vader

De vader van Hutchcraft overleed toen hij 20 jaar was. Dat was zijn grootste drijfveer om in het leger te gaan. Hij diende zes jaar en vertrok in 2021.

Met zijn fysieke uitdagingen zamelt hij geld in voor een organisatie die zich inzet voor veteranen en anderen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis.

Bij verkiezingen in de Filipijnen is oud-president Duterte verkozen tot burgemeester van Davao City, waar hij vandaan komt. Duterte zit momenteel in een gevangenis in Den Haag, omdat hij door het Internationaal Strafhof ICC is aangeklaagd voor misdaden tegen de menselijkheid.

Toen 80 procent van de stemmen geteld was, had Duterte al een onoverbrugbare voorsprong op zijn belangrijkste tegenkandidaat. Hij had op dat moment al bijna acht keer zo veel stemmen als zijn tegenstander.

De inmiddels 80-jarige Rodrigo Duterte wordt vervolgd voor misdaden tegen de menselijkheid. Als president, en ook in een eerdere termijn als burgemeester van Davao City, voerde hij een harde strijd tegen drugs. Hij zou doodseskaders hebben opgezet om dealers en verslaafden om te brengen.

Het ICC rekent hem zeker 43 moorden aan, maar aangenomen wordt dat het aantal slachtoffers van zijn aanpak in de duizenden loopt. Sommige schattingen zijn 20.000 doden.

Populair

Toch is er nog altijd veel steun voor Duterte. De arrestatie van de oud-president in maart van dit jaar heeft zijn populariteit bij sommigen alleen maar vergroot.

Ook zijn kinderen zijn actief in de politiek. Zijn dochter is vicepresident, een van zijn zonen zit in het Congres en wordt daar waarschijnlijk herkozen. Een andere zoon maakt een grote kans om viceburgemeester van Davao City te worden en lijkt de functie van zijn vader te gaan waarnemen zolang hij vastzit.

Er zijn vandaag ook parlementsverkiezingen in de Filipijnen. Die worden gekenmerkt door een hevige machtsstrijd tussen de familie Duterte en de familie van de huidige president Marcos, waarbij het zelfs tot doodsbedreigingen kwam.

De verdediging van Sean Combs, ook bekend als Diddy, heeft voor de rechtbank in New York de aanklachten tegen hem van de hand gewezen. In het openingspleidooi zei een van de advocaten dat de hiphop-artiest zich wel schuldig heeft gemaakt aan "onmenselijk geweld", maar dat hij daarvoor niet terechtstaat. "Huiselijk geweld is geen afpersing", aldus de verdediging.

De 55-jarige Combs wordt verdacht van onder meer afpersing en seksuele uitbuiting. Volgens de aanklagers gebruikte de artiest zijn status en hiphop-conglomeraat om vrouwen seksueel te misbruiken. Vorige week begon de rechtszaak met het kiezen van een jury. Vandaag ging de inhoudelijke behandeling van start.

Voor de rechtbank in New York stond een tientallen meters lange rij van mensen die bij de zaak wilden zijn. Toen Combs de zittingszaal binnenkwam, omhelsde hij zijn advocaten en stak hij een duim omhoog naar zijn fans. De rapper spreekt alle aantijgingen tegen.

Centraal in de zaak staan camerabeelden, waaronder een video waarop te zien is dat Combs in 2016 in een hotel zijn toenmalige vriendin, zangeres Cassie, slaat. De verdediging had tevergeefs gevraagd de rechtbank die beelden niet toe te laten omdat ze niet compleet en bewerkt zouden zijn. Cassie is een van de belangrijkste getuigen, samen met twee anonieme vrouwen.

Tijdens de zitting kozen de advocaten een andere koers. Ze betoogden dat de videobeelden en getuigenverklaringen misschien andere misdrijven aantonen, maar dat dat nog geen bewijs is voor seksuele uitbuiting, mensenhandel en andere feiten waarvoor hij terechtstaat.

Advocaat Teny Geragos vervolgde het openingspleidooi met een uiteenzetting over Combs' levensstijl. Zijn daden maakten deel uit van zijn leven als 'swinger', aldus Geragos. Sommige juryleden kunnen zich misschien niet vinden in "zijn kinky seks en seksuele voorkeuren", maar ze drong bij hen aan om zich ruimdenkend op te stellen.

De advocaat gaf ook aan dat Combs extreem jaloers en opvliegend is en dat hij soms kwaad werd als hij alcohol of "de verkeerde drug" gebruikte. "Ik denk dat hij een eikel is en dat hij gemeen kan zijn. Maar hij wordt er niet van verdacht gemeen of een eikel te zijn." De verdediging hoopt in de acht weken die voor de zaak zijn uitgetrokken "de ruis weg te nemen" die rond de zaak is ontstaan.

'Freak-offs'

Aanklager Emily Johnson waarschuwde de juryleden dat ze beelden van geweld te zien zullen krijgen. Het gaat onder meer om de video waarop hij Cassie mishandelt en beelden van 'freak-offs', orgies waarbij veel drugs worden gebruikt. Op een van de video's is te zien hoe hij een vrouw achternazit in een huis, waarbij hij deuren intrapt, haar in een wurghouding neemt en tegen de grond en in het gezicht schopt.

Zangeres Cassie zou zijn afgekocht met 100.000 dollar in contanten. Nadat de video van de mishandeling in het hotel was uitgelekt en op CNN was verschenen, bood Combs zijn excuses aan.

Een deel van het filmmateriaal dat de jury te zien krijgt, is gemaakt door Combs zelf. Zo gebruikte hij volgens Johnson video's om Cassie af te persen. Hij dreigde haar zangcarrière te ruïneren door beelden naar buiten te brengen waarop ze seks had met mannelijke prostitués.

Volgens de aanklager is het slechts "het topje van de ijsberg" en was er sprake van een "patroon van geweld, seksueel misbruik en afpersing" over een periode van twintig jaar.

Combs werd vorig jaar aangehouden. Hij zit vast in een gevangenis in Brooklyn.

Bij de opslaglocatie van een bedrijf dat vezelhennep verwerkt in het Groningse Oude Pekela is een grote brand uitgebroken. Het vuur ontstond gisteravond iets voor 21.00 uur en breidde zich snel uit, meldt RTV Noord.

De directeur van de fabriek zegt tegen RTV Noord dat in het pand zo'n 10.000 balen hennepstro lagen opgeslagen. Bewoners van een naastgelegen woonblok moesten hun woning verlaten vanwege de hevige rookontwikkeling. Zij zijn opgevangen in het gemeentehuis. Ook werden twee NL-Alerts verstuurd met het advies om deuren en ramen gesloten te houden.

De rookwolken zijn in de wijde omgeving te zien. De brandweer probeert de vlammen onder meer met behulp van een hoogwerker onder controle te krijgen. Volgens de directeur laat de brandweer het pand gecontroleerd uitbranden. De brandweer verwacht vandaag nog de hele dag bezig te zijn met blussen

Omdat er veel water nodig is om de brand te blussen, wordt er water gepompt uit de nabijgelegen rivier de pekel A. In de buurt van het bedrijf staan kantoorgebouwen en woningen. De brandweer probeert te voorkomen dat de brand zich ook daarnaartoe verspreidt.

Bekijk hier de dronebeelden van de brand:

Bij een controle van lesauto's in Eindhoven heeft de politie meerdere mensen betrapt op rijden onder invloed.

In totaal werden de inzittenden van 48 lesauto's gecontroleerd. Van vier leerlingen en een instructeur werd vastgesteld dat zij tijdens de rijles onder invloed waren van verdovende middelen.

Om welke middelen het gaat, is niet bekendgemaakt. Bij de betrokkenen is bloed afgenomen voor verder onderzoek.

Instructeur zonder bevoegdheid

Daarnaast bleek een instructeur niet te kunnen laten zien dat hij bevoegd was om rijles te geven. Tegen hem is proces-verbaal opgemaakt.

Bij een soortgelijke controle in Den Bosch werden vorige maand zes leerlingen betrapt op rijden onder invloed. Een van hen kreeg bovendien les van een instructeur die onder invloed van cocaïne bleek te zijn, schrijft Omroep Brabant.

Een grote stroomstoring in Londen leidt al sinds vanmiddag tot problemen in het metroverkeer in de Britse hoofdstad. Meerdere drukke lijnen vielen stil. Ook kampten veel andere lijnen met storingen en vertragingen.

De storing begon rond 14.30 uur lokale tijd en halverwege de avond zijn de problemen nog niet overal opgelost. Onder meer de Bakerloo-lijn was een van de drie lijnen die uitvielen. Deze loopt van het zuiden van de stad naar het noordwesten.

Ook de Jubilee-, Elizabeth- en Piccadilly-lijnen, die dwars door het centrum lopen, hadden veel last van de storing. In totaal waren er op elf routes problemen. Daarnaast werden meerdere stations volledig gesloten.

De stroomstoring werd veroorzaakt door een brand in een elektriciteitscentrale van het metrobedrijf. Hoewel de brand snel onder controle was, zorgde een spanningsdip in de stroomvoorziening voor de problemen. Zo'n vier miljoen mensen per dag maken gebruik van het Londense metronetwerk.

Stroomstoring Heathrow

In maart van dit jaar was het vliegveld van Heathrow de hele dag gesloten na een grote brand in een stroomstation. De storing had grote gevolgen voor de grootste luchthaven van Europa. Tienduizenden passagiers konden niet reizen doordat alle vluchten uitvielen.

Alle berichten over een mogelijk staakt-het-vuren ten spijt wordt er nog steeds gevochten in Oekraïne. Zo'n staakt-het-vuren, dat vandaag nog zou moeten ingaan, is een harde eis van Kyiv en Europese leiders voordat er over vrede kan worden onderhandeld met Rusland. Moskou doet er geen toezeggingen over. De drone-aanvallen op Kyiv lijken vandaag wel te zijn afgenomen.

Het door de Europese leiders voorgestelde staakt-het-vuren zou vanaf vandaag van kracht worden. In Kyiv is het in elk geval kalm, ziet verslaggever Wessel de Jong in de Oekraïense hoofdstad. "Het laatste luchtalarm in de stad ging gisteravond om 21.53 uur af. Sindsdien is het hier rustig", aldus De Jong. "Dat is al best bijzonder. Normaal is het op maandagochtend altijd raak."

Afgelopen nacht meldde persbureau AP nog wel 100 Shahed-drones en andere projectielen die door Rusland op doelen in Oekraïne werden afgevuurd. Ook aan het front gaan de gevechten door en over de hele linie zijn er nog steeds aanvallen. De Oekraïense buitenlandminister Sybiha is daar woedend over en overlegt met Europese leiders over extra Europese sancties tegen Rusland.

Duitsland, een van de landen die met extra sancties dreigen, geeft Rusland nu tot het einde van de dag om het staakt-het-vuren alsnog te laten ingaan. "De klok tikt. We hebben nog 12 uur tot het einde van de dag", zei een regeringswoordvoerder in Berlijn rond het middaguur. Daarna beginnen voorbereidingen voor nieuwe sancties.

'Ultimatum-taal'

Rusland heeft geen toezeggingen gedaan over het door de Europese leiders en de Oekraïense president Zelensky geëiste staakt-het-vuren. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov zei dat "dit soort ultimatum-taal onacceptabel is voor Rusland".

Toen zaterdag vier Europese leiders (de Franse president Macron, de Duitse bondskanselier Merz, de Poolse premier Tusk en de Britse premier Starmer) naar Kyiv kwamen voor overleg met Zelensky, eisten ze een staakt-het-vuren zonder voorwaarden vooraf. Die eis werd op dat moment gesteund door de Amerikaanse president Trump.

De Russische president Poetin nam daarop de vlucht naar voren. In de nacht van zaterdag op zondag stelde hij directe onderhandelingen voor met Zelensky, komende donderdag in Istanbul. Zelensky en de Europese leiders hielden daarop vast aan de eis dat er eerst een staakt-het-vuren moet zijn.

Zondagavond doorbrak Trump de westerse eenheid met een bericht waarin hij stelde dat Oekraïne direct moet instemmen met Poetins voorstel, zonder iets te zeggen over een staakt-het-vuren. "Oekraïne moet hiermee akkoord gaan, onmiddellijk", schreef hij op zijn sociale platform Truth Social. "Ze kunnen dan in ieder geval vaststellen of een deal mogelijk is of niet."

Zelensky zei daarop met Poetin te gaan praten, en nog steeds een staakt-het-vuren te verwachten, maar hij noemde dat niet meer als harde eis.

Trump, die deze week een reis naar het Midden-Oosten heeft gepland, heeft gezegd eventueel een omweg via Turkije te maken als zijn aanwezigheid behulpzaam zou zijn bij het vredesoverleg. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Rubio zal zeker in Turkije zijn, omdat daar tegelijkertijd ook een NAVO-overleg is.

Ook de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie oordeelt dat Rusland schuldig is aan het neerhalen van vlucht MH17. Met die uitspraak is de weg vrij om een schadevergoeding van Rusland te eisen. De zaak was aangespannen door Nederland en Australië.

De bevindingen van de organisatie zijn geen verrassing. Eerder werd al vastgesteld dat door Rusland gesteunde separatisten vlucht MH17 van Malaysia Airlines in juli 2014 met een Russische Buk-raket hebben geraakt. Ook zijn twee Russen en een Oekraïner al bij verstek veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor het doen verongelukken van de vlucht, waardoor 298 inzittenden omkwamen.

De Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) is een gespecialiseerde organisatie binnen de Verenigde Naties, die controleert of internationale afspraken over de luchtvaart worden nageleefd. Nederland en Australië begonnen de zaak in 2022 vanwege schending van het Verdrag van Chicago, waarin is afgesproken dat er geen wapens gebruikt mogen worden tegen burgervluchten. De ICAO oordeelt dus dat Rusland dat wel heeft gedaan.

Schadevergoeding

Het verantwoordelijk houden van Rusland is een noodzakelijke stap in het proces om een schadevergoeding te eisen. De ICAO gaat nu bedenken hoe die eruit moet zien. Nederland en Australië willen dat de ICAO Rusland dwingt om erover in gesprek te gaan, zegt minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken in een reactie.

Hoe kansrijk dit alles is, is de vraag. Rusland heeft steeds alle betrokkenheid ontkend en heeft de veroordeelden niet uitgeleverd. Ook tegen deze procedure maakte Moskou bezwaar, omdat de ICAO niet bevoegd zou zijn.

Positief signaal

Toch is de uitspraak een positief signaal, zegt onder andere de Werkgroep Waarheidsvinding MH17. De groep, die opkomt voor de belangen van nabestaanden, noemt het oordeel een bevestiging dat er nog een rekening openstaat. "We zouden niet verrast zijn als Rusland de schouders ophaalt, maar de ICAO is wel een club waar ze graag bij aanhaken."

Volgens de werkgroep kan het verhaal pas echt afgesloten worden als Rusland verantwoordelijkheid erkent. "Zover zijn we nog niet. Het is nog geen gesloten boek, maar we zijn wel een aantal bladzijden verder."

Er loopt ook nog een zaak tegen Rusland bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De uitspraak in die zaak wordt deze zomer verwacht.

Een gedragscode, speciale welzijnsmedewerkers en ruimtes waarin filmen verboden is. Voorheen dacht je dan niet zo snel aan het Eurovisie Songfestival, maar dit jaar is alles anders.

Met de 69e editie van het liedjesevenement op het punt van beginnen in het Zwitserse Basel, is de organisatie er alles aan gelegen om het Songfestival voor de artiesten veiliger te laten verlopen. De organisatie spreekt zelfs van "een nieuw tijdperk van steun voor kunstenaars".

Want er moest wat veranderen, was het gevoel na de editie van vorig jaar in Zweden. Zo spraken deelnemers over een "gespannen sfeer" achter de schermen.

De Ierse inzending noemde het "een verschrikkelijke ervaring" en de Litouwse zanger noemde het zelfs "een van de ergste ervaringen" van zijn leven.

Dreigende beweging

De artiesten klaagden dat er achter de schermen geen plekken waren om tot rust te komen. Ook werden ze vaak persoonlijk aangesproken, terwijl de afspraak was dat contacten via vaste begeleiders zouden verlopen.

En dan was er nog de diskwalificatie van de Nederlandse deelnemer Joost Klein. Ook hij had een nare ervaring achter de schermen, toen een medewerker van het Songfestival hem filmde vlak na zijn optreden in de halve finale. Klein wilde dat niet en maakte daarbij een dreigende beweging, waarbij hij de camera raakte.

Het incident leidde tot de diskwalificatie van Nederland en wakkerde een discussie aan over de veiligheid achter de schermen op het Songfestival.

Door een reeks maatregelen hoopt het Songfestival vergelijkbare situaties dit jaar te voorkomen. "Er zijn nu speciale zones waar niet gefilmd mag worden, zodat artiesten zich comfortabeler voelen", vertelt Martin Green, de nieuwe directeur die is aangesteld om de problemen op te lossen. "Er zijn hier een hoop jonge artiesten voor wie het Songfestival het grootste is dat ze ooit gedaan hebben. Dan is het belangrijk dat ze zich goed voelen."

Hij bevestigt dat het filmen achter de schermen soms te ver ging: "We leven in een tijd waarin iedereen een camera heeft. Dan is het belangrijk dat er ruimtes zijn waar je als artiest weet dat je even kan uitrusten zonder de kans dat een camera je vastlegt."

Repetitieschema aangepast

Daarom zijn camera's niet overal meer toegestaan. Waar wel en niet gefilmd mag worden wordt aangegeven met speciale vloerbedekking. Blauw tapijt betekent niet filmen; bij grijs mag het juist wel. Alle kleedkamers zijn in het blauwe gebied en er lopen speciale begeleiders rond om te kijken of iedereen zich aan de regels houdt.

Verslaggever Joris van Poppel mocht een kijkje achter de schermen nemen:

Daar blijft het trouwens niet bij. Zo mogen media de generale repetitie niet meer filmen, zijn sommige persconferenties afgeschaft en is het repetitieschema aangepast om meer rust te geven. Ook lopen er psychologen en vertrouwenspersonen rond.

Hoewel de echte Songfestivalweek nu pas begint, zijn de eerste reacties van de artiesten positief. "Je merkt dat ze hebben geleerd van wat mijn voorgangers hebben gezegd", vertelt de Belgische artiest Red Sebastian. En de Oostenrijkse deelnemer JJ vindt "dat er genoeg tijd is om te rusten nu".

De Nederlandse omroep AVROTROS is vooralsnog positief over alle veranderingen. De omroep dreigde eerder niet meer mee te doen aan het Eurovisie Songfestival als er niks zou veranderen. Pas na stevige gesprekken zei AVROTROS zijn deelname weer toe.

Delegatiehoofd Claudia van der Pas, die al jaren de Nederlandse artiest begeleidt, ziet duidelijk veranderingen. "Er is rust en artiesten voelen zich weer veilig. Ik heb heel erg het gevoel dat er geluisterd is naar de kritiek."

Ze ziet dat ook de Nederlandse inzending Claude daar blij mee is. "Hij trekt zich soms even terug in zijn kleedkamer om tot rust te komen. Maar op een moment dat hij contact wil maken met andere artiesten, dan gaat hij naar de 'connected area'. Je merkt dat er dit jaar keuzes zijn en dat is fijn."

De arrestatie van de gemeenteambtenaar in Amsterdam die adressen zou hebben doorgespeeld naar criminelen, roept de vraag op hoe veilig persoonsgegevens zijn bij gemeenten. "Dat is ook wel een punt van zorg voor ons", zegt persofficier Vincent van Thiel van het Landelijk Parket, dat zich namens het Openbaar Ministerie bezighoudt met de bestrijding van georganiseerde en ondermijnende misdaad.

De verdachte was al jaren in dienst bij de gemeente Amsterdam. Vanuit zijn functie als administratief medewerker had hij toegang tot meerdere systemen, waaronder de Basisregistratie Personen.

"Het is logisch dat ambtenaren daar toegang toe hebben, maar het toezicht moet veel beter", zegt Van Thiel. Instanties moeten volgens hem meer doen om ervoor te zorgen dat informatie van burgers veilig is bij de overheid.

Volgens Jelly Frankes, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) en zelf ook werkzaam bij een gemeente, wordt al gewerkt aan betere controle.

De huidige systemen houden volgens haar bij welke informatie wordt ingezien. Zo is terug te vinden welke ambtenaar welke gegevens heeft opgevraagd. "Steekproefsgewijs doet de gemeente een aantal keer per jaar een verplichte controle", zegt Frankes.

Maar in de systemen zit volgens haar geen waarschuwing ingebouwd. Het systeem geeft dus geen signalen naar een leidinggevende als een ambtenaar 'vreemde aanvragen' doet. Volgens Frankes kijken de ontwikkelaars of een verklikker mogelijk is, die bijvoorbeeld aangeeft dat medewerkers op opvallende tijdstippen inloggen.

Of de medewerker in Amsterdam een Verklaring Omtrent het Gedrag had is niet bekend. Daarin staat of iemand in aanraking is geweest met justitie. Nieuwe medewerkers van de afdeling burgerzaken moeten vaak wel een VOG inleveren, maar dit is niet wettelijk verplicht. De Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken pleit wel voor zo'n verplichting.

"Er moet beter gekeken worden welke mensen in de systemen kunnen en wat ze met die informatie doen", zegt Van Thiel van het Landelijk Parket.

Verdacht van medeplichtigheid

De ambtenaar die is opgepakt kwam bij de Rijksrecherche in beeld na een melding. Of het daarbij gaat om een tip of een melding na een steekproef van de gemeente, is niet bekend.

Ook is onduidelijk hoeveel adressen de ambtenaar in de gemeentesystemen zou hebben opgezocht. Volgens het OM gaat het om meerdere adressen in het hele land, die over een langere periode naar criminelen zijn doorgespeeld.

Op de adressen hebben volgens het Openbaar Ministerie vervolgens explosies of andere geweldsincidenten plaatsgevonden. De verdachte zou hebben geweten dat de informatie die hij doorgaf door anderen gebruikt werd voor het plegen van ernstige misdrijven. Daarom wordt hij niet alleen verdacht van corruptie, maar ook van medeplichtigheid aan explosies.