NOS Nieuws - Algemeen

Door een stroomstoring rijden er de hele dag geen treinen tussen Schiphol en de stations Utrecht en Amsterdam. De NS houdt er rekening mee dat het defect nog tot zeker 23.00 duurt.

Het treinverkeer is uitgevallen door een brand in kabels langs de rails. Volgens spoorbeheerder ProRail is daarbij aanzienlijke schade ontstaan en zal herstel uren duren. Hoe de brand is ontstaan is nog niet duidelijk.

Op de NAVO-top in Den Haag zei veiligheidsminister Van Weel niet uit te sluiten dat er sprake is van sabotage. "Dat is een van de dingen die we onderzoeken."

"Dan is de vraag: wie zit erachter? Het kan een activistische groep zijn, het kan een ander land zijn. Het kan van alles zijn. Het belangrijkste nu is de kabels repareren en het verkeer weer op gang krijgen." Een andere optie zou zijn dat het gaat om koperdiefstal.

ProRail wil niet speculeren over wat de oorzaak van de brand was en zegt alle opties nog open te houden. "Uiteraard willen wij heel graag weten wat de oorzaak is en die zijn we aan het onderzoeken."

Pendelbussen

De luchthaven is wel bereikbaar vanuit het zuiden, dus op de trajecten tussen Den Haag en Rotterdam. In de vroege ochtend was ook hier het treinverkeer uitgevallen, maar dat kon rond 08.15 uur weer worden opgestart. Wel rijden daar in verband met de storing minder intercity's. Dat betekent een kwartier extra reistijd.

Ook als het vervangen van de circa dertig beschadigde kabels later vandaag is voltooid, moeten reizigers nog rekening houden met vertragingen. Het hervatten van de dienstregeling gaat altijd gepaard met opstartproblemen, bijvoorbeeld omdat materieel niet op de juiste plek is gekomen.

De NS zet inmiddels pendelbussen in tussen metrostation Sloterdijk en Schiphol. Drommen mensen maken daar gebruik van. Het advies aan reizigers die met de auto naar de luchthaven willen komen, is om rekening te houden met de wegafsluitingen in verband met de NAVO-top.

Thuiswerken

De dinsdag is wekelijks een van de drukste spitsen voor de NS. Deze week komt daar nog eens bij dat door de NAVO-top veel wegen in de randstad zijn afgesloten. Rijkswaterstaat riep forenzen daarom al op zo mogelijk thuis te werken.

De NS meldt dat er ondanks de uitgevallen treinen geen extra drukte op de getroffen stations is. Ook op de weg is het, net als gisteren, opvallend rustig. Is de dinsdagochtendspits normaal gesproken de drukste van de week met gemiddeld 300 kilometer file, vanmorgen staat er rond 09.00 uur nog geen 60 kilometer.

Na ruim een jaar voorbereidingen begint vandaag in Den Haag officieel de NAVO-top. Het is voor het eerst sinds de oprichting van het militaire bondgenootschap in 1949 dat Nederland de top organiseert. De grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland brengt veel opvallende cijfers en wetenswaardigheden met zich mee.

1. Vertegenwoordigers

Er komen zo'n 150 hoogwaardigheidsbekleders naar Den Haag, van staatshoofden en regeringsleiders tot ministers uit meer dan veertig landen. In totaal komen er ongeveer 6000 mensen die verschillende landen vertegenwoordigen. Verder komen er 2000 nationale en internationale journalisten naar de top in Den Haag.

2. Politie en militairen

De politie zet deze dagen 27.000 agenten in om de NAVO-top in goede banen te leiden. Onder hen bijna alle motoragenten die Nederland heeft. Ze zullen vooral helpen bij de verplaatsingen van regeringsleiders en andere hooggeplaatste gasten. Ook zijn 10.000 militairen actief, onder wie 5000 mensen van de marechaussee.

3. Prijskaartje

Het organiseren van de NAVO-top kost minimaal 183 miljoen euro, twee keer zoveel als aanvankelijk was geraamd. Vooral de veiligheidsmaatregelen vormen een grote kostenpost. Vier ministeries bekostigen de top. Omgerekend kost de top elke Nederlander iets meer dan 10 euro.

4. Veel afzettingen

Om alle gasten snel en veilig te vervoeren zijn veel wegen geheel of deels afgesloten, met name rond Schiphol en Den Haag. In totaal is op het hoogtepunt van de maatregelen zo'n 60 kilometer asfalt deels of volledig afgesloten voor verkeer. Het hele gebied rond de Polderbaan op Schiphol gaat dicht, omdat daar alle staatshoofden landen. Rond het beveiligde gebied in Den Haag, waar de top is, staat meer dan 5 kilometer aan hekken.

5. Beveiliging Trump

Met de Amerikaanse president Trump komt een van 's werelds best beveiligde personen naar Nederland. Volgens Amerikaanse media reizen met Trump zo'n 1000 mensen mee. Het gaat hierbij om stafleden zoals koks, maar ook om leden van de Secret Service, die moeten zorgen voor de beveiliging. Zij vormen de grootste groep die meekomt.

6. Jongste en oudste leider

Met zijn 37 jaar is Milojko Spajic de jongste regeringsleider die naar Den Haag komt. Spajic is sinds oktober 2023 minister-president van Montenegro. De oudste leider is president Trump. Hij is 79 jaar.

7. Eisen aan muren en tapijt

In het World Forum in Den Haag, waar de top wordt gehouden, heeft de NAVO speciale eisen gesteld. Zo moeten alle muren dik genoeg zijn om het afluisteren van gesprekken te voorkomen. En het tapijt moet de juiste dempingscoëfficiënt hebben voor een goede akoestiek in de kamers. Voor de liefhebbers: ISO 354.

8. Luchtruim gesloten

In een straal van 16 kilometer rond Den Haag is het luchtruim rond de top goeddeels gesloten. Enige uitzonderingen zijn toestellen die vliegen vanwege veiligheidsdoeleinden of medische noodgevallen.

9. Luchtafweer op parkeerplaatsen

Van afweergeschut op de parkeerplaats van een sportclub moet je deze dagen niet gek opkijken. Defensie heeft vorige week op verschillende plekken rond Den Haag afweer- en radarsystemen geplaatst. Ook zijn gevechtshelikopters al rond de stad neergezet. Het materieel staat onder meer op het terrein van een zweefvliegclub en op parkeerterreinen bij een hondenschool en een golfclub.

10. Spionagemiddelen

De hele top duurt twee dagen en de voorbereiding is al ruim een jaar aan de gang. De belangrijkste vergadering staat gepland op woensdag en zal ongeveer tweeënhalf uur duren. Daar spreken alleen alle leiders van de NAVO-landen. Vlak voor aanvang van de vergadering wordt de zaal extreem goed gecontroleerd op aanwezigheid van afluisterapparatuur en andere spionagemiddelen. Ook mogen er geen camera's aanwezig zijn in de zaal.

Onderonsjes tijdens de fotosessies op eerdere NAVO-toppen:

11. Groepsfoto

Natuurlijk, de inhoud van de top is belangrijk, maar veel experts en volgers zullen ook uitkijken naar de groepsfoto, ook wel familiefoto genoemd. Niet alleen omdat zelden zoveel wereldleiders bij elkaar staan, maar ook om te zien wie waar staat. Als secretaris-generaal van de NAVO zal Mark Rutte in het midden staan. Grote kans dat de Amerikaanse president Trump naast hem staat, maar niets staat vast. De positie van een leider kan veelzeggend zijn over diens invloed binnen de NAVO.

