NOS Nieuws - Algemeen

Telecombedrijf Vodafone krijgt een boete van 2,25 miljoen euro omdat het systemen met gevoelige informatie niet goed had beveiligd. Het gaat om systemen die worden gebruikt voor gerechtelijke taps, waarmee politie en veiligheidsdiensten verdachte telefoontjes kunnen afluisteren.

Volgens de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur faalde de beveiliging van Vodafone in 2021 en 2022 op meerdere manieren. Het datacenter waar de gegevens stonden opgeslagen was niet goed afgesloten, waardoor ook onbevoegden bij de data konden. Zo was het hek rond de servers niet hoog genoeg, waardoor iemand eroverheen zou kunnen klimmen.

Ook werd niet goed bijgehouden wie wanneer toegang had tot de ruimte en kon personeel dat geen bevoegdheid had ook bij de informatie komen. Daarnaast waren er geen systemen om inbraken snel genoeg op te merken.

Vodafone maakt bezwaar

Vodafone is het niet eens met de boete. Het bedrijf stelt dat er voor zover bekend geen incidenten zijn geweest waarbij onbevoegden toegang kregen tot de data. Daarnaast noemt Vodafone de hoogte van de boete buitensporig en wijst het erop dat KPN eerder een lagere boete van 450.000 euro kreeg voor vergelijkbare overtredingen.

De Rijksinspectie zegt dat Vodafone verbeteringen heeft doorgevoerd en dat de beveiliging inmiddels op orde is.

Jaarlijks tappen de AIVD en de MIVD op enkele duizenden apparaten de gesprekken en berichten af. Telecombedrijven moeten van de wet die gegevens bewaren en beveiligen voor veiligheidsdiensten.

In een hotel aan de Katwijkseweg in Wassenaar zijn vanochtend twee overleden personen gevonden. Ze zouden onder verdachte omstandigheden zijn omgekomen. De politie doet onderzoek.

Rond 05.30 uur zijn verschillende hulpdiensten naar voormalig Hotel Wassenaar aan de Katwijkseweg in Wassenaar gestuurd. Het zou gegaan zijn om een melding "ongeval gevaarlijke stoffen". De brandweer heeft metingen verricht en is met groot materieel ter plaatse.

Het hotel is ontruimd. In het hotel zitten volgens regionale media voornamelijk arbeidsmigranten uit Oost-Europa. In het gebouw brengt uitzendbureau Lider Job arbeidsmigranten onder. De eigenaar van het uitzendbureau bevestigt aan de NOS dat de twee gevonden personen voor het uitzendbureau werkten.

Gemeenschap geraakt

Burgemeester Leendert de Lange van Wassenaar zegt in een reactie "met verdriet" te hebben kennisgenomen van het overlijden van de twee personen. "Dit raakt ons als gemeenschap, en mijn gedachten gaan uit naar de nabestaanden en iedereen die door dit verlies is getroffen", zegt De Lange.

"De politie onderzoekt de situatie zorgvuldig, en ik heb er vertrouwen in dat zij alles doen om duidelijkheid te verschaffen."

Anderhalf jaar nadat het Amerikaans Hooggerechtshof het landelijk recht op abortus schrapte, is de babysterfte in de Verenigde Staten flink gestegen. Uit onderzoek van kinderartsen blijkt dat er per maand honderden baby's meer stierven dan voorheen.

De overgrote meerderheid van de overleden baby's had aangeboren afwijkingen. Volgens de onderzoekers komt dit doordat in een deel van de Amerikaanse staten abortus verboden is. Iedere maand stierven er daardoor gemiddeld 247 meer baby's dan voorheen.

Na de uitspraak van het Hooggerechtshof in juni 2022 kwam de abortuswetgeving weer in de handen van de staten. De uitspraak werd gezien als historisch en verdeelde de Amerikanen.

Bijna de helft van de staten verbod

Vandaag de dag is in dertien van de vijftig staten abortus volledig verboden. Nog eens acht staten hebben wetgeving waardoor het niet volledig legaal is. Het gaat vooral om staten in het zuiden en het binnenland van de Verenigde Staten. Andere staten, zoals Californië en New York, hebben juist ruimhartige abortuswetgeving.

Volgens de onderzoekers zijn de resultaten pas het topje van de ijsberg. Ze verwijzen naar een eerder onderzoek waaruit bleek dat in staten waar abortus verboden is het aantal geboorten ook is gestegen. Daar zullen ook kinderen met geboortebeperkingen tussen zitten.

"Of de zwangerschap nu gewenst of ongewenst was, we weten dat veel van deze zwangerschappen in een abortus zouden zijn geëindigd als mensen toegang hadden gehad tot die diensten," zegt een onderzoeker.

Minder prenatale zorg

Volgens de onderzoekers leidt het abortusverbod er ook toe dat de stap naar prenatale zorg voor veel vrouwen groter wordt. Vooral vrouwen uit lagere sociale klassen die te maken hebben met bijvoorbeeld armoede of voedseltekort hebben hier last van. Deze factoren kunnen ook nog eens stress geven, wat het risico op problemen bij de zwangerschap of geboorte kan vergroten.

De artsen willen nog vervolgonderzoek doen naar het sterftecijfer onder moeders nadat het recht op abortus werd afgeschaft.

Tijdens zijn presidentschap benoemde Donald Trump drie conservatieve rechters van het Amerikaanse Hooggerechtshof, waarna het landelijke recht op abortus in 2022 werd afgeschaft. Eerder deze maand verdedigde voormalig first lady Melania Trump het recht op abortus. Daarmee draagt ze een ander standpunt uit dan haar man.

In noodopvanglocaties voor asielzoekers worden de rechten van kinderen geschonden. Dat zegt het Kinderrechtencollectief, een samenwerkingscollectief dat rapporteert aan de Verenigde Naties of Nederland de kinderrechten naleeft. De voorzitter zegt dat de overheid de andere kant opkijkt en niets doet.

Het aantal kinderen in de noodopvang is in één jaar tijd met 65 procent toegenomen, blijkt uit de tweede monitor Kinderrechten in beweging die het Kinderrechtencollectief vandaag uitbrengt. De stichting noemt de situatie van kinderen in de noodopvang onacceptabel.

Er zitten inmiddels 5566 kinderen in de noodopvang, meldt het collectief. "Duizenden kinderen opgehokt in lege sporthallen en lege kantoorgebouwen", zegt Marc Dullaert, voorzitter van het Kinderrechtencollectief, in het NOS Radio 1 Journaal.

"Er zijn daar weinig sanitair en heel slechte hygiënische omstandigheden. Ze missen hun vaccinaties tegen mazelen, kinkhoest en tbc. En het is er enorm lawaaierig en heel weinig privacy om te slapen, waardoor ze slecht slapen."

