Kröller-Müller Museum toont valse Van Gogh, 'onderdeel van onze geschiedenis'
Het Kröller-Müller Museum in Nationaal Park de Hoge Veluwe toont sinds gisteren een vervalste Van Gogh. Het museum wil met de nepversie van het schilderij Zeegezicht te Saintes-Maries-de-la-Mer duidelijk maken hoe moeilijk het is om kunst op echtheid te controleren. Het echte Zeegezicht hangt in het Van Gogh-museum.
"Erachter komen dat één van je kunstwerken nep is, is een nachtmerrie voor elke directeur. Maar wij vinden het belangrijk om dit schilderij toch tentoon te stellen. Het is onderdeel van onze geschiedenis", aldus museumdirecteur Benno Tempel bij Omroep Gelderland.
Het vervalste schilderij maakte deel uit van in totaal 33 valse Van Goghs die bijna een eeuw geleden werden verhandeld door kunsthandelaar Otto Wacker in Berlijn. Ook Helene Kröller-Müller trapte erin. Zij was medeoprichter van het museum en een van de belangrijkste kunstverzamelaars van Nederland.
GetourmenteerdHet Kröller-Müller staat wereldwijd bekend om zijn grote collectie échte Van Goghs. Het museum beschikt over negentig schilderijen en bijna tweehonderd tekeningen van de getourmenteerde kunstenaar. Jaarlijks komen tal van bezoekers uit binnen- en buitenland naar Otterlo om zijn werk te zien.
Benno Tempel, eind jaren negentig assistent-conservator bij het Van Goghmuseum in Amsterdam, ziet geen tegenstelling. "Ik kan wel verklappen dat elk museum van enige leeftijd een werk in huis heeft dat nu niet meer wordt toegeschreven aan de kunstenaar onder wiens naam het ooit is binnengekomen", zegt hij.
Herkomstpapieren waren vaak onvolledig. Experts waren het niet altijd met elkaar eens. En goede vervalsers wisten vaak precies hoe ze het publiek en verzamelaars konden misleiden.
Grens echt-onechtDe vervalste Van Gogh is vanaf deze week te zien. Het schilderij hangt er als les, benadrukt Tempel. Het laat zien hoe dun de grens kan zijn tussen echt en onecht. En hoe zelfs de grootste verzamelaars zich kunnen vergissen.
Dat Zeegezicht te Saintes-Maries-de-la-Mer deel uitmaakte van een partij van 33 valse Van Goghs, bleek op het proces tegen Otto Wacker dat op 6 april 1932 begon. Wacker vertelde dat hij de schilderijen gekocht had van een in Zwitserland wonende Rus die hij in Düsseldorf ontmoette. De Rus op zijn beurt had aan Wacker verteld dat hij de schilderijen tijdens de revolutie Rusland uit had gesmokkeld.
Tijdens het proces bleef onduidelijk of dit verhaal klopte. Deskundigen spraken elkaar tegen, concludeerde de Nederlandse kunsthistorica Nicole Roepers in 1989. "De bewijsvoering in deze zaak was uiterst gebrekkig."
Uiteindelijk werd de kunsthandelaar na een lang proces tot een jaar en zeven maanden cel en 30.000 DM boete veroordeeld. Elf schilderijen werden officieel als vals bestempeld.
Het echte schilderijHet échte schilderij Zeegezicht te Saintes-Maries-de-la-Mer hangt in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Het wijkt in kleurgebruik behoorlijk af van de vervalsing, zegt een van de collectiebeheerders. Dat komt doordat Vincent van Gogh eerst tekeningen maakte van het zicht op het dorp aan de Middellandse Zee. Pas daarna schilderde hij het schilderij.
De vervalser, wie het ook was, gebruikte de tekeningen als basis en liet zijn of haar fantasie over de loop voor de kleuren.