12. Hotelboekingen

Alle delegaties slapen in en rond Den Haag. Wie waar overnacht, is geheim. Ook personeel, beveiligers en ambtenaren zullen in de Hofstad overnachten. In totaal zijn er meer dan 60.000 hotelovernachtingen geboekt.

13. Geen wifi

Vanwege veiligheidsoverwegingen zal er in het World Forum geen gebruik worden gemaakt van een wifinetwerk. Daarom is er 30 kilometer aan kabels gelegd voor de communicatie op de top.

14. Speciale kentekens

Alle delegaties worden rondgereden in auto's met speciale kentekens. Op de witte nummerplaten staat links het logo van de NAVO-top en rechts de vlag van het land waaruit de delegatie komt.

15. Post ophalen

Mensen die rond het terrein van de NAVO-top in Den Haag wonen, krijgen een week lang geen post of de krant in de brievenbus. Ze moeten die ophalen op een speciaal punt aan de rand van het afgesloten terrein.

De NAVO-top begint officieel vandaag. De regeringsleiders, onder wie president Trump, komen in de komende uren naar Den Haag.

Morgen is de belangrijkste dag, want dan komen de 32 regeringsleiders en staatshoofden bijeen in de Noord-Atlantische Raad. Maar ook vandaag staan er al een paar belangrijke vergaderingen op het programma.

Secretaris-generaal Rutte houdt rond 10.00 uur een toespraak bij het Public Forum. Op die locatie zullen tijdens deze twee dagen regeringsleiders, ministers, deskundigen en jongeren allerlei kwesties bespreken die te maken hebben met vrede en veiligheid.

Defence Industry Forum

Het is een belangrijke dag voor de defensieministers. Samen met experts en het bedrijfsleven komen ze bijeen in het Defense Industry Forum. De belangrijkste vraag op dit defensieforum is hoe de NAVO beter kan samenwerken met de industrie. Ook zal bekeken worden wat er al op de markt is en waarin nog geïnvesteerd moet worden.

Minister Brekelmans is hier gastheer, samen met werkgeversorganisatie VNO-NCW. Er zijn meer dan 400 mensen uitgenodigd.

Een agenda is niet bekendgemaakt. Ook is niet precies bekend wie naast de bewindslieden aanwezig zullen zijn. De top is interessant omdat er voor het eerst in jaren flink geïnvesteerd gaat worden in defensie.

Schoof ontmoet Zelensky

Demissionair premier Schoof ontvangt vandaag buiten de top om de Oekraïense president Zelensky in het Catshuis. Anders dan op vorige toppen speelt Zelensky slechts een bijrol.

Bij voorgaande toppen sinds de Russische invasie sprak Zelensky ook in vergaderingen met de regeringsleiders van de NAVO, maar Trump wil geen prominente rol voor hem. Zelensky mag wel aanschuiven bij het banket bij de koning vanavond.

Daarnaast spreekt Zelensky vanmiddag in de Tweede Kamer. Kamerleden hadden hem uitgenodigd.

Diner met het koningspaar

Alle regeringsleiders zullen rond 19.00 uur arriveren op paleis Huis ten Bosch. Daar staat een diner op het programma met koning Willem-Alexander en koningin Máxima.

Ongeveer tegelijk met dat diner begint in het World Forum een bijeenkomst over Oekraïne met de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken en EU-buitenlandchef Kallas. De ministers van Defensie hebben ook een werkdiner.

De top volgen bij de NOS:

De NOS maakt vandaag en morgen vrijwel de hele dag extra uitzendingen. Die zijn allemaal te volgen via onze livestream op NOS.nl, in onze app en in de tv-app NOS Live . Vragen over de NAVO-top kunnen gesteld worden via vraag@nos.nl.

Op de radio zijn elk halfuur updates te horen. Ook is er veel aandacht voor de top in het NOS Radio 1 Journaal en Nieuws en Co.

Volg het liveblog van de NOS voor updates gedurende de dag.

Goedemorgen! Vandaag komen een veertigtal wereldleiders aan op Schiphol voor de start van de NAVO-top. Er staan meerdere demonstraties gepland tegen de millitaire top.

Eerst het weer: de zon is vanochtend vooral in het zuiden te zien. Daar wordt het 25 of 26 graden. In de rest van het land bewolkt, met in het noorden regen. Daar komt de temperatuur niet boven 19 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Trump heeft naar eigen zeggen een akkoord over een wapenstilstand tussen Israël en Iran aangekondigd. Volgens hem hebben de twee landen ingestemd met een wapenstilstand die gefaseerd zal worden ingevoerd over een periode van 24 uur. Trump stelt dat de wapenstilstand "een officieel einde" van de oorlog betekent.

Iran spreekt vooralsnog niet over concrete afspraken, al zijn er berichten van de staatsmedia dat rond deze tijd de laatste raketten zijn afgeschoten voordat een staakt-het-vuren in acht wordt genomen. Israël meldt ook nieuwe raketaanvallen vanuit het land, waarbij volgens Israëlische media drie doden zijn gevallen. Ook in Teheran waren vannacht nog explosies te horen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De beveiliging van de NAVO-top is een enorme operatie voor politie en defensie. Wereldleiders, diplomaten en journalisten van over de hele wereld verzamelen zich in de hofstad.

Verslaggever Marieke de Vries neemt je mee achter de schermen:

Fijne dag!

In Berlijn zijn twee mensen om het leven gekomen vanwege een storm die over de Duitse hoofdstad raasde. Dat heeft de brandweer bekendgemaakt.

Beide slachtoffers zijn omgekomen door vallende bomen. Eén persoon kwam om toen een boom op een rijdende auto viel, meldt nieuwsprogramma Tagesschau. Elders in de stad viel ook een boom op een auto, waarbij een vrouw om het leven kwam.

Verschillende mensen raakten gewond, van wie sommigen ernstig. Een fietser kwam onder een boom terecht en raakte zwaargewond. Meerdere mensen zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Noodtoestand

De brandweer van Berlijn riep de noodtoestand uit en ontving binnen anderhalf uur meer dan 500 meldingen in de hele stad. De Duitse weerdienst meldde dat er windsnelheden tot 108 kilometer per uur werden gemeten.

"Omdat de bomen in deze tijd van het jaar blad hebben, zijn ze vatbaarder voor de wind", aldus een meteoroloog tegen Tagesschau.

De storm legde het treinverkeer in Berlijn en de deelstaat Brandenburg gedeeltelijk plat. Vanwege gevallen takken werd de dienstregeling van de Berlijnse stadstrein S-Bahn volledig stilgelegd. Die werd later op de avond gedeeltelijk hervat.

De regering-Trump mag weer migranten deporteren naar landen anders dan hun land van herkomst. Dat heeft het Amerikaanse Hooggerechtshof bepaald. De migranten mogen worden uitgezet zonder dat ze de kans krijgen om aan te tonen dat ze gevaar lopen in een ander land.