Daarnaast moeten ze ook heel lang wachten op onderwijs en moeten ze vaak verhuizen van plek, zegt Dullaert. "Het kan zo maar zijn dat jij dat een dag of twee dagen van tevoren hoort. Veel kinderen moeten wel zes tot acht keer verhuizen in hun asielprocedure en die druk wordt alleen maar groter. Want er komen steeds meer kinderen en daar is die noodopvang helemaal niet voor bedoeld."

Ali woont met zijn moeder en twee broertjes al twee jaar in de noodopvang op een cruiseschip:

De cijfers van het Kinderrechtencollectief komen overeen met cijfers die het NOS Jeugdjournaal had opgevraagd in juli dit jaar. Toen zaten er 6244 kinderen in (crisis)noodopvanglocaties, van wie 2423 amv'ers, oftewel "alleenstaande minderjarige vreemdelingen".

Het Jeugdjournaal meldde toen dat bijna een jaar daarvoor, in augustus 2023, het om 3969 kinderen ging, van wie 1844 amv'ers. Dat komt neer op een stijging van 63,5 procent.

Toen minister Faber van Asiel gevraagd werd wat haar reactie was op overheidsinstanties die zeggen dat het gevaarlijk is voor kinderen zei ze: "Ik vraag me af of het gevaarlijk is in de noodopvang. Volgens mij is het in de noodopvang netjes geregeld."

Dullaert wijst erop dat niet alleen het Kinderrechtencollectief de noodopvang onacceptabel noemt. "Dat zeggen ook de overheidsinspecties, het VN-kinderrechtencomité zegt het. Overheidsinstanties zijn er niet voor niets, hè? Die hebben dat onderzocht en die zeggen dat het zelfs niet voldoet aan de minimale kwaliteitsnorm."

Als de VN Nederland hierop aanspreekt, zo zegt Dullaert, dan is er echt iets mis. "Als je minderjarigen op deze manier huisvest zak je door een morele ondergrens. Ik kan niet anders concluderen dat als meerdere officiële overheidsinspecties aan de bel trekken dat de overheid de andere kant op kijkt. Moet er dan iets verschrikkelijks gebeuren voordat er wordt ingegrepen?"

Het collectief zegt dat het van toeval afhangt of een kind in een noodopvanglocatie komt of in een regulier azc. Volgens de stichting is "kindvriendelijke asielopvang" een kinderrecht. Dan gaat het om kleinschalige en kindvriendelijke opvang die zo snel mogelijk gerealiseerd moet worden zodat het VN-Kinderrechtenverdrag wordt nageleefd.

Dullaert wijst erop dat de rechtbank in Den Haag heeft vastgesteld dat kinderen daar niet langer mogen zijn als de omstandigheden niet verbeteren. "Er moeten gewoon echt structurele kindvriendelijke opvanglocaties in normale azc's komen waar deze kinderen kunnen verblijven."

De BRICS-top die vandaag in de Russische stad Kazan begint, is voor Rusland en voor president Vladimir Poetin persoonlijk een pr-gebeurtenis van de eerste orde. Rusland gebruikt de top om te bewijzen dat het land, alle westerse sancties ten spijt, verre van geïsoleerd is in de wereld.

BRICS, de club van niet-westerse landen die sinds 2010 bestond uit Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, werd begin dit jaar uitgebreid met vier landen: Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten, en dus spreken we nu ook wel van de BRICS+. Saudi-Arabië zou aanvankelijk ook toetreden, maar heeft vooralsnog afgezien van een volwaardig lidmaatschap.

Zij zullen samen met vertegenwoordigers van pakweg 25 andere landen hun opwachting maken in de stad aan de Wolga, de hoofdstad van de olierijke en overwegend islamitische deelrepubliek Tatarstan. De keuze viel op Kazan mede omdat de stad al de nodige ervaring heeft met het organiseren van grote evenementen, zoals tijdens het WK voetbal in 2018.

Poetin kan dus een groot aantal prominente gasten ontvangen, onder wie de Chinese president Xi Jinping, de Indiase premier Modi, de secretaris-generaal van de VN Guterres en de Turkse president Erdogan.

Globale meerderheid

Poetin laat geen gelegenheid na om te onderstrepen dat Rusland met de BRICS-landen aan zijn zijde een van de leiders is van de 'globale meerderheid'. De BRICS-landen zelf omvatten pakweg 45 procent van de wereldbevolking, en een meerderheid is al snel bereikt als je de tientallen landen meerekent die volgens Poetin staan te dringen om zich aan te sluiten, of in ieder geval nauw samen te werken.

Onder de gegadigden zijn landen als Turkije en Pakistan. Maar niet alle BRICS-leden zijn even happig op verdere uitbreiding. Nu al houden de deelnemende landen er over tal van zaken uiteenlopende opvattingen op na, zoals over de Russische inval in Oekraïne en de gevolgen daarvan.

En bijvoorbeeld India ziet buurland Pakistan liever buiten dan binnen de club. Met een groter aantal lidstaten zullen waarschijnlijk ook de onderlinge irritaties toenemen.

Andere wereldorde

Poetin ziet de BRICS graag groeien, want uitbreiding "vergroot het gezag en de invloed" van de club, die streeft naar een andere wereldorde waarin de Verenigde Staten niet langer de eerste viool spelen.

Nu al, betoogt Poetin, is de bijdrage van de BRICS-landen aan de wereldeconomie groter dan die van de G7, de groep van rijke industrielanden onder aanvoering van de VS. Rusland maakte eerder bijna twee decennia (toen onder de naam G8) deel uit van de groep, tot het land werd geschorst vanwege de annexatie van de Krim.

Dompers voor Poetin

Maar aan de vooravond van de top in Kazan hebben verschillende landen toch fijntjes laten weten dat ze juist niet het lidmaatschap van de BRICS ambiëren, onder hen de voormalige Sovjetrepublieken Kazachstan en Armenië.

Dat Rusland juist nu de import van een aantal landbouwproducten uit Kazachstan aan banden heeft gelegd is daarom misschien geen toeval. Armenië probeert zich al langer te onttrekken aan de Russische invloed en denkt er voorlopig niet aan aan te kloppen bij de BRICS.

En er zijn meer dompers voor Poetin. De Braziliaanse president Lula da Silva heeft afgezegd en zal alleen via een videoverbinding deelnemen aan de top in Kazan.

Russisch-Iraans akkoord

En hoewel de Iraanse president Masoud Pezeshkian wel zelf naar Kazan komt, gaat de geplande plechtige ondertekening van een langverwacht strategisch verdrag tussen Rusland en Iran niet door. De ondertekening zal op een niet nader genoemd tijdstip plaatsvinden, mogelijk bij een eerste officiële bezoek van Pezeshkian aan Moskou.

