NOS Nieuws - Algemeen

De verdachte van het dodelijke geweldsincident in Weiteveen had een langlopend conflict met de twee mensen die om het leven zijn gekomen. Dat bevestigt burgemeester Eric van Oosterhout van de gemeente Emmen, waar het dorp onder valt, tegen de NOS. De slachtoffers zijn een 38-jarige man en een 44-jarige vrouw uit Weiteveen.

Op sociale media circuleren niet-geverifieerde beelden waarop de vermoedelijke verdachte te zien zou zijn. Ze zouden zijn gemaakt na het incident. In het fragment lijkt hij zijn daad te bekennen en zegt de vermoedelijke verdachte dat hij een jaar lang bedreigd is en opkwam voor zijn gezin. De NOS heeft vastgesteld dat de video gemaakt is in de buurt van de plek waar de verdachte later is aangehouden.

Het Openbaar Ministerie meldt bekend te zijn met de beelden en dat die worden meegenomen in het onderzoek. "Daarom kunnen we inhoudelijk niet reageren op deze video's. Wel vinden we het belangrijk om te vragen om deze video's niet te verspreiden, omdat er een groot persoonlijk leed achter schuil gaat."

Woning

Dorpsbewoners vertellen aan RTV Drenthe dat de verdachte en de slachtoffers elkaar kennen vanwege de verkoop van een woning. Een makelaar die naar eigen zeggen bemiddelde bij de verkoop van het ouderlijk huis van de verdachte, meldt aan AD dat er een conflict was tussen de verdachte en de slachtoffers over de verkoop. Volgens de makelaar ging het conflict vooral over het onderhoud van de woning.

De politie doet nog onderzoek naar het exacte motief van de dader. "We gaan nu onderzoeken wat het verloop van het conflict was, hoe het heeft kunnen ontstaan en hoe het uiteindelijk heeft kunnen leiden tot deze catastrofe", zegt de burgemeester.

'Impact op dorp is enorm'

Volgens de burgemeester heeft de gebeurtenis "een enorme impact" op het kleine dorp. "Zowel de verdachte als de slachtoffers zijn bekenden. Het is een relatief klein dorp." Een buurvrouw zegt tegen RTV Drenthe geschokt te zijn. "Je kunt je niet voorstellen dat zoiets gebeurt in een dorp als het onze." Ook zij wist van het hoog opgelopen conflict.

Zowel de verdachte, die kort na zijn daad werd opgepakt, als de twee slachtoffers hadden kinderen. Slachtofferhulp is ingeschakeld en er is contact met de scholen waar de kinderen op zitten.

De verdachte is een man van 50 uit Klazienaveen. De aanhouding van de verdachte is op deze beelden te zien:

Naast de niet-geverifieerde beelden waarop de vermoedelijke verdachte te zien zou zijn, circuleert ook een andere video waarop de vermoedelijke vrouw van de verdachte te zien is. Daarin zegt zij dat haar man "helemaal is doorgedraaid". Volgens haar zouden de slachtoffers haar en haar partner onder meer hebben bedreigd. Ook zij stelt dat er een conflict was over de woning.

De verdachte wordt vrijdag voorgeleid aan de rechter-commissaris.

De Noord-Koreaanse minister van Buitenlandse Zaken Choe Son Hui is tot woensdag in Rusland om te praten over verdere samenwerking. Rusland wordt steeds afhankelijker van Noord-Koreaanse raketten in de oorlog met Oekraïne. En daar heeft het raketprogramma van Kim Jong-un baat bij. Afgelopen weekend testten de Noord-Koreanen voor het eerst een raket met een hypersonische wendbare kernkop.

Hoogleraar Koreastudies Remco Breuker vindt dat het Westen compleet onderschat wat Noord-Korea aan het doen is. "Als je ziet wat er nu aan wapens wordt geproduceerd, zowel voor eigen gebruik als voor verkoop naar de rest van de wereld. Noord-Korea maakt zich klaar voor een oorlog met Zuid-Korea", zegt Breuker. Of het daadwerkelijk tot een gewapend conflict komt, valt nu niet te zeggen, aldus Breuker.

Volgens Zuid-Koreaanse experts zijn de raketten die zondag getest zijn makkelijker te besturen omdat ze gebruik maken van vaste brandstof.

Dit maakt het afvuren ervan minder gecompliceerd, waardoor het minder tijd kost en de raketten moeilijker te onderscheppen zijn. Met deze geavanceerde wapens wil Noord-Korea het luchtruim van Zuid-Korea en de Verenigde Staten kunnen binnendringen.

Tekort aan artillerie

Rusland profiteert van de Noord-Koreaanse militaire productie, die zich de laatste jaren steeds sneller en verder ontwikkelt. Betere raketten zouden de Russen kunnen helpen omdat het Oekraïense leger de huidige steeds vaker weet te onderscheppen.

Volgens hoogleraar militaire operationele wetenschappen Han Bouwmeester is Rusland daarom overgestapt op een strategie waarbij een zwerm drones eerst de Oekraïense radarsystemen moet afleiden voordat er raketten afgevuurd worden. Door een gebrek aan artillerie is nu vrijwel alles welkom in Rusland, zegt Bouwmeester.

Bouwmeester benadrukt dat hoewel de Russische economie deels omgevormd is tot een oorlogseconomie, er bij lange na niet genoeg geproduceerd wordt. "Het Russische raketprogramma is verder ontwikkeld dan dat van Noord-Korea, maar er is een tekort aan alles. Dus wat binnenkomt is welkom, en hoe beter ontwikkeld, hoe meer welkom."

Sinds vorig jaar is bekend dat Noord-Korea artillerie levert aan Rusland, ter ondersteuning van de oorlog tegen Oekraïne. Begin november bracht het Zuid-Koreaanse leger informatie naar buiten over de leveringen van Pyongyang aan Moskou. Het zou gaan om korteafstandsraketten, antitankraketten en draagbare luchtafweerraketten. Daarnaast zouden er geweren, raketwerpers, mortieren en granaten zijn verkocht.

"Zonder de oorlog in Oekraïne was samenwerking tussen Rusland en Noord-Korea niet op deze manier tot stand gekomen," zegt Koreakenner Breuker. Maar volgens hem is Rusland zeker niet de enige die profiteert. "De Noord- Koreanen krijgen gas, olie, en geld. Maar bovenal krijgen ze er Russische technologie en een bondgenoot voor terug."

Breuker denkt dat vooral dit laatste belangrijk is, omdat Noord-Korea een bondgenoot goed kan gebruiken, mocht het Zuid-Korea willen aanvallen, zoals het land al jaren dreigt te doen.

Han Bouwmeester is ervan overtuigd dat ook Rusland sterk afhankelijk is van het bondgenootschap met Noord-Korea. "Ze moeten dit soort deals maken. Buiten Iran zijn er geen andere landen waar ze het van krijgen."

"Ook niet onbelangrijk is dat de granaten van Noord-Koreaanse makelij precies hetzelfde kaliber hebben als de granaten die ze in Rusland gebruiken." Dat Pyongyang soms een granaat levert die net een paar millimeter dikker is dan gebruikelijk, wat kan leiden tot een explosief ongeluk, nemen ze volgens Bouwmeester voor lief.

Te laks

Volgens het Kremlin worden tijdens het bezoek van Choe eerdere afspraken tussen president Poetin en Kim Jong-un om samen te werken verder uitgewerkt. Kremlin-woordvoerder Peskov zei voor aanvang uit te kijken naar "intensieve en vruchtbare onderhandelingen".

Een actief Noord-Koreaans wapenprogramma is niet alleen een voordeel voor Rusland. Ook van Hamas en Hezbollah is bekend dat ze gebruik hebben gemaakt van Noord-Koreaanse wapens.

"Het raketprogramma is voor een groot deel in Noord-Korea zelf ontwikkeld. We zijn te laks geweest met het handhaven van sancties", zegt Breuker. Hij denkt daarom dat het te laat is om de ontwikkeling van het Noord-Koreaanse wapenprogramma tegen te kunnen houden.

En nu is Rusland de volgende die daar de vruchten van plukt.