Het hof veegde een eerdere uitspraak van een federale rechter van tafel. Die oordeelde dat de overheid verplicht is om migranten die naar zogenoemde 'derde landen' worden uitgezet een "betekenisvolle kans" moeten hebben om hun uitzetting aan te vechten. Het hof lichtte het oordeel niet toe.

Het besluit werd genomen door de zes conservatieve rechters, die in de meerderheid zijn in het Amerikaanse Hooggerechtshof. De drie progressieve rechters hadden stevige kritiek op het besluit. Sonia Sotomayor stelt dat de uitspraak neerkomt op een "grof misbruik van discretie" door het hof.

Volgens haar geeft de overheid met woorden én daden te kennen zich niet gebonden te voelen aan de wet, en mensen uit te zetten "zonder waarschuwing of kans op verweer". De andere progressieve rechters, Elena Kagan en Ketanji Brown Jackson, sloten zich bij haar aan.

Zuid-Sudan

Het besluit kwam nadat immigratieautoriteiten acht mensen op een vlucht naar Zuid-Sudan hadden gezet. De vlucht werd later omgeleid naar een Amerikaanse marinebasis in Djibouti, nadat de federale rechter had ingegrepen. De migranten afkomstig uit onder andere Myanmar, Vietnam en Cuba waren in de VS veroordeeld voor ernstige misdrijven. Volgens immigratieautoriteiten konden zij niet snel worden teruggestuurd naar hun thuislanden.

De advocaten van de migranten die naar Zuid-Sudan zouden worden gestuurd, lieten weten hun zaak voort te zetten. "De gevolgen van deze beslissing van het hooggerechtshof zullen huiveringwekkend zijn", zegt de directeur van een organisatie die de migranten juridisch bijstaat.

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid noemde de uitspraak op sociale media juist een "grote overwinning voor de veiligheid van het Amerikaanse volk". Het ministerie gaf verder geen toelichting.

Een spiegel zo groot als een stadsbus en de krachtigste digitale camera ter wereld: het nieuwe Vera C. Rubin Observatorium, hoog in de bergen van Chili, kan bogen op een rijtje indrukwekkende eigenschappen. De nieuwe Amerikaanse telescoop moet onze kijk op het heelal veranderen, en de eerste foto's zijn binnen.

Het observatorium, vernoemd naar de Amerikaanse astronoom Vera Rubin, heeft een resolutie van 3200 megapixels, 67 keer zoveel als een nieuwe smartphone.

"Rubin verandert een ogenschijnlijk leeg stuk van de ruimte in een glitterend schouwspel", zeggen de wetenschappers over een van de eerst beelden die werden vrijgegeven. Samengesteld uit 1100 opnames toont die foto een rijke verzameling van 10 miljoen sterrenstelsels zoals onze Melkweg.

Zo zijn er in de rechterbovenhoek drie te zien die samensmelten:

De komende tien jaar zal de camera nacht na nacht zo'n duizend beelden maken van de zuidelijke sterrenhemel en uiteindelijk zo'n 800 keer de hele zichtbare hemel in beeld brengen. Het doel is om een enorme dataset te creëren met ongeveer 40 miljard hemellichamen, van sterren in de Melkweg tot verre sterrenstelsels.

Die enorme hoeveelheid data moet uiteindelijk helpen onder meer het mysterie van donkere materie en donkere energie te verklaren, waar ook de Europese ruimtetelescoop Euclid onderzoek naar doet. Door de bewegingen van de sterrenstelsels beter te begrijpen moet er meer duidelijk worden over de rol van dat materiaal dat er wel moet zijn, maar dat we niet direct kunnen waarnemen.

"De ontdekkingen kunnen leiden tot het ontstaan van compleet nieuwe gebieden in de sterrenkunde", zegt Adam Miller van de Northwestern University in de VS. "Het is zeer waarschijnlijk dat de Rubin-telescoop dingen zal vinden waarvan nog niemand weet dat ze bestaan."

Naast het onderzoek naar donkere materie en energie zal de enorme kijker de Melkweg, maar ook kleine objecten in het zonnestelsel in kaart gaan brengen en onderzoek doen naar supernova's (exploderende sterren) en andere kosmische fenomenen.

Ook kan de telescoop planetoïden ontdekken die een potentieel gevaar vormen voor de aarde. In tien uur tijd ontdekten astronomen al 2104 van die ruimterotsen, van ver weg in ons zonnestelsel tot in de buurt van de aarde. Geen ervan levert volgens de wetenschappers een gevaar op voor onze planeet.

Het project startte al in de vorige eeuw. Sinds 2006 is er in de VS gewerkt aan de spiegels van de telescoop en het werk op de berg in Chili begon in 2011. De berg werd uitgekozen omdat het een hoge en droge plek is waar astronomen minder last hebben van de aardatmosfeer. Na het gereedkomen van de telescoop kostte het nog maanden van testen en kalibreren voordat de Vera C. Rubin de eerste spectaculaire beelden vanuit de ruimte kon afleveren. Die werden vandaag gepresenteerd.

Op één van die afbeeldingen zijn de Trifidnevel en de Lagunenevel te zien, duizenden lichtjaren van de aarde. Een tweede toont onder andere twee spiraalstelsels van het Virgocluster, ongeveer 50 miljoen lichtjaar ver weg.

Guillem Megias, expert bij het observatorium, benadrukt het belang van de waarnemingen. "Toen we de eerste foto binnenkregen was dat wel een speciaal moment", vertelt hij bij de BBC. "Toen ik hier begon kwam ik iemand tegen die hier aan had gewerkt sinds 1996. Ik ben geboren in 1997. Dan realiseer je je dat dit het werk is van generaties astronomen."

In het centrum van Delft is rond middernacht brand uitgebroken in een studentencomplex. Het ging volgens de brandweer om een zeer grote brand, die in de keuken ontstond.

De brand aan de Oude Delft is inmiddels onder controle. Uit voorzorg werden brandweerkorpsen uit de buurt ook opgeroepen. Volgens de brandweer zijn er geen gewonden, één van de studenten heeft zijn kat zelf in veiligheid kunnen brengen. Er is veel schade aan de keuken en het terras aan de achterzijde.

De woningen zijn geventileerd en vrijgegeven maar de studenten brengen de nacht elders door, zegt de brandweer.

In Kenia zijn drie agenten aangeklaagd voor de moord op een populaire blogger begin deze maand. Hij werd zwaargewond gevonden in een politiecel en overleed op weg naar het ziekenhuis. Ook drie burgers zijn aangeklaagd.

Het slachtoffer is de 31-jarige blogger en leraar Albert Ojwang. Hij werd twee dagen voor zijn dood gearresteerd omdat hij de plaatsvervangend politiechef van Kenia op X had beschuldigd van corruptie. De politiechef is tijdelijk afgetreden in afwachting van het onderzoek naar de dood van Ojwang. Hij ontkent dat hij iets fout heeft gedaan.

De politie beweerde aanvankelijk dat Ojwang had geprobeerd zichzelf van het leven te beroven door met zijn hoofd tegen de muur van zijn cel te slaan. De politie trok deze verklaring later in, nadat was gebleken dat Ojwang zwaar was mishandeld. De burgers zouden de blogger hebben mishandeld in opdracht van de politie.

Een van de gearresteerde agenten zegt dat leidinggevenden binnen de politie opdracht gaven om Ojwang te mishandelen. Het zou een "een bevel van bovenaf" zijn, schrijft persbureau Reuters.