De inhoud van dat Russisch-Iraanse akkoord is niet bekend, maar naar verwachting zal het overeenkomsten vertonen met een soortgelijk verdrag dat Poetin eerder dit jaar tekende met de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, en dat hij vorige week ter ratificatie naar het parlement heeft gestuurd. In dat akkoord staat dat Rusland en Noord-Korea elkaar militair zullen steunen in het geval dat een van beiden wordt aangevallen.

Goedemorgen! Rusland organiseert voor het eerst in lange tijd een BRICS-top. En de advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie komt met een advies over derdelanders uit Oekraïne.

Eerst het weer: Flinke perioden met zon afgewisseld met enkele stapelwolken. Op de meeste plaatsen blijft het vandaag droog. De temperatuur loopt op naar maximaal 16 graden.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat ondernemers voorlopig toch wel in de 'zero-emissiezones' moeten kunnen blijven rijden. Veertien Nederlandse steden stellen vanaf 1 januari 2025 dat soort zones in. Alleen elektrische bedrijfswagens zonder uitstoot worden dan nog toegelaten.

Sommige ondernemers vinden de kosten voor een elektrisch busje te hoog. Een voorstel van de VVD voor een landelijke uitzondering krijgt in ieder geval steun van de PVV, BBB, SGP, Forum, Denk en JA21.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Bijna alle landen van de wereld komen deze week in Colombia bij elkaar op een internationale top over biodiversiteit. Ze praten er over het verlies van het aantal soorten planten en dieren. Dat probleem speelt ook in Nederland:

Fijne dinsdag!

Een oplossing voor de lange wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) lijkt nog ingewikkelder dan gedacht. Want hoelang patiënten daadwerkelijk moeten wachten of wat de wachttijden per instelling of zorgregio zijn, is niet goed vastgelegd.

Dit blijkt uit nog ongepubliceerd onderzoek van gezondheidseconomen van de Vrije Universiteit, in opdracht van zorgverzekeraar VGZ. De helft van de zorgaanbieders in de ggz maakt volgens de onderzoekers fouten bij het aanleveren van informatie over de wachttijden bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).

Het ging in de periode juni 2023 tot en met juli 2024 op verschillende manieren mis, waardoor wachtlijsten van zorginstellingen sterk werden vertekend en wachttijden langer of korter leken dan ze in werkelijkheid waren.

In sommige gevallen vulde een zorgaanbieder het NZa-formulier verkeerd in, zodat het totaal aantal wachtenden vermenigvuldigd werd met het aantal type ziektebeelden die de instelling kan behandelen. Bij 100 echte patiënten en 16 ziektebeelden lijkt het dan of er 1600 patiënten op de wachtlijst stonden.

Ook leverden zorgaanbieders wachttijden van patiënten met aandoeningen waarvoor die zorgaanbieders niet eens behandelingen beschikbaar hadden.

Xander Koolman, hoogleraar gezondheidseconomie en leider van het onderzoek, kan niet beoordelen of er zorgaanbieders zijn die bewust wachtlijsten groter maken om zorgverzekeraars onder druk te zetten om meer zorg in te kopen.

"Ik schrijf het meer toe aan gebrek aan aandacht en zorgvuldigheid. Je ziet toch dat veel getallen worden geknipt en geplakt."

Een woordvoerder van brancheorganisatie de Nederlandse GGZ zegt de bevindingen van het onderzoek serieus te nemen, maar wijst erop dat de branche ervaart dat het informatieportal niet altijd goed functioneert. En gezien de lange wachttijden "geven zorgaanbieders nu prioriteit aan het verlenen van zorg".

Koolman benadrukt dat de lange wachttijden een wezenlijk deel van de patiënten treffen. "Maar omdat veel van de data niet kloppen, weten we niet goed hoelang de wachtlijsten precies zijn. Of wat het verschil is tussen de wachtlijsten van verschillende instellingen of zorgregio's."

Frustratie bij zorgverzekeraars

En dat gebrek aan inzicht frustreert een goede inkoop van zorg, vertelt Marjo Vissers, bestuursvoorzitter van VGZ. "Het gevaar bestaat dat je in een regio bijvoorbeeld extra behandelingen voor eetstoornissen probeert in te kopen terwijl dat helemaal niet het probleem is. En in een andere regio moeten mensen misschien veel te lang wachten op dat soort capaciteit."

Daarnaast zijn zorgverzekeraars op een ander vlak beducht voor de dataset waarmee de NZa de wachttijden meet. Met deze informatie toetst de toezichthouder immers ook of zorgverzekeraars voldoen aan hun wettelijke zorgplicht door genoeg zorg in te kopen.

Tot voor kort was de NZa niet al te streng op dit vlak, maar dat is aan het veranderen. In maart kregen Zilveren Kruis en VGZ een formele waarschuwing voor het verwaarlozen van de zorgplicht. CZ en Menzis kregen zelfs een aanwijzing (strafmaatregel) opgelegd. Dat was voor het eerst in de geschiedenis van de NZa.

Ook wordt door patiënten en zorgverleners uit de ggz een rechtszaak voorbereid omdat zij vinden dat de zorgplicht niet goed wordt vervuld. Zorgverzekeraars vrezen voor het gebruik van de data van de NZa in een dergelijke zaak. Want dan zou het om bijna 100.000 wachtenden gaan.

"Wij voelen ons verantwoordelijk voor de wachtlijsten", zegt VGZ-bestuursvoorzitter Vissers. "Maar dan graag wel gebaseerd op goede data."

Perverse prikkel

Koolman wijst op een volgens hem ander, maar fundamenteler probleem. "Onze conclusie is dat zelfs als alle data goed zijn ingevuld, de opzet van de dataset ongeschikt is om te controleren of een zorgverzekeraar voldoet aan de zorgplicht."

Omdat de wachttijden per regio worden geregistreerd en niet per zorgverzekeraar is het onmogelijk voor de NZa om onderscheid te maken tussen het inkoopgedrag van zorgverzekeraars. Wat volgens Koolman tot een perverse prikkel kan leiden: "Een verzekeraar met de minst ingekochte capaciteit wordt er niet uitgepikt maar heeft wel financieel voordeel. Het is goed als de NZa strakker gaat handhaven, maar ze moeten dan wel kritisch naar deze informatiebron gaan kijken."

Stichting (Gelijk)waardig Herstel, door prinses Laurentien opgericht voor gedupeerde toeslagenouders, is niet in staat om het 'opschalingplan' dat is afgesproken met het ministerie van Financiën uit te voeren. Dat meldt NRC, dat het vertrouwelijke plan in handen heeft.

Nieuwe gedupeerden kunnen zich op dit moment niet aanmelden bij de stichting. Ook wachten de ruim tweeduizend mensen die zich al eerder dit jaar hebben aangemeld nog steeds op hulp.

