Aggregator

Aan de beelden zal het niet liggen: met militaire eer is de Poolse president Nawrocki vandaag in Berlijn onthaald onder begeleiding van fotografen, zoals gebruikelijk. Ongebruikelijk is dat journalisten vandaag niet de mogelijkheid kregen om kritische vragen te stellen. En dat terwijl het onderwerp van hun gesprek daar wel om vroeg.

Want historicus Nawrocki heeft al aangekondigd wat hij in Berlijn wil komen halen: 1,3 biljoen euro aan herstelbetalingen voor de schade die Polen heeft geleden door nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. Die eis is niet nieuw en al eerder van Duitse zijde afgewezen, maar dat de Poolse president daar nu opnieuw aandacht voor vraagt komt op een gevoelig moment.

Niet voor niets stapte Friedrich Merz op zijn eerste dag als bondskanselier in mei in het vliegtuig naar Parijs én Warschau. Hij wil investeren in de relatie met Frankrijk en Polen, de twee andere militairen grootmachten binnen de EU. Vanwege de onzekere steun van de VS is Europa voor haar verdediging meer op zichzelf aangewezen en is het belang van die samenwerking toegenomen.

Moeizame relatie

Met de pro-Europese Donald Tusk als premier is het voor Duitsland ook makkelijker om de banden aan te halen dan toen Polen nog door de rechts-conservatieve PiS-regering werd geleid. Maar de pas gekozen president Nawrocki, die verbonden is aan PiS, zit in de weg. Al in de verkiezingscampagne scoorde hij met aanvallen op Tusk dat hij teveel naar de pijpen van het "imperialistische Duitsland" zou dansen. Verwijten die goed aankomen bij nationalistische Polen.

Op zijn eerste dag zou Nawrocki direct de EU-vlag uit het presidentieel kantoor hebben laten weghalen. En ook al heeft hij vooral een representatieve functie, met zijn vetorecht heeft hij al militaire steun die de Poolse regering aan Oekraïne wil leveren geblokkeerd.

Dat hij nu ook de herstelbetalingen weer op tafel legt, zorgt voor ergernis in Duitsland. Hier zien ze de eis vooral als populistische zet uit de Poolse nationalistische hoek. Het vaste standpunt van Duitse regeringen is dat de zaak is afgedaan na internationale afspraken in de jaren 50 en 90, ook al is dat standpunt onder historici niet onomstreden. De Duitse president Steinmeier herhaalde dat vandaag in een post op X.

Irritaties zijn er ook omgekeerd. De vorige Duitse regering voerde al controles in aan Poolse grenzen en stuurde migranten zonder de juiste papieren terug, tenzij zij asiel aanvroegen. De regering van Merz voerde dat verder op en draagt de grenspolitie op om ook asielzoekers aan de Duits-Poolse grens terug te sturen.

Uit de hoek van PiS komt al maanden het verwijt dat Duitsland Polen overspoelt met teruggewezen migranten. Dat zorgt niet alleen voor verontwaardiging omdat de partij minder migranten wil, maar ook omdat Polen ook voor Duitsland de buitengrenzen van de EU bewaakt.

Hoe belangrijk een goede samenwerking tussen de twee landen is, werd afgelopen week weer duidelijk toen Russische aanvalsdrones het Poolse (en daarmee NAVO-) luchtruim binnendrongen en uit voorzorg uit de lucht werden geschoten. Ook Duitse Patriot-luchtafweersystemen hielpen daarbij.

Gezamenlijke verdediging prioriteit

Waar het voor de Polen al snel vaststond dat dit een opzettelijke actie van de Russische president Poetin was, bleef de VS als belangrijkste NAVO-partner terughoudend. De Amerikaanse president Trump deed het af als een mogelijke vergissing.

Onder andere de Duitse regering breidde de luchtsteun direct uit. In Rostock zijn voortaan niet twee, maar vier gevechtsvliegtuigen gestationeerd die het Poolse luchtruim kunnen verdedigen. Bovendien wordt de steun, die eigenlijk deze maand zou aflopen, tot het einde van het jaar verlengd.

Dat is ook de boodschap waar Merz vandaag de nadruk op wil leggen. Bij gebrek aan persconferenties was het een woordvoerder van de bondskanselier die na de gesprekken met Nawrocki met een verklaring kwam. De gezamenlijke verdediging van de NAVO-oostflank heeft "de hoogste prioriteit", stelde hij. Over herstelbetalingen staat in de verklaring niets.

For most people, experimentation with film photography comes in the form of the 35 mm format. Its ubiquity in snapshot photography means cameras are readily available at all levels, and …read more

De rituelen waren hetzelfde: de rijtoer met koetsen, de koning die de Troonrede voorleest, de balkonscène, de minister in jacquet die een koffertje komt brengen naar de Tweede Kamer. Maar anders dan normaal zaten in dat koffertje, en in die Troonrede, nauwelijks ideeën voor de toekomst. Die worden gelaten aan de politici die er na de verkiezingen over gaan.

De terughoudendheid is niet verwonderlijk. Het kabinet is nogal demissionair, gesteund door nog slechts de 32 Kamerzetels van BBB en VVD. En over zes weken zijn de Tweede Kamerverkiezingen al. Wat minister Heinen van Financiën vandaag presenteerde was een sluitende begroting - want die heeft het land wel nodig - en dat was het. "Onze uitgangspositie is goed", gaf Heinen nog mee. "De economie groeit, de koopkracht stijgt, de staatsschuld is laag."

Polsstok van het regeringsbeleid

De Troonrede, waarin het nieuwe beleid altijd wordt aangekondigd, was kort (een derde minder woorden dan vorig jaar). Maar het kabinet had via koning Willem-Alexander wel één duidelijke boodschap: reik elkaar nou de hand. Dat geldt voor burgers die tegenover elkaar staan, maar ook voor de politiek. "Om tot oplossingen te komen voor problemen die leven in de samenleving."

De tijd die dit kabinet-Schoof nog rest, moet de Kamer daarbij helpen, was de dringende oproep aan het begin van de Troonrede. "De polsstok van het regeringsbeleid reikt niet verder dan u toestaat", zei Willem-Alexander namens de demissionair premier tegen de Eerste en Tweede Kamerleden in de zaal. Maar echt grote sprongen gaat de ploeg van Schoof de komende tijd niet meer maken.

Wie de grote problemen wel gaat aanpakken, en vooral hoe dan, daar gaan de partijen het morgen en overmorgen over hebben in de Algemene Politieke Beschouwingen (APB). Doorgaans worden in dat tweedaagse debat dat volgt op Prinsjesdag de kabinetsplannen de hemel in geprezen/met de grond gelijk gemaakt. Dat zal dit keer anders zijn.

Zo zag Prinsjesdag 2025 eruit:

Twee jaar geleden waren de omstandigheden vergelijkbaar met nu: er was een demissionair kabinet (Rutte IV) en er zaten verkiezingen aan te komen. Toen deed de oppositie in de Tweede Kamer in de APB een serieuze poging de begroting flink te verbouwen. Dat bleek vervolgens overigens toch wat ingewikkelder te liggen, want plannen van de oppositie bleken te moeilijk of te duur.

Dit keer sturen partijen niet echt aan op zo'n verbouwing van de begroting, kleine plussen en minnen daargelaten. Voor zo'n verbouwing moet je samen optrekkken, maar daarvoor zijn de verhoudingen tussen de partijen nu niet goed genoeg. Te horen is dat ze elkaar niet veel hebben opgezocht in aanloop naar Prinsjesdag.