Politiegeweld

Mensenrechtenorganisaties en buitenlandse ambassades dringen bij de Keniaanse regering aan op transparantie bij het onderzoek naar de moord op Ojwang.

Vorige week greep de politie hard in bij demonstraties in de Keniaanse hoofdstad na de dood van de blogger. Een man werd van dichtbij door een agent door het hoofd geschoten. Het slachtoffer zou geen demonstrant zijn geweest, maar maskers hebben verkocht.

De man is door demonstranten naar het ziekenhuis gebracht, waar hij in kritieke toestand werd opgenomen. De agent werd later gearresteerd. De demonstraties houden aan, volgens de betogers gebruikt de politie buitensporig geweld tegen burgers.

Activisten roepen op om de economie van het land woensdag stil te leggen. Op die dag herdenken ze dat veiligheidstroepen een jaar geleden het vuur openden op mensen die demonstreerden tegen belastingverhogingen.

Twee dagen na de Amerikaanse aanval op Iraanse nucleaire installaties heeft Iran raketten afgevuurd op de Amerikaanse basis in Qatar. Maar de vergeldingsactie bleef beperkt in omvang en Iran waarschuwde vooraf voor de aanval, zodat de Amerikanen maatregelen konden nemen en er geen slachtoffers vielen.

Iran liet er geen misverstand over bestaan dat de Verenigde Staten een "vetgedrukte rode lijn" hadden overschreden en dat Iran gedwongen was te reageren.

Maar in werkelijkheid blijft verdere escalatie achterwege en lijkt de spanning tussen Iran en de VS voorlopig weer uit de lucht. President Trump heeft op zijn socialemediaplatform Truth Social uitbundig gereageerd op de vergeldingsactie die hij omschrijft als een "zeer zwakke actie". Trump bedankt Iran voor de "vroegtijdige waarschuwing" waardoor er volgens hem geen doden zijn gevallen en niemand gewond is geraakt.

Ook is er volgens hem nauwelijks sprake van materiële schade. "Wellicht kan Iran nu verder bewegen in de richting van vrede en eenheid in de regio. Ik wil Israël aanmoedigen om hetzelfde te doen", schrijft Trump, die in een ander bericht stelt dat het tijd voor vrede is.

Iran vuurde veertien rakketten af waarvan er dertien werden onderschept. De enige andere raket vormde volgens Trump geen bedreiging doordat deze uit koers raakte.

Imago

Dat Iran slechts met een beperkte tegenaanval is gekomen, komt voor Paul van Hooft, defensiedeskundige bij denktank Rand Europe, niet als een verrassing. "Iran moet terugslaan voor zijn imago, maar wil niet dat de situatie uit de hand loopt", zei hij eerder vandaag tegen de NOS.

Iran zegt dat het net zo veel raketten afvuurde als de VS bommen liet vallen. "Als dat daadwerkelijk het geval is, heeft dat symbolische waarde", zegt Van Hooft.

Iran wilde volgens Van Hooft voorkomen dat de VS te veel geraakt werd. "Dan krijg je weer een reactie terwijl het Iran het beste uitkomt als de VS niet verder betrokken raakt."

Klem

Iran is volgens Van Hooft niet gebaat bij een steeds verder uit de hand lopend conflict. "Het Iraanse regime zit enigszins klem, want zijn bondgenoten in de regio, Hezbollah, Hamas en milities in Irak, zijn verzwakt. Sinds 7 oktober is de positie van Iran bijzonder verslechterd en dat is waarom Israël nu doordrukt. Iran heeft redenen genoeg om de rem erop te zetten."

En Trump zit volgens van Hooft ook klem. "Hij wil niet zwak overkomen, laat stoere praat horen en heeft gebombardeerd, maar tijdens campagnebijeenkomsten beloofde hij een anti-oorlogspresident te zullen zijn."

Dit zijn de eerste beelden van de luchtaanvallen op Qatar:

Berichtendienst WhatsApp wordt per direct verboden op alle elektronische communicatiemiddelen van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Dat meldt de cybersecuritydienst van het Huis.

De dienst maakt zich al langer zorgen over de cyberveiligheid. Werknemers is verzocht de app te verwijderen en een alternatief te gebruiken zoals Signal of FaceTime. Leden van het Huis mogen alleen nog op hun persoonlijke mobiele telefoon gebruik maken van WhatsApp.

Voorzover bekend zijn er geen plannen om WhatsApp ook te verbieden in de Senaat, het andere Huis van het Amerikaanse Congres.

'Gebruik van de app is risicovol'

De dienst heeft een memo uitgestuurd naar leden en werknemers waarin wordt gesteld dat het gebruik van de app risicovol is voor gebruikers vanwege beveiligingsrisico's. Er zou een gebrek zijn aan transparantie over de bescherming van gebruikersgegevens. Ook zou de versleuteling van opgeslagen gegevens ontbreken. "Medewerkers van het Huis mogen de WhatsApp-applicatie NIET downloaden of bewaren op een apparaat van het Huis, inclusief mobiele, desktop- of webbrowserversies van de producten", aldus de dienst.

Moederbedrijf Meta zegt tegen persbureau Reuters het "in de sterkst mogelijke bewoordingen" oneens te zijn met het besluit van de dienst. Ook zegt een woordvoerder dat de app betere beveiliging biedt dan de alternatieven die in het memo worden voorgesteld.

De stap van de cybersecuritydienst is uitzonderlijk in het Westen, omdat WhatsApp in het algemeen bekend staat om de solide 'end-to-end' versleuteling van berichten.

WhatsApp vermijden in Iran

Wel heeft de Iraanse staatstelevisie afgelopen week burgers met klem verzocht de app te verwijderen. De staat meent dat WhatsApp data verzamelt en deze deelt met Israël.

WhatsApp reageerde in een verklaring dat de oproep een excuus is om de berichtendienst voor burgers te blokkeren. "Op een moment dat mensen die het hardst nodig hebben", aldus de berichtendienst.

Verder zegt WhatsApp de precieze locatie van gebruikers in Iran niet te volgen. Ook zegt het geen logboeken bij te houden of persoonlijke berichten te lezen die mensen elkaar sturen. Bovendien deelt de app in de reactie dat zij geen informatie aan overheden verstrekken.

Na de bombardementen van de Verenigde Staten op Iran is de vraag hoe Iran hierop gaat reageren. Een van de Irans belangrijkste mogelijke wapens is het afsluiten van de Straat van Hormuz, de belangrijkste waterweg voor grote olietankers. Maar gaat Iran dat doen, en wat kan dat betekenen voor de olieprijs? Vier vragen over de aanvallen op Iran en de olieprijzen.

Hoe staat de olieprijs ervoor?

Over het algemeen heeft onrust in deze regio meteen invloed op de olieprijs, doordat het Midden-Oosten een derde van alle wereldwijde olieproductie voor zijn rekening neemt. Toch is de olieprijs nog nauwelijks gestegen.

"De markt lijkt voorlopig rustig te reageren op de aanvallen van het afgelopen weekend", zegt Lucia van Geuns, enegiespecialist verbonden aan het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Een vat olie (Brent oil) kost inmiddels 78 dollar, zo'n 68 euro, slechts een procent meer dan vrijdag. Toch bestaat de vrees dat door de spanningen een vat straks meer dan 100 dollar gaat kosten.