Volgens het opschalingsplan hadden de eerste driehonderd voor eind september een doorrekening van hun schade moeten ontvangen. Dat zou nog niet zijn gebeurd.

Website niet af

Volgens de stichting is de stilstand de schuld van het ministerie. Zo moeten mensen zich aanmelden via een website van de overheid, die nog niet af is. Een woordvoerder van het ministerie liet echter aan de krant weten dat zolang de website er nog niet is, mensen zich bij organisaties zoals de stichting kunnen melden.

Om de nieuwe gedupeerden te kunnen begeleiden zijn ook veel nieuwe vrijwilligers nodig om de verhalen van de gedupeerden op te schrijven voor beoordeling door een schade-analist. De stichting wil elke week vierhonderd tot vijfhonderd nieuwe vrijwilligers aantrekken. In september registreerde zich slechts een kwart van dat aantal.

Conflict

Er liep al eerder een conflict tussen het ministerie van Financiën en de stichting over een eerste proef van de stichting. In juli maakten het ministerie en de stichting afspraken over nieuwe voorwaarden over het afhandelen van de schade van de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Daarna kon de stichting gaan opschalen en vervolgstappen zetten in de dossiers van de mensen die zich in de proeffase al hadden aangemeld.

Prinses Laurentien

Prinses Laurentien stopte eind augustus met haar werk als voorzitter van de stichting na de ophef over de methode van de stichting om de ouders te compenseren. Ook waren er berichten over vermeend grensoverschrijdend gedrag van de prinses tegenover ambtenaren van het ministerie van Financiën.

Het is nog onduidelijk wanneer nieuwe gedupeerden zich kunnen aanmelden. Het ministerie heeft laten weten dat dit naar de verwachting "later dit jaar" is, schrijft de krant.

In Cuba zijn zeker zes mensen omgekomen door orkaan Oscar. Dat heeft president Díaz-Canel bekendgemaakt. Waar de slachtoffers zijn gevallen en hoe zij om het leven zijn gekomen, meldde de president niet.

De orkaan raasde gisteren over het oosten van het eiland. Veel Cubanen zaten toen al voor de vierde dag op rij zonder stroom nadat de grootste elektriciteitscentrale van het land vrijdag uitviel.

Het land kampt al jaren met een energiecrisis. Door de storm is het nog lastiger om de stroomvoorziening te repareren, zeiden de autoriteiten. Dat herstel verliep toch al moeilijk, bleek afgelopen weekend toen na reparatiewerkzaamheden de stroom op zaterdag opnieuw uitviel.

Inmiddels is ongeveer een derde van het stroomnet in het land weer hersteld, aldus de president. Ook kondigde hij aan dat hij niet zal afreizen naar de BRICS-top die vandaag in Rusland begint omdat hij in het land wil blijven om "in de voorste gelederen te staan".

Protest

In hoofdstad Havana leidde de situatie afgelopen weekend tot kleine protesten. Die zijn zeldzaam in het communistisch geleide land in de Caribische Zee, dat op nog geen 200 kilometer van de zuidpunt van de Amerikaanse staat Florida ligt.

Cubanen maakten afgelopen weekend lawaai met potten en pannen om hun onvrede over stroomuitval op het eiland te uiten:

In 2021 gingen duizenden inwoners de straat op vanwege stroomuitval die ook toen dagen aanhield. Daarop werden honderden demonstranten opgepakt. Hoge celstraffen volgden, ook voor minderjarigen. Desondanks protesteerden honderden bewoners in maart opnieuw vanwege stroomuitval en voedseltekorten. Dat gebeurde in Santiago, de tweede stad van het land.

Bij een Israëlische aanval op een school in Jabalia, zijn zeker tien mensen gedood en dertig anderen gewond geraakt. Dat meldt het Palestijnse persbureau Wafa. In de school in het vluchtelingenkamp in het noorden van Gaza hadden ontheemde Palestijnen hun toevlucht gezocht.

Het Israëlische leger heeft de aanval nog niet bevestigd. De afgelopen weken startte het leger een nieuw offensief in het noorden van Gaza. Volgens Israël is dat om te voorkomen dat Hamas zich daar zou groeperen. Door het offensief kunnen tienduizenden burgers geen kant op. Palestijnen die probeerden te vluchten, zeiden door het leger onder vuur te zijn genomen.

Sinds het nieuwe offensief zijn er volgens Palestijnse hulpverleners meer dan 600 Palestijnen gedood. Tientallen lichamen zouden nog altijd op straat liggen. Afgelopen vrijdag vertelden inwoners van de vluchtelingenstad aan persbureau Reuters hoe Israëlische tanks wegen en huizen opbliezen. Die dag kwamen tientallen mensen in de stad om het leven.

Humanitaire hulp

Ook in een andere stad in het noorden van de Gazastrook vielen gisteravond dodelijke slachtoffers, meldt nieuwszender Al Jazeera op basis van medische bronnen in het gebied. In de stad Beit Hanoun zouden drie mensen zijn gedood bij een Israëlische aanval op een schuilplaats. Ook die stad is van de buitenwereld afgesloten door het Israëlische leger.

Gisteren zei Philippe Lazzarini van de VN-hulporganisatie UNRWA dat Israël blijft weigeren om humanitaire hulp door te laten naar het noorden van de Gazastrook. Hij herhaalde dat mensen die proberen te vluchten worden gedood en dat hun lichamen op straat worden achtergelaten. Ook zouden missies om mensen onder het puin vandaan te halen niet zijn toegestaan.

Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat ondernemers voorlopig uitgezonderd moeten worden bij de invoering van 'zero-emissiezones' in binnensteden. Een voorstel van de VVD voor een landelijke uitzondering tot 2029 krijgt in ieder geval steun van PVV, BBB, SGP, FvD, Denk en JA21.

Veertien Nederlandse steden stellen per 1 januari 2025 emissievrije zones in. Ze willen er uiteindelijk alleen nog elektrische bedrijfswagens zonder uitstoot toelaten. Tot ongenoegen van sommige ondernemers, die de kosten voor zo'n elektrisch busje te hoog vinden. Soms hoeven ze er maar een beperkt aantal dagen per jaar te zijn, zoals marktkooplieden.

Ze kunnen een ontheffing aanvragen - ook vanwege geldgebrek - maar de Kamer wil dat de regels in iedere gemeente hetzelfde worden: ondernemers moeten nog vier jaar uitgezonderd worden.

In het hoofdlijnenakkoord hebben de coalitiepartijen afgesproken om te kijken naar mogelijkheden voor uitstel van de uitstootvrije zones. Maar verantwoordelijk staatssecretaris Jansen (PVV) moest eerder deze maand erkennen dat de gemeenten in hun recht staan als ze de beperkingen op 1 januari invoeren. Voor ingrijpen vanuit Den Haag is het te laat, zei hij.