Verschil met twee jaar geleden is ook dat de verkiezingen een stukje dichter op de APB liggen. Daarmee wordt het woensdag en donderdag vooral een verkiezingsdebat. "Het is de aftrap van de campagne", klinkt het.

Wie zoekt wie op?

Het debat zal een interessant inkijkje bieden in de aanstaande verkiezingscampagne. Wie zoekt wie op om mee te debatteren? Welke thema's worden aangesneden door welke partijen? En welke problemen komen helemaal niet aan bod? Is migratie nog een groot thema? Welke partij eist het (voor de kiezers belangrijke) onderwerp wonen op?

Ook zal snel zichtbaar worden of er, de koning indachtig, al handreikingen worden gedaan. Het zou de gemiddelde kiezer verbazen, maar sommige partijen hebben daar wel oren naar. "Laten we kijken wat we nu al kunnen regelen en niet wachten op een kabinetsformatie", zei bijvoorbeeld D66-voorman Jetten. VVD-leider Yesilgöz zei vooral te hopen dat de Haagse politiek de komende dagen laat zien dat Nederland te besturen is.

Maar er zijn ook partijen die er vooral een stevig debat van willen maken om verschillen duidelijk te maken. "Het moet wel ergens over gaan", zei Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren bijvoorbeeld. PVV-leider Wilders was ook niet enthousiast over het tegengaan van polarisatie. "Het politieke midden van compromissen zorgt dat er niks verandert in Nederland", stelde hij.

Mogelijk zet Wilders daarmee morgen de toon in het debat, want hij komt als leider van de grootste oppositiepartij als eerste aan het woord. De beschouwingen beginnen om 10.15 uur en staan morgen tot laat in de avond op de agenda.

Zangeres, comédienne en actrice Joke Bruijs is op 73-jarige leeftijd overleden. Dat meldt haar management aan persbureau ANP. Bruijs was al langer ziek, ze leed aan de ziekte van Parkinson. De echtgenoot van Bruijs deelt middels een persbericht dat zij overleed in haar woonplaats Wassenaar.

"Als (jazz-)zangeres, actrice en presentatrice heeft zij jarenlang het Nederlandse publiek vermaakt", staat in het bericht. "Naast haar artistieke prestaties stond Joke bekend om haar warme persoonlijkheid, humor en betrokkenheid bij publiek en collega's. Ze laat een onuitwisbare indruk achter in de Nederlandse cultuurwereld."

Toen was geluk

Bruijs behield altijd een sterke band met haar ex-man Gerard Cox. Hij overleed zaterdag. De twee waren tien jaar getrouwd en speelden samen in de tv-komedie Toen was geluk heel gewoon. De serie was razend populair en was in de jaren 90 en 00 vijftien jaar op tv.

Een overzicht van de carrière van Joke Bruijs:

De comédienne werd in 1952 geboren in Rotterdam-Zuid in een muzikale familie. Op 13-jarige leeftijd trad zij toe tot de Rotterdamse popgroep The Spitfires, die zij twee jaar later weer verliet om aan de slag te gaan bij het Vara-dansorkest.

In de jaren die volgden timmerde Bruijs verder aan haar carrière als zangeres, actrice en comédienne. Ze stond veelvuldig in de theaters met onder meer cabaretvoorstellingen en musicals. Begin deze eeuw stond ze samen met André van Duin in het theater voor zijn shows.

In 2022 kondigde de Rotterdamse haar pensioen aan, omdat ze kampte met geheugenproblemen. "Professioneel heb ik geen wensen meer", zei ze destijds tegen De Telegraaf.

"Simpelweg omdat ik werkelijk alles waar ik ooit van droomde heb mogen doen. Ik kan met een trots gevoel terugkijken op behaalde successen. Natuurlijk speelt ook de diagnose een rol, maar het is wat het is. Ik kan er verder niet veel meer aan veranderen", aldus Bruijs.

Volop anekdotes

Een jaar later kreeg Bruijs ook de diagnose parkinson. Onlangs sprak goede vriend Richard Groenendijk in een interview met Linda over de gezondheid van Bruijs. Hij was zowel met haar als met haar ex-man Cox goed bevriend.

"Mensen denken soms dat ze dement is, maar dat is helemaal niet zo. Ze heeft parkinson, dat zit in haar spieren, dus ze wordt trager. Maar ze vertelt nog volop anekdotes, lacht en geniet van het leven." Het gesprek is vandaag gepubliceerd.

Bruijs heeft besloten haar lichaam ter beschikking te stellen aan de wetenschap. Er zal dus geen uitvaart zijn.

Jeugdbescherming Noord krijgt zijn certificaat weer terug. Dat betekent dat de organisatie die de jeugdzorg in Groningen en Drenthe verzorgt, weer voldoet aan alle wettelijke normen voor jeugdbescherming en reclassering.

Sinds eind vorig jaar werkte Jeugdbescherming Noord (JBN) met een overbruggingscertificaat, omdat er veel problemen waren gemeld bij de organisatie. De afgelopen maanden zijn er verbeteringen doorgevoerd.

Er zijn meer mensen aangenomen, het ziekteverzuim is teruggedrongen en het management is beter georganiseerd, "waardoor de werklast nu beter beheerst wordt", zegt directeur Sara van der Broek van het Keurmerkinstituut. Dat instituut verleent de certificaten en heeft de organisatie onderzocht in vijf audits, die de afgelopen zes maanden zijn uitgevoerd.

Toezicht blijft

In december vorig jaar trok het Keurmerkinstituut het certificaat van de jeugdinstelling in. Sinds die tijd gold een tijdelijk overbruggingscertificaat en moest de organisatie van alles verbeteren.

Het instituut is nu tevreden: "JBN heeft haar kwaliteitsmanagement goed in de greep", zegt Van der Broek. In een persbericht op de website staat: "De organisatie wil dit zelf niet laten verslappen en zet ook in op verdere verbeteringen. Ook daar houdt het Keurmerkinstituut toezicht op."

Van der Broek zegt dat ouders met zorgen "weer zullen merken dat JBN weer professioneel te werk gaat." Ook is er een verbeterplan op de website gepubliceerd, zegt zij.

Recente meldingen

Opvallend is wel dat het certificaat nu weer wordt toegekend, terwijl in augustus bij een meldpunt nog zo'n vijftig meldingen binnenkwamen van misstanden. De meldingen bij het meldpunt, dat werd opgezet door lokale politici, werden gedaan door ouders, pleegouders en (oud-)medewerkers.

"Ik heb geen vertrouwen meer in de organisatie, maar mijn kinderen zijn er wel aan overgeleverd", zei een moeder in haar melding.

Afgelopen juli nog werd de organisatie onder verscherpt toezicht geplaatst door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Het toezicht werd ingesteld voor zeven maanden op basis van eigen onderzoek door de inspectie in maart van dit jaar. Aan het einde van de periode beoordeelt de inspectie of de kwaliteit voldoende is verbeterd.

Wat is Jeugdbescherming Noord?

Als een minderjarige thuis niet veilig kan opgroeien of een misdrijf heeft gepleegd, kan een rechter een maatregel opleggen. De minderjarige moet dan verplicht hulp krijgen, van een jeugdbeschermingsorganisatie. Landelijk zijn er veertien van die organisaties.

Jeugdbescherming Noord is verantwoordelijk voor een groot deel van de gezinnen in de provincies Groningen en Drenthe. Jaarlijks komen er zo'n duizend terecht bij de organisatie.

Het Keurmerkinstituut erkent dat er nog steeds zorgen zijn. "Ouders, verzorgers en andere belanghebbenden hebben zorgen de laatste maanden veelvuldig met ons gedeeld. Wij begrijpen die zorgen en nemen de klachten serieus", zegt directeur Van der Broek.

Volgens Van der Broek worden oudere klachten alsnog zorgvuldig afgehandeld. Het nieuwe certificaat van het Keurmerkinstituut is geldig tot juni 2028.

In theory, all parts are ideal and do just exactly what they say on the box. In practice, everything has its limits, most components have non-ideal characteristics, and you can …read more

Spanje heeft dit jaar de heetste zomer gehad die ooit is gemeten. Het Zuid-Europese land werd geconfronteerd met hittegolven die samen meer dan een maand duurden en kampte met de meeste natuurbranden in dertig jaar tijd, zegt het Spaanse weeragentschap AEMET.

Spanje meet de temperaturen in het land sinds 1961. "Negen van de tien warmste Spaanse zomers hebben zich voorgedaan sinds het jaar 2000", zegt een AEMET-woordvoerder tegen persbureau Reuters. De hitte bereikte in augustus zijn climax, toen lokale temperaturen de 45 graden Celsius overschreden.

Wat is een Spaanse hittegolf?

In Spanje is de definitie van een hittegolf anders dan in Nederland. Een stuk complexer bovendien. De Spanjaarden spreken van een ola de calor als het op minstens 10 procent van de weerstations drie dagen achter elkaar uitzonderlijk warm is.

Uitzonderlijk warm houdt in dat de gemeten maximumtemperatuur behoort tot de 5 procent hoogste metingen op dat weerstation in de maanden juli en augustus gedurende de periode 1971 tot 2000. De definitie is dus relatief: er is geen exacte temperatuur vastgesteld die overschreden moet worden.

De Nederlandse definitie van een hittegolf is een stuk simpeler: het moet in De Bilt vijf dagen op rij minimaal 25 graden worden, waarvan drie dagen minimaal 30 graden. Die waarden zijn absoluut en veranderen niet door de jaren heen.

De gemiddelde temperatuur op het Spaanse vasteland was afgelopen zomer 24,1 graden, de nachten meegeteld. Dat is 0,1 graad warmer dan de vorige recordzomer, die van 2022. Volgens de AEMET-woordvoerder is de zomer van dit jaar een voorbode voor wat komen gaat.

Friesland, Groningen en Flevoland tezamen

De afgelopen jaren hebben meer landen te maken gehad met recordhitte. Ook het Verenigd Koninkrijk kampte met de warmste zomer ooit gemeten (sinds 1884). In Nederland hadden we ook een zeer warme zomer, volgens het KNMI de op drie na warmste zomer ooit.

De recordhittes, als gevolg van klimaatverandering, leiden geregeld tot natuurbranden. Verschillende landen in Zuid-Europa kregen daar mee te maken. Natuurbranden ontstaan door een combinatie van hoge temperaturen, aanhoudende droogte en een krachtige wind. De wind wakkert het vuur aan en versnelt de verspreiding ervan.

In de Europese Unie is een recordoppervlakte van 1 miljoen hectare aan land verwoest, meldt het Europees bosbrandagentschap EFFIS. Dat is een gebied ongeveer zo groot als Friesland, Groningen en Flevoland bij elkaar.

Het Openbaar Ministerie heeft twee weken geleden een 57-jarige man aangehouden voor het bezitten en maken van kinderporno. Hij werkte als conciërge op een basisschool in Zoetermeer. Vorige week is zijn voorlopige hechtenis met 90 dagen verlengd.

Op de school waar hij werkte, zou hij stiekem foto's en video's van kinderen hebben gemaakt, die gezien kunnen worden als pornografisch. In totaal zijn honderdduizenden afbeeldingen en video's bij de man in beslag genomen.

Hij wordt ook verdacht van ontucht met twee meisjes. Volgens het OM gaat het daarbij om "korte, oppervlakkige aanrakingen".

Teleguard

De verdachte kwam in beeld in een onderzoek door de Eenheid Landelijke Opsporing en Interventies. De man was actief op het platform Teleguard. Met die chatapp kun je anoniem contact hebben met anderen, zonder telefoonnummer. De dienst is Zwitsers en valt daardoor niet onder de regels van de Europese Unie.

Omdat al het beeldmateriaal bekeken moet worden, zal het onderzoek nog lange tijd in beslag nemen, verwacht het Openbaar Ministerie.

Israël heeft luchtaanvallen uitgevoerd op de Jemenitische havenstad Hodeida, aan de Rode Zee. Volgens Israël was de aanval gericht op militaire infrastructuur.

Een tv-station dat aan de Houthi's is gelieerd, meldt dat twaalf Israëlische raketten gericht waren op kades in de haven. Ook zouden er kades zijn geraakt die na eerdere Israëlische beschietingen juist waren gerepareerd. Hoeveel schade er is aangericht, is onduidelijk. Ook is niet bekend of er slachtoffers zijn gevallen.

Een woordvoerder van de rebellenbeweging zegt dat de luchtverdediging actief is. Daardoor zou een aanval dieper in Jemen zijn verijdeld.

Volgens het Israëlische leger werd de haven van Hodeida gebruikt voor het transport van wapens "die door het Iraanse regime worden geleverd om aanvallen op de staat Israël en zijn bondgenoten uit te voeren". De Houthi-woordvoerder spreekt van "Israëlische agressie gericht op Jemen".

In de Jemenitische hoofdstad Sanaa was vandaag een begrafenis van Houthi's die vorige week om het leven kwamen bij een Israëlische aanval. Veel van de slachtoffers waren journalisten verbonden aan de Houthi-rebellen.

Andersom ook aanvallen

De afgelopen dagen vielen de Houthi's ook weer schepen in de Rode Zee aan, uit solidariteit met de Palestijnen in de Gazastrook. De Israëlische minister van Defensie Katz zegt dat de Houthi's "een pijnlijke prijs zullen betalen voor elke poging om de staat Israël aan te vallen".

Twee maanden geleden kwamen bij een aanval van de Houthi's op een schip in de Rode Zee vier mensen om het leven. Elf mensen bleven na de aanval vermist.

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft nieuw bewijs gevonden in het onderzoek naar de moord op Tamara Wolvers uit Alphen aan den Rijn. Dat heeft geleid tot het verzoek om een man die eerder verdachte was, opnieuw te vervolgen. De Hoge Raad zal hierover binnenkort beslissen.

De 28-jarige Tamara Wolvers werd op 12 juli 2006 dood aangetroffen in haar ouderlijk huis. Ze was gewurgd en meerdere keren met een mes gestoken. Een aangetrouwde oom van het slachtoffer, de toen 37-jarige Jacob G., kwam al snel als verdachte in beeld, maar in 2008 werd hij door de rechtbank vrijgesproken.

Het OM ging tegen de uitspraak in hoger beroep en in cassatie, onder andere omdat er DNA-sporen van G. waren aangetroffen op de kamerjas van Wolvers. Het gerechtshof vond dat er onvoldoende bewijs was en ook de Hoge Raad besliste in 2012 dat de zaak niet opnieuw gedaan hoefde te worden.

Rechtszaak over

Daarmee werd de rechtszaak definitief gesloten, totdat in 2013 de zogeheten Wet herziening ten nadele werd aangenomen. Die wet bepaalt dat een vrijgesproken verdachte opnieuw vervolgd kan worden, als er nieuw bewijs is gevonden dat tot een andere uitkomst van de rechtszaak had kunnen leiden.

Het OM zegt nu tegen Omroep West dat er zo'n bewijsstuk is gevonden, maar wil nog niet zeggen wat het precies is. Een woordvoerder vertelt dat het eerst de uitspraak van de Hoge Raad over het herzieningsverzoek wil afwachten. De Hoge Raad bepaalt of het nieuwe bewijs sterk genoeg is om de zaak te heropenen.

Wanneer de Hoge Raad uitspraak doet, is niet bekend, maar het OM verwacht dit nog voor het einde van het jaar.

Eén keer eerder

Sinds de invoering van de wet deed het OM pas één keer eerder een verzoek tot herziening ten nadele, aldus een woordvoerder. Dat gebeurde in 2015 bij een moordzaak uit 2001, waarbij twee verdachten van de moord op een filiaalmanager van een supermarkt in Ridderkerk waren vrijgesproken. De Hoge Raad wees het verzoek toen af en hield daarmee de vrijspraak in stand.

Als de Hoge Raad in de zaak-Tamara Wolvers anders beslist, is het de eerste keer dat een rechtszaak opnieuw moet worden gedaan.

If you take the wheels off a FIAT Punto, you might just notice that those rims fit nicely on a rail. [AT Lab] did, and the resulting build makes for …read more

Als de plannen van het demissionaire kabinet doorgaan, dan stijgt de koopkracht van allerlei verschillende groepen in de maatschappij volgend jaar ietsje meer dan het Centraal Planbureau (CPB) in juli nog verwachtte. Dat staat in de Prinsjesdagberekeningen van het CPB, waarin ook de nieuwste kabinetsplannen zijn meegenomen.

Het komt vooral doordat het demissionaire kabinet de tijdelijke accijnsverlaging op brandstoffen volgend jaar in stand wil houden. Zonder de verlenging van die accijnsverlaging zou bijvoorbeeld benzine volgend jaar zo'n 25 cent per liter duurder worden.

De koopkracht van het doorsnee huishouden stijgt nu naar verwachting 1,3 procent. In juli verwachtte het CPB nog een koopkrachtstijging van 1 procent, vooral doordat de lonen harder omhooggaan dan de prijzen.

Demissionair

Nu het kabinet demissionair is en alleen nog bestaat uit de VVD en BBB is het onzeker of de nieuwe kabinetsmaatregelen wel door de Tweede en Eerste Kamer worden aangenomen. Daardoor kan de koopkracht dus ook anders uitpakken dan nu wordt voorspeld.

Bekijk hier de koopkrachtverwachting voor verschillende groepen, swipe voor meer:

Wat is het nut van koopkrachtramingen?

De koopkrachtberekeningen van het CPB zijn vooral handig om voor verschillende groepen het effect te zien van kabinetsmaatregelen. Het bureau baseert zijn ramingen verder op de verwachte loonstijging en inflatie volgend jaar, maar die kunnen in de praktijk anders uitpakken.

Stijgen lonen harder dan verwacht, dan komt de koopkracht voor veel groepen ook hoger uit. Wordt alles veel duurder dan gedacht, dan stijgt de inflatie harder en valt de koopkracht juist lager uit. Het gaat steeds ook om de doorsnee stijging binnen een groep. Dus er zijn binnen een groep ook altijd huishoudens van wie de koopkracht meer of minder stijgt of daalt dan die doorsnee.

En het CPB raamt alleen de zogeheten statische koopkracht. Daarbij gaan ze ervan uit dat ieders situatie hetzelfde blijft. Dus je krijgt geen promotie op het werk, verandert niet van baan en gaat ook niet scheiden. Juist door dat soort veranderingen kan je koopkracht flink veranderen.

Verder verwacht het CPB dat de economie volgend jaar doorgroeit, maar wel iets minder dan dit jaar. Het percentage mensen in armoede daalt licht en het begrotingstekort stijgt naar 2,7 procent van het bruto binnenlands bruto. Dat is onder het maximale tekort van 3 procent waaraan alle EU-landen hebben beloofd zich te houden.

Ook het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) heeft gekeken naar de koopkrachtontwikkeling volgend jaar en constateert dat voor bijna alle huishoudens de koopkracht stijgt. "Het is fijn dat naar verwachting bijna iedereen er in koopkracht op vooruit gaat komend jaar", zegt directeur Arjan Vliegenthart. "Nederland lijkt financieel verder op adem te komen."

Het Nibud vindt het verder goed dat de berekening van de huurtoeslag volgend jaar eenvoudiger wordt en dat meer huurders er recht op krijgen. "De eerder aangekondigde aanpassingen in de huurtoeslag betekenen dat de koopkracht voor deze kwetsbare groep huishoudens verbetert", aldus Vliegenthart.

Zo kunnen huurders met een huur boven de 900 euro volgend jaar ook recht krijgen op huurtoeslag en de leeftijdsgrens gaat omlaag van 23 naar 21 jaar.

Sommigen kwetsbaar

Wel ziet hij dat sommige groepen financieel kwetsbaar blijven: "Jongvolwassenen die op zoek zijn naar een eerste betaalbare woning, mensen met hoge onvermijdbare kosten omdat ze bijvoorbeeld een chronische beperking hebben en mensen die alle toeslagen waar ze recht op hebben ook daadwerkelijk moeten aanvragen om rond te kunnen komen."

Het Nibud heeft voor 117 voorbeeldhuishoudens berekend wat de koopkracht volgend jaar doet. Bij slechts één van die 117 gaat de koopkracht volgend jaar omlaag: een alleenstaande zelfstandig ondernemer zonder kinderen die 35.000 verdient. Van zo iemand daalt de koopkracht met 1 procent, vooral door de verlaging van de zelfstandigenaftrek.

De 'beleidsarme' begroting met weinig verrassingen zorgt er deze Prinsjesdag voor dat het nauwelijks over nieuwe inhoudelijke plannen gaat. Over één ding zijn alle politieke partijen het wel eens: de politiek moet nu echt haast maken met het nemen van belangrijke besluiten.

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans wil na de verkiezingen van 29 oktober met andere partijen een akkoord sluiten, om de begroting van volgend jaar toch weer om te gooien. Zo wil hij onder meer de woningbouw versnellen. "Als je moet wachten tot er een nieuw kabinet is, kan het een verloren jaar worden", waarschuwt hij.

Ook D66 wil de komende tijd vooruit. "Het belangrijkste is om de onderwijsbezuinigingen van tafel te krijgen, meer klimaatregelen te nemen en door te gaan met de woningbouw", zegt fractieleider Jetten.

Ook SP-voorman Dijk ziet kansen voordat de verkiezingen er zijn. "De Tweede Kamer is niet demissionair. Dus we kunnen nog wel wat doen, zoals bezuinigen op zorg en onderwijs van tafel krijgen en de verkorting van de duur van de WW schrappen."

Andere politiek leiders, zoals Yesilgöz (VVD) en Dassen (Volt) zien na de verkiezingen liever zo snel mogelijk een nieuw kabinet op het bordes. "Wat mij betreft voor de kerst", zegt Dassen. "Het belangrijkste is nu dat we een keiharde verkiezingsstrijd voeren, met nieuwe ideeën."

"Gezond-verstand-Troonrede"

Totdat dat nieuwe kabinet op het bordes staat, moeten de overgebleven coalitiepartijen VVD en BBB (samen goed voor 32 zetels) voor al hun plannen meerderheden vinden in de Tweede Kamer. De politiek kreeg in de Troonrede een klein standje, met de wens dat partijen "gezamenlijk stappen vooruit blijven zetten" en elkaar "op een volwassen manier de hand reiken".

"Ik had het gevoel dat iedereen zich aangesproken voelde in de zaal", zegt Yesilgöz, leider van de VVD. "We moeten echt laten zien dat dit land goed bestuurbaar is, met mensen die verantwoordelijkheid dragen." Wel wijst ze daarbij vooral naar de oppositiepartijen. Daarvan hoopt ze "dat ze niet met een meerderheid de boel totaal zullen verbouwen."

Daar sluit BBB-leider Van der Plas zich bij aan. "Het is zaak dat we, met name ook de oppositie, het land door laten gaan. Je kunt wel gaan rellen en alles stop zetten, maar dat wil Nederland niet." Zij spreekt verder van "een realistisch verhaal" en "een gezond-verstand-Troonrede".

Ruzie op sociale media

Veel oppositiepartijen zien de (oud-)regeringspartijen juist als boosdoener. "Er zit een kabinet dat de problemen alleen maar heeft vergroot door ruzie te maken op sociale media", zegt Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Zij vindt daarnaast dat er in de Troonrede veel te weinig aandacht was voor klimaat en natuur.

"Een kabinet dat voortdurend struikelt kan niet echt vaart maken", vindt ook ChristenUnie-leider Bikker. Zij wil dat het "kreupele kabinet" aan de slag gaat met woningbouw en de opbouw van defensie. "Hier staat wel een Kamer van 150 zetels die kan laten zien wat ze wel kunnen."

"De koning doet ontzettend zijn best, maar zei uiteindelijk niks", zegt Geert Wilders van de grootste Kamerfractie, de PVV. "Er gebeurt bijna niets aan belangrijke onderwerpen, zoals het omlaag brengen van de asielinstroom." De twee asielwetten, die deels door PVV-minister Faber zijn gemaakt, vindt Wilders niet ver genoeg gaan.

'Niet overtuigend'

CDA-leider Bontenbal vindt dat in de Miljoenennota keuzes worden vooruitgeschoven. "Het is zuur dat grote punten niet in deze begroting zitten. Het kabinet is heel erg bezig met lastenverlichting voor de korte termijn, maar investeert te weinig in het verdienvermogen in de toekomst."

Ook Joost Eerdmans, voorman van JA21, ziet "wat addertjes onder het gras" in de Miljoenennota. "Positieve punten, zoals de korting op de brandstofaccijns, zijn incidenteel. En pijnlijke maatregelen, zoals de vliegtaks, zijn structureel".

Chris Stoffer (SGP) miste juist vooral weer aandacht voor het gezin, de Israëlische gijzelaars in Gaza en plannen voor het terugdringen van abortussen. Forum voor Democratie-fractievoorzitter De Vos had graag gezien dat de stikstofdoelen geschrapt worden. Stephan Van Baarle (Denk) wil dat het demissionaire kabinet stopt met wapens van Israël kopen en meer doet aan armoede.

NSC'er Van Hijum, die een paar weken terug nog mee overlegde over de Miljoenennota, vindt de voorstellen "ook niet overtuigend". Van Hijum: "Er staat ons maar één ding doen: kijken wat nodig is om er met elkaar vooruitgang in te boeken."

Roemenië klaagt oud-presidentskandidaat Georgescu aan voor een mislukte couppoging. Samen met een groepje medestanders zou hij vorig jaar het Roemeense volk hebben willen opzetten tot een gewelddadige staatsgreep, nadat hij was uitgesloten van de verkiezingen.

De uiterst rechtse Georgescu won vorig jaar november verrassend de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Al snel waren er aantijgingen dat Rusland een clandestiene socialemediacampagne had opgezet om hem, als Kremlin-gezinde kandidaat, verkozen te krijgen. Het Constitutioneel Hof annuleerde daarop de stembusuitslag en schreef voor dit jaar nieuwe verkiezingen uit. Georgescu werd daarvan uitgesloten.

Volgens de aanklagers wilde Georgescu in december een vreedzame betoging tegen de nietigverklaring van de verkiezingen laten uitlopen op geweld. De onrust zou hem en zijn medestanders de kans geven om de macht te grijpen in het land, luidt de aanklacht.

Bijlen, messen, explosieven

Als bewijs verwijst het OM naar een groep gewapende mannen die de nacht voor de betoging werden tegengehouden op weg naar de hoofdstad Boekarest. In hun auto's werden messen, bijlen, explosieven en pepperspray gevonden.

Volgens de aanklagers was het een knokploeg die bijeen was gebracht door een rijke medestander van Georgescu, Horatiu Potra. Hij is bij verstek aangeklaagd. Roemeense media gaan ervan uit dat hij asiel heeft gevraagd in Rusland. Achttien andere verdachten zitten al vast, naast Potra zijn nog twee personen voortvluchtig.

Georgescu staat vanwege een andere aanklacht al onder verscherpt toezicht. Hij heeft altijd ontkend betrokken te zijn geweest bij desinformatie en zei niet te weten wie er wel achter de socialemedia-uitingen voor hem zit. Hij heeft nog niet gereageerd op de nieuwe aanklachten.

'Hybride oorlog'

Procureur-generaal Florenta noemde bij de bekendmaking Rusland als aanjager van de succesvolle desinformatiecampagne voor Georgescu. Volgens hem zette dat land kunstmatige intelligentie en internettrollen in om de onrust in Roemenië aan te wakkeren.

Door zich met betaalde berichten specifiek op misnoegde groepen in de Roemeense samenleving te richten, zoals extremisten en complotdenkers, kon men online een 'echokamer' creëren waarin ongefundeerde beweringen breed werden gedeeld. Florenta spreekt van een hybride oorlog, "verraderlijker dan een traditionele oorlog, maar met grote invloed op het sociale en economische leven".

De aanklagers zeggen meerdere bedrijven te hebben gevonden met Russische banden die de onvrede aanmoedigden. Daarnaast lijken het narratief en de werkwijze van de onruststokers op bekende praktijken van Russische intriganten. Zo zegt Florenta dat ze op sociale media met de hashtag revolutie (#revolutie) de nostalgie probeerden aan te wakkeren rond de volksopstand die in 1989 een einde maakte aan het communistische regime.

'Consistent bewijs'

De Roemeense president Dan was na zijn overwinning in de nieuwe verkiezingen nog voorzichtig, maar noemt het onderzoek van het OM nu een consistent bewijs van de systematische desinformatieacties van Rusland in Roemenië en de substantiële invloed op de presidentsverkiezingen van vorig jaar.

Hij vindt het "een kwestie van nationale veiligheid" en nodigt de Roemeense media uit om de feiten die het OM openbaar heeft gemaakt verder te onderzoeken.

Op de middellange termijn is de vanmiddag gepresenteerde begroting van het demissionaire kabinet-Schoof niet houdbaar, concludeert de Raad van State. Het belangrijkste adviesorgaan van de regering kijkt elk jaar naar hoe het kabinet de in- en uitgaven boekt en of dat volgens de regels gaat.

Hoewel de begroting op papier dit jaar en volgend jaar wel sluitend is en aan de Europese en nationale regels voldoet, worden rekeningen doorgeschoven naar de toekomst en daarmee naar volgende kabinetten.

Het huidige niveau van collectieve voorzieningen kan dan in gevaar komen, waarschuwt de Raad van State. Alleen gokken op economische voorspoed is volgens de raad geen goed idee, gezien de economisch onzekere tijden en de geopolitieke spanningen.

Sowieso is er vanwege de vergrijzing in de toekomst steeds meer geld nodig voor de zorg en de AOW.

Brandstofaccijns

De Raad van State ziet dat het demissionaire kabinet wel een eerste aanzet heeft gedaan om de overheidsfinanciën verder op orde te krijgen, maar de echte slag moet nog gemaakt worden, zegt vicepresident Thom de Graaf.

Zo wordt de verlaging van de brandstofaccijns nog een jaar doorgezet. Goed nieuws voor de automobilist, die anders per 1 januari 25 cent meer kwijt zou zijn per liter benzine. Maar deze lastenverlichting betekent een gat in de begroting die pas na 2026 volledig wordt gedekt, met toch weer een lastenverzwaring van 135 miljoen voor de burger, stelt de Raad van de State. "Dit verdient geen schoonheidsprijs."

Ook is de Raad van State kritisch over het besluit om geld weg te halen bij de ministeries door ze niet volledig te compenseren voor de hogere prijzen. Dat kan ten koste gaan van de dienstverlening van de overheid, waarschuwt het instituut. Sommige ministeries hebben bovendien meer last van stijgende kosten dan andere, waardoor deze kaasschaafmethode ongelijk uitvalt. Bouwen en wegen aanleggen is bijvoorbeeld veel duurder geworden.

Kijk verder vooruit

De Raad van State maakt zich zorgen over de kortetermijnfocus van de politiek. Juist omdat we te maken hebben met onzekere tijden moeten we scherpe keuzes maken om Nederland op de lange termijn financieel sterk te houden. Het advies van De Graaf: "Kijk dan verder dan de cyclus van vier jaar."

Maar dat is niet aan het huidige kabinet en de huidige Tweede Kamer, stelt hij. Zelfs de nieuwe Tweede Kamer zou na de verkiezingen in het begin terughoudend moeten zijn, tot er een nieuw kabinet op het bordes staat.

De nieuwe Tweede Kamer moet voor het einde van het jaar stemmen over deze begroting, maar als die nog vol in de verkiezingskoorts de begroting helemaal verbouwt en dichttimmert, wordt een nieuw kabinet klemgezet.

Helemaal gerust zijn ze er bij de Raad van State niet op. "De ervaring leert bovendien dat het gemakkelijker is om ad-hoccoalities te vormen voor extra uitgaven of lastenverlichting dan voor bezuinigingen of lastenverzwaring."

De Palestijnse Mahmoud A. is door de rechter in Amsterdam veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf. Hij heeft zich rondom de wedstrijd Ajax tegen Maccabi Tel Aviv vorig jaar november schuldig gemaakt aan openlijke geweldpleging en poging tot zware mishandeling van een Israëliër. Ook moet de 22-jarige man zijn slachtoffer een schadevergoeding betalen van 2000 euro.

Op camerabeelden is te zien dat het slachtoffer wordt belaagd en wegrent. A. duwt hem hard tegen een hek, waardoor de Maccabi-aanhanger valt. De veroordeelde schopt hem vervolgens meerdere keren hard tegen het hoofd, concludeert de rechter.

Na de Maccabi-rellen in november 2024 werden meerdere verdachten vervolgd. Mahmoud A. hing de zwaarste straf boven het hoofd. Hij werd ook verdacht van poging tot doodslag. De rechter acht dit niet bewezen, onder andere omdat er geen sprake was van levensbedreigend letsel.

Zwakbegaafdheid

A. komt uit de stad Khan Younis, in het zuiden van de Gazastrook. De stad is vaak gebombardeerd door Israël. Volgens zijn advocaat is hij via Libanon naar Nederland gevlucht en heeft hij hier vorig jaar asiel aangevraagd.

Bij de Palestijn is een traumastoornis vastgesteld. Ook is er sprake van zwakbegaafdheid. De rechter acht A. dan ook verminderd toerekeningsvatbaar. De man zegt dat hij in paniek raakte "door de dreigende taal en de gewelddadige actie van de andere groep". Hij omschreef de situatie als "een herbeleving van de gewelddadige ervaringen" die hij in "zijn thuisland" heeft meegemaakt. De rechter acht aannemelijk dat dit deels heeft geleid tot zijn gewelddadige reactie.

Beeldmateriaal gewist

Al voor de voetbalwedstrijd was er veel ophef over de komst van het Israëlische voetbalteam en zijn supporters. De ophef had te maken met het "bij een deel van de Nederlandse bevolking levende ongenoegen over de huidige situatie in Israël en Palestina", schrijft de rechter. Er is over en weer geweld gebruikt en er werden winkelpanden en auto's vernield. In Amsterdam-West werd een tram in brand gestoken.

Er zijn ook aangiftes ingediend tegen Maccabi Tel Aviv-aanhangers. Het Openbaar Ministerie besloot uiteindelijk om een groot deel van hen niet te vervolgen. Beeldmateriaal dat mogelijk als bewijs kon dienen, bleek al te zijn gewist, meldden het OM en het Amsterdamse vervoerbedrijf GVB.

Minister Heinen van Financiën vindt het "eeuwig zonde" dat hij vandaag de Miljoenennota naar de Tweede Kamer heeft gestuurd namens een demissionair kabinet. Bij de aanbieding van het traditionele koffertje refereerde hij aan vorig jaar, toen hij dat voor de eerste keer deed namens het kabinet-Schoof.

"Het vertrouwen in het kabinet was groot", aldus Heinen. Het zou de problemen van de gewone Nederlanders gaan aanpakken. Maar omdat de coalitie in juni uit elkaar viel, rest hem nu het aanbieden van een Miljoenennota met nauwelijks nieuwe plannen.

Dat vertrouwen is in een jaar tijd gedaald. "Niet alleen in het kabinet, maar in de hele politiek. Dat moet echt anders. We moeten het landsbelang weer vooropstellen", zei de VVD-minister. "We lijken onvoldoende te beseffen wat er op het spel staat."

Het is goed mogelijk het tij te keren, denkt Heinen. "Onze uitgangspositie is goed. De economie groeit, de koopkracht stijgt, de staatsschuld is laag. En we leven in een van de gelukkigste en welvarendste landen ter wereld. Ook dat beseffen we te weinig."

Volgens Heinen liggen er voor het komend jaar drie grote opgaves voor de politiek. Allereerst het op orde brengen van onze internationale veiligheid, met de oorlog in Oekraïne. Daarom gaat er 3,4 miljard euro meer dan afgelopen jaar naar defensie. Ook zet het kabinet in op een sterkere economie door onder meer de vrije handel te bevorderen. De derde opgave is de portemonnee van mensen met een middeninkomen, zei de minister.

'Belangrijke stappen'

Er worden "belangrijke stappen" gezet om het tij te keren, schrijft de minister van Financiën in zijn toelichting op de Rijksbegroting voor 2026.

Hij noemt onder meer:

Stikstofbeleid

Eerder was al naar buiten gekomen dat er 2,6 miljard extra wordt uitgetrokken voor het stikstofbeleid. En vandaag is duidelijk geworden hoe de speciale ministeriële commissie onder leiding van premier Schoof dit bedrag wil inzetten: er komen vrijwillige stoppersregelingen voor boeren, bedragen voor innovaties in stallen en subsidies voor natuurverbeteringsprojecten.

De commissie zet in op "doelsturing", dat wil zeggen dat boeren "vanuit hun eigen expertise en ondernemerschap" mogen bepalen hoe ze de opgelegde stikstofreductiedoelen willen bereiken. Het is de bedoeling dat daarbij een toezicht- en handhavingssysteem wordt ontwikkeld.

De Tweede Kamer vraagt al lang om concrete plannen die ervoor moeten zorgen dat Nederland van het stikstofslot kan en er weer natuurvergunningen kunnen worden afgegeven voor bijvoorbeeld bouwprojecten. Het is de vraag of dit voldoende is om de inmiddels zeer grote oppositie over de streep te trekken.

Andere opvallende maatregelen: vliegtaks en bodycams

Vorige week werd al bekend dat het kabinet bijna een half miljard euro extra voor de techindustrie uittrekt.

Verder wordt de nationale CO2-heffing voor de industrie buiten werking gesteld. Deze regeling blijft op papier bestaan, maar wordt zo ingericht dat bedrijven er geen last meer van hebben.

Wat ook al gelekt was, is dat huishoudens volgend jaar gemiddeld 1,3 procent meer te besteden hebben. Dat is meer te danken aan economische ontwikkelingen dan aan beleid. Gepensioneerden gaan er met 1.5 procent het meest op vooruit.

De staatsschuld komt volgend jaar uit op 47,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Met een begrotingskort van 2,9 procent blijft het kabinet net binnen de marge die de EU heeft gesteld.

Wadlopen is momenteel moeilijker door meer slibvorming, zeggen wadloopgidsen. Meer slib leidt tot meer gladheid en je zakt er dieper in weg. Het risico dat mensen komen vast te zitten, is groter. De wadlooproute vanaf Holwerd is daarom aangepast.

Een deel van oorspronkelijke route is onbegaanbaar geworden, zegt wadloopgids Herman van der Geest tegen Omrop Fryslân. De nieuwe route is drie kilometer langer. Van der Geest sluit niet uit dat de route de komende jaren opnieuw moet worden aangepast vanwege een overschot aan slib.

Slib is een soort natte, plakkerige modder die je vooral in de lagere delen van het zeegebied vindt. Van der Geest: "Wat me opvalt, is dat we steeds vaker een noordwestelijke wind hebben. Die zorgt ervoor dat het water met slib naar de kust wordt geblazen." Ook door baggeren komt er meer zand en slijk in het Waddengebied.

'Pittige tochtjes'

Wadloopgids Johan de Lange zegt dat wadlopen door meer slib vooral een uitdaging is voor mensen die wat minder sportief of wat ouder zijn. "Dan worden het pittige tochtjes hoor", zegt hij tegen de omroep. "Meestal waarschuwen we dat we door het slib gaan. Dat is vooral het eerste stukje."

Het stuk van Holwerd naar Ameland is volgens Van der Geest het moeilijkst. "Naar Terschelling is ook lastig, ook omdat we een paar uur eerder starten. Daar loop je een paar uur flink door het slib."

Van echt gevaar wil hij niet spreken, maar hij wil ook niet dat mensen wadlopen onderschatten. "Het is iets anders dan een strandwandeling, maar ze krijgen goede begeleiding."

Bodem stijgt

Het extra slib is niet fijn voor lopers, wel voor vogels, zegt Van der Geest: "Die hebben mooie rustplekken en er komen weinig mensen. Je ziet allemaal begroeiing ontstaan.

Liefhebbers hoeven niet te vrezen dat wadlopen straks helemaal niet meer mogelijk is, zeggen de gidsen. Het aanslibben lijkt te stagneren. Van der Geest: "De komende 25 tot 30 jaar is er sowieso niets aan de hand. De bodem stijgt sneller dan de zee."

Met minder dan vijf procent kans is het "heel erg onwaarschijnlijk" dat Nederland zijn klimaatdoelen voor 2030 haalt. Vorig jaar maakte het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) al dezelfde inschatting. De situatie is een jaar later niet verbeterd, maar het PBL heeft daar geen zwaardere kwalificatie voor dan "heel erg onwaarschijnlijk".

Nederland legde in de Klimaatwet vast dat het in 2030 minimaal 55 procent minder CO2 moet uitstoten dan in 1990. Jaarlijks neemt het PBL alle maatregelen door die tot extra of tot minder CO2-uistoot leiden, om te kijken of Nederland nog op koers ligt.

Sinds 1990 is de uitstoot van Nederland met 36 procent gedaald, maar die daling zet niet door. Het PBL constateert zelfs dat het regeringsbeleid er het afgelopen jaar nauwelijks voor heeft gezorgd dat de uitstoot harder daalt. Dat er toch sprake van een daling is, komt vooral door andere oorzaken, bijvoorbeeld doordat de chemische industrie naar verwachting minder produceert.

Afgelopen weekend merkte de NOS al op dat diverse maatregelen het afgelopen jaar zijn geschrapt of versoepeld. Er ligt een aantal plannen, maar de effecten hiervan zijn beperkt blijkt nu.

"Stagnatie betekent in feite achteruitgang", schrijft de Raad van State, een belangrijke adviseur van de regering, in een reactie. "Het kabinet lijkt met deze keuzes vooral meer in de tijd vooruit te schuiven."

Overschatting van ministerie

Vorig jaar constateerde het PBL een gat van 16 tot 24 megaton CO2 tussen de doelen en de plannen. Deze tool van de NOS laat zien welke maatregelen zo'n gat zouden kunnen opvullen.

Demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei (KGG) beloofde in de maanden erna te zoeken naar plannen om die extra megatonnen CO2 te besparen en zo het halen van de doelen weer 'waarschijnlijk' te maken. Bij de Voorjaarsnota bleek dat lastig: de minister stond voor grote dilemma's. Uiteindelijk werden haar plannen losgetrokken van de Voorjaarsnota, en kwamen die weken later.

Hermans' plannen zouden volgens haar ministerie leiden tot zo'n 10 megaton aan extra CO2-besparing: niet voldoende, maar wel een stap in de richting. Nu blijkt dat een forse overschatting te zijn. Het PBL komt met de maatregelen van de minister uit op 4 megaton CO2-besparing.

Daar komt nog bij dat de berekeningen van het Planbureau zijn gebaseerd op beleid tot 1 mei van dit jaar. Twee belangrijke wijzigingen uit juni zijn dus niet meegenomen, terwijl die de uitstoot opstuwen. Zo is de CO2-belasting voor de industrie opgeschort, waardoor bedrijven moesten betalen voor de CO2 die ze uitstoten. Ook het sluiten van maatwerkafspraken tussen grote bedrijven en de overheid is grotendeels definitief mislukt. Het idee was dat dertig vervuilende bedrijven subsidies zouden krijgen in ruil voor verregaande verduurzaming.

'Horizon dichtbij'

Met nog vier jaar te gaan, zal Nederland de uitkomsten waarschijnlijk niet meer kunnen bijsturen, concludeert het Planbureau. Om beleid te maken is politieke stabiliteit en tijd nodig, en beide ontbreken. "Intussen is de horizon zo dicht genaderd, dat van vooruitkijken nauwelijks meer sprake is", schrijft het PBL. Wil het kabinet het doel echt halen, dan kan dat bijna niet meer zonder economische pijn en maatschappelijke weerstand, aldus het Planbureau.

Dit rapport gaat alleen over de effecten tot 2030. Voor daarna is er, op nationaal niveau, geen wettelijk doel vastgelegd. Op Europees niveau is dat er wel: in 2050 mag er geen extra CO2 de lucht meer inkomen.

Juist die tussenliggende jaren worden lastig, voorspelt het PBL. Waar we 40 jaar de tijd hebben om 55 procent van de uitstoot af te halen, resteert er nog maar 20 jaar voor de laatste 45 procent. Terwijl juist het begin het makkelijkst is, want dan valt de meeste winst te behalen met de minst ingrijpende maatregelen.

'Knelpunten voorkomen'

Inmiddels blijkt onder meer dat wind op zee het minder goed doet dan verwacht, dat bedrijven uit klimaatafspraken stappen, dat een grote duurzame subsidiepot onder druk staat en dat veel ander klimaatbeleid is geschrapt of versoepeld.

Demissionair minister Hermans zegt in een reactie niets over het niet halen van de doelen, maar kiest ervoor "om zich volledig te richten op het oplossen van de knelpunten om te voorkomen dat de energietransitie tot stilstand komt."

Acteur, regisseur en milieuactivist Robert Redford (89), die vandaag overleed, werd in de jaren 70 wereldberoemd door de western Butch Cassidy and the Sundance Kid van regisseur George Roy Hill. Een paar jaar later maakten ze samen de eveneens zeer succesvolle film The Sting.

Ook werkte Redford vaak samen met regisseur Sidney Pollack, zoals in Three Days of the Condor en Out of Africa. Hij had hoofdrollen in politieke films als The Candidate (1972) en All The Presidents Men (1976) over het Watergate-schandaal.

Als regisseur had hij succes met films als Ordinary People en The Horse Whisperer en hij is de oprichter van het Sundance Film Festival.

Naast zijn werk in de filmwereld zette Redford zich actief in voor de bescherming van het milieu, onder meer door het opzetten van een ecologisch park in de Amerikaanse staat Utah.

Honkballer en schilder

Redford groeide op in Los Angeles als zoon van een melkboer die het tot accountant had geschopt. Op school blonk hij uit in honkbal en daarmee wist hij een beurs te bemachtigen voor de universiteit van Colorado. Daar werd hij al snel weer vanaf gestuurd, omdat hij zwaar begon te drinken en weinig aan zijn studie deed, mogelijk een gevolg van het onverwachte overlijden van zijn moeder op zijn achttiende.

Redford interesseerde zich voor kunst en maakte een reis door Europa waar hij veel schilderde. Bij terugkomst schreef hij zich in aan het Pratt Institute waar hij schilderkunst studeerde en aan de toneelschool in New York.

Zijn carrière begon met een aantal rollen in televisieseries zoals The Untouchables, Perry Mason en The Twilight Zone. Ook stond hij in het theater op Broadway in de succesvolle productie Barefoot in the Park, later ook verfilmd met Redford en Jane Fonda in de hoofdrollen.

Zijn filmdebuut maakte hij met een bijrol in Tall Story (1960). Twee jaar later kreeg hij zijn eerste grote rol in War Hunt.

In 1965 mocht hij zijn eerste grote filmprijs in ontvangst nemen, een Golden Globe voor zijn rol in Inside Daisy Clover. Het jaar daarop speelde hij voor het eerst in een film van Sidney Pollack: This Property is Condemned. Met Pollack zou hij nog zes films maken, waaronder The Way We Were met Barbra Streisand en de politieke thriller Three Days of the Condor.

Blond sekssymbool

Redford werd in zijn beginjaren voornamelijk gecast als blond, mannelijk sekssymbool en daar wilde hij vanaf. George Roy Hills western Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969) bood hem die gelegenheid. De film werd bekroond met vier Oscars en maakte van Redford op zijn 32ste een wereldster.

Dat maakte het voor hem mogelijk eisen te gaan stellen aan zijn filmmaatschappij. Zo kreeg hij in ruil voor zijn medewerking aan het romantische drama The Way We Were de ruimte om maatschappijkritische films als Downhill Racer en The Candidate te maken.

In Butch Cassidy speelde Redford voor het eerst samen met Paul Newman, met wie hij zeer goed bevriend raakte. Een paar jaar later speelden ze onder leiding van Hill opnieuw samen in de heistfilm The Sting (1973), die nog altijd geldt als een van de best bezochte films allertijden.

Met het geld dat hij verdiende met Butch Cassidy kocht Redford in de jaren 60 een groot stuk land in Utah waar hij een natuurpark van maakte en ecologisch toerisme ontwikkelde. Daarnaast probeerde hij groene thema's op de politieke agenda in Amerika te krijgen.

In een interview in The Telegraph in 2013 noemde hij de aarde een "zieke planeet vanwege ons eigen gedrag". Hij keerde zich tegen ondernemingen als Chevron, Exxon en Shell "voor wie geld belangrijker is dan het milieu".

Redford protesteerde met succes tegen de aanleg van de omstreden Keystone pijpleiding en zette zich in voor de rechten van indianen en lesbiënnes, homo's, biseksuelen en transgenders (LHBT's).

Onafhankelijk filmfestival

Hij was ook de oprichter van het Sundance Film Festival, het grootste Amerikaanse filmfestival voor de onafhankelijke film dat jaarlijks wordt gehouden in Utah. Regisseurs als Quentin Tarantino (Pulp Fiction, Kill Bill) en Robert Rodriguez (El Mariachi en Desperado) hebben hun doorbraak te danken aan dat festival.

Toen zijn acteercarrière van de grond was gekomen, kreeg Redford steeds minder tijd om te schilderen. Daar worstelde hij mee, want hij zag zichzelf ook als een kunstenaar. "Ik wilde schilderen en schetsen en verhalen vertellen met mijn tekeningen. En toen bedacht ik me, waarom kan ik die twee niet combineren? Dat leidde ertoe dat ik ging regisseren", vertelde hij in 2016 in een interview met zijn kleinzoon Dylan.

Dylan is de zoon van James Redford, een van de vier kinderen die Robert Redford kreeg met Lola van Wagenen. De oudste zoon, Scott Anthony, overleed na twee maanden aan wiegendood. In 1985 gingen ze na een huwelijk van 27 jaar uit elkaar. Redford trouwde voor de tweede keer in 2009, met Sibylle Szaggars met wie hij sinds de jaren 90 een relatie had.

Twee Oscars

Robert Redfords eerste film, Ordinary People (1980) werd onderscheiden met vier Oscars, waaronder één voor Redford voor beste regie. Het was zijn eerste Oscar. In 2002 kreeg hij een tweede, een ere-Oscar, voor zijn hele carrière.

In de jaren 80 heeft hij als acteur opnieuw een grote hit met Out of Africa (1985) van Sydney Pollack. De film, waarin hij Meryl Streep als tegenspeelster heeft, was een wereldwijd succes en kreeg zeven Oscars.

Ook de jaren 90 waren goed voor Redford. Indecent Proposal, waarin hij tegenover Demi Moore stond, werd een van de best bezochte films van het jaar en ook Up Close & Personal, met Michelle Pfeiffer, deed het goed in de bioscopen.

The Horse Whisperer, naar het gelijknamige boek van Nicholas Evans, kwam uit in 1998. Het was de eerste film waarin hij zichzelf als hoofdrolspeler regisseerde.

In 2001 speelde Redford samen met Brad Pitt in Spy Game. Na een wat minder geslaagde hereniging met Meryl Streep in Lions for Lambs (2007) schitterde hij in 2013 in All is Lost. Deze film, over een man die verdwaalt op zee, kreeg heel goede kritieken.

In 2016 kreeg Robert Redford van president Obama de hoogste burgeronderscheiding in Amerika, de Presidential Medal of Freedom.

Dat jaar kondigde hij ook aan dat hij ging stoppen met acteren. In het interview met zijn kleinzoon Dylan vertelde hij dat hij er genoeg van kreeg. Hij wilde zich volledig gaan richten op het regisseren van films en hij wilde ook zijn oude liefde, het schilderen, weer oppakken.

Toch bleef hij ook hierna nog acteren. Voor zijn rol in The Old Man & The Gun (2018) werd hij genomineerd voor een Golden Globe Award. Robert Redford was dit jaar voor het laatst te zien in een figurantenrol in Dark Wind.