De prijs was sinds januari juist behoorlijk gedaald, maar stijgt weer sinds eind mei, ziet Hans van Cleef, energie-econoom bij Publieke Zaken. Door alle spanningen in de regio steeg de olieprijs met bijna een kwart in vergelijking met vorige maand.

Het Iraanse parlement wil de Straat van Hormuz afsluiten. Wat zou daar het gevolg van zijn?

De zeestraat tussen de Perzische Golf en de Golf van Oman grenst aan Iran, Oman en de Verenigde Arabische Emiraten. Als de zeestraat wordt afgesloten, wordt de export van olie en gas per schip voor deze landen onmogelijk, inclusief dus voor Iran zelf.

"Afsluiten van deze straat is nog nooit eerder gebeurd, maar de gevolgen zouden enorm zijn", zegt Van Geuns. "Dat betekent dat zo'n 20 procent van alle olie in de wereld niet op zijn bestemming zal aankomen. Dit zou een verschrikking voor de wereldeconomie zijn."

"Een hogere olieprijs wakkert een wereldwijde inflatie aan", aldus Van Geuns. "Het maakt niet alleen tanken duurder, maar ook de energie die fabrikanten gebruiken om bijvoorbeeld plastic te produceren. Dat zal de consument terugzien in de prijzen. Het is daarom belangrijk dat olietankers veilig en zonder obstakels deze zeestraat kunnen passeren."

Van Geuns plaatst daar wel een kanttekening bij. "Ongeveer 80 procent van alle ruwe olie, olieproducten en vloeibaar gas die nu via de Straat van Hormuz worden geëxporteerd, gaat naar Azië."

Hoe realistisch is het dat Iran de Straat van Hormuz afsluit?

Hoewel Iran in het verleden diverse keren heeft gedreigd met het afsluiten van de zeestraat, verwachten Van Geuns en Van Cleef niet dat Iran dit ook echt gaat doen. Mocht Iran de zeestraat afsluiten, dan schiet het zichzelf namelijk ook behoorlijk in de voet.

"Hoewel Iran door de Verenigde Staten en Europa allerlei sancties heeft opgelegd gekregen, exporteert het nog steeds zo'n kleine 2 miljoen olievaten door diezelfde straat naar China." Een sluiting raakt daarom ook China, één van de weinige bondgenoten die Iran nog heeft. Van Geuns vraagt zich af of het land die relatie op het spel wil zetten. Daarom acht Van Geuns het realistischer dat er andere maatregelen worden genomen, "zoals het saboteren van olie-installaties van met Amerika bevriende landen."

Van Cleef sluit zich daar bij aan. "Bovendien is de zee 54 kilometer breed. Een volledige afsluiting is technisch gezien ook nog eens heel moeilijk."

Hoe komt het dan dat we nu geen piek in de olieprijs zien?

Eerder deze maand kondigde Saudi-Arabië aan meer olie te gaan produceren, want het land wil zijn marktaandeel behouden. Olieproducerende landen maken binnen de OPEC+ afspraken over de maximale productie. "Andere landen hebben de limiet overschreden, waardoor Saudi-Arabië zich genoodzaakt voelt om de productie ook op te schroeven", zegt Van Geuns.

Daardoor zakte de olieprijs vrijwel meteen en is sindsdien de olievoorraad flink aangevuld.

Verder is de vraag naar olie minder hoog, omdat onder andere de Chinese economie minder hard groeit dan verwacht, ziet Van Cleef. Ook hebben veel olieproducerende landen sancties opgelegd gekregen, zoals Iran en Rusland. "Hierdoor wordt een deel illegaal verhandeld met een zogenoemde schaduwvloot, waardoor het niet zichtbaar is hoeveel olie landen als China inkopen", zegt Van Geuns. Dat brengt de prijs ook naar beneden.

Het dier dat afgelopen weekend in de Grevelingendam bij tientallen zwemmers pijnlijke steken veroorzaakte, is hoogstwaarschijnlijk een Japanse kruiskwal. Dat zegt de provincie Zeeland.

Gisteren meldde de gemeente Schouwen-Duiveland dat een vis, de pieterman, de klachten veroorzaakte, maar volgens deskundigen klopt dat niet.

Gisteren alleen al moesten zestien zwemmers medisch behandeld worden. Een pieterman is een vis met giftige stekels op de rugvin die zich ingraaft op de zeebodem. De stekels steken net boven het zand uit. Wie daarop stapt, kan veel pijn krijgen.

De veiligheidsregio Zeeland en de gemeente adviseerden zwemmers daarop met klem om niet langer het water in te gaan bij badstrand Grevelingendam.

Kruiskwal

De provincie Zeeland meldt vandaag dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat het om de pieterman gaat. "We krijgen twee meldingen per jaar dat mensen gebeten worden door een pieterman, eigenlijk nooit in de Grevelingen", zegt een woordvoerder van de provincie tegen Omroep Zeeland.

"Dat nu ineens tientallen mensen klachten hebben, kan bijna niet. Nu er heel veel kruiskwallen op die locatie zijn, kunnen we zeggen dat die klachten daardoor zijn ontstaan."

Kruiskwallen komen volgens de provincie voornamelijk voor bij plekken met veel wier. De woordvoerder adviseert mensen om niet door velden met wier te zwemmen of te lopen om contact met kruiskwallen te voorkomen.

De provincie adviseert om alleen op officiële zwemlocaties het water in te gaan. Zwemmers die toch een kwallensteek oplopen, kunnen de pijnlijke plek het beste spoelen met koud zeewater, aldus de provincie.

"Het is echt onbegrijpelijk. Ik heb helemaal niets gedaan wat niet mag, ik ben helemaal niet omgekocht", zegt Frits van Eerd op de eerste dag van de inhoudelijke behandeling van de rechtszaak tegen hem. De oud-Jumbo-topman wordt verdacht van omkoping, valsheid in geschrifte en witwassen.

Van Eerds medeverdachte is autohandelaar Theo E. De twee kennen elkaar al jaren en hebben lange tijd een zakelijke band gehad. E. zou spullen hebben gegeven aan Van Eerd, die in ruil E.'s motorteams gesponsord zou hebben. De factuur daarvan liep via de administratie van Jumbo. Een deel van dat sponsorgeld kwam vervolgens weer bij E. terecht.

Beide mannen zeggen vandaag in de rechtbank dat dit niet waar is. "De man is niet om te kopen", zegt Theo E. Van Eerd sluit zich daarbij aan; hij zou voor alle spullen hebben betaald, behalve voor een flesje antigroenmiddel voor de tuin.

E. zou in een reeks van jaren motoren, een oplegger en gereedschapskisten vol met apparatuur hebben gegeven aan Van Eerd. In ruil daarvoor zou Van Eerd geregeld hebben dat zijn bedrijf, supermarkt Jumbo, sponsorgeld betaalde.

In 2015 verbrak Jumbo die banden, omdat Theo E. in verband werd gebracht met witwassen. De supermarktketen deed uiteindelijk aangifte van misleiding, omdat sponsorgelden niet werden besteed zoals verwacht. Ton van Veen, de huidige topman van het bedrijf en toen financieel directeur, verklaarde dat Jumbo niets meer met E. te maken wilde hebben. Dat gold niet voor Van Eerd persoonlijk.