Veel onduidelijkheid

Vorige week leidde een debat over de kwestie tot veel onduidelijkheid. VVD, BBB en ook Jansens eigen PVV houden het kabinet aan de belofte uit het hoofdlijnenakkoord. Daarmee geconfronteerd leek de staatssecretaris toch weer de deur op een kier te zetten voor uitstel van de zones.

"Gemeenten hebben het recht op 1 januari over te gaan tot invoering, maar wij hebben de mogelijkheid om ze bij te sturen", zei hij. Hij wil zich daarbij vooral richten op kleine ondernemers en marktkooplui. Maar de Kamermeerderheid wil nu dat Jansen voor 1 november komt met een plan waarbij alle ondernemers uitstel kunnen krijgen.

De linkse oppositiepartijen voelen weinig voor uitstel of uitzonderingen voor ondernemers. Zij wijzen erop dat er al tien jaar gepraat wordt over de zero-emissiezones en dat ondernemers voldoende tijd gehad hebben om zich voor te bereiden.

Ook brancheorganisaties als de Bovag, de RAI Vereniging en Transport en Logistiek Nederland willen dat het kabinet doorgaat met het invoeren van de zones. Zij riepen gisteren de politiek op "om gemeenten te ondersteunen bij de invoer en geen twijfel meer te zaaien rondom de invoering".

De Peruaanse oud-president Alejandro Toledo is veroordeeld tot een gevangenisstraf van ruim 20 jaar voor het aannemen van steekpenningen van het Braziliaanse bouwbedrijf Odebrecht.

De 78-jarige Toledo was van 2001 tot 2006 president van Peru. Tijdens zijn presidentschap zou hij 35 miljoen dollar hebben gekregen van het bouwbedrijf in ruil voor een grote opdracht. Odebrecht kreeg in ruil voor het smeergeld de opdracht om een weg aan te leggen die het zuiden van Peru verbindt met Brazilië.

Odebrecht, dat tegenwoordig Nonovor heet, gaf in 2016 toe in meerdere landen ambtenaren te hebben omgekocht. Ook Nederlandse bedrijven werden verdacht van betrokkenheid bij de grote corruptiezaak.

De oud-president woonde jarenlang in de Verenigde Staten. Daar werd hij in 2019 op verzoek van Peru gearresteerd, waarna hij onder huisarrest werd geplaatst. Vorig jaar werd Toledo uitgeleverd aan Peru. Hij heeft de beschuldigingen van witwassen ontkend.

Gevangenis voor oud-presidenten

Toledo is niet de enige oud-president die gevangenzit. Voor de voormalige presidenten is een speciale gevangenis gebouwd aan de rand van Lima. Ook voormalig president Pedro Castillo zit vast, nadat hij vlak voor een afzettingsprocedure tegen hem het parlement wilde ontbinden. Dat leidde tot zijn afzetting en arrestatie.

Vorige maand overleed oud-president Alberto Fujimori, die een gevangenisstraf van 25 jaar had gekregen voor zijn betrokkenheid bij de moord op 25 Peruanen in de jaren 90. Hij kwam vorig jaar vervroegd vrij, omdat hij gezondheidsklachten had.

Een andere voormalige president van Peru, Alan García, werd ook verdacht van het aannemen van steekpenningen van Odebrecht. García schoot zichzelf door het hoofd bij zijn arrestatie en overleed aan zijn verwondingen. Ook de huidige president, Dina Doluarte, wordt beschuldigd van het aannemen van steekpenningen. Het Openbaar Ministerie van Peru diende in mei dit jaar een aanklacht tegen haar in.

Margriet van der Linden heeft de Sonja Barend Award gewonnen voor het beste televisie-interview. Ze kreeg de prijs voor haar interview in Zomergasten met mensenrechtenadvocaat Liesbeth Zegveld. De prijs werd vanavond uitgereikt in de talkshow Bar Laat, door Sonja Barend zelf.

"Het heeft alles in zich wat je in een interview wilt zien", aldus het juryrapport. "Dit gesprek is tot het einde toe een krachtenveld. Het grote en het kleine, het persoonlijke en het abstracte. Met kleine gebaartjes en de juiste vragen is Van der Linden de hele avond dienstbaar aan haar gast."

Andere genomineerden waren Kefah Allush, Özcan Akyol, Hanneke Groenteman, Renze Klamer, Twan Huys, Cornald Maas, Paul de Leeuw en Tim Hofman.

Mondkapjesdeal

De Sonja Barend Award werd zestien jaar geleden voor het eerst uitgereikt. Vorig jaar won Eva Jinek de prijs voor de tweede keer. Ze won met haar interview met Camille van Gestel, een van de partners van Sywert van Lienden bij de omstreden mondkapjesdeal.

In 2022 ging de prijs naar Mariëlle Tweebeeke voor haar interview met de Oekraïense president Zelensky.

Een enorme meteoriet die ruim 3 miljard jaar geleden insloeg op aarde, was gunstig voor het leven op aarde. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek dat is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift PNAS.

De bekendste meteorietinslag uit de geschiedenis is die van zo'n 66 miljoen jaar geleden, waardoor de dinosauriërs uitstierven. Maar een meteoriet die 3,26 miljard jaar geleden op de aarde neerkwam, was volgens de onderzoekers tot 200 keer groter.

Bij die inslag werd veel leven op aarde vernietigd. Maar door de meteoriet kwam volgens de onderzoekers ook veel ijzer uit de bodem vrij, een belangrijke voedingsstof voor bacteriën en eencellige organismen.

De omstandigheden normaliseerden binnen afzienbare tijd, hooguit in enkele decennia, zegt hoofdauteur Nadja Drabon tegen persbureau Reuters. "Het leven herstelde zich toen niet alleen snel, het floreerde zelfs."

Kokende oceaan

De onderzoekers bestudeerden materiaal uit oude rotsen in het noordoosten van Zuid-Afrika, de Barberton Greenstone Belt. Hierin was organisch materiaal bewaard gebleven.

De meteoriet had een diameter van zo'n 37 tot 58 kilometer en landde waarschijnlijk in de oceaan, zegt onderzoeker Drabon. Daardoor ontstond een tsunami, die wereldwijd overstromingen veroorzaakte. Ook zou de atmosfeer door de inslag zo erg zijn opgewarmd dat de bovenste laag van de oceaan begon te koken.

Op de langere termijn profiteerden micro-organismen volgens onderzoekers van de inslag, die werkte als een "gigantische kunstmestbom". "We denken doorgaans dat meteorietinslagen rampzalig en schadelijk zijn voor het leven", aldus Drabon. "Maar 3,2 miljard jaar geleden was het leven een stuk simpeler. Micro-organismen zijn relatief eenvoudig, veelzijdig en ze planten zich razendsnel voort."

Onder de vloer van de Waalse Kerk in Maastricht zijn eeuwenoude schedels en botten gevonden. Ze lagen in een kelder waarvan het bestaan tot nu toe onbekend was. Een aannemer stuitte op de ruimte bij renovatiewerkzaamheden.

De aannemer werkte vorige week aan de meterkast en moest daarvoor anderhalve meter de grond in. Toen opviel dat daar meer zat dan alleen een luchtruimte, belde hij Klaas Koelewijn, voorzitter van de Stichting Waalse Kerk. "Hij zei dat ik maar even moest langskomen om te kijken naar wat hij had gevonden", zegt Koelewijn. Onder de entree van de kerk bleek een ruimte van bijna drie meter diep te zitten.

De aannemer had een gat van een paar centimeter groot gemaakt, vertelt Koelewijn. "Ik pakte mijn camera en stak mijn arm erin. Toen ik de beelden terugkeek, zag ik dat er onder de hele entree een heel gewelf zat. Met op de vloer minimaal tien schedels en heel veel botten."

Renovatie

De Waalse Kerk werd in 1732 gebouwd in het centrum van Maastricht, weet de regionale omroep L1 Nieuws. Eerst stond op die plek de Hilariuskapel, maar die werd te klein.

De kerk wordt sinds afgelopen maart gerenoveerd. Het moet een ontmoetingsplek worden met een culturele en maatschappelijke functie, vertelt Koelewijn. "Maar de kerkelijke functie blijft behouden." De planning was dat de renovatie eind december klaar zou zijn.

Dat gaat nu niet meer lukken, vreest Koelewijn. "Op de lange termijn is dit een geweldige vondst. Maar op de korte termijn is het wel een uitdaging met betrekking tot planning en financiën." De renovatie wordt bekostigd door subsidies van de provincie en het Rijk en door donateurs. In totaal zit er 3,5 miljoen euro in de kas, maar er is 3,9 miljoen nodig. "En dit is nóg een extra kostenpost."

De komende weken wordt een scan gemaakt van de gehele vloer van de kerk, want de aannemer vermoedt dat er nog meer ruimtes onder de kerk liggen. "Daarna maken we een zorgvuldig plan om de vloer open te maken."

Massagraf

Waar de botten vandaan komen, is nog niet duidelijk. Het zou kunnen dat het gaat om mensen die zich in de kapel hebben laten begraven voordat de kerk bijna 300 jaar geleden gebouwd werd. "Misschien zijn de mensen die toen de nieuwe kerkvloer moesten maken de botten tegengekomen en hebben ze alles in de kelder gestopt", zegt Koelewijn.

Een andere optie is dat het gaat om een massagraf van de laatste pestepidemie in de stad, in 1669. "Het kan zo zijn dat de kerk daarop is gebouwd."

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, is blij met de uitslag van het EU-referendum in Moldavië. De zege van het pro-Europese-kamp was nipt, maar volgens Von der Leyen heeft Moldavië laten zien dat het onafhankelijk is, dat het sterk is, en dat het een Europese toekomst wenst".

Bij het referendum werd de kiezers onder meer gevraagd of de pro-Europese koers van het land in de Moldavische grondwet moet komen te staan. Iets meer dan de helft van de kiezers (50,46 procent) stemde voor.

Von der Leyen feliciteert de Moldaviërs met de uitslag, en ook EU-buitenlandchef Borrell is tevreden. Volgens hem delen Moldavië en de EU "een gezamenlijke toekomst".

De pro-Europese president Maia Sandu hoopte op een grotere zege voor het ja-kamp, maar zegt ook dat er sprake was van beïnvloeding. "We hebben bewijs en informatie dat criminele groepen 300.000 mensen wilden omkopen", zei Sandu. "Een fraude van ongekende omvang."

De verkiezingen werden geteisterd door een grootschalige Russische desinformatiecampagne tegen de EU. Ook was er inmenging van een pro-Russische oligarch die mensen betaalde om tegen te stemmen.

'Onafhankelijk en sterk'

Ook de VS reageert positief op de uitkomst. Een woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad zei dat Rusland heeft geprobeerd "de Moldavische verkiezingen en hun integratie in Europa te ondermijnen", maar daar niet in is geslaagd.

De NOS was gisteravond bij een stembureau, waar veel stemmers zeiden dat ze voor toetreding tot de EU zijn:

Moldavië stemde gisteren ook voor een nieuwe president. Sandu kreeg meer stemmen dan haar pro-Russische rivaal Alexandr Stoianoglo, maar niet genoeg om de presidentsverkiezingen direct te winnen. Sandu kreeg ongeveer 40 procent van de stemmen en dus geen absolute meerderheid. Daarom wordt op 3 november een tweede stemronde gehouden.

Sandu zei dat ze "met recht maar na een ongelijke strijd" de eerste ronde van de presidentsverkiezingen heeft gewonnen. Zowel de verkiezingen als het referendum zijn volgens haar "een eerste slag geweest in de moeilijke strijd die de toekomst van het land bepaalt".

Een prestigeproject waar Noord-Korea veel geld mee kan verdienen. Zo noemt Korea-deskundige Casper van der Veen de mogelijke levering van Noord-Koreaanse troepen aan Rusland. "Het Kremlin ziet Pyongyang als de belangrijkste bondgenoot in de oorlog. Dat is voor een klein en geïsoleerd land als Noord-Korea enorm prestigieus."

Maar er zijn volgens Van der Veen meer voordelen voor het land. "Het land ontvangt vermoedelijk enorm veel geld en belangrijke grondstoffen als olie en aardgas uit Rusland."

Bovendien leveren Noord-Koreaanse wapenleveranties het land zelf veel militaire kennis op. "De ballistische raketten die Rusland ontvangt zijn niet eerder door Noord-Korea in een oorlogssituatie gebruikt. Door de oorlog in Oekraïne kunnen ze zien hoe effectief de geavanceerde wapens zijn die ze produceren. Die kennis kan het land sterker, maar ook gevaarlijker maken", zegt Van der Veen.

'Aanzienlijke escalatie'

De Zuid-Koreaanse inlichtingendienst NIS sloeg afgelopen vrijdag alarm over de veronderstelde toekomstige inzet van Noord-Koreaanse troepen in de oorlog in Oekraïne. Als bewijs deelde de inlichtingendienst satellietbeelden waarop Noord-Koreaanse militairen op legerbases in het oosten van Rusland te zien zouden zijn. Volgens de NIS is een eerste groep van 1500 militairen in Rusland aangekomen voor militaire training.

NAVO-chef Rutte zegt dat het een "aanzienlijke escalatie" zou zijn als Noord-Korea troepen stuurt naar Oekraïne om samen met de Russen te vechten. Rusland noch Noord-Korea heeft bevestigd dat troepen mee gaan vechten met het Russische leger.

