NOS Nieuws - Algemeen

De ontploffing in een huis in Meppel afgelopen weekend kwam volgens de politie mogelijk door een chemische reactie bij het maken van drugs. Om synthetische harddrugs ging het niet, zegt de politie.

Om welke (soft)drugs het dan wel gaat, wil de politie niet zeggen. Agenten vonden eerder al spullen die kunnen wijzen op de productie van drugs. Er werden verdovende middelen, een alarmpistool, een taser en een busje pepperspray aangetroffen.

De bewoner van de woning werd zaterdag aangehouden. De 41-jarige man wordt verdacht van het overtreden van de Opiumwet en de wet Wapens en Munitie en zit nog vast.

Gevel weggeblazen

Bij de explosie in de nacht van vrijdag op zaterdag werd de volledige achtergevel van de woning weggeblazen. Ook veroorzaakte de explosie een grote brand. Een aantal omliggende woningen raakte zwaar beschadigd.

Beelden van de ravage:

Er komt 3 miljoen euro vrij uit het Nationaal Programma Groningen (NPG) om oude vervallen boerderijen in de gemeente Oldambt te renoveren en een nieuwe bestemming te geven. Het NPG is een compensatiefonds met 1,15 miljard euro van het Rijk. Dat is ingesteld na de bevingen door de gaswinning.

In de gemeente Oldambt in het oosten van Groningen staan veel vervallen boerderijen waarvan een deel een beschermde monumentale status heeft. Deze boerderijen worden wel de 'huilende bruiden' genoemd, naar de documentaire die Tom Tieman heeft gemaakt over de verwaarloosde panden.

Het verval heeft meerdere oorzaken. Een daarvan is dat het aantal agrarische bedrijven sinds 1950 sterk afnam. Door schaalvergroting verdwenen kleine boerderijen.

Scheurvorming, houtrot en ingestorte daken

Bodemdaling als gevolg van de gaswinning heeft ertoe geleid dat sommige panden zijn verzakt en muren scheuren. Ook hebben sommige boerderijen last van houtrot of is het dak ingestort.

In 2019 onderzocht Libau, een kennisorganisatie voor cultureel erfgoed, het belang van Oldambster boerderijen. Volgens Libau is de instandhouding van de boerderijen al zo'n dertig jaar problematisch. De organisatie adviseerde de gemeente, provincie en het Rijk toen om samen met de boerderij-eigenaren de handen ineen te slaan om de panden te behouden.

Peter Prak van Ontwikkelingsmaatschappij voor Monumentale Massa's bedacht het plan om de 'huilende bruiden' nieuw leven in te blazen. Hij is zelf geboren en getogen in Winschoten.

"Als liefhebber van Groningen zag ik dat het fout ging," zegt hij over de staat van de panden. "Deze enorme boerderijen vormen het karakter en het beeld van de dorpen en het landschap."

342 boerderijen

Er komen 342 boerderijen in aanmerking voor het plan, aldus Prak. Volgens Prak wordt ongeveer 30 procent van deze boerderijen aangemerkt als rijksmonument en ongeveer 30 procent als karakteristiek. Tot nu toe hebben zich zes eigenaren aangemeld.

Prak vertelt wat hij met de boerderijen wil doen:

Monique Haak is een van de geïnteresseerden. Ze woont al vijftien jaar met haar man in het voorhuis van haar karakteristieke Oldambtster boerderij. "Er zouden hier meer mensen van deze boerderij kunnen genieten", zegt Haak. Daarom wil ze met hulp van het compensatiefonds tiny houses gaan bouwen op hun stuk grond van een hectare.

Bevingsschade

Haak heeft al veel renovatiekosten gemaakt. "We zitten op de rand van het bevingsgebied en hebben bevingsschade." Momenteel zijn ze bezig met het restaureren van het dak van de schuur.

Oost Groningen is een krimpgebied, de bevolking in de regio krimpt. "Het is een prachtig gebied dat veel mensen niet kennen", zegt Haak. Ze hoopt dat het gebied met een rijke historie als graanrepubliek, een toeristisch meerwaarde krijgt. "Onze regio kan ook meer levendigheid en werkgelegenheid gebruiken, zodat de jeugd hier blijft wonen en niet vertrekt."

Begin 2025 gaat een voorstel van het renovatie- en herbestemmingsplan naar de gemeenteraad. Als die akkoord gaat, start het project definitief.

Voormalig Tweede Kamerlid John Leerdam is door de Amerikaanse overheid onderscheiden met de prestigieuze Secretary of State's Award for Global Anti-Racism Champions. De prijs wordt uitgereikt aan mensen die zich wereldwijd uitzonderlijk hebben ingezet voor de rechten van minderheden en het bestrijden van racisme, discriminatie en xenofobie.

De Amerikaanse prijs wordt sinds vorig jaar uitgereikt aan activisten van over de hele wereld. Leerdam zat tussen 2003 en 2010, en in 2012 in de Tweede Kamer voor de PvdA. De jury van de Amerikaanse prijs looft Leerdams jarenlange inzet tegen raciale ongelijkheid in Nederland.

"Hij zet zich daar al meer dan vier decennia voor in", schrijft de jury. Ook prijzen ze zijn voortrekkersrol bij het opzetten van de Black Achievement Month, een jaarlijks evenement dat mensen met Afrikaanse wortels in de schijnwerpers zet.

Leerdam zegt tegen de NOS emotioneel te zijn door de onderscheiding. "Dit is niet zomaar een prijs. Het komt van de politieke top in Amerika. Hoe de Amerikanen bij mij terecht zijn gekomen is me niet duidelijk, maar ik hoop dat het ons ook in Nederland dichter bij elkaar gaat brengen."