Van Eerd kreeg toch weer contact met de autohandelaar die hij al zo lang kende. De twee spraken elkaar bij de werkplaats van Van Eerd in Veghel en op meerdere locaties van Jumbo en een hotelketen. "Hij bood heel veel spullen aan waarvan hij wist dat ik geïnteresseerd was. We hebben puur als privépersonen afgesproken, maar met de kennis van vandaag had ik dat nooit moeten doen."

'Uit de boeken blijven'

Er kwam veel informatie naar buiten tijdens de inhoudelijke behandeling. In totaal zijn er meer dan 10.000 pagina's met bevindingen van justitie.

Ze bevatten onder meer afgetapte gesprekken en berichten tussen Van Eerd en Theo E. Zo stuurde E. een foto van een crossmotor in 2017. "Dat is een mooi cadeau", zou de reactie van Van Eerd zijn geweest. De oud-topman verklaart nu dat dat een cynische grap was en dat hij voor alles heeft betaald.

Op enig moment bood E. via een andere handelaar verschillende motoren aan bij Van Eerd. Uit opnames blijkt dat betaling alleen kon via een 'sponsorcontract'. Van Eerd ontkent dat dat zo was, en de koop ging uiteindelijk niet door. Volgens het Openbaar Ministerie wilde de verkoper het niet via deze constructie.

De aanklacht van valsheid in geschrifte gaat onder andere over facturen van tienduizenden euro's die door Van Eerd zijn goedgekeurd.

Contant geld

Bij de inhoudelijke behandeling is ook ingegaan op de aanwezigheid van contant geld in de werkplaats en het huis van Frits van Eerd. Bijna drie jaar geleden, september 2022, werd door de financiële opsporingsdienst FIOD ruim 400.000 euro gevonden in briefjes van 500, 200 en 100 euro, onder andere in een Jumbo-tas in een koelkast.

Dat geld is niet meegenomen in de belastingaangifte van Van Eerd. Hij begrijpt dat de vondst vragen oproept, maar zegt dat zijn aangiftes worden gedaan door iemand anders.

Om te verklaren waar de grote som geld vandaan komt, voeren de advocaten van Van Eerd verklaringen aan van vrienden en familie. Zo zouden onder andere zijn zwager en neven voertuigen hebben gekocht en heeft iemand anders spullen verkocht op Marktplaats voor ruim 100.000 euro, allemaal contant.

De inhoudelijke behandeling van de zaak duurt nog twee dagen.

Mona Keijzer neemt adviezen over die het mogelijk maken om woningen sneller en goedkoper te bouwen. Dat meldt de demissionaire minister in een brief aan de Tweede Kamer.

Om 100.000 woningen per jaar te kunnen bouwen, is het volgens Keijzer belangrijk dat regels worden versoepeld.

De Vereniging Eigen Huis waarschuwt voor de mogelijke negatieve gevolgen.

Plafonds lager, trappen steiler

Concrete bouweisen die worden aangepast gaan bijvoorbeeld over plafonds, deuren, trappen en geluid. Plafonds en deuren mogen lager worden, trappen steiler en geluidseisen minder streng.

Een plafond moet nu minimaal 2,60 meter hoog zijn en een deur 2,30 meter. Met het verlagen van plafonds met 10 centimeter en de deuren met 20 centimeter, zouden de kosten al 1250 euro per appartement omlaaggaan.

Ook een steilere trap en minder eisen voor ventilatie en daglicht leiden tot lagere kosten, zei emeritus hoogleraar Friso de Zeeuw, die de demissionair minister adviseerde, begin deze maand in het NOS Radio 1 Journaal : "We denken dat bouwvoorschriften eenvoudiger kunnen. Met een steilere trap gaat het ook nog prima en dat bespaart allemaal geld."

Kwaliteit van woningen in gevaar

Hoewel Vereniging Eigen Huis voorstander is van sneller en goedkoper bouwen, maakt ze zich zorgen over de aangepaste bouweisen. Ze kunnen de kwaliteit van de woningen aantasten: "Lagere plafonds, steilere trappen en soepelere eisen voor ventilatie en daglicht hebben negatieve invloed op de woonkwaliteit. Hier blijven wij scherp op en er moet tijdens de behandeling in de Tweede Kamer zeker nog kritisch naar gekeken worden", laat een woordvoerder weten aan de NOS.

Ook neemt volgens VEH de toekomstbestendigheid van een woning af met steilere trappen. "Een minder steile trap is wel bruikbaarder als je spullen mee naar boven tilt. Het is dus veiliger, zeker voor oudere mensen. Het is niet voor niets dat er in het verleden is gekozen voor luie trappen."

Jeroen de Willigen, voorzitter van de branchevereniging voor architecten, is ook kritisch. Hij begrijpt niet waarom Keijzer juist déze regels overneemt: "Ik ben blij dat we nu eens naar regelgeving gaan kijken, want het kan echt sneller en goedkoper. Maar ik snap niet waarom we nu de plafonds gaan verlagen. Die zijn niet voor niets zo hoog, we worden namelijk steeds langer en dat heeft echt invloed op de woonkwaliteit."

STOER

De adviezen die Keijzer overneemt komen van adviesgroep STOER. Eind vorig jaar lanceerde Keijzer het programma Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Eisen en Regelgeving (STOER). Daarmee wil ze knelpunten in de bouwregels aanpakken, om vaart te maken met de bouw van nieuwe woningen.

In april kwam het eerste adviesrapport uit, met tientallen voorstellen die kosten en vertraging bij bouwprojecten moeten beperken. De adviesgroep keek waar het mogelijk is om regels te versimpelen en soms ook te schrappen. "Dit STOER-advies is helder: die regels zijn allemaal met de beste bedoelingen gemaakt, maar juist de stapeling hiervan zit de woningbouw in de weg", schrijft Keijzer in haar Kamerbrief.

Andere adviezen die ze van de adviesgroep overneemt gaan over netcongestie en het verkorten van de tijd waarin bezwaar en beroep kan worden aangetekend. Binnenkort komt adviesgroep STOER met het eindrapport. Volgend jaar moeten de maatregelen volgens het ministerie doorgevoerd zijn.

Na een Iraanse raketaanval op de Amerikaanse militaire basis in Qatar, lijkt de spanning tussen Iran en de VS niet verder te escaleren. Bij de aanval vielen geen slachtoffers, mede doordat Iran de VS van te voren had gewaarschuwd.

President Trump bedankte Iran daarvoor. Hij zei nu te hopen op vrede en harmonie en riep Israël op daar ook naar te streven. Volgens hem zijn er veertien raketten afgevuurd, waarvan er dertien zijn neergehaald en één uit koers raakte.

Iran verklaarde dat het een vergelding was voor de Amerikaanse aanval afgelopen weekend op drie nucleaire complexen met zeer zware bommen, de zogeheten bunker busters. Teheran zei vanavond ook raketten te hebben afgevuurd op een Amerikaanse basis in Irak, maar dat werd niet bevestigd door Amerikaanse autoriteiten en er werd later ook niets meer van vernomen.