Westerse bondgenoten zijn al langer bezorgd over Noord-Koreaanse inmenging in Oekraïne. Sinds het begin van de grootschalige invasie in 2022 hebben Rusland en Noord-Korea de banden flink aangehaald.

In juni tekenden de landen een overeenkomst om de economische en militaire samenwerking te verstevigen. Algemeen wordt aangenomen dat Noord-Korea grote aantallen artilleriegranaten en ballistische raketten aan Rusland levert. De Verenigde Staten en Oekraïne zeggen dat die ook zijn ingezet op het slagveld. Rusland en Noord-Korea hebben de wapenleveranties altijd ontkend.

'Rusland vragende partij'

"Als Noord-Koreaanse troepen naar Oekraïne worden gestuurd om mee te vechten is dat ontzettend bijzonder", zegt Korea-deskundige Van der Veen. Het Noord-Koreaanse leger beschikt over elite-eenheden. "Maar ze vochten nog nooit op Europese bodem."

Volgens de Korea-deskundige profiteert de Noord-Koreaanse dictator Kim van de geïsoleerde status van Rusland. "Hoewel machtige landen als India ondanks internationale sancties Russische olie blijven kopen, zijn er heel weinig landen die Rusland openlijk in de oorlog tegen Oekraïne steunen. Daardoor is Rusland voor militaire middelen aangewezen op omstreden regimes in Noord-Korea en Iran", zegt hij.

Door het Russische isolement is de relatie tussen beide landen veranderd. "Rusland en Noord-Korea hebben al decennia goede banden met elkaar. Maar voor het eerst in de geschiedenis is niet Noord-Korea, maar Rusland de vragende partij. Daardoor zijn beide landen sterker naar elkaar toe getrokken", aldus Van der Veen.

Mocht Noord-Korea daadwerkelijk troepen naar Oekraïne sturen, kent dat ook risico's voor Kim. "Als soldaten aan het front in Oekraïne sterven, kunnen familieleden in Noord-Korea vragen stellen. Bovendien kunnen teruggekeerde soldaten voor onrust zorgen. Noord-Koreanen hebben geen toegang tot internet en buitenlands nieuws. Soldaten kunnen in Rusland of Oekraïne dingen horen die het regime in Pyongyang niet zint", zegt Van der Veen.

Verder kunnen bondgenoten van Oekraïne de militaire steun aan dat land uitbreiden. "Buurland Zuid-Korea steunt Oekraïne, maar heeft vooralsnog geen oorlogswapens aan Kyiv geleverd. Dat zou kunnen veranderen als Noord-Koreaanse troepen aan de zijde van Rusland vechten."

Duizenden mensen hebben zich verzameld op de campus van Howard University in Washington D.C., een van de oudste zwarte universiteiten in de VS. Ze zijn uit het hele land overgevlogen voor een speciaal weekend: Howard University's honderdste Homecoming. Het is een traditie waarbij mensen terugkeren naar hun oude universiteit, gepaard met veel feest, football en bravoure.

Misschien wel de belangrijkste alumna van de universiteit op dit moment is zelf afwezig: ze is campagne aan het voeren. Toch is Kamala Harris overal te zien: mensen dragen shirts met haar naam of gezicht erop.

Bij kraampjes worden hoedjes, waaiers en T-shirts verkocht van Harris. 'Madam President' staat erop geschreven:

"Ik denk dat mensen die niet op een zwarte universiteit hebben gezeten nu pas begrijpen hoe belangrijk deze instituten zijn", zegt Bryan Williams, een oud-student van Howard. De Historically Black Colleges and Universities, HBCU's, werden opgericht vlak na de afschaffing van de slavernij. Toen mochten zwarte Amerikanen nog niet met witte Amerikanen naar de universiteit.

Op Howard liggen ook de wortels van vijf van de Divine Nine: negen zwarte en invloedrijke studentenverenigingen met ruim 2,5 miljoen leden, onder wie Martin Luther King.

Het is dan ook niet gek dat de studentenverenigingen een belangrijke rol speelden in de burgerrechtenbeweging. "De Divine Nine heeft altijd in de voorhoede gestaan om de zwarte gemeenschap vooruit te helpen", zegt Williams. Hij is zelf lid van Kappa Alpha Psi, zijn dochter en vrouw van Delta Sigma Theta. "De grootste dokters, advocaten en ingenieurs komen hier vandaan."

Harris' oude thuis

Voor een huis op de universiteitscampus staan ongeveer vijftig vrouwen opgesteld om op de foto te gaan. Op hun witte truien staan roze-groene letters: Alpha Kappa Alpha. Het is de studentenvereniging van Harris. "Dat zij presidentskandidaat is betekent zo veel voor mij, als vrouw, als zwarte vrouw die op dezelfde HBCU heeft gezeten", zegt Christina Bennett-Stewart.

Christina en haar vriendin Maia Alees Gaither zijn beiden alumna van Howard University en lid van studentenvereniging Alpha Kappa Alpha - dat blijf je de rest van je leven. Ze zijn speciaal voor dit weekend overgevlogen met hun dochters vanuit Californië.

"Hier zijn helpt je te herinneren dat je het recht hebt om in elke ruimte te zijn, ook al proberen mensen je te vertellen van niet", zegt Gaither. "Dat is wat Kamala Harris representeert: een succesvolle zwarte vrouw die een ander perspectief kan brengen."

Studentenverenigingen spreken zich uit

Hoewel Divine Nines zich niet officieel achter een presidentskandidaat mogen scharen, vinden de studentenverenigingen manieren om hun invloed uit te oefenen. Alpha Kappa Alpha heeft een eigen comité opgericht voor Harris en haalde bijna een miljoen dollar op. Bij een ander evenement in juli werd tijdens een Zoom-meeting met 44.000 zwarte vrouwen binnen drie uur meer dan 1,5 miljoen dollar opgehaald.

Op de campus van Howard zijn Divine Nine-leden overal. Ze maken van hun politieke voorkeur geen geheim: mensen dragen bordjes met Harris-Walz en 'My #BlackJob is to vote'. Die laatste is een knipoog naar een eerdere uitspraak van Trump, waarbij hij beweerde dat 'zwarte banen' werden ingepikt door immigranten.

Tegelijkertijd kwam uit een recente peiling van The New York Times en het Siena College naar voren dat de steun voor de Democratische presidentskandidaat onder zwarte mannen is afgenomen. Terwijl 85 procent van de zwarte mannen in 2020 nog achter Joe Biden stond, zegt nu maar 70 procent voor Harris te gaan stemmen. Adrian Jones en Omarr Jackson zijn beiden leden van Kappa Alpha Psi en gaan graag in discussie met mensen in hun omgeving die voor Trump willen stemmen.

Zo belt Jones kiezers op en probeert hij hen ervan te overtuigen voor Harris te kiezen. Jackson confronteert Trump-stemmers met de abortuskwestie. "Wie ben jij om als man tegen een vrouw te zeggen wat ze met haar lichaam mag doen?"

'Veel werk te doen'

Harris zelf richtte zich dit weekend op zwarte stemmers in Detroit en Atlanta in de belangrijke swing states Michigan en Georgia. Tijdens een interview met nieuwszender MSNBC afgelopen weekend zei ze dat het een misvatting is dat zij de stem van zwarte mannen als vanzelfsprekend ziet. "Waarom zou het voor zwarte mannen anders zijn dan voor anderen? Ook zij verwachten dat je hun stem verdient."

Op de reünie van haar oude universiteit liet Harris haar gezicht dus niet zien dit weekend. Haar aanhangers hebben daar alle begrip voor. "Ze heeft veel werk te doen op een hele hoop andere plekken", zegt Christina Bennett-Stewart. "Ze weet al dat we achter haar staan en hier stemmen voor haar winnen."

De bewindspersonen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hebben bekendgemaakt hoe de aangekondigde bezuiniging van 250 miljoen euro op subsidies wordt ingevuld. In een brief aan de Tweede Kamer schrijven minister Agema en de staatssecretarissen Maeijer en Karremans dat er onder meer geld af gaat bij organisaties en projecten die zich bezighouden met preventie, de bouw van sportaccommodaties en zorg aan onverzekerden.

"Liever zouden we helemaal niet bezuinigen", schrijven de bewindspersonen in hun brief. Vooral omdat deze bezuinigingen boven op andere bezuinigingen op VWS komen, hadden ze er liever van afgezien. Maar in het hoofdlijnenakkoord is afgesproken dat er in totaal voor 1 miljard euro op subsidies bezuinigd moet worden, een kwart daarvan komt voor rekening van VWS.

Op subsidies voor onmisbare zorg, zoals bevolkingsonderzoeken en vaccinaties, willen de bewindspersonen niet bezuinigen. Daardoor vallen er bij andere ontvangers van subsidie soms extra harde klappen. Wel gaan de meeste kortingen pas in 2026 of later in.

Stageplekken

Bijvoorbeeld bij het Stagefonds, dat zorgaanbieders vergoedingen geeft voor stageplekken. De huidige subsidieregeling wordt na 2027 niet meer verlengd, wat 122 miljoen euro per jaar oplevert. Volgens minister Agema kwam die regeling toch al niet goed uit de verf door een gebrek aan stagebegeleiders.

Het moet ook een tandje minder bij de subsidieregeling voor bouw en onderhoud van sportaccommodaties. Staatssecretaris Karremans haalt daar 28 miljoen weg. Veel verenigingen gebruiken die regeling om hun gebouwen en velden te verduurzamen. Daarvoor kunnen ze straks terecht bij het ministerie van Volkshuisvesting.

Ook het RIVM moet het met 20 miljoen euro minder doen, en de subsidieregeling voor onderzoek naar veelbelovende nieuwe zorgvormen wordt helemaal afgebouwd. Dat levert 36 miljoen op.

Daarnaast wordt de subsidie voor zorg aan mensen die geen zorgverzekering hebben gehalveerd en gaat er geen geld meer naar de subsidieregeling om trans vrouwen aan borstprotheses te helpen.

Mes in preventie

Ook organisaties die zich bezighouden met preventie en de hulp aan kwetsbare groepen ontkomen niet aan de bezuinigingen. Zo gaat er minder geld naar het Voedingscentrum, het Trimbosinstituut (verslavingen), PON (overgewicht), het Veteraneninstituut en de Stichting Joods Maatschappelijk Werk.

Op die laatste twee organisaties is een kleine bezuiniging volgens VWS wel verdedigbaar. "De zorg- en dienstverlening wordt per jaar minder omdat het aantal eerste-generatie -oorlogsgetroffenen kleiner wordt", staat in de brief.

In dezelfde brief kondigen de bewindspersonen aan dat er door de bezuinigingen ook nog extra geld wordt vrijgespeeld. Daardoor kan er 30 miljoen euro extra worden uitgetrokken voor het verbeteren van de beschikbaarheid van geneesmiddelen. Ook komt er 3 miljoen euro om beter te controleren op illegale vapes (elektrische sigaretten).

Vanaf woensdag behandelt de Tweede Kamer de begroting van het ministerie van VWS.

Behalve Kamp Westerbork willen ook de vier andere herinneringscentra van de Tweede Wereldoorlog extra financiële steun van de overheid. Ze krijgen op dit moment niet voldoende geld van het Rijk om verder te ontwikkelen, schrijven de vier directeuren in een brief aan het ministerie van VWS.

De ondertekenaars zijn de directeuren van de voormalige kampen in Amersfoort en Vught, het Nationaal Monument Oranjehotel en het Indisch Herinneringscentrum in Den Haag. Samen met Kamp Westerbork zijn dat de vijf nationale herinneringscentra.

Stijgende bezoekers, dalende subsidies

De subsidie die VWS sinds 1998 toekent, is volgens de vier directeuren niet meer toereikend. Bovendien wordt de financiële steun binnenkort minder, omdat het kabinet gaat snijden in de subsidies voor de cultuursector.

Het geld dat de herinneringscentra van het Rijk krijgen, dekt volgens de directeuren vooral behoud en beheer, schrijft RTV Utrecht. En dat terwijl de centra hun bezoekersaantallen de afgelopen jaren zien toenemen. Gezamenlijk werden de vier centra in 2022 door zo'n 120.000 mensen bezocht. Een jaar later was dat toegenomen tot bijna 150.000 bezoekers.

De directeuren beschrijven ook de steeds groter wordende vraag naar educatie over de oorlog, polarisatie en antisemitisme. "We zijn niet berekend op de sterke groei en uitbreiding van taken", zegt Jeroen van der Eijnde, directeur van Kamp Vught, tegen Omroep Brabant. "We kunnen het enorme potentieel van de plek er nu niet uit halen. Dit ondanks de inzet van ruim 140 vrijwilligers."

Westerbork

De vier centra luiden de noodklok in navolging van Kamp Westerbork. Directeur Bertien Minco bood vorige week een petitie aan in Den Haag met het verzoek om extra hulp van het Rijk.

Het kamp zit financieel in de problemen en heeft dringend hulp nodig:

Vorige week stelde Kamerlid Wieke Paulusma van D66 voor om een wijziging in de begroting op te nemen om het Drentse herinneringscentrum uit de eerste financiële nood te helpen.

Het zou dan gaan om een bijdrage van 200.000 euro voor volgend jaar. "Een goede eerste stap", zei Paulusma daar vorige week over. Een meerderheid van de Kamer heeft toegezegd de begrotingswijziging te steunen. Naar verwachting wordt binnen een paar weken over het voorstel gestemd.