Nationaal Slavernijmuseum

Het oud-Kamerlid kreeg de prijs in Washington uit handen van de Amerikaanse minister Blinken van Buitenlandse Zaken. Die noemde bij de uitreiking ook Leerdams huidige werk. Hij is betrokken bij het vormgeven van het nieuwe Nationaal Slavernijmuseum in Amsterdam. "Leerdam wil er zeker van zijn dat essentiële verhalen verteld blijven worden en lessen uit het verleden niet vergeten worden."

De 63-jarige Leerdam noemt het museum "zijn grote opdracht". "Toen dat genoemd werd in het praatje werd ik helemaal stil, ik begon helemaal te trillen. Deze erkenning voelt niet als een slotstuk, dat is de dag dat het museum opengaat."

Naast de prijs voor Leerdam werden er nog vijf prijzen uitgereikt. Onder meer mensenrechtenactivisten uit Ghana, Nepal en Mexico kregen eenzelfde onderscheiding.

Vannacht trof de tropische storm Oscar het oosten van Cuba. Over mogelijke slachtoffers is nog niets bekend en ook de omvang van de schade is nog onduidelijk. Het natuurgeweld komt boven op groeiende onvrede over de recente massale stroomuitval in het land.

Als orkaan van de laagste categorie kwam Oscar aan land, met windsnelheden van meer dan 100 kilometer per uur. Later zwakte de orkaan af naar een tropische storm. Volgens lokale media zijn in het oosten huizen beschadigd, en elektriciteitspalen en bomen omgevallen.

Storm en stroomuitval

Terwijl de storm over het oosten van het eiland raasde, zaten bijna alle 10 miljoen Cubanen al voor de derde dag in het donker. Dat komt door een landelijke stroomuitval die vrijdag begon.

De storm bemoeilijkt de pogingen om het stroomnet te repareren, zegt de Cubaanse minister van Energie en Mijnbouw, Vicente de la O Levy. Onder meer de grootste elektriciteitscentrale van het land ligt in het getroffen gebied. De uitval van die centrale was de oorzaak van de landelijke stroomstoring.

Minister De la O Levy zei dit weekend dat de elektriciteit voor de meeste Cubanen tegen maandagavond terug zou moeten zijn. In hoeverre de storm daar verandering in heeft gebracht, is nog niet bekend. Op zaterdag en zondag leek de elektriciteit in sommige regio's even hersteld, maar die viel vervolgens snel weer uit.

Pannenprotest

De drinkwatervoorziening in Cuba stond al een tijd onder druk, omdat die afhankelijk is van elektrische pompen. Met de huidige stroomuitval wordt de waterschaarste alsmaar groter. Ook raakt eten bedorven doordat koelkasten zijn uitgevallen.

De situatie leidde onder meer in de hoofdstad Havana tot protest. Inwoners uitten zondagnacht hun onvrede door de straat op te gaan en massaal lawaai te maken met potten en pannen.

Zulke protesten staan in Latijns-Amerika bekend als cacerolazos:

Ook blokkeerden de demonstranten de wegen met vuilniszakken en riepen ze leuzen als "Wij willen vrij zijn". President Díaz-Canel zegt de protesten niet te tolereren. "We zullen niet accepteren dat mensen provoceren, laat staan dat ze de rust van ons volk verstoren", zei hij.

De grootschalige stroomuitval kwam niet geheel als verrassing. De overheid riep kort ervoor al een "energienoodtoestand" uit. Al maanden kampt Cuba namelijk met urenlange storingen door een verouderd en slecht onderhouden elektriciteitsnet. Dit is de eerste keer dat zo'n storing het hele eiland trof.

Cuba wijst naar VS

Elektriciteitscentrales werken niet naar behoren door een tekort aan brandstof en technische onderdelen. Dat komt onder andere door economische sancties van de Verenigde Staten, zegt de Cubaanse regering.

Sinds de Koude Oorlog geldt een Amerikaans handelsembargo, wat de import van onder meer onderdelen voor de centrales bemoeilijkt. De Verenigde Staten ontkennen enige verantwoordelijkheid voor de Cubaanse situatie.

Cuba ontving de afgelopen jaren steeds minder brandstoffen uit de bevriende landen Venezuela, Mexico en Rusland. Daardoor moet Cuba ze inkopen voor een veel hogere prijs op de kortetermijnmarkt.

"Het is een pijnlijke dag voor ons. Dit verlies is heel groot. We wisten dat hij ziek was, maar toch." Dat zegt Saniye Calkin, een prominent lid van de Nederlandse tak van de Hizmet-beweging van de Turkse islamitische geestelijke Fethullah Gülen (83).

Vandaag werd bekend dat Gülen in de VS is overleden. Hij leefde daar al 25 jaar in zelfgekozen ballingschap.

Gülen was een aanhanger van het soefisme, een mystieke vorm van de islam. In de ogen van zijn volgelingen was hij een pleitbezorger van democratie, onderwijs, wetenschap en dialoog tussen de verschillende religies. "Zijn gedachtegoed gaat eigenlijk over drie dingen", zegt Calkin. "Het tegengaan van verdeeldheid, armoede en onwetendheid door dialoog, liefdadigheid en onderwijs. Eigenlijk is dat al dertig jaar zo. En misschien hebben we hem in deze gekke tijden waarin we nu leven, nu harder nodig. Hij is echt een inspirator."

In Turkije wordt daar heel anders over gedacht, zegt Ugur Derin, onderzoeker en docent aan het Instituut voor Turkse Studies van Universiteit Leiden. "De conservatieve kranten in Turkije, de islamitische en de seculiere, allemaal noemen ze hem de leider van een terroristische organisatie."

Opbouw organisatie

Dat is weleens anders geweest. Gülen en zijn volgelingen bouwden in het laatste kwart van de vorige eeuw aan een wereldwijd netwerk van liefdadigheids- en beroepsorganisaties, bedrijven, onderwijs- en zorginstellingen en mediaorganisaties. De Gülen-beweging werd een kracht om rekening mee te houden.

De opkomst wekte wantrouwen bij de destijds wereldlijke leiders in Turkije en bij het leger. In 2000 klaagden ze Gülen aan. Hij zou van plan zijn geweest de regering omver te werpen om een islamitische staat te vestigen. Gülen woonde toen al in de VS. Hij werd bij verstek vrijgesproken.

Verstandshuwelijk

Gülen had de sympathie van de opkomende politicus Erdogan en diens AK-partij. "Ze noemden hem 'eerbiedwaardige meester' omdat het bondgenoten waren", zegt onderzoeker Derin. En dat kwam van pas toen Erdogan in 2002 onverwacht de verkiezingen won.

"Erdogan had de stemmen, maar niet de goed opgeleide mensen om op belangrijke ambtelijke posities te zetten. Gülen kon die leveren. Andersom gaf Erdogan Gülen de mogelijkheid om zijn beweging verder uit te bouwen."

Derin spreekt van een verstandshuwelijk, want zowel de binnenlandse als buitenlandse politieke opvattingen liepen uiteen. Zo koos Erdogan voor de Palestijnen en Hamas, terwijl Gülen pro-Israël was en de VS als bevriende natie zag.

Ook verschilden ze van mening over de Koerdische kwestie en het verbod op het dragen van hoofddoekjes in het hoger onderwijs. Gülen was tot een compromis bereid, voor Erdogan stond vast dat het verbod van tafel moest.

Uit elkaar

Volgelingen van Gülen verwierven in de loop der jaren belangrijke posities binnen het Turkse veiligheidsapparaat. Daar liep in 2013 een corruptieonderzoek in de hoogste kringen, en via mediakanalen van Gülen lekten afgeluisterde gesprekken uit waaruit bleek dat Erdogan en zijn familie bij corruptie betrokken waren.

Het kwam niet meer goed tussen de twee. In februari 2014 bestempelde Erdogan de Gülen-beweging tot terroristische organisatie.

In 2016 was Turkije het toneel van een staatsgreep en dat was voor Erdogan het breekpunt. Hij stelde dat de Gülen-beweging erachter zat.

Saniye Calkin gelooft niet dat dat zo was. "Gülen heeft ook altijd gezegd dat hij nooit geweld zou gebruiken, ongeacht wat er met hem gebeurt. Hij heeft altijd gezegd: laat de staatsgreep door een onafhankelijke partij onderzoeken. Wie de daders zijn, ook als ze aanhangers van Gülen zijn, moeten worden gestraft. Hij gelooft in de rechtsstaat."

Onderzoeker Derin beaamt dat er nooit goed onderzoek is gedaan. "De militairen die aan de staatsgreep meededen, hebben nooit in het openbaar terechtgestaan, zodat nooit bekend is geworden wat daar allemaal is gezegd. Ik denk wel dat er gülenisten bij betrokken zijn geweest en het gepland hebben, maar dat is een aanname, want bewijs is er niet."

Uitgespeeld

De mislukte staatsgreep had grote gevolgen. Tienduizenden Turken verdwenen achter de tralies, omdat ze bij de staatsgreep betrokken zouden zijn geweest. Meer dan 130.000 ambtenaren en 23.000 militairen verloren hun baan. Scholen, bedrijven en media die verdacht werden van banden met de Gülen-beweging moesten hun deuren sluiten.

In het huidige Turkije lijkt de rol van de beweging uitgespeeld. "Na de staatsgreep vluchtten veel volgelingen van Gülen naar het buitenland", zegt Derin. "In 2013 en 2014 vond je nog boeken over hem in de boekwinkels. Nu niet meer. Je kunt nu niets positiefs meer over hem zeggen."

Buiten Turkije kan dat nog wel. "Ik denk dat iedereen die hem aanhangt zijn verantwoordelijkheid zal nemen om zijn gedachtegoed voort te zetten", zegt Calkin. "Eigenlijk is dat de vraag: wat kun je doen voor de samenleving?"

Het kleine Moldavië ligt ingeklemd tussen Oekraïne en Roemenië, maar vanuit zowel Rusland als de EU zijn de ogen momenteel gericht op dit land. Want er waren presidentsverkiezingen en, belangrijker, er was een referendum uitgeschreven over de pro-Europese koers van Moldavië. Vooraf werd duidelijk dat Rusland probeerde om de uitslag te beïnvloeden.

Correspondent Christiaan Paauwe constateert dit zelf ook. Hij hoorde uit eerste bron hoe met Russisch geld mensen worden omgekocht. In de podcast laat hij een telefoongesprek horen dat hij voerde met een vrouw die vertelt hoe zij is omgekocht en hoe de fraude in zijn werk ging.

Jan Marinus Wiersma is oud-Europarlementariër voor de PvdA en Oost-Europaspecialist. Hij volgt de ontwikkelingen in Moldavië al meer dan twintig jaar en vertelt over hoe het land omgaat met de kwetsbare positie die het inneemt. Moldavië is een oud-Sovjetstaat die zich de laatste jaren meer en meer naar Europa keerde, maar nog niet de bescherming heeft van een EU- of NAVO-lidmaatschap.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Anouk Kantelberg en Ivo Talsma

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het aantal baby's dat in Italië wordt geboren, blijft dalen. Uit cijfers van het Italiaanse bureau voor de statistiek over de eerste zeven maanden van het jaar blijkt dat pogingen van de overheid om het tij te keren geen succes hebben.

Tussen januari en juli werden 4600 kinderen minder geboren dan in dezelfde periode in 2023. Dat betekent een daling van 2,1 procent. Daarmee daalt het Italiaanse geboortecijfer inmiddels zestien jaar achter elkaar. Sinds de eenwording van Italië in 1861 was het geboortecijfer niet zo laag.

Stabiel

Het gemiddelde aantal kinderen per vrouw ligt inmiddels op 1,21. Twee jaar geleden was dat 1,24. Om de bevolking zonder migratie stabiel te houden, zou het gemiddelde 2,1 moeten zijn.

In heel 2023 kwamen er in Italië, een land met bijna 59 miljoen inwoners, 379.890 baby's ter wereld. Als je het geboortecijfer van dat jaar vergelijkt met 2008, het laatste jaar waarin het steeg, is de daling ruim 34 procent.

De Italiaanse overheid trekt al jaren alles uit de kast om het krijgen van kinderen aantrekkelijker te maken. Jaren geleden bleek al dat kinderen opvoeden simpelweg te duur is voor veel Italianen.

Belastingvoordelen voor jonge ouders, kinderbijslag en langer ouderschapsverlof moeten daar verandering in brengen, meldde Nieuwsuur. Toch hebben die maatregelen nog niet het gewenste resultaat. In Italië is deeltijdwerk niet erg gebruikelijk, waardoor een baan en een kind lastig te combineren zijn. Het resultaat: kinderen krijgen wordt uitgesteld.

'Kans steeds kleiner'

"Als een koppel dan pas samenkomt als zij allebei ouder dan 30 zijn, dan worden de kansen om twee of drie kinderen te krijgen, steeds kleiner", zei demograaf Elena Ambrosetti eerder tegen Nieuwsuur. Italiaanse vrouwen zijn gemiddeld het oudst van alle EU-inwoners als ze voor het eerst een kind krijgen: 31,7 jaar.

NOS op 3 maakte eerder al eens een video over waarom sommige landen heel graag willen dat je je voortplant en baby's maakt:

Deze week is het erop of eronder voor busbouwer Ebusco uit Deurne. Vandaag stond het bedrijf in de rechtszaal tegenover Qbuzz, dat van een grote bestelling af wil. De vervoerder heeft beslag laten leggen op bankrekeningen van de onderneming. Ebusco stelde op de zitting dat als dit beslag niet wordt opgeheven, het bedrijf deze week de salarissen niet kan betalen.

De druk is daarom hoog en woensdag wordt er al uitspraak gedaan. Een dag later is er weer een cruciaal moment voor het Brabantse bedrijf. Die dag wil het bij aandeelhouders tientallen miljoenen ophalen om te overleven.

Vertraging

Ebusco heeft een kort geding aangespannen omdat Qbuzz een bestelling voor 59 bussen wil annuleren. De bussen hadden eind maart al geleverd moeten worden, en sommige bussen maanden daarvoor. Maar Qbuzz heeft ze nog steeds niet gekregen.

Volgens Ebusco komt de vertraging door problemen in de toeleveringsketen.

"Het vertrouwen is volledig weg", zegt advocaat Erik Verweij van Qbuzz. De vervoerder heeft ook problemen met de Ebusco-bussen die al zijn aangeschaft. "Er worden geen reserveonderdelen en geen garantieonderdelen geleverd. 10 procent van de bussen staat stil."

Ebusco en Qbuzz sloten in april een nieuwe overeenkomst om de leveringsdeadline op te schuiven naar 1 september. In die nieuwe overeenkomst werd ook afgesproken dat Ebusco een schadevergoeding van 1,2 miljoen euro moet betalen als de deadline niet wordt gehaald.

Maar ook op 1 september werden geen bussen afgeleverd, Dat was voor Qbuzz reden om de overeenkomst op te zeggen. Ebusco stelt dat zo'n dertig van de bestelde bussen klaar zijn voor aflevering. Het bedrijf vindt het daarom onredelijk dat Qbuzz nu door de hele order een streep zet.

Naast het opzeggen van het contract, heeft Qbuzz ook beslag gelegd op de bankrekeningen van Ebusco. Dat is omdat Ebusco de schadevergoeding van 1,2 miljoen euro niet heeft betaald.

Bij de zitting waren namens Ebusco alleen de advocaat en operationeel directeur aanwezig. Veelzeggend is dat de rest van de directie tijdens de zitting in onderhandelingen zat met de banken. "Een risico op faillissement is geen grond voor ontbinding", zegt de advocaat van Ebusco. Hij waarschuwt dat een ontbinding van het contract juist een faillissement in gang kan zetten.

Grote verliezen

Ebusco waarschuwde tijdens de zitting dat de beslaglegging verstrekkende gevolgen kan hebben: de salarissen voor medewerkers kunnen deze week niet betaald worden als de rekeningen bevroren blijven. Ebusco vraagt daarom aan de rechter om ze vrij te geven.

De fabrikant lijdt al een tijdje grote verliezen door problemen in de productie. Een van de oorzaken is de haperende aanvoer van onderdelen na de coronapandemie. Ebusco kan hierdoor veel minder bussen maken dan gepland.

"Het is een combinatie van ongelukkige externe factoren en factoren die ze zelf in de hand hebben", zegt analist Eric Wilmer van zakenbank Van Lanschot Kempen. "Eerst deden ze de productie in Nederland en daarna weer in China. Er is gewoon heel veel tijd verloren gegaan. Als dat blijft voortduren, dan ontstaat altijd het risico dat bedrijven orders gaan annuleren."

Qbuzz is niet de eerste die een order schrapt. Eerder deden Keolis en het Zweedse Connect Bus dat al. Om de klappen op te vangen wil Ebusco extra geld binnenhalen via een zogeheten claimemissie. Daarmee kunnen de bestaande aandeelhouders extra aandelen kopen. Tijdens een buitengewone aandeelhoudersvergadering aankomende donderdag moet daar toestemming voor komen.

Het nieuws dat Ebusco opnieuw een order dreigt te verliezen, zorgt voor onrust onder beleggers. Op de beurs ging het bedrijf hard onderuit, het aandeel sloot 19 procent lager. Het aandeel is nog 56 cent waard, op het hoogtepunt was dat 28 euro. De handel werd meerdere keren korte tijd stilgelegd om de boel te kalmeren. Daarna was er licht koersherstel.

Huizenkopers kunnen volgend jaar voor woningen tot 450.000 euro een hypotheek met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) krijgen. Dat is een stijging van 15.000 euro. Dit jaar is de maximale hypotheek met NHG nog 435.000 euro.

Als iemand door bijvoorbeeld werkloosheid, scheiding of het overlijden van een partner een woning met verlies moet verkopen, neemt de Nationale Hypotheek Garantie de restschuld over en betaalt die aan de bank.

Om voor de garantie in aanmerking te komen, betalen mensen eenmalig een premie bij het afsluiten van een hypotheek. Die premie is dit jaar 0,6 procent van het hypotheekbedrag. Volgend jaar gaat die omlaag naar 0,4 procent. Vanwege die garantie geeft een hypotheekverstrekker korting op de rente.

Ieder jaar wordt de NHG-grens opnieuw bepaald. NHG volgt daarvoor, met wat vertraging, de ontwikkeling van de huizenprijzen. De methode die daarbij tegenwoordig wordt toegepast, is kijken naar de gemiddelde woningwaarde van de afgelopen 27 maanden plus 5 procent.

Als mensen voor hun nieuwe huis maatregelen nemen om het energieverbruik te verlagen, dan is de maximale NHG-hypotheek nog een stuk hoger: 477.000 euro. Dit jaar was dat 461.100 euro. Huizenkopers moeten dat extra geld dan uitgeven aan bijvoorbeeld een warmtepomp, isolatie of zonnepanelen.

"Dankzij de verhoging van de NHG-grens en de verlaging van de premie komen meer huizenkopers in aanmerking voor de voordelen van NHG, waaronder een veiligere financiële positie en een lagere rente", zegt Carla Muters, bestuursvoorzitter van NHG. Ruim 40 procent van alle koopwoningen heeft een hypotheek met NHG.

Drie mannen zijn veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes jaar vanwege het runnen van een drugslab vlak bij Schiphol. Daarnaast moeten de mannen ieder zo'n 100.000 euro betalen voor de opruimkosten van het lab en de vernietiging van de gevaarlijke stoffen die er werden gevonden.

Met de uitspraak volgt de rechter de eis van het Openbaar Ministerie.

Het drugslab was in een loods in het Noord-Hollandse dorp Rijsenhout. In februari kwamen agenten het lab op het spoor na een melding. Een buurtbewoner had "witte mist" van het terrein af zien komen. De mannen werden in de loods aangehouden.

Designerdrug

Het is het grootste drugslab dat ooit in Noord-Holland is ontdekt, zegt de politie. Er lagen materialen en grondstoffen voor de productie van de designerdrug 4-CMC (Clefedron). Van die drug lag er ook 1000 kilo opgeslagen. De politie vond ook 30.000 liter chemicaliën en nog eens 50.000 liter productieafval, schrijft regionale omroep NH.

De drie mannen zijn veroordeeld voor de grootschalige productie van 4-CMC en het bezit ervan. Een van hen is ook veroordeeld voor het witwassen van bijna 16.000 euro.

Twee van de mannen hadden verklaard dat zij niet wisten dat in de loods een drugslab zat. Maar uit onderzoek blijkt dat alle drie de verdachten regelmatig op de locatie kwamen. Ze zijn gezien door omwonenden en het blijkt ook uit gegevens van hun telefoons. Daarnaast werd op zuurstofmaskers in het lab het DNA van de drie mannen gevonden.

Financieel gewin

"De mannen dachten kennelijk alleen maar aan eigen financieel gewin en ze bekommerden zich niet om de risico's voor andere mensen en de schadelijke gevolgen voor het milieu", zei de rechter.

Over ruim twee maanden worden de dossiers openbaar van 'foute' Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog: het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). In totaal zijn er 450.000 van dit soort dossiers.

In 16.000 gevallen kwam het tot een strafrechtelijke veroordeling. Dat betekent dat honderdduizenden Nederlanders van wie vermoed werd dat ze met de Duitsers hadden samengewerkt, nooit voor de rechter kwamen. Over de vraag wat er met hen gebeurde is vanavond een bijeenkomst in het stadsarchief van Amsterdam. De belangstelling was zo groot, dat de bijeenkomst binnen enkele uren was volgeboekt.

"Tijdens de oorlog ontwierp de regering in Londen een rechtssysteem voor bestraffing van collaborateurs", vertelt hoofd onderzoek Hinke Piersma van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. "De oorlog had lang geduurd en er was veel woede. De regering wilde een bijltjesdag voorkomen."

Landverraad en NSB-lidmaatschap

De weerslag van dat rechtssysteem wordt vanaf 2 januari 2025 openbaar en online doorzoekbaar. Dan gaat het bijvoorbeeld om landverraad, NSB-lidmaatschap en andere grote vergrijpen.

Maar in veel gevallen ging het om kleinere vergrijpen als meewerken met het uitvoeren van maatregelen als tewerkstelling, of beschikbaarstelling van overheidsinformatie. Die vergrijpen werden administratief afgehandeld, in de volksmond zuiveringen genoemd. Ambtenaren onder wie politieagenten, maar ook ambtsdragers als burgemeesters moesten voor een lokale zuiveringscommissie verschijnen en die bepaalde of ze in maatschappelijk opzicht waren tekortgeschoten. En of ze konden aanblijven of bijvoorbeeld een berisping moesten krijgen, of hun stemrecht verliezen.

Eigen rechter

Toch kon dat systeem niet voorkomen dat burgers soms eigen rechter speelden en stevig optraden tegen veronderstelde collaborateurs. Zoals de publieke bestraffing van de zogenoemde 'moffenmeiden', vrouwen die een relatie hadden gehad met een Duitser uit de krijgsmacht of het bestuur. "Daar werd ferm mee afgerekend", aldus Piersma. "Ze werden publiekelijk aan de schandpaal genageld door hen kaal te scheren. Terwijl het helemaal niet gezegd was dat die vrouwen iets strafbaars hadden gedaan. Ze waren verliefd maar daarmee stond niet vast dat ze iemand hadden verraden of informatie hadden doorgespeeld."

De maatschappelijke onrust over het openbaar maken van de dossiers uit het CABR is groot, zo stelt ook het NIOD vast. "Mensen zijn bang dat er iets naar buiten komt wat zij niet wisten en zijn bang voor een nieuwe publiekelijke veroordeling door de buitenwereld. Dat het verleden weer wordt opgerakeld", zegt Piersma.

Toch vindt ze het van belang dat dit debat opnieuw wordt gevoerd nu de archieven opengaan. "Je ziet eens te meer dat we voorzichtig moeten zijn met oordelen. Het archief wijst niet zo makkelijk daders en slachtoffers aan, het zit veel ingewikkelder in elkaar. Het archief is een juridische weerslag van een poging om recht te doen. Maar dat is iets anders dan dat daar de waarheid ligt."

De politie in Den Bosch heeft een 19-jarige man opgepakt die verdacht wordt van betrokkenheid bij de explosie bij een bestelbus. De explosie, die werd veroorzaakt door een flesje met een brandbare vloeistof was gisteravond en was de vierde in een week tijd. De ontploffing heeft mogelijk te maken met een conflict onder dakdekkers in de stad.

"Deze vorm van geweld wordt als middel ingezet om conflicten te beslechten of personen te intimideren", meldt de politie. "Dakdekkers lijken het doelwit, maar we willen ook andere mogelijke verbanden onderzoeken."

Getuigen

Het is niet duidelijk of de aangehouden man ook wordt verdacht van betrokkenheid bij eerdere incidenten. Getuigen worden gevraagd zich te melden. "We zijn er zeker van dat sommige mensen die we nog niet hebben gesproken meer weten over de reeks explosies", zegt de politie. "Juist die mensen vragen we om zich te melden."

De Belgische Luchthaven Brussel Zuid Charleroi annuleert morgen alle vertrekkende vluchten vanwege een aangekondigde staking van het veiligheidspersoneel. Dat meldt VRT Nieuws. Door de staking kan de luchthaven de veiligheid van de passagiers niet garanderen.

Op de luchthaven stonden voor morgen 89 vertrekkende vluchten gepland. Het is in Franstalig België nu herfstvakantie, waardoor veel vluchten zo goed als vol zitten. De arriverende vluchten gaan wel gewoon door.

Zo'n 16.000 reizigers kunnen door de actie niet vertrekken. Luchtvaartmaatschappijen nemen met hun klanten contact op om een oplossing te vinden. Van de luchthaven Charleroi vertrekken veel budgetmaatschappijen.

Betere arbeidsomstandigheden

Het veiligheidspersoneel legt het werk neer, om betere arbeidsomstandigheden en een hoger salaris af te dwingen.

De luchthaven zegt er alles aan te doen om vanaf woensdag alle vertrekkende vluchten te hervatten.

Het kabinet streeft er nog steeds naar om uiterlijk vrijdag de knoop door te hakken over de route die het kiest voor het fors indammen van de asielstroom. Premier Schoof heeft dat gezegd na de wekelijkse ministerraad. Die was verplaatst van vrijdag naar vandaag, omdat Schoof op de Europese top was in Brussel.

Wordt het het noodrecht of toch een traject via een spoedwet? Schoof wilde er ook vandaag geen vragen over beantwoorden. De gesprekken erover zijn in volle gang, zei Schoof. Maar de optie om het noodrecht in te zetten en daarmee het parlement te omzeilen ligt nog steeds op tafel, erkende hij.

Vorige week werd duidelijk dat de PVV, die van begin af aan steeds zei alleen te willen werken met het noodrecht, ook open stond voor gesprekken over alternatieven. De Eerste Kamer bleek de week ervoor al geen voorstander van het noodrecht. Daarmee loopt het kabinet het risico uiteindelijk door de Eerste Kamer te worden teruggefloten mocht het noodrecht worden ingezet.

Vanavond nieuwe gesprekken

Ondertussen werkt minister Faber van Asiel en Migratie al weken aan een 'dragende motivering' om het noodrecht in zetten. Vooral coalitiegenoot NSC vindt het van belang dat er een goede juridische motivering ligt, voordat besloten wordt tot het gebruik van deze ingrijpende uitzonderingsbepaling in de Vreemdelingenwet.

Vorige week ontstond verwarring toen Faber eerst zei dat haar dragende motivering af was, maar die woorden enige uren later weer terugnam. Er moesten toch nog wat 'puntjes op de i' worden gezet en gecheckt.

Vanavond voert de premier opnieuw gesprekken met NSC en PVV. Op vragen van journalisten of alle vertraging op dit dossier niet haaks staat op de snelheid die het kabinet wil maken, zei Schoof: "We willen dit zorgvuldig doen. En dat kost nu eenmaal tijd en energie."

Vorige week ontstond verwarring na uitspraken van Asielminister Faber dat ze klaar was met haar 'dragende motivering' voor het invoeren van het noodrecht. De vier fractieleiders van de coalitie wisten van niets en spraken tegen dat de motivering af was:

China en India zijn het eens geworden over de manier waarop militairen langs de omstreden grens in het Himalaya-gebergte gaan patrouilleren. De betwiste grens leidt al decennia tot spanningen tussen de twee kernmachten.

De laatste gewelddadige confrontatie was in 2020. Patrouilles van beide landen kwamen elkaar tegen op terrein waarvan ze dachten dat dat hoorde bij hun grondgebied. In totaal kwamen 24 militairen om het leven, van wie twintig uit India.

De confrontatie verzuurde de toch al moeilijke relatie tussen China en India, die beide tienduizenden militairen hebben gestationeerd in het gebied. Het akkoord dat nu is gesloten is een teken van toenadering tussen beide landen.

Weken onderhandeld

De Indiase diplomaat Vikram Misri maakte de overeenkomst wereldkundig op een persconferentie aan de vooravond van de BRICS-top, de groep van negen landen waar China deel van uit maakt. Hij zei dat er wekenlang over is onderhandeld. China heeft nog niets over het akkoord gezegd.

In het akkoord staat onder meer dat beide landen zich "terughoudend zullen opstellen". Ook zijn er afspraken gemaakt over patrouilles. Meer details noemde Misri niet. Volgens persbureau AP hebben beide landen troepen uit het grensgebied teruggetrokken.

Lijn van huidige controle

Zowel China als India spreekt niet van een grens, maar van een bestandslijn die ze 'de lijn van huidige controle' noemen. Die is ruim 3400 kilometer lang en loopt door wild stromende riviertjes, meren en bewegende gletsjers. Zowel China als India claimt het gebied.

In 1962 voerden de twee landen ruim een maand oorlog in de Himalaya, en er zijn sindsdien meerdere gewapende confrontaties geweest.

De maximumstraffen voor drugsdelicten gaan omhoog, staat in een wetsvoorstel van het kabinet. Met het voorstel wordt de maximale celstraf voor de smokkel van harddrugs verhoogd van 12 naar 16 jaar.

De straf voor het bezit van harddrugs wordt verhoogd van 6 naar 8 jaar. Het moet dan wel om een "grootschalige hoeveelheid" gaan en dus niet om een gebruikershoeveelheid. De maximale celstraf voor handel in harddrugs gaat van 8 naar 12 jaar.

Nederland moet zo onaantrekkelijk mogelijk worden voor drugscriminelen, is de redenering van het kabinet. "Drugscriminelen kennen geen grenzen en vormen een direct gevaar voor onze samenleving, onze rechtsstaat en onze veiligheid", zegt minister van Justitie Van Weel. "Drugshandel is hét verdienmodel van de georganiseerde misdaad. We willen dit verdienmodel doorbreken."

OM en rechters

Met de strafverhogingen komt het Nederlandse beleid "meer in lijn" met dat van omringende landen. Het kabinet denkt dat het Openbaar Ministerie en rechters met de nieuwe maxima makkelijker "gepaste straffen" kunnen eisen en opleggen.

Volgens het kabinet zitten OM en rechters op dit moment regelmatig tegen het maximum aan met strafeis en strafoplegging, vooral bij de zwaardere categorie drugscriminelen. De oude strafmaat voor veel drugsdelicten stamt uit 1976.

Forum voor Democratie-Kamerlid Pepijn van Houwelingen krijgt een voorwaardelijke boete van 450 euro voor een tweet over voormalig ministers Ernst Kuipers en Karien van Gennip. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald.

Eind september 2022 zette Van Houwelingen een gefotoshopte foto online waarop de toenmalige ministers Kuipers van Volksgezondheid en Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te zien waren. Op de foto lijkt het alsof Kuipers een nazivlag hijst. Van Gennip staat ernaast. Van Houwelingen verwijderde de tweet na enige tijd, maar de ministers deden desondanks aangifte.

"Met deze tweet heeft de verdachte aangezet tot onverdraagzaamheid", oordeelt de rechtbank. Op de oorspronkelijke foto hesen de ministers een andere vlag: die van de Sustainable Development Goals (SDG), de werelddoelen voor duurzame ontwikkeling.

Voorwaardelijk

De rechtbank meldt dat het weliswaar "uiterst belangrijk" is dat politici kritiek kunnen uiten, zoals op de SDG. Maar tegelijkertijd dragen ze "een verantwoordelijkheid om te voorkomen dat uitingen worden verspreid die aanzetten tot onverdraagzaamheid". Dat heeft Van Houwelingen volgens de rechtbank niet gedaan.

Het Openbaar Ministerie had een onvoorwaardelijke geldboete van 450 euro geëist, maar de rechtbank zegt een voorwaardelijke geldboete passend te vinden omdat Van Houwelingen de tweet zelf heeft verwijderd en zei dat het niet zijn bedoeling was om Kuipers en Van Gennip in verband te brengen met het naziregime.

Mocht Van Houwelingen binnen een jaar zich schuldig maken aan een strafbaar feit, moet hij de boete betalen.

Zuid-Korea heeft de Russische ambassadeur in het land ontboden en eist de onmiddellijke terugtrekking van Noord-Koreaanse troepen uit Rusland. Volgens Zuid-Korea zijn er al zo'n 1500 militairen in Rusland aangekomen, die daar worden getraind om te vechten in Oekraïne.

De Zuid-Koreaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Kim Hong-kyun waarschuwde dat Seoul "met alle beschikbare maatregelen zal reageren".

Volgens de Russische ambassadeur valt de samenwerking binnen het kader van het internationaal recht. Onduidelijk is welke samenwerking hiermee bedoeld wordt, want Rusland noch Noord-Korea heeft bevestigd dat troepen mee gaan vechten met het Russische leger.

Internationale veroordeling

NAVO-chef Mark Rutte zegt bezorgd te zijn over de ontwikkelingen. Hij zegt dat het een "aanzienlijke escalatie" zou zijn als Noord-Korea troepen stuurt naar Oekraïne om samen met de Russen te vechten. Hij heeft met de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol gebeld over de samenwerking met het land.

Ook de Verenigde Staten en Japan hebben de militaire samenwerking tussen Noord-Korea en Rusland veroordeeld. Zuid-Korea is een bondgenoot van de Verenigde Staten en de NAVO en steunt Oekraïne. De Europese Commissie zei "zeer bezorgd" te zijn over de berichten.

"Dit illustreert alleen maar hoe vastbesloten Rusland is om zijn illegale acties tegen Oekraïne te escaleren, dat Rusland absoluut niet geïnteresseerd is in het zoeken naar vreedzame oplossingen", aldus een woordvoerder. Ook minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken waarschuwt dat de inzet van Noord-Koreaanse troepen een "serieuze escalatie" zou betekenen.

Banden aangehaald

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne heeft de Russische president de banden met Noord-Korea aangehaald. Zo zijn er sterke vermoedens dat Kim wapens levert aan Rusland. De Verenigde Staten en Oekraïne zeggen dat die ook zijn ingezet op het slagveld. Noord-Korea en Rusland ontkennen dat.

Volgens de Zuid-Koreaanse inlichtingendienst NIS wil Noord-Korea 12.000 militairen gaan inzetten in Rusland. "Dit is niet alleen een ernstige bedreiging voor Zuid-Korea, maar ook voor de internationale gemeenschap", reageerde de Zuid-Koreaanse onderminister op dat nieuws.

Volgens de inlichtingendienst zouden Noord-Koreaanse militairen worden voorzien van Russische uniformen en identiteitsbewijzen uit Siberische regio's als Jakoetië en Boerjatië. De lokale bevolking in Siberië heeft deels vergelijkbare uiterlijke kenmerken als de bevolking in Noord-Korea.

Samenwerking Moskou-Pyongyang

Tijdens een bezoek van Poetin aan Pyongyang in juni maakten Rusland en Noord-Korea bekend dat de landen meer willen samenwerken op economisch en militair gebied. Poetin zei toen ook dat er in de overeenkomst staat dat Rusland en Noord-Korea elkaar helpen als een van de landen te maken krijgt met agressie tegen een van hen.

Mochten er daadwerkelijk Noord-Koreaanse troepen vechten in Oekraïne, dan is het de eerste keer dat Noord-Koreaanse troepen op Europese bodem actief zijn.

In Den Bosch is gisterenavond een explosief afgegaan bij de bestelbus van een dakdekker, schrijft Omroep Brabant. Het is volgens de omroep de vierde explosie in een week tijd die te maken heeft met een conflict onder dakdekkers.

De knal was rond 19.30 uur te horen. De schade aan de bestelbus viel mee. De straat werd afgezet en de Explosieven Opruimingsdienst kwam ter plaatse. De politie deed ter plekke sporenonderzoek.

Het zou gaan om de zeventiende explosie in vier maanden tijd in de Brabantse hoofdstad. De politie bevestigde eerder dat in de meeste gevallen dakdekkers het doelwit waren. De politie wil echter niet spreken van een 'dakdekkersoorlog' in de stad.

Zaterdagnacht was het raak bij een woning aan de Amsterdamstraat. De voordeur en ramen raakten ernstig beschadigd door zwaar vuurwerk. Niemand raakte gewond. Bij datzelfde huis was een week eerder ook al een explosie.

Er komt toch onderzoek naar het slavernijverleden van de private bank InsingerGilissen. In 2020 werd al een verkenning gehouden door het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), maar dat kreeg vooralsnog geen vervolg. Tot nu, want de bank ondersteunt een promotieonderzoek dat zich richt op de ontwikkeling van het zakenimperium van de familie Insinger.

De firma Insinger & Co was een van de meest succesvolle en winstgevende bedrijven in de slavernijsector van Nederland. "Uit de archiefstukken blijkt dat de firma Insinger & Co. een actieve rol heeft gespeeld in het Nederlandse slavernijverleden, onder meer door de handel in koloniale goederen en investeringen en het beheer van plantages", zo laat de bank weten.

"We betreuren de rol die de firma Insinger & Co. als handelshuis vervulde in een economie die toen mede gebaseerd was op kolonialisme en slavernij en vinden het belangrijk dat er een helder beeld is van dit deel van de geschiedenis. "

Profijt van slavernij

Tegenwoordig zijn de private bank InsingerGilissen, de Insinger Stichting en familieleden die de naam Insinger dragen op papier niet meer met elkaar verbonden. De stichting deed al eerder onderzoek naar de herkomst van het geld waarmee de stichting is opgericht, en concludeerde dat de stichting niet had kunnen bestaan zonder het profijt van de slavernij.

Toen de slavernij in 1863 werd afgeschaft, ontving de firma Insinger & Co omgerekend meer dan 4 miljoen euro voor de uitkoop van ruim 1200 tot slaaf gemaakten van de Nederlandse overheid.

Ook na de afschaffing van de slavernij bleef de firma investeren in de slavernij-economie. Het bedrijf investeerde in plantages, beheerde die en verdiende geld met de handel in bijvoorbeeld koffie, thee, suiker en cacao.

Leerstoel

Het onderzoek wordt uitgevoerd door het IISG en ondergebracht bij de leerstoel Global Histories of Labour and Colonialism aan de Radboud Universiteit. "Dat de voorloper van deze bank veel te maken heeft gehad met slavernij, dat weten we, dat staat vast. Nu is het interessant uit te zoeken wat dat voor effect heeft gehad op de mensen die het betrof", vertelt onderzoeker Matthias van Rossum, die het onderzoek zal begeleiden.

"Hoe leefden de mensen en hoe werkten ze, rondom die koloniale werkplekken. Daar zijn veel vragen die wetenschappelijk veel aandacht verdienen. Daar is nu maatschappelijk behoefte aan, om te kijken naar de menselijke impact."