Beelden van de raketaanval op Qatar:

Ook in Teheran werd na de raketaanval een verzoenende toon aangeslagen. Een woordvoerder zei dat Iran "de benodigde rationaliteit heeft voor diplomatie".

Trillende ramen

Mensen in de buurt van de Amerikaanse basis in Qatar werden verrast door de Iraanse aanval, zegt een bewoner tegen nieuwszender al-Jazeera.

"We hoorden harde knallen, het gebouw en de ramen trilden en toen ik naar buiten keek, zag ik bewegende lichten in de lucht", vertelt de getuige die nooit eerder sirenes in zijn wijk hoorde afgaan. "Mensen begonnen te rennen, ze waren bang. Ik zag mensen huilen."

Iran zegt dat het hetzelfde aantal raketten heeft afgevuurd als het aantal zware bommen die de VS heeft gebruikt bij de aanval op Irans nucleaire complexen. Ook dat wijst erop dat Iran de situatie niet verder wil laten escaleren. De aanval was kennelijk vooral een symbolische vergelding.

Er werd al langer rekening gehouden met een Iraanse aanval op Amerikaanse bases in het Midden-Oosten. Westerse landen waaronder Nederland, hadden hun burgers in Qatar gewaarschuwd. Zij kregen het advies zoveel mogelijk binnen te blijven en drukke plaatsen te mijden.

Een voormalig medewerker van de Amsterdamse rechtbank wordt nu ook verdacht van afpersing. Dat maakt het Openbaar Ministerie bekend. De vrouw werd al verdacht van het verkopen van gegevens aan criminelen.

De 34-jarige vrouw uit Woerden werd in maart gearresteerd. Sana C. kwam vorig jaar bij de politie in beeld toen in een ander strafrechtelijk onderzoek in een woning een envelop van de rechtbank Amsterdam werd gevonden. In de envelop zaten de persoonsgegevens van zes mensen uit één gezin. Onderzoek leidde uiteindelijk naar de medewerker.

De vrouw heeft volgens het OM vermoedelijk "langere tijd" informatie uit de rechtbanksystemen opgevraagd om die tegen betaling te verstrekken aan contacten in het criminele milieu. Bij haar aanhouding is beslag gelegd op enkele tientallen uitdraaien van de rechtbank met daarin informatie over personen.

Loodgietersbedrijf

Het OM zei tijdens de eerste inleidende zitting bij de rechtbank in Zwolle dat op de bankrekening van de verdachte 270 bijschrijvingen zijn geweest van in totaal bijna 93.000 euro. Het geld werd aan haar overgemaakt door een loodgietersbedrijf. Volgens het OM zou ze het bedrag door afpersing hebben ontvangen.

De gegevens, die ze voor prijzen tussen de 500 tot 750 euro zou hebben doorverkocht, zijn volgens het OM gebruikt voor het plegen van aanslagen in Den Haag en de beschieting van een woning in Waalwijk. Ook zou er met de gegevens mogelijk een liquidatie zijn voorbereid, schrijft regionale omroep NH.

Het OM verwijt C. dat ze haar werkgever onjuist heeft geïnformeerd door diploma's van studies economie op haar cv te vermelden, terwijl ze die opleidingen niet had afgerond.

De vrouw blijft voorlopig vastzitten. De volgende zitting is op 16 september.

De zelfmoordaanslag op een kerk in de Syrische hoofdstad Damascus is de eerste gerichte aanval op christenen sinds de val van het Assad-regime. Het laat ziet dat de nieuwe machthebbers, ondanks de belofte, moeite hebben met het beschermen van minderheden in het land. De aanslag is niet opgeëist. De Syrische regering wijst naar terreurgroep IS.

Arabist Leo Kwarten acht de kans "zeer waarschijnlijk" dat de terreurgroep achter de aanval zit. Volgens hem zijn er zo'n 3000 IS-strijders actief in met name het oosten van Syrië. "Er wonen daar weinig mensen, daar kunnen ze zich goed ophouden. De regering in Damascus heeft te weinig troepen om IS-strijders aan te pakken, dus ze hebben daar redelijk vrij spel."

Regering ondermijnen

Nadat rebellengroep HTS eind vorig jaar onder leiding van de huidige interim-president Ahmed Al-Sharaa de macht greep in Syrië heeft IS de oorlog verklaard aan de nieuwe regering. IS beschouwt de nieuwe machthebbers als afvalligen, vertelt Kwarten.

"Zowel IS als HTS hebben hun wortels in Al Qaida, de oude terreurgroep van Osama bin Laden." Volgens de arabist neemt IS het de huidige Syrische regering kwalijk dat die niet een strenge variant van de sharia (islamitische wetgeving) heeft ingevoerd. Ook de ontmoetingen van de nieuwe president met westerse leiders als Trump is IS een doorn in het oog.

"Ze proberen dus die regering te ondermijnen op alle mogelijke manieren en deze aanslag is er één van", zegt Kwarten. Bij de aanslag op de Grieks-orthodoxe kerk in de wijk Dweila zijn zeker 25 mensen gedood, meldt het Syrische ministerie van Gezondheid. Ook raakten meer dan vijftig mensen gewond.

Volgens ooggetuigen opende de zelfmoordterrorist eerst het vuur op kerkgangers waarna hij zichzelf opblies. Het is niet bekend of de dader alleen handelde. Een priester meldt aan persbureau AP dat er een tweede schutter in de kerk was.

Gelovigen die in de kerk aanwezig waren vertellen over de terreuraanslag:

De aanslag komt op het moment dat Al-Sharaa het vertrouwen van de minderheden in het land voor zich wil winnen. Hij beloofde al meerdere keren minderheden in Syrië te beschermen. De minderheidsgroepen maken zich al langer zorgen over hun leven onder het bewind van de nieuwe regering.

Eerder dit jaar vonden er in het noordwesten van het land bloedige aanvallen op alawieten plaats, een minderheidsgroep waar de verdreven dictator Assad toe behoort. Ook laaide daarna het geweld op tussen de druzen en pro-regeringsstrijders.

Verantwoordelijken opsporen

Al-Sharaa heeft na de terreuraanslag van afgelopen weekend opgeroepen tot eenheid. Ook heeft hij beloofd om betrokkenen bij de aanslag op te sporen. Zijn regering omschreef de aanslag als een wanhoopspoging om het land te destabiliseren.

Kwarten verwacht dat Al-Sharaa betrokken partijen hard zal willen aanpakken voor de aanslag en dat hij de kerken in Damascus beter zal beveiligen. Het is volgens hem de vraag of de Syrische president daarmee het vertrouwen van minderheden in het land voor zich zal weten te winnen.

De machtspositie van Al-Sharaa heeft volgens de arabist door de aanslag een flinke knauw gekregen. "We hebben hier in het westen zoveel hoop dat het goed gaat in Syrië. Maar aan de andere kant denken we: hoe sterk zit die Al-Sharaa eigenlijk in het zadel?"

Rusland blijft het grootste en meest directe gevaar voor de NAVO. Secretaris-generaal Rutte liet daar geen misverstand over bestaan op de persconferentie voorafgaand aan de top in Den Haag, die morgen begint.

"Mocht Rusland ons vandaag aanvallen, dan zou ons antwoord verwoestend zijn", zei Rutte nadat hij de aanwezigen had verwelkomd "in mijn thuisstad Den Haag". Hij benadrukte dat de NAVO-lidstaten de komende jaren enorme investeringen moeten doen om de dreigingen vanuit Rusland en China te kunnen weerstaan.