De Poolse vrachtwagenchauffeurs die sinds november enkele grensovergangen tussen Oekraïne en Polen blokkeren, zullen hun protest tot zeker 1 maart opschorten. Ze hebben een overeenkomst bereikt met de Poolse regering, bevestigt de Poolse minister van Infrastructuur. Verschillende organisatoren van de protesten bevestigen de opschorting tegenover persbureau Reuters.

De truckers blokkeerden de grensovergangen sinds november uit protest tegen versoepelde regels voor Oekraïense chauffeurs, die volgens de Poolse vrachtwagenchauffeurs leiden tot oneerlijke concurrentie.

In december werd de blokkade van één belangrijke grenspost al opgeheven, maar bij andere grensovergangen bij drie Poolse steden ging het protest nog door.

De overeenkomst tussen de partijen werd vanmiddag getekend. Verschillende organisatoren van de protesten laten weten dat de blokkades vanaf morgenochtend 11.00 uur worden opgeheven. De Oekraïense douane meldt op berichtendienst Telegram echter dat twee van de blokkades vanmiddag al zijn opgeschort.

Financiële steun

De overeenkomst houdt onder andere in dat er financiële steun moet komen voor Poolse transporteurs die last hebben van de versoepelde regels voor Oekraïense truckers. Ook zijn de twee partijen het eens dat er aanpassingen komen voor de digitale registratie, waardoor truckers sneller door de grensovergang kunnen. Of de overeenkomst zal leiden tot minder Oekraïense truckers in de Europese Unie, wordt niet meteen duidelijk.

"We zijn bepaalde voorwaarden overeengekomen. We zullen de regering de tijd geven om te werken, aangezien het een nieuwe regering is", zei Tomasz Borkowski, een van de organisatoren van de blokkades, voor de ondertekeningsceremonie. De nieuwe, pro-Europese regering, is sinds half december aan de macht in Polen.

Niet direct bekrachtigd

Dat de Poolse regering en de truckers tot een overeenkomst zijn gekomen, betekent niet direct dat de afgesproken maatregelen worden bekrachtigd. De regels die volgens de truckers zorgen voor oneerlijke concurrentie, zijn op Europees niveau afgesproken. Een deel van de voorwaarden van de overeenkomsten moet de Poolse regering nu dus ook op Europees niveau voor elkaar weten te krijgen.

Edyta Ozygala, een van de leiders van het vrachtwagenchauffeursprotest in Dorohusk, zei dat de actie op elk moment kan worden verlengd, als niet volledig aan de overeengekomen voorwaarden wordt voldaan. "Als de effecten onbevredigend zijn, komen we terug", zei ze. Ook de Poolse minister van Infrastructuur bevestigt dat de blokkade in eerste instantie tot 1 maart is stopgezet en dat de gesprekken tussen de partijen ondertussen worden voortgezet.

Vergunningensysteem

De Europese Unie versoepelde de regels voor Oekraïense truckers nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen. Een vergunningensysteem voor Oekraïense chauffeurs, bedoeld om de Europese markt te beschermen, werd opgeschort.

En dat leidt volgens de Poolse truckers dus tot oneerlijke concurrentie; de lonen liggen in Oekraïne lager en Oekraïense chauffeurs hoeven niet aan dezelfde EU-regels te voldoen, waardoor zij goedkoper kunnen leveren. De Poolse truckers lieten nauwelijks vrachtwagens door, met uitzondering van vrachtwagens die humanitaire hulp en militair materieel transporteerden naar Oekraïne. De Poolse truckers krijgen steun van Poolse boeren.

Oekraïne zegt dat de blokkade ernstige economische verliezen heeft veroorzaakt en de oorlogsinspanningen heeft belemmerd.

Chinese wetenschappers hebben met succes een resusaapje gekloond. Het aapje, ReTro genaamd, is inmiddels twee jaar oud en nog steeds gezond, maken ze vandaag bekend in het wetenschappelijke blad Nature Communications. De nieuwe studie laat zien dat wetenschappers de techniek van het klonen van primaten steeds beter in de vingers krijgen.

Het is voor het eerst dat een resusaapje, een apensoort die veel wordt gebruikt voor dierproeven op medicijnen, succesvol is gekloond en gezond ter wereld is gekomen. Dankzij de nieuwe methode kan een hoger percentage klonen succesvol ter wereld komen, vertelt onderzoeker Qiang Sun: "We hebben dus minder embryo's en draagmoeders nodig om gekloonde aapjes te verkrijgen".

'Belangrijke stap vooruit'

"Dit is een technische doorbraak op het gebied van klonen", zegt Niels Geijsen, hoogleraar regeneratieve geneeskunde aan het Leids Universitair Medisch Centrum en zelf niet betrokken bij de studie. "Een aantal van de problemen die tot nu toe bestonden bij klonen, lijkt te zijn ondervangen."

Ook ontwikkelingsbioloog Christine Mummery, eveneens van het LUMC, vindt het een belangrijke stap: "Het is bijzonder dat deze techniek een betere overlevingskans biedt. Dat is voor het eerst, in eerdere studies overleden de gekloonde apen vrij snel".

Een probleem bij klonen is het 'resetten' van de cel waarmee wordt gekloond. In een huidcel, vaak gebruikt voor klonen, zijn specifieke genen extra - of juist minder - actief. Die instellingen moeten allemaal naar de nulstand. "Met name genen voor groei worden vaak niet goed gereset", legt Geijsen uit, "dan wordt de foetus te groot, of juist te klein." Dankzij de gezonde placenta trad dat probleem niet op bij ReTro.

De onderzoekers in deze nieuwe studie zijn begonnen met twee embryo's, waarvan de ene via klonen en de ander via IVF tot stand was gekomen. De embryonale cellen van het gekloonde embryo hebben de onderzoekers vervolgens samengevoegd met de placenta-cellen van het IVF embryo. Daardoor kon de placenta zich beter ontwikkelen.

In 2018 werden al twee java-aapjes gekloond. Wetenschappers waren toen sceptisch dat ze gezond ouder zouden kunnen worden. Maar Zhong Zhong en Hua Hua, zoals de aapjes heten, zijn inmiddels zes jaar oud en verkeren nog steeds in goede gezondheid.

Proefdieren

Resusapen worden veel gebruikt als proefdieren, omdat ze in veel opzichten op mensen lijken. In Europa en de VS is het streven om steeds minder, of zelfs geen proefdieren te gebruiken. Aan het Hubrecht Instituut in Utrecht worden bijvoorbeeld mini-orgaantjes gekweekt uit menselijke cellen, waar je ook allerlei geneesmiddelen op kunt testen. "Maar voor sommige medicijnen heb je het hele systeem nodig. Die zul je dus moeten testen op proefdieren."

De kloontechniek kan mogelijk een rol spelen bij het verminderen van dierenleed. Omdat klonen genetische identiek zijn, heb je minder dieren nodig om betrouwbare resultaten te kunnen krijgen. Er kan dan dus met kleinere aantallen getest worden.

Het klonen van mensen is door deze doorbraak niet dichter bij gekomen, benadrukt Geijsen: "Technisch kan dat al, jaren geleden zijn er al mensencellen gekloond in de VS. Maar er is geen enkel land ter wereld waar het is toegestaan om een gekloneerde mensenbaby te maken".

Een man uit Rotterdam heeft zijn kentekenplaten met zwarte tape veranderd om bekeuringen te ontlopen. Een onschuldige man uit Gelderland kreeg daardoor 28 boetes voor fout parkeren op de deurmat. Dat meldt de verkeerspolitie.

De Rotterdammer had van de letter 'P' een 'R' gemaakt door een stukje zwarte tape toe te voegen. In korte tijd verzamelde hij tientallen boetes, maar zijn vervalste kenteken leidde naar een andere auto-eigenaar. Het ging om een totaalbedrag van rond de 3000 euro.

De Gelderse man diende bezwaar in tegen de boetes, omdat hij nooit in de regio Rotterdam komt en de boetes dus niet voor hem bedoeld konden zijn. Dat kon hij ook aantonen, schrijft de verkeerspolitie Rotterdam. Rijnmond schrijft dat de man behoorlijk geschrokken was van alle bekeuringen.

Rechter

Uiteindelijk kon de Rotterdammer worden aangehouden nadat hij opnieuw ergens geparkeerd stond waar dat niet mocht. De man verklaarde zich niet bewust te zijn van het feit dat een ander door zijn handelen gedupeerd kon worden.

De man moet de boetes alsnog betalen en moet zich binnenkort nog voor de rechter verantwoorden.

De Tweede Kamer wil een eind maken aan het kat-en-muisspel tussen justitie en drugsproducenten. Een ruime meerderheid van PVV, VVD, NSC, BBB, CDA, SP, Denk, SGP en ChristenUnie heeft voor een wijziging van de Opiumwet gestemd. Door dit wetsvoorstel worden nieuwe drugs automatisch verboden als die lijken op bekende drugssoorten zoals xtc.

Nu duurt het altijd nog even voordat een nieuwe drugssoort verboden kan worden. Er is bij elke soort weer opnieuw onderzoek en nieuwe regelgeving voor nodig. Daar maken producenten handig gebruik van. Ze passen bekende, al verboden drugs, een beetje aan zodat ze een tijd vrij spel hebben.

De nieuwe drugssoort doet dan vrijwel hetzelfde met je als je die gebruikt. Maar omdat de chemische samenstelling net een beetje anders is dan de 'oude' drugssoort, is het nu volgens de wet een andere drugssoort en is die nog niet verboden.

Het wetsvoorstel regelt dat drugsproducenten niet langer die mogelijkheid hebben om de trage regelgeving een stapje voor te zijn. De aangepaste wet zorgt ervoor dat niet langer alleen specifieke types drugs verboden zijn, maar meerdere 'stoffengroepen'. Dus ook stoffen die op bekende drugssoorten lijken. De politie vraagt daar al langer om.

Gehaaide criminelen

De burgemeester van Zaanstad roerde zich ook recent in de discussie. In zijn gemeente werd 1100 kilo designerdrugs aangetroffen na een inval. De politie moest die drugs, met een geschatte waarde van 6 á 8 miljoen euro, echter eind vorig jaar teruggeven aan de makers.

Het ging namelijk om een drugssoort die nog niet verboden is: 2-mmc. Dat is weer een variant op 3-mmc, een drugssoort die nu verboden is, maar eerder ook gold als uitvinding van criminelen waarmee de regels omzeild konden worden.

Burgemeester Jan Hamming verzuchtte daarom over dit kat-en-muisspel: "Gehaaide criminelen kunnen ongestraft hun gang gaan. Het is schandalig." Demissionair minister Yesilgöz van Justitie zei over dit voorval: "Het is voor de betrokkenen ontzettend onbevredigend om in dit soort gevallen niet te kunnen ingrijpen."

Kritiek

De Tweede Kamer wil dat nu dus veranderen. Al zijn er ook partijen, zoals D66, die het verbod te ver vinden gaan en te veel gericht op repressie. Ook waren er zorgen dat gebruikers na dergelijke verboden in andere landen juist overstappen op zwaardere middelen.

Enkele partijen, zoals ChristenUnie en BBB, vroegen zich in het debat over deze wet juist af of het kabinet niet nog verder moest gaan. Want nu worden er een paar stoffengroepen verboden, maar waarom worden niet meteen alle nieuwe psychoactieve stoffen - middelen die je gedrag of beleving veranderen - verboden?

Het kabinet wilde daar niet in meegaan, al was het maar omdat er dan ook heel veel stoffen verboden zouden worden die voor nuttige zaken worden gebruikt.

Nu de Tweede Kamer de wetswijziging heeft aangenomen, zal de Eerste Kamer zich erover buigen.

"Niemand zal ons stoppen: niet Den Haag, niet de as van het kwaad, niemand." De Israëlische premier Netanyahu sloeg afgelopen week duidelijk taal uit op nationale televisie en lijkt zo volop door te gaan met de strijd in Gaza tegen Hamas. Toch zijn er steeds meer signalen dat het Israëlische leger verder gaat afschalen in de Gazastrook.

Vandaag kondigde de Israëlische minister van Defensie Gallant aan dat de hevige gevechten rond het zuidelijke Khan Younis snel over zullen zijn. Eerder maakte het Israëlische leger bekend dat er een einde is gekomen aan de "intensieve fase" van het grondoffensief in het noorden van Gaza.

"Eigenlijk spelen er twee zaken", legt oud-Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif uit. "Het Israëlische leger is een reservistenleger. Als je die lang inzet heeft dat consequenties voor de maatschappij en de economie. Die gaan eronder lijden. Er is dus een grens aan hoelang je die kunt en wilt inzetten."

Volgens Israëlische media zijn er sinds het begin van de grondoorlog in Gaza bijna 200 Israëlische soldaten om het leven gekomen en nog eens 2000 gewond geraakt. "Die impact is groot in een relatief klein land. Iedereen heeft wel bekenden daar. De druk vanuit de maatschappij neemt ook toe. Wat wil je met deze oorlog?", zegt De Kruif.

Militaire doelen

Als tweede punt wijst De Kruif naar de militaire doelen van Israël om de infrastructuur van Hamas te vernietigen. "Die lijkt het Israëlische leger te bereiken. Dan kun je gaan afschalen. Daar zit ook een stukje politieke druk bij. Maar door dit te zeggen krijg je ook goede publiciteit."

Hamas helemaal uitschakelen, zoals Netanyahu zegt te willen, is volgens De Kruif onmogelijk. "Je kan het materieel en militair vermogen aantasten, maar je kan niet de geest uit Hamas bombarderen. Dat is nog nooit gelukt en dat is dus het lastige waar een opperbevelhebber mee worstelt. Hoe haalbaar is het om compleet te vernietigen?"

Wereldwijd is de roep om een staakt-het-vuren groot. Volgens het door Hamas geleide ministerie heeft de strijd aan bijna 25.000 Gazanen het leven gekost. Israël zei eerder dat zo'n 9000 militanten van Hamas en andere militante organisaties zijn gedood.

Ondertussen wordt de situatie op de bezette Westelijke Jordaanoever steeds zorgelijker. Sinds het begin van de oorlog, op 7 oktober, heeft Israël het aantal invallen flink opgevoerd, waarbij geregeld doden vallen. Ook zouden er inmiddels duizenden Palestijnen zijn opgepakt.

Enkele weken geleden sloegen de Verenigde Naties alarm over de mensenrechtensituatie op de Westoever. Ook economisch gaat het er steeds slechter omdat veel Palestijnen werkten in Israël, maar nu het land niet meer in mogen.

Uit vrees voor escalatie in het gebied achtte het Israëlische leger het noodzakelijk om dit weekend een elite-eenheid uit de Gazastrook te verplaatsen naar de Westelijke Jordaanoever. De eenheid wordt gezien als een van de belangrijkste die in Gaza actief zijn en heeft vooral geopereerd in Khan Younis.

'Rand van implosie'

Volgens de Israëlische krant Haaretz maken meerdere legerfunctionarissen zich zorgen over de situatie op de Westoever. Ze omschreven de situatie in de krant als "op de rand van een implosie", en men ziet een reële kans dat er een geweldsuitbarsting volgt.

De afgelopen tijd intensiveerden de incidenten op de Westoever waarbij Israëliërs doelwit waren. Volgens Gallant probeert "Gaza te verbinden met de Westelijke Jordaanoever en het gebied in vuur en vlam te zetten". Hij zegt dat dit op alle mogelijke manieren moet worden voorkomen.

De komende periode zullen de Verenigde Staten samen met andere landen de aanvallen van de Jemenitische Houthi-rebellen willen beperken, zo denkt generaal buiten dienst De Kruif. "En Israël zal daadwerkelijk gaan afschalen en plannen maken over een nieuw bestuur in Gaza."

"Ik verwacht dat het geweld op de Westelijke Jordaanoever en van Hezbollah zal doorgaan, maar niet intensiever zal worden dan we nu hebben gezien. De enige onzeker factor is de gijzelaars", vertelt De Kruif. "Daar maak ik me grote zorgen over. Maar die blijven een cruciale rol spelen in de oorlog."

De politie heeft vijf verdachten uit Midwolda aangehouden vanwege de zware explosies in het Groningse dorp tijdens de nieuwjaarsnacht. De ontploffingen, die waarschijnlijk zijn ontstaan door zwaar illegaal vuurwerk, richtten een ravage aan in de omgeving.

De explosies vonden iets na 01.00 uur 's nachts plaats in de Anna Maria Horalaan. Ze werden vermoedelijk veroorzaakt door een lanceerapparaat voor illegaal vuurwerk, een soort katapult. Zeven huizen en meerdere auto's raakten beschadigd. De ruiten van zeker vijf woningen sneuvelden en meerdere mensen raakten lichtgewond door rondvliegend glas. Ook ontstonden er kleine brandjes.

De explosies werden vastgelegd op bewakingsbeeld:

Na de explosies ontdekten agenten dat niet al het vuurwerk bij het lanceerapparaat was afgegaan. Een deel van de omgeving werd tijdelijk ontruimd zodat het vuurwerk door een gespecialiseerd bedrijf kon worden veiliggesteld.

Vijftal aangehouden

De politie kwam de verdachten op het spoor na onderzoek en tips. Het gaat om drie mannen en twee vrouwen, meldt RTV Noord. Ze worden onder meer verdacht van het bezit en afsteken van zwaar vuurwerk of het opzettelijk veroorzaken van een explosie. Het is onduidelijk wanneer het vijftal is aangehouden. De politie wil verder ook niets zeggen over de identiteit van de verdachten.

De Eerste Kamer praat voor de tweede achtereenvolgende dag over de spreidingswet over de opvang van asielzoekers. Demissionair staatssecretaris Van der Burg gaf antwoord op de vragen die gisteren zijn gesteld. Het debat gaat vanavond nog verder en de stemming is pas volgende week, maar misschien wordt vanavond al duidelijk of de wet het zal halen.

Het is nog steeds onzeker, maar Haagse bronnen houden er rekening mee dat er uiteindelijk toch een meerderheid zal zijn. Mogelijk zal (een deel van) de VVD de spreidingswet steunen. De VVD-fractie in de Tweede Kamer stemde eerder tegen. Na het antwoord van Van der Burg zei Eerste Kamer-fractievoorzitter Schippers: "We maken onze eigen afweging, de antwoorden van de staatssecretaris nemen we mee".

In het debat benadrukte Van der Burg (ook VVD) dat asielzoekers over heel Nederland moeten worden verdeeld. Volgens hem is daar zijn spreidingswet voor nodig. Kern van de wet is dat gemeenten in het uiterste geval kunnen worden gedwongen om asielzoekers te huisvesten.

Internationale verplichtingen

Van der Burg zei dat Nederland zich heeft verbonden aan internationale verplichtingen over de opvang van asielzoekers. En dan is het volgens hem ook logisch om die opvang "op een solidaire manier" over heel Nederland te spreiden. "We laten niet de armste schouders de zwaarste lasten dragen."

Hij vindt dat de opvang nu veel te ongelijk is verdeeld en dat met name Ter Apel nu de klappen opvangt "voor ons beleid, of als je kritisch op het beleid bent ons wanbeleid".

Volgens de demissionaire staatssecretaris heeft de gemeente Westerwolde, waaronder Ter Apel valt, meer "structurele plekken" voor de opvang van vluchtelingen dan de hele provincie Zuid-Holland. In een schorsing van het debat boden de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en het COA een petitie aan met een pleidooi voor het aannemen van de wet.

Ook instroom beperken

Van der Burg vindt dat er ook iets moet worden gedaan aan beperking van de instroom van asielzoekers: "En als PVV, BBB, NSC en VVD niet tot afspraken kunnen komen op het gebied van instroombeperking, dan breekt van velen van u de klomp."

De VVD-staatssecretaris sprak tegen dat er door de spreidingswet meer opvangplekken zullen ontstaan, zoals met name de PVV betoogt: "Het enige wat we doen is de plekken op een betere manier over Nederland spreiden; we gaan echt geen plekken creëren die niet nodig zijn."

Van der Burg bestreed ook dat zijn voorstellen in strijd zouden zijn met de gemeentelijke vrijheid: "De gemeentelijke autonomie is er, maar kan door de rijksoverheid om landelijk, grondwettelijk of internationaal belang worden beperkt." Hij noemde als voorbeeld dat gemeenten er bijvoorbeeld ook niet voor mogen kiezen alleen maar openbaar onderwijs mogelijk te maken.

Politiek verslaggever Marleen de Rooy legt uit hoe de spreidingswet werkt en waarom deze omstreden is:

Het nieuws dat ook ver buiten de regio Dordrecht eieren met te veel PFAS zijn gevonden, roept vragen op. We beantwoorden de zes belangrijkste.

1. Is het nog wel veilig om eieren van mijn eigen kip te eten?

Dat weten we niet. Bij de eieren van hobbykippenhouders die de NOS liet testen zaten eieren waarin helemaal geen PFAS werd aangetroffen en die je dus gewoon kunt eten. Maar er zaten ook eieren tussen met sterk verhoogde PFAS-waardes die je volgens experts beter niet of maar heel weinig kunt eten.

In het meest extreme geval zat in eieren drie keer meer PFOS, een vorm van PFAS, dan is toegestaan volgens de EU-norm. Dat komt neer op 150 nanogram PFOS. Een volwassene van 70 kilo mag per week maximaal 300 nanogram PFOS binnenkrijgen. Dat betekent dus dat een volwassene al aan de maximale wekelijkse hoeveelheid zit met twee van die eieren, terwijl je ook al PFAS binnenkrijgt via bijvoorbeeld drinkwater en vis.

In de regio Dordrecht raadt het RIVM inmiddels af om eieren van hobbykippen te eten, vanwege het hoge PFOS-gehalte. In de rest van het land is zo'n waarschuwing er niet, maar experts die de NOS raadpleegde zeggen: totdat er meer duidelijk is over de omvang van het probleem, kun je als volwassene beter niet meer dan twee hobbykippeneieren per week eten.

2. En eieren uit de supermarkt dan?

Een doosje eieren uit de winkel is volgens het RIVM en de NVWA gewoon veilig. De NVWA controleert of commerciële eieren aan de regels voldoen door ze te testen op PFAS. Dat gebeurde vorig jaar 41 keer, bij verschillende pluimveehouderijen. Die 41 monsters waren veilig: de PFAS-norm werd niet overschreden.

Brancheorganisatie Avined laat weten onderzoek te hebben gedaan naar 90 pluimveelocaties. Ook in eieren van die locaties werden geen PFAS-gehaltes gevonden die boven de Europese norm uitkomen.

Hoe het kan dat in eieren van hobbykippen wel PFAS zit en in commerciële eieren niet, is niet helemaal duidelijk. Het zou verklaard kunnen worden doordat hobbykippen ander voedsel krijgen dan kippen bij kippenboeren. Wetenschappers en Avined wijzen er ook op dat er bijna het gehele afgelopen jaar een ophokplicht gold voor kippenboeren. Daardoor kwamen ook de kippen die vrije uitloop-eieren leggen nauwelijks buiten. Die ophokplicht geldt nog steeds. Avined zegt dat daarna de eieren goed gemonitord zullen worden om te zien of er iets verandert in de PFAS-waardes in eieren.

3. Wat is het risico voor kinderen?

Voor kinderen is het binnenkrijgen van PFAS gevaarlijker. De stoffen tasten het immuunsysteem aan en dat heeft bijvoorbeeld invloed op de werking van vaccins. PFAS-expert Jacob de Boer noemt de vaccinatie tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio: "Als je te veel PFAS binnenkrijgt, dan werkt dat toch minder goed. En we hebben allemaal al PFAS in ons lijf, dus zo'n eitje maakt het dan eigenlijk nog hoger."

En omdat de maximale hoeveelheid PFAS afhankelijk is van lichaamsgewicht, mogen kinderen er minder van hebben. Per kilo lichaamsgewicht mag je maximaal 4,4 nanogram PFAS per week binnenkrijgen. Dat betekent dat kinderen van 4 jaar, die gemiddeld 17 kilo wegen, maximaal zo'n 75 nanogram per week binnen mogen krijgen. In het geval van de eieren uit Maartensdijk die de NOS liet testen, zit een kind daar al aan door een half ei te eten. En daar komt PFAS die een kind toch al binnenkrijgt via drinkwater, verpakkingen en vis nog bij.

4. PFAS is toch ook kankerverwekkend? Waarom gaat het daar nu niet over?

Sommige PFAS-soorten kunnen kankerverwekkend zijn. Blootstelling aan die typen PFAS kan bijvoorbeeld nier- of teelbalkanker veroorzaken, zegt PFAS-expert Jacob de Boer. "Maar dan heb je het over een heel ander niveau." Het gaat dan om duizend tot tienduizend keer meer PFAS dan er in de geteste eitjes zit, zegt De Boer. "Dan gaat het over arbeiders in fabrieken, mensen die er misschien heel dichtbij wonen. Mensen die misschien wel honderd keer meer PFAS in hun bloed hebben."

5. Ik heb kippen in de tuin. Kan ik mijn eieren laten testen?

Nee. Er zijn bedrijven in Nederland die eieren testen op PFAS, maar die doen dat alleen voor bedrijven, niet voor particulieren, is te lezen op de website van GGD Zuid-Holland Zuid. PFAS-deskundige Chiel Jonker (Universiteit van Utrecht) kan zich wel voorstellen dat mensen met kippen willen weten waar ze aan toe zijn. "Dat geldt ook voor PFAS in bijvoorbeeld zwemplassen of zeewater. Als je het weet, kun je je gedrag erop aanpassen en daar niet meer gaan zwemmen. Met eieren is het net zo."

Jonker raadt aan om niet te veel eieren van eigen kippen te eten, totdat goed is onderzocht hoe groot het probleem met PFAS in zulke eieren is.

6. Wat weten we niet?

Er zijn ook nog veel vragen onbeantwoord. Hoe wijdverspreid het PFAS-probleem is bijvoorbeeld. Dat er nu op verschillende locaties in het land PFAS in hobbykippeneieren is gevonden, geeft volgens experts een indicatie dat het probleem breder speelt, maar hoe breed is nu nog niet te zeggen.

Ook nog onduidelijk is hoe de PFAS in de eitjes van hobbykippen terecht kon komen. Het blijft voorlopig gissen naar de oorzaak, ook voor experts. Zij roepen op om meer onderzoek te doen om uit te zoeken waar de verontreiniging vandaan komt.

De maker van de geavanceerde tekstgenerator ChatGPT, OpenAI, heeft een reeks maatregelen aangekondigd waarmee het misbruik van zijn tools rond verkiezingen wil tegengaan. 2024 wordt een ongekend groot verkiezingsjaar en OpenAI zal een situatie zoals 2016 willen voorkomen, waarbij techbedrijven werd verweten niet genoeg op te treden tegen desinformatie.

Vorige week nog doken op Facebook advertenties op met nepvideo's van de Britse premier Sunak, schrijft The Guardian. In de nepvideo roept Sunak op tot investeringen in een bepaald platform. Het ging volgens de krant om meer dan 100 advertenties die mogelijk 400.000 mensen hebben bereikt.

In brede zin zegt OpenAI zich voor te bereiden op het voorkomen van misbruik, zoals het maken van deepfakes, oftewel afbeeldingen of video's gebaseerd op gemanipuleerd beeld met AI. Hetzelfde geldt voor grootschalige beïnvloedingscampagnes.

Trump of Biden

In de praktijk betekent het dat OpenAI's afbeeldinggenerator DALL-E een verzoek om een afbeelding te maken van een verkiezingskandidaat, denk aan Trump of Biden, moet weigeren. Daarnaast mogen ontwikkelaars op basis van technologie van OpenAI geen chatbots bouwen die zich voordoen als kandidaten of instituties zoals overheden.

Sander Duivestein, auteur van het boek Echt Nep, merkt op X op dat er op dit moment diverse chatbots van Trump binnen OpenAI's omgeving bestaan. Het is onduidelijk of die wel zijn toegestaan of onder dit nieuwe beleid alsnog worden verwijderd.

In maart van dit jaar gingen afbeeldingen viral die gemaakt waren met Midjourney, dat geen onderdeel is van OpenAI, waarin te zien was hoe Trump in New York werd gearresteerd. Sindsdien is de afbeeldingkwaliteit enorm verbeterd, waarmee het risico dat mensen het verschil tussen echt en nep niet meer kunnen onderscheiden steeds groter wordt.

Afbeeldingen herkennen

In dat kader test het bedrijf momenteel een methode om afbeeldingen die zijn gegenereerd door DALL-E als zodanig te herkennen. De eerste resultaten worden "veelbelovend" genoemd. Journalisten en onderzoekers krijgen er binnenkort toegang toe. Hoe dit precies werkt en - niet onbelangrijk - hoe accuraat het is, is nog niet duidelijk. Afgelopen zomer moest het bedrijf nog een herkenningstool offline halen omdat deze te vaak fouten maakt.

Het bedrijf erkent daarnaast dat het nog niet goed weet hoe "effectief" zijn tools zijn in het overtuigen van mensen. "Totdat we meer weten, staan we het bouwen van apps voor politieke campagnes en lobbyen niet toe."

De Italiaanse politiek is al dagenlang in de ban van een reportage van publieke omroep RAI, waarin de onderminister van Cultuur van Italië wordt beschuldigd van het bezitten en laten bewerken van een gestolen schilderij uit de 17de eeuw. Ook zou hij een ander kunstwerk illegaal hebben geëxporteerd. Hij ontkent dat hij iets fout heeft gedaan.

Vittorio Sgarbi is de naam van de 71-jarige onderminister, kunstcriticus en tv-persoonlijkheid. Regelmatig haalt hij de media vanwege zijn korte lontje en grove taalgebruik, maar dit keer zijn de berichten serieuzer, nu er in twee zaken onderzoeken naar hem lopen.

De eerste zaak kwam aan het licht in het RAI-onderzoeksprogramma Report en draait om het schilderij La cattura di San Pietro (De gevangenneming van Sint-Pieter) van Rutilio Manetti. Dat werd in 2013 gestolen uit een kasteel in de noordelijke regio Piemonte. Het werk is na de uitzending vorige week gevonden bij Sgarbi en is door agenten in beslag genomen.

Sgarbi wordt ervan beschuldigd opdracht te hebben gegeven om het schilderij te bewerken: er is na de diefstal een kaars in de linkerbovenhoek toegevoegd, vermoedelijk om de herkomst ervan te verhullen. Zelf spreekt de onderminister dat tegen: hij zegt dat hij het kunstwerk, met kaars, ruim twintig jaar geleden had gevonden toen hij een villa restaureerde die zijn moeder had gekocht. Hij beweert dat het bij hem aangetroffen schilderij in de villa het origineel is en dat het 'kaarsloze' werk dat in 2013 als gestolen werd opgegeven een kopie is.

In de reportage zegt de eigenaar van het kasteel in Piemonte dat het canvas in 2013 uit het frame was gesneden. Enige tijd daarvoor zou een vriend van Sgarbi het kasteel hebben bezocht en hebben gezegd dat hij het werk wilde kopen.

In Report komt ook aan het licht dat een andere vriend van de onderminister het beschadigde schilderij naar een restaurateur had gebracht. Het gat in de omlijsting had dezelfde vorm als het stuk canvas dat in 2013 uit het frame werd gesneden. Toen het werk in 2021 door Sgarbi werd aangeboden bij een tentoonstelling, was er een kaars op te zien.

Enkele dagen na de uitzending kwam er een nieuwe beschuldiging: Sgarbi zou een schilderij van de Franse kunstenaar Valentin de Boulogne illegaal hebben geëxporteerd. Het kunstwerk met een waarde van 5 miljoen euro is in Monte Carlo in beslag genomen. Sgarbi zegt dat het gaat om een kopie en dat het niet van hem was. "Ik heb niets te vrezen", zegt Sgarbi in een reactie. "Ik zal mezelf op elke mogelijke manier verdedigen."

Nieuwe rel

Het is de tweede keer in korte tijd dat een functionaris van de regering van premier Meloni in verlegenheid wordt gebracht. Begin deze maand besloot ze een politicus van haar radicaal-rechtse partij Fratelli d'Italia op non-actief te zetten.

Hij had een pistool meegenomen naar een nieuwjaarsfeestje, dat per ongeluk afging en iemand verwondde. De politicus ontkende het wapen te hebben afgevuurd, maar weigerde de kruitresten te laten testen. Lokale aanklagers doen onderzoek naar deze zaak.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft creditcardbedrijf ICS een boete van 150.000 euro gegeven. Het bedrijf gebruikte veel persoonlijke gegevens zonder eerst een verplichte privacycontrole te doen. Daarmee overtrad ICS de privacywet, zegt de AP.

ICS verzorgt de uitgifte, administratie en controle van creditcards. Onder meer Bunq, ABN Amro en American Express maken gebruik van de diensten van het bedrijf.

In 2019 begon ICS met het digitaal controleren van ongeveer 1,5 miljoen klanten in Nederland. Daarbij gebruikten ze gevoelige informatie, zoals naam, adres, telefoonnummer en e-mail, en vroegen ze klanten om foto's van zichzelf te maken en op te sturen via mobiele telefoons of webcams. ICS gebruikte deze foto's om ze te vergelijken met kopieën van identiteitsbewijzen.

Heel voorzichtig

Financiële instellingen, zoals ICS, moeten wettelijk de identiteit van klanten vaststellen, maar ze moeten ook heel voorzichtig zijn met de informatie die ze gebruiken. Doordat ICS geen extra privacywaarborg inbouwde, schond het bedrijf volgens de AP zijn zorgvuldigheidsplicht.

'Organisaties zijn niet voor niets wettelijk verplicht om van tevoren al te kijken welke risico's er zijn. Als een kopie van een paspoort in verkeerde handen valt, kan men slachtoffer worden van identiteitsfraude", zegt Katja Mur, bestuurslid van de AP.

Het AP kan boetes opleggen tussen de 120.000 en 500.000 euro. Omdat het hierbij om nalatigheid ging, en niet om opzet, is de boete voor ICS relatief mild.

ICS zegt in een reactie tegen de NOS dat het niet in beroep gaat tegen de sanctie. ICS erkent dat het steken heeft laten vallen, maar voegt eraan toe dat de zaak sindsdien is aangescherpt. "In 2021 is die risicoanalyse alsnog uitgevoerd en er zijn geen veiligheidsrisico's naar boven gekomen", zegt een woordvoerder.

In Weiteveen, een dorp in Drenthe bij de grens met Duitsland, is een man aangehouden vanwege de dood van twee mensen. De slachtoffers werden door de politie gevonden in een auto en bij een woning.

Rond 08.45 uur kreeg de politie een melding van een geweldsincident aan de Bargerweg waarbij meerdere mensen gewond zouden zijn geraakt. Bij het incident is geschoten, stelden agenten ter plaatse vast. De verdachte is een man van 50 uit Klazienaveen.

De aanhouding van de verdachte is op deze beelden te zien:

Op sociale media circuleren ook niet-geverifieerde beelden, waarop de vermoedelijke verdachte te zien zou zijn. Ze zouden zijn gemaakt rond het incident. In het fragment lijkt hij zijn daad te bekennen en zegt de vermoedelijke verdachte dat hij een jaar lang bedreigd is en opkwam voor zijn gezin. Een verslaggever van RTV Drenthe hoort van dorpsbewoners dat de verdachte en de slachtoffers elkaar kennen vanwege de verkoop van een woning.

Een makelaar die naar eigen zeggen bemiddelde bij de verkoop van het ouderlijk huis van de verdachte meldt aan AD dat er een conflict was tussen de verdachte en de slachtoffers over de verkoop. De kopers zouden volgens de makelaar niet tevreden zijn geweest over het onderhoud van de woning.

Ook circuleren er beelden van de vermoedelijke vrouw van de verdachte die zegt dat haar man "helemaal is doorgedraaid". Ook zij spreekt over een conflict over de woning. Volgens haar hebben de slachtoffers haar en haar partner het leven zuur gemaakt; ze zouden onder meer zijn bedreigd.

De politie wil nog niets zeggen over de beelden, maar zegt wel de relatie tussen de beelden en het incident te onderzoeken. Over het verhaal van de makelaar zegt de politie ook niets. Daarnaast wil de politie nog niets melden over de identiteit en de toedracht van de dood van de slachtoffers.

De forensische opsporingsdienst doet onderzoek. De verdachte wordt verhoord. Burgemeester Eric van Oosterhout van Emmen, waaronder Weiteveen valt, zegt de dodelijke slachtoffers te betreuren. "Ik begrijp de emoties die loskomen naar aanleiding van dit vreselijke voorval", schrijft hij op X. Zijn medeleven gaat uit naar de nabestaanden, voegt hij daaraan toe.

Bijna 7000 mensen maken kans om de nieuwe stem van het NOS-radioprogramma Met het Oog op Morgen te worden. Begin deze maand werd bekend dat Hans Hogendoorn stopt als stem, nadat hij 48 jaar lang in elke uitzending te horen was geweest. Hij tekende voor de iconische introducties met de vorm "buiten is het 2 graden, binnen zit...' gevolgd door de naam van een van de wisselende presentatoren.

De redactie van het radioprogramma riep een tool in het leven waarmee iedereen met de ambitie om Hogendoorn op te volgen de afgelopen tijd een tekst kon insturen. Binnen een week waren er al 5000 inzendingen. Wegens het succes werd de deadline met anderhalve week vervroegd, tot afgelopen zondag. De teller liep dus uiteindelijk nog op tot bijna 7000.

"Het overgrote deel van de inzenders is heel serieus," zegt jurylid en NOS-radiopresentator Fleur Wallenburg. "Het is fantastisch om te merken dat mensen zo serieus een poging wagen." Volgens Wallenburg kan de jury kiezen uit een divers aanbod van stemmen: "Man, vrouw, jong, oud, accent en geen accent. Wat ik ook erg leuk vind, is dat er veel mensen hebben meegedaan die nooit eerder iets met hun stem hebben gedaan."

De jury, waarin behalve Wallenburg ook presentator Rob Trip, plaatsvervangend hoofdredacteur Bart Leferink van NOS Nieuws en Fernando Halman van Zapp en FunX zitten, is nadrukkelijk niet op zoek naar een kopie van Hans Hogendoorn. "Hans is onvervangbaar, zijn geluid was in wezen dat van de aloude dorpsomroeper, dat vind je niet meer," zei juryvoorzitter Trip bij de lancering van de 'wedstrijd'.

Dat zal ongetwijfeld even wennen zijn. "Wij moeten als Oog-luisteraars straks met zijn allen sowieso een hobbel over moeten en eraan wennen dat het niet meer de stem is van Hans", aldus Wallenburg. "Maar ik heb al flink wat inzendingen gehoord en we gaan zeker weten een nieuwe geschikte stem vinden."

Gute Nacht, Freunde

Volgens jurylid Halman "moet de nieuwe stem vooral emotie en beleving uitstralen die passen bij het nieuwsprogramma Met het Oog op Morgen." Waar dat hem in zit laat zich moeilijk vatten in woorden, legt Wallenburg uit. Daarom is er ook geen profiel geschetst waaraan de stem moet voldoen. "Het is iets dat je moet horen. Ik denk echt dat als het de stem is, dat we dat dan meteen weten."

Waar de stem ook bij moet passen is het liedje Gute Nacht, Freunde, waar elke uitzending mee begint en waaromheen de aankondiging wordt ingesproken. Dat liedje blijft, ook met de nieuwe stem, belooft Wallenburg. "Een nieuwe stem vonden we wel even genoeg verandering voor in een keer."

De komende tijd gaat een klein team, inclusief Wallenburg, naar de 7000 stemmen luisteren en een voorselectie maken. De longlist wordt dan voorgelegd aan de jury. Wallenburg: "Dat is nog wel spannend, want soms kan je een stem heel mooi vinden en een ander niet. Een stem kiezen is ook een smaakkwestie, dus we gaan dat zo professioneel mogelijk benaderen."

De winnaar wordt op 10 februari bekendgemaakt in een speciale uitzending van Met het Oog op Morgen.

De papegaai is volgens kenners 'iconisch' voor Aruba, maar toch vloog de geelvleugelamazone, ook wel Lora genoemd, al meer dan 75 jaar niet op het eiland. Met een herintroductieplan brengen de natuurorganisatie Fundacion Parke Nacional Aruba en het Nederlandse vogelpark Avifauna daar nu verandering in. De eerste negen dieren zijn vorige week met succes uitgezet.

Naar verwachting worden zestien soortgenoten later deze maand uitgezet in Parke Nacional Arikok. De natuurorganisatie hoopt dat op deze manier een zelfvoorzienende wilde populatie zich op het eiland vestigt.

De kleurrijke groengele vogel is een "echt typische Caribische soort" en "iconisch voor het eiland", zegt Roelant Jonker, bioloog en papegaaideskundige. Hij bestudeerde de vogels onlangs zes weken op een ander Caribisch eiland, Bonaire. Daar hebben de dieren wel standgehouden. "Het is een speels en levendig dier en een kleurrijke vertegenwoordiging voor de natuur van de Cariben." De overheid van Aruba zegt dat het dier altijd een "belangrijke plaats heeft gehad in het ecologische en culturele erfgoed".

De 25 dieren die nu worden uitgezet op Aruba zijn in 2022 onderschept toen ze over zee gesmokkeld werden. 75 jaar eerder, in 1947, deden onder meer smokkel, stroperij en ontbossing het dier de das om. "Na de oorlog nam door het toenemende vliegverkeer de smokkel in de dieren toe", zegt de bioloog. Daarnaast werden er veel bossen gekapt, waardoor het dier in een steeds kleiner gebied moest leven.

Niet gewend in het wild

Of de Lora het uiteindelijk gaat redden is nog spannend, zegt Jonker. Er zijn sowieso nog "wat harde noten om te kraken", denkt hij.

De grootste vijand van de vogel is de boa constrictor. "Het gaat op Aruba bijvoorbeeld heel slecht met de parkiet door die wurgslang. Die vogels worden in groten getale opgegeten en zijn nu een zeldzaamheid aan het worden." Een voordeel is weer dat de geelvleugelamazones zijn uitgezet in een natuurgebied, en de slang zich vooral in steden bevindt. En de boa's worden uit de natuurparken verwijderd.

Nu de eerste dieren zijn uitgezet is het in de eerste periode belangrijk dat ze worden bijgevoerd. "Deze vogels zijn het niet gewend om in het wild te leven, het zijn jonge dieren die nog nooit buiten zijn geweest."

De komende jaren worden steeds meer dieren uitgezet, totdat de dieren oud genoeg zijn om zich te kunnen voortplanten en er sprake is van een zelfstandige generatie. Dat kan nog wel tientallen jaren duren.

De administratie van de in 2004 opgeheven zaaddonorbank van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) was zeer gebrekkig. Van 80 van de 1141 geregistreerde nakomelingen kan niet worden nagegaan wie de donor is, doordat de registratiegegevens ontbreken. Dat blijkt uit intern onderzoek van het ziekenhuis.

Uit het onderzoek blijkt ook dat het zaad van negen donoren veel vaker is gebruikt dan het maximum van 25 keer dat volgens de richtlijn is toegestaan. Deze negen donoren hebben ruim 400 kinderen verwekt, aldus Martin Schalij, lid van de raad van bestuur. Met zaad van één donor zijn bijna 90 kinderen verwekt. "Dat vinden we een heel zorgelijk getal."

Het ziekenhuis roept moeders en nakomelingen, die gerelateerd zijn aan de zaaddonorbank, op zich te melden.

De regel dat spermadonoren in Nederland maximaal 25 kinderen mogen verwekken, verdeeld over twaalf vrouwen, werd in 1992 van kracht. Zo moeten incest en inteelt worden voorkomen. Als halfbroers en halfzussen samen kinderen krijgen, bestaat een groter risico op erfelijke afwijkingen.

"En die kans is zeker niet nul", zegt Schalij. De vrouwen die destijds gebruikmaakten van de zaaddonorbank kwamen bijna allemaal uit het westen van het land, in de postcodegebieden 2000 tot en met 3000. Daardoor zijn de nakomelingen geografisch onvoldoende gespreid en is er een reëel risico dat halfzussen en halfbroers een relatie met elkaar beginnen.

De casus van het LUMC, dat nog het AZL heette toen de zaaddonorbank in 1977 van start ging, is geen incident. De laatste jaren komen steeds meer voorbeelden naar buiten van andere klinieken waarbij de administratie eveneens een rommeltje was. Ook waren er artsen die hun eigen sperma gebruikten als donorzaad, zonder dat vrouwen of stellen daarvan wisten.

Beerput

Jan Karbaat is een van de meest beruchte. Van hem lopen voor zover bekend ongeveer 80 donorkinderen rond van wie hij de biologische vader is.

Een recenter geval is de gynaecoloog Jan Wildschut. Hij heeft zeker 60 donorkinderen met zijn eigen sperma verwekt in het Sophia Ziekenhuis in Zwolle. Wildschut was een van de grondleggers van de zaaddonorbank van het LUMC. Hij zou echter zijn vertrokken voordat de donorbank in 1977 operationeel werd.

Volgens Schalij is er geen aanwijzing gevonden dat Wildschut ook in Leiden zijn eigen sperma heeft gebruikt. Dat wordt bevestigd door een groep donorkinderen van Wildschut die zelf onderzoek heeft laten doen.

Schoon schip maken

Schalij roept alle andere klinieken op om gezamenlijk een onderzoek in te stellen zoals het LUMC heeft gedaan. "Het kan zijn dat alle andere spermabanken alles tot in detail op orde hadden, maar het zou mij niet verbazen als er nog meer vragen komen. Het lijkt mij goed om in één keer schoon schip te maken."

Ties van der Meer van de Stichting Donorkind moedigt zo'n onderzoek aan. "Wat we tot nu toe zien is het topje van de ijsberg. Wij weten dat bij veel andere ziekenhuizen dossiers en archieven ook niet op orde zijn."

Familiegeheim

Bij Fiom, het expertisecentrum op het gebied van verwantschapsvragen, is de verwachting dat dit nieuws enige onrust zal veroorzaken, bij donorkinderen en donoren, maar ook bij ouders. "Vaak weten kinderen niet dat ze zijn verwekt met donorzaad, dit is een groot familiegeheim", zegt Janneke Maas, specialist op het gebied van donorconceptie bij Fiom. "Het is belangrijk dat ouders open zijn tegen hun kinderen, ook als dat dertigers of veertigers zijn "

Zowel Fiom als de Stichting Donorkind helpt ouders en donorkinderen om zo'n gesprek te voeren. Ook leren ze mensen hoe ze kunnen omgaan met nieuws dat ze bijvoorbeeld tientallen halfzussen en halfbroers hebben. "We hebben een heel netwerk aan ervaringsdeskundigen die ook een professioneel hulpverlener zijn", zegt Van der Meer. "Wij staan altijd klaar voor zowel ouders, donorkinderen als donoren."

Ook ver buiten de regio Dordrecht leggen hobbykippen eieren met te hoge concentraties PFAS, een giftige stof die wordt gebruikt in de industrie. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS.

Vorige maand constateerde het RIVM dat eieren die rond het bedrijf Chemours in Dordrecht werden verzameld, sterk verhoogde PFAS-waardes bevatten. Tegelijk werd vastgesteld dat een deel van de PFAS die gevonden werd van een ander type was dan Chemours uitstootte. De herkomst is niet vastgesteld.

De NOS heeft nu eieren van twaalf hobbykippenhouders ver buiten de regio Dordrecht laten onderzoeken. Op zes van de twaalf locaties is PFAS in de eieren aangetroffen, op drie daarvan (één in de provincie Utrecht, één in Friesland en één in Limburg) waren de concentraties hoger dan de EU verantwoord acht.

Deze PFAS bleek niet afkomstig van Chemours in Dordrecht. Wat wél de bron was, is niet duidelijk.

Niet in supermarkteieren

Het gaat specifiek om eieren van kippen uit eigen tuin. In supermarkteieren zijn tot nu toe geen te hoge PFAS-waardes aangetroffen. Toch noemen drie door de NOS geraadpleegde wetenschappers de verhoogde PFAS-waardes in hobbykip-eieren een belangrijke indicatie dat de verspreiding in Nederland van PFAS een groot probleem is. Het gaat om universitair docent Chiel Jonker (UU) en de emeritus hoogleraren Jacob de Boer (VU) en Martin van den Berg (UU).

De wetenschappers adviseren om voorlopig niet te veel eieren te eten van eigen kippen. Zeker kinderen zouden het eten van die eieren moeten beperken. Het RIVM zou verder zo snel mogelijk in het hele land moeten onderzoeken of er PFAS in eieren zit van kippen die veel buiten komen, zeggen de deskundigen.

Het RIVM laat weten dat het niet alleen over zo'n beslissing gaat. Een woordvoerder zegt dat er met alle betrokken partijen wordt overlegd of zo'n onderzoek er moet komen. Het instituut raadt het eten van eieren van hobbykippen ook nog niet direct af. Daarvoor zou de steekproef van de NOS te klein zijn.

Net voor kerst raadden het RIVM en de GGD mensen in de regio Dordrecht al af om nog eieren van eigen kippen te eten. Tests hadden uitgewezen dat in veel van die eieren te hoge concentraties PFAS zitten. Afgelopen zomer had NRC al soortgelijke conclusies getrokken na eigen onderzoek.

Het onderzoek werd toen beperkt tot de regio Dordrecht, omdat Chemours daar jarenlang veel PFAS uitstootte en loosde. Een deel van de PFAS die in de regio Dordrecht werd gevonden was van een ander type dan Chemours uitstootte. Waar die PFAS vandaan kwam, is onbekend. Dat riep de vraag op: als in de regio Dordrecht PFAS-types worden gevonden waarvan de herkomst niet kan worden vastgesteld, waarom zou dat dan elders in Nederland anders zijn?

In deze video zie je hoe we te werk zijn gegaan, en met welke vragen kippenhouders zitten:

Van de eieren die de NOS de afgelopen weken liet testen, werd de hoogste concentratie PFAS gevonden in Maartensdijk, tussen Utrecht en Hilversum. Daar zat drie keer meer PFOS (een vorm van PFAS) in de eieren dan volgens de EU is toegestaan. Door één zo'n ei te eten, krijg je 150 nanogram PFOS binnen. Een volwassen mens van 70 kilo zou niet meer dan 300 nanogram PFOS per week binnen moeten krijgen. Met twee eieren zit je al aan die grens, terwijl PFAS ook wordt verspreid via anderen bronnen zoals kraanwater, verpakkingen en vis.

Voor kinderen ligt de maximaal veilige PFAS-inname nog veel lager, zeggen deskundigen. Als kleine kinderen een half eitje per week eten van de geteste eieren uit Maartensdijk, zitten zij al aan het maximum. "Te veel PFAS kan het immuunsysteem van kinderen aantasten," zegt toxicoloog Martin van den Berg. "Daardoor wordt de verdediging verminderd die je opbouwt met vaccins tegen bepaalde kinderziektes. Dat zijn vaccins die bedoeld zijn voor kinderziektes met een serieus risico."

Ook op twee van de andere locaties waar de NOS eieren ophaalde, waren de concentraties PFAS hoger dan het Europese aangeraden maximum. Op nog drie locaties werd wel PFAS aangetroffen, maar het gehalte bleef onder de Europese grens. Op zes van de twaalf locaties werd de aanwezigheid van PFAS niet aangetoond.

Eieren uit de winkel kunnen wel veilig worden gegeten. Die worden steekproefsgewijs onderzocht op PFAS door onder meer de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Vorig jaar werd bij 41 geselecteerde doosjes geen verhoogde PFAS-waarde gevonden. Zo'n acht van die doosjes waren van kippen die buiten lopen. Ook in 28 doosjes uit de regio Dordrecht werd de EU-norm niet overschreden.

Ook branche-organisatie Avined deed in 2023 onderzoek naar PFAS in eieren. In 90 doosjes werden geen verhoogde PFAS-waardes gevonden. De NOS testte zelf afgelopen week zes doosjes eieren uit de winkel. Daarin werd geen PFAS aangetroffen.

De grote vraag blijft hoe de PFAS in de eieren van hobbyboeren is gekomen. Er zijn verschillende mogelijkheden. Volgens emeritus hoogleraren Van den Berg en De Boer is de kans het grootst dat de PFAS zich via de lucht heeft verspreid. Chiel Jonker denkt dat de kippen de PFAS eerder via hun voer binnenkrijgen. "Maar er zijn aanvullende metingen nodig om dit verder uit te zoeken", zegt Jonker.

Dat hoge PFAS-concentraties juist in eieren worden gevonden, is geen toeval. PFAS-verbindingen hechten zich aan eiwitten en stapelen zich dus in eieren op.

Het winterse weer leidt op diverse plekken in het land tot problemen. Op de weg is het verraderlijk glad, het treinverkeer ondervond een groot deel van de ochtend op meerdere trajecten hinder en op luchthaven Schiphol zijn tientallen vluchten geannuleerd.

Op veel plekken in het land is vannacht enkele centimeters sneeuw gevallen. Het KNMI zegt dat weggebruikers extra alert moeten zijn, vanwege de sneeuwbuien. Net als gisteren geldt code geel.

In het openbaar vervoer moest de hele ochtend rekening worden gehouden worden met vertragingen, onder meer vanwege een aantal wisselstoringen. Rond Leiden, Schiphol en Amsterdam reden hierdoor minder intercity's.

Ook bij Hilversum en Amersfoort reden vanochtend enige tijd veel minder treinen. Tussen Arnhem Velperpoort en Zevenaar was er een overwegstoring.

Het Amsterdamse vervoersbedrijf GVB meldt vertragingen door de weersomstandigheden. De RET in Rotterdam waarschuwt reizigers voor gladde perrons, haltes en voertuigen.

Vliegverkeer

Op Schiphol zijn tientallen vluchten geannuleerd. Ook hebben zeker 100 vluchten vertraging opgelopen.

Een woordvoerder van de luchthaven zegt dat de vertraagde vluchten voor de rest van de dag effect hebben op geplande vluchten. Mensen die morgen een vlucht hebben, wordt geadviseerd de vluchtinformatie in de gaten te houden.

Ongelukken

Op de weg zijn op meerdere plekken ongelukken gebeurd door de gladheid. In Valkenswaard reed een vrachtwagen van een brug. De chauffeur raakte niet gewond. In Bleskensgraaf reed een 19-jarige man een Porsche de sloot in door gladheid, en 11 kilometer verderop reed een andere auto ook de sloot in, meldt Rijnmond.

Dit zijn beelden van de vrachtwagen die van het viaduct reed:

Volgens Rijkswaterstaat valt het aantal ongelukken op de snelweg nog mee. "De ochtendspits is wel een stuk eerder begonnen", zegt een woordvoerder. De files duren ook langer, en nemen langzaam maar zeker af. Rond 10.15 uur stond er nog zo'n 120 kilometer file, na een piek van ruim 900 kilometer rond 08.00 uur.

Goedemorgen! Vandaag gaat het debat in de Eerste Kamer over de spreidingswet door. En in Groot-Brittannië wordt in het Lagerhuis gedebatteerd over de migratieplannen van de regering-Sunak.

Eerst het weer:

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Donald Trump heeft de Republikeinse voorverkiezingen in de Amerikaanse staat Iowa gewonnen, met waarschijnlijk zo'n 51 procent van de stemmen. Ron DeSantis werd tweede, met ongeveer 21 procent. Bij de voorverkiezingen wordt uitgemaakt welke kandidaten van de Democraten en de Republikeinen het tegen elkaar zullen opnemen bij de presidentsverkiezingen in november. De voorverkiezingen voor de Republikeinen beginnen traditioneel in Iowa.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Al sinds 1997 is de Elfstedentocht niet meer verreden. Maar toch is er weer nieuws over de 'tocht der tochten': er zijn nieuwe beelden opgedoken van eerdere edities. Ze komen uit het Fries Film en Audio Archief en laten de tocht zien in Sneek in 1929, 1940, 1954, 1985 en 1997.

Fijne dag!