"De wereld is veranderd sinds 2014. Niet alleen viel Rusland Oekraïne binnen, ook hebben we een toename van het militaire apparaat gezien in Rusland en ook in China, tot een niveau dat we nooit eerder hebben gezien. Als het erop aankomt NAVO-lidstaten te verdedigen in het kader van artikel 5, moeten we zorgen dat we dat waar kunnen maken als dat moment zou komen. Dat we verenigd zijn, niet alleen in geest maar ook in de praktijk."

Oekraïne

In zijn speech zei Rutte dat de NAVO Oekraïne blijft steunen in de oorlog tegen Rusland. Zijn speech duurde ongeveer tien minuten. Na zijn toespraak beantwoordde Rutte vragen van journalisten.

Hij verzekerde de pers dat er "een onomkeerbaar pad" is voor Oekraïne naar de NAVO. "Dat is de waarheid vandaag, en donderdag, na deze top, zal dat nog steeds waar zijn. Dat Zelensky niet aanwezig is bij de sessie met alle 32 NAVO-regeringsleiders ziet Rutte niet als teken dat er minder aandacht is voor Oekraïne. "Dat we de defensie-uitgaven gaan verhogen toont hoe duidelijk we hier aan zijn gecommitteerd."

Een journalist uit Oekraïne wees op de zes doden die vannacht vielen bij een Russische droneaanval op Kyiv. Rutte zei dat dit laat zien dat het van groot belang is dat de NAVO-landen Oekraïne blijven steunen.

NAVO-bijdrage

Er kwamen ook vragen over Spanje, dat pas gisteren akkoord ging met de verhoging van de uitgaven van alle lidstaten aan defensie. Spanje kwam aan boord na de toezegging dat het land zelf mag bepalen hoeveel het gaat uitgeven om de Spaanse bijdrage aan gezamenlijk vastgestelde NAVO-doelen te behalen.

Rutte benadrukte dat hij er "absoluut van overtuigd is" dat Spanje daar net als andere landen 3,5 procent van het bbp voor zal moeten uittrekken. Daarnaast moeten de lidstaten nog 1,5 procent uittrekken voor zaken waarvan defensie profiteert, zoals cyberveiligheid en de verbetering van wegen en bruggen. Bij elkaar dus 5 procent.

Op vragen of andere landen nu ook uitzonderingen kunnen bedingen, antwoordde Rutte dat Spanje heeft toegezegd de afspraken over de verhoging van de uitgaven te tekenen en dat geen enkel land een uitzonderingspositie krijgt.

Hij noemde de nieuwe NAVO-norm van 5 procent van het bbp "een kwantumsprong die ambitieus, historisch en fundamenteel is om onze toekomst veilig te stellen".

"Ik zal u een voorbeeld geven van waar we in zullen investeren", hield Rutte de zaal voor. "Een vervijfvoudiging van de luchtverdedigingscapaciteit omdat we de dodelijke terreur van Rusland elke dag vanuit het luchtruim boven Oekraïne zien en we ons tegen dergelijke aanvallen moeten kunnen verdedigen."

Iran

Rutte gaf geen concreet antwoord op een kritische opmerking van een journalist van Al Jazeera, die stelde dat Rutte "hypocriet" is door de Russen steeds als agressor in Oekraïne te benoemen, "terwijl u het Amerikaanse bombardement in Iran niet afkeurt". In zijn algemeenheid merkte hij wel op dat "het standpunt van de NAVO over het Iraanse atoomprogramma is dat Iran geen kernwapen mag ontwikkelen".

Er kwamen meer vragen over Iran, bijvoorbeeld of de NAVO iets gaat doen als de Straat van Hormuz wordt afgesloten voor de scheepvaart. Rutte zei dat hij als secretaris-generaal van de NAVO zich op deze top vooral op andere zaken richt. "Individuele landen kunnen u vast antwoord geven, maar ik als secretaris-generaal niet."

China

Hij ging wel in op een vraag over de gespannen situatie tussen China en Taiwan. Juist vanwege die spanning zijn ook verschillende landen uit de Pacifische regio aanwezig in Den Haag, zei hij.

"We onderhouden een hechte relatie met die landen precies vanwege de militaire opbouw in China. Ze doen dat niet om mooie parades in Peking te houden. Er is een reden voor. Dus we kunnen niet achteroverleunen. We moeten allemaal bijdragen."

Zeker 27 mensen zijn aangehouden bij de poging van Extinction Rebellion om de snelweg A44 bij Abbenes te blokkeren. Onder de arrestanten zijn twee journalisten van het Leidsch Dagblad die verslag deden van de demonstratie. Zij zijn inmiddels weer vrijgelaten, laat de krant weten.

Morgen en overmorgen is de NAVO-top in Den Haag en om die reden is de A44 in de richting van die stad afgesloten. De snelweg is gereserveerd voor delegatieleden en hoogwaardigheidsbekleders die naar de top gaan. Zo komt onder meer de Amerikaanse president Trump naar Den Haag.

Geboeid en afgevoerd

De klimaatdemonstranten van Extinction Rebellion stonden in een weiland langs de snelweg en probeerden tevergeefs op de weg te komen. Agenten gaven demonstranten en aanwezige verslaggevers de opdracht weg te gaan. Wie dat niet deed, zou worden opgepakt. Een verslaggever ter plekke zag dat de twee journalisten van het Leidsch Dagblad werden geboeid en in een bus werden afgevoerd.

De gemeente Haarlemmermeer en de politie Noord-Holland zeggen dat in een noodverordening voor de NAVO-top staat dat demonstraties op of bij de A44 niet zijn toegestaan en dat ook de journalisten op grond daarvan zijn weggestuurd. In de noodverordening staat dat niemand binnen 250 meter van de A44 mag komen.

"Niemand mag in dat gebied zijn, ook journalisten niet", zegt een woordvoerder van de politie. "We begrijpen dat dit ingrijpend is, maar dit is ook een bijzondere beveiligingsoperatie. En de maatregelen gelden dus ook voor journalisten."

Het Leidsch Dagblad schrijft zelf dat de journalisten geen politieperskaart bij zich hadden en dat dat "waarschijnlijk" verband houdt met de aanhoudingen. De politie wil dit tegenover de NOS niet bevestigen. Met een politieperskaart kunnen journalisten verslag doen van bijvoorbeeld demonstraties en rellen in door de politie afgezette gebieden.

'Niet de manier'

De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) is niet te spreken over de gang van zaken. Dat de politie journalisten wegstuurde en ze dreigde op te pakken, is "precies zoals we het niet willen" zegt algemeen secretaris Thomas Bruning van de NVJ. "Journalisten moeten hun werk kunnen doen."

PersVeilig, een meldpunt voor geweld en agressie tegen journalisten, zegt dat de politie journalisten ongemoeid moet laten "als ze kunnen laten zien dat zij professioneel journalist zijn". "We weten inmiddels dat journalisten met demonstranten worden afgevoerd en verhoord", zegt Peter ter Velde van PersVeilig. "Dat is niet de manier om met journalisten om te gaan."

Demonstranten probeerden tevergeefs via de sloot op de afgesloten snelweg te komen: