NOS Nieuws - Algemeen

Oekraïense mannen in Nederland maken zich zorgen over de gevolgen van de nieuwe mobilisatiewet in Oekraïne. Mannen tussen de 18 en de 60 jaar kunnen vanaf 18 mei geen paspoort of identiteitsbewijs meer aanvragen bij het Oekraïense consulaat.

Alleen als ze willen terugkeren naar Oekraïne worden ze geholpen. Dat heeft de regering in Kyiv vorige week bepaald, in de hoop gevluchte landgenoten te motiveren om terug te komen en in het leger te vechten. Het land kampt met een tekort aan soldaten om tegen Rusland te vechten.

De afgelopen week stonden lange rijen voor het Oekraïense consulaat in Berlijn, Warschau en Praag. Honderden mannen hoopten nog een paspoort of ID te kunnen krijgen.

Meestal was dat tevergeefs en werden ze niet geholpen. Een aantal Oekraïners werd boos of emotioneel. "Ze laten me niet binnen, omdat ze bang zijn dat ik niet wegga tot ik mijn paspoort heb", zei een man in de rij in Warschau tegen persbureau AFP.

'Ik voel me staatloos'

In de rijen stonden ook Oekraïners die in Nederland verblijven, omdat het consulaat in Nederland sinds een jaar geen paspoorten meer vernieuwt. De 28-jarige Vladimir reisde naar Berlijn om een paspoort aan te vragen.

Vorige week werden zijn papieren gestolen in de metro. "Ik heb niks meer", zegt hij. Hij moest uren in een lange rij staan, maar niemand werd geholpen. "Ik kan niet meer aantonen dat ik in Nederland verblijf, maar ook geen nieuw paspoort aanvragen."

Voor zijn werk moet hij veel naar het buitenland reizen. Dat durft hij nu niet meer, uit angst dat de politie hem staande houdt. Ook in Nederland vermijdt hij het liefst de politie. "Ik voel me stateloos."

Voor een nieuw paspoort zou hij, sinds de maatregel is ingegaan, naar Oekraïne moeten. "Daar laten ze me nooit meer gaan". zegt hij. In het leger wil hij absoluut niet. "Ik heb al genoeg mensen zien sterven voor een oorlog waar ze nooit voor hebben gekozen."

De 21-jarige Herman vertelt dat zijn paspoort nog enkele jaren geldig is. "Maar ik maak me zorgen. Ik ben gevlucht om niet te sterven, maar nu kan ik geen nieuw rijbewijs en paspoort krijgen."

Verblijfsvergunning

Oekraïners in Nederland krijgen zolang de oorlog duurt geen verblijfsvergunning, maar een sticker, die ze samen met hun paspoort moeten laten zien wanneer de politie daarom vraagt. Dan hebben ze een zogenoemde beschermde status. Het ministerie van Justitie en Veiligheid onderzoekt nu wat het voor Oekraïners betekent als ze geen geldig paspoort meer hebben.

Niet alleen mensen die tijdens de oorlog naar het buitenland zijn vertrokken, worden geraakt door de wetgeving. "Sommige Oekraïners verlieten het land al in 1990, of 2000," vertelt de Poolse politicoloog en historicus Łukasz Adamski aan Radio Free Europe. "Deze wet zou alleen moeten gelden voor de Oekraïners die het land illegaal hebben verlaten."

Eerlijke behandeling

De maatregel kwam een week nadat president Zelensky een nieuwe wet had ondertekend die meer mankracht voor het leger moet opleveren. Deze mobilisatiewet bepaalt dat ook 25- en 26-jarigen nu kunnen worden opgeroepen voor militaire dienst. Voorheen gold de dienstplicht vanaf 27 jaar.

In Oekraïne zelf zijn de meningen over de mobilisatiewet verdeeld. Een deel van de bevolking begrijpt dat de mannen die in het buitenland wonen niet in het leger willen. Maar een ander deel vindt het oneerlijk dat mannen in Oekraïne geen keuze hebben en de mannen in het buitenland wel.

In een post op X omschrijft minister Koeleba van Buitenlandse Zaken de nieuwe maatregel als "eerlijke behandeling". "Een verblijf in het buitenland ontslaat een burger niet van zijn of haar verplichtingen aan het thuisland."

Het was een bekendmaking die zowel lhbti'ers als voetbalfans verbaasde: op 17 mei komt een groep Europese profvoetballers gelijktijdig uit de kast. Althans, zo klonk de aankondiging van de homoseksuele oud-voetballer Marcus Urban. De Duitser zet zich in voor acceptatie van lhbti'ers in het voetbal en zegt met vele voetballers in de kast in contact te staan.

De aankondiging werd groot opgepakt in Duitse media. Van tabloids tot kwaliteitskranten: de 'Gruppen-Coming-Out' komt er, en de datum staat vast. Daarna bleef Urban de headlines halen met nieuwe snippers onthullingen. Zo vertelt hij in de NOS-podcast De Schaduwspits dat in de Duitse Bundesliga een koppel actief is: twee voetballers die heimelijk een relatie hebben.

Er klinkt ook enige twijfel en kritiek, onder meer op de ongebruikelijke aanpak om de groepscoming-out vooraf groots aan te kondigen. Een lhbti-belangenbehartiger zegt tegen Tagesspiegel dat de actie te veel om Urban draait, die zich te veel zou focussen op sensatie. Andere lhbti-organisaties worden, net als voetbalbond DFB, niet betrokken bij de actie. "Wij tasten zelf in het duister, daarom ben ik wat sceptisch", zegt een communicatieadviseur van de bond tegen de Duitse krant.

Afdwingen

De organisatie van Urban wordt desondanks door meerdere Bundesligaclubs financieel gesteund. Het gaat met name om de wat progressievere clubs als FC Union Berlin, VfB Stuttgart en FC St. Pauli.

Hoewel in de eerste aankondiging werd gesproken van een groepscoming-out van profvoetballers uit in ieder geval Duitsland, Oostenrijk en Engeland, houdt Urban zich inmiddels wat meer op de vlakte. "Er zijn meerdere spelers die het willen doen, maar ik laat de beslissing aan hen. Als ze niet op 17 mei uit de kast komen, dan kan het iedere 17e van een maand die daarna komt", zegt Urban tegen De Schaduwspits.

Ook een van de belangrijkste sponsors, VfB Stuttgart, hoopt dat in de "nabije toekomst" spelers naar voren zullen treden. "Er is nu veel steun, van de bond en clubs tot de media. Het hoeft je carrière niet meer in de weg te staan", zegt Alexander Wehrle, directeur van Stuttgart en zelf openlijk homoseksueel. "Maar het is een persoonlijke keuze, je moet er klaar voor zijn. Ik wil niet dat er druk wordt uitgeoefend op spelers om zich te moeten openbaren."

Boegbeeld

De voorgenomen groepscoming-out komt tien jaar nadat de bekendste lhbti-voetballer tot nu toe naar voren trad: de Duitser Thomas Hitzlsperger. Kort na het einde van zijn profsportcarrière vertelde hij in 2014 over zijn geaardheid. Destijds was de hoop dat Hitzlsperger als boegbeeld andere homoseksuele spelers zou motiveren om uit de kast te komen. Maar dat bleek vergeefs: op dit moment is er geen enkele openlijk gay profvoetballer in Duitsland.

Vrij van homofobie is het Duitse voetbal niet. Tegenover progressieve clubs, waar de regenboogvlag veelvuldig in stadions te zien is, staan ook homofobe incidenten. Afgelopen januari kreeg Bundesligakampioen Bayer Leverkusen nog een geldboete opgelegd vanwege een groot spandoek met een anti-lhbti-tekst. En vorige maand nog leidde de presentatie van het nieuwe paars-roze uitshirt van het Duitse elftal tot homofobe opmerkingen.

De homofobie kwam in 2022 naar voren bij een rondvraag van een lhbti-belangenorganisatie onder 2300 voetbalfans. Van de respondenten zonder een lhbti'er in de directe omgeving zei 47 procent het een probleem te vinden als een speler bij zijn favoriete club homoseksueel zou zijn.

Verbeteringen

Toch ziet Stuttgart-baas Wehrle veel verbeteringen in het Duitse voetbal. "Iedere Bundesligaclub kent wel een eigen lhbti-organisatie. Dat heeft binnen die clubs veel veranderd." Bij kleine amateurclubs bestaat zoiets uiteraard niet. "Er valt daarom vooral veel te winnen bij jongeren in een klein dorp, die zonder boegbeelden opgroeien."

De Duitse voetbalbond DFB zegt zich hard in te zetten voor homo-acceptatie, onder meer met deelname aan Pride-manifestaties en het instellen van een centraal lhbti-aanspreekpunt.

Ook bij het EK voetbal, deze zomer in Duitsland, wil DFB het thema op de voorgrond plaatsen. "Dat moet een evenement worden zoals het WK in Qatar had moeten zijn: een evenement waar iedereen echt welkom is", aldus de bond. Onder wie dus lhbti-voetballers, al dan niet uit de kast.

Vijf eeuwenoude zilveren kaatsballen hebben op een veiling in Friesland bij elkaar 27.000 euro opgebracht. De oudste bal uit 1756 werd werd geveild voor 11.000 euro, die gaat naar het Rijksmuseum in Amsterdam. Volgens het veilinghuis is het daarmee de duurste kaatsbal die op een veiling is verkocht.

De kaatsballen waren eigendom van een anonieme familie en werden geveild door veilinghuis Ald Fryslân. Toen bekend werd dat de ballen onder de hamer gingen, hoopten verschillende kenners al dat ze in een museum zouden eindigen.

Dat lijkt nu dus te zijn gelukt. Niet alleen het Rijksmuseum heeft een kaatsbal verworven, ook de andere vier ballen gaan naar een museum: het Kaatsmuseum in Franeker.

Ze zijn voor respectievelijk 5000, 4000, 3600 en 3400 euro verkocht. Drie ervan zijn door het Kaatsmuseum zelf gekocht. Een vierde bal ging naar een particulier, die de bal aan het museum heeft geschonken.

De kaatsballen werden ooit gebruikt als prijs voor de winnaar van Friese kaatswedstrijden:

Het Rijksmuseum heeft de kaatsbal gekocht om verschillende redenen, zegt conservator Jan de Hond tegen Omrop Fryslân. "Eén van de redenen is dat het Rijksmuseum graag verhalen vertelt over heel Nederland. Niet alleen over de Randstad, maar ook over de andere regio's."

Voor Friesland is zo'n kaatsbal een symbolisch object, vindt hij. "Het kaatsen is de Friese nationale sport. Dat is voor ons heel leuk, om zo Friesland in de collectie vertegenwoordigd te hebben."

Een tweede reden is dat het museum aandacht wil geven aan sport en ontspanning. "Dat verwacht je misschien niet meteen in het Rijksmuseum, maar het is wel iets heel belangrijks voor de afgelopen twee, drie eeuwen", zegt De Hond. "Dit is een heel vroeg voorbeeld van georganiseerde sport, die kaatswedstrijden met een officiële zilveren kaatsbal als prijs."

Het Rijksmuseum heeft met de veilingkosten erbij bijna 15.000 euro betaald voor de kaatsbal. Maar dat is het waard, zegt De Hond. "Het is een heel aantrekkelijk voorwerp. Als je goed kijkt zie je in het zilver ook het stiksel dat een echte kaatsbal nabootst. Er zit ook een scène in, waarop je het kaatsen ziet afgebeeld", legt hij uit. "Dit vertelt een uniek verhaal."

Hij begrijpt dat mensen het misschien jammer zullen vinden dat één kaatsbal nu buiten de provincie eindigt. "Maar ik hoop dat Friesland ook heel trots is dat hun verhaal straks in Amsterdam te zien is, in het Rijksmuseum."

De bedoeling is dat de bal in de vaste tentoonstelling van het museum komt. "We moeten kijken hoe we hem tentoon willen stellen en of we dat al snel doen of pas de komende twee, drie jaar", zegt De Hond.

"Maar het zou zomaar kunnen dat we ook met het Kaatsmuseum een tijdelijke bruikleen of presentatie kunnen doen. Die mogelijkheden moeten we nog verkennen." Het Kaatsmuseum heeft al aangegeven daar wel belangstelling voor te hebben.

Ook Gelderland wil dat de overheid flinke investeringen doet om de chipsector in de regio te behouden. Anders zullen er banen verdwijnen die van belang zijn voor de Nederlandse chipindustrie, zegt The Economic Board Arnhem-Nijmegen, een samenwerking van overheden, ondernemers en het onderwijs.

Vorige maand kondigde het demissionaire kabinet aan 2,5 miljard euro in de regio Eindhoven steken, om het ondernemersklimaat voor de microchipindustrie daar te verbeteren. Het geld gaat bijvoorbeeld naar extra woningen, opleidingen en wegen.

Demissionair minister Adriaansens (Economische Zaken) noemde de regio Eindhoven, met de Veldhovense chipmachinebouwer ASML voorop, van groot belang voor de werkgelegenheid en het verdienvermogen van Nederland.

Besi, Nexperia en NXP

Gelderland roept nu op het gebied rond Arnhem en Nijmegen niet te vergeten, omdat daar ook veel belangrijke bedrijven in de chipindustrie zitten, zoals Besi (Duiven) en Nexperia (Nijmegen). En NXP heeft dan wel het hoofdkantoor in Eindhoven, maar laat een aanzienlijk deel van zijn chips in Nijmegen produceren.

Daarmee is Gelderland net zo belangrijk voor de chipindustrieketen in Nederland als Eindhoven, zo vindt The Economic Board. "En we hebben dezelfde uitdagingen, op het gebied van huizen bouwen, infrastructuur en het talent dat we nodig hebben", zegt directeur Jan van Dellen tegen BNR.

Volgens Van Dellen kijken ook bedrijven in Gelderland met een schuin oog naar het buitenland. "Voor een bedrijf als NXP zitten er enorme investeringen aan te komen. Dan heb je een keuze: gaan we dat in Nederland doen of niet? Daarom ben ik voorstander van een goed vestigingsklimaat."

Beethoven en Chopin

De miljardenimpuls die de regio Eindhoven van het kabinet kreeg, werd 'Project Beethoven' genoemd. Gelderland heeft zijn plan de naam van een andere componist gegeven: Chopin. Er zijn volgens de Economic Board honderden miljoenen nodig om het vestigingsklimaat te verbeteren.

De asielopvanglocatie Winkelsteeg in Nijmegen gaat morgen toch niet volledig dicht . Na aandringen van de gemeente bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) om de gemeentelijke noodopvanglocatie te sluiten op 1 mei, zullen nog maximaal tweehonderd bewoners op locatie blijven. Over twee weken zullen ook zij een andere plek krijgen.

Op de locatie konden afgelopen jaar 1200 mensen terecht. Omdat het het COA veel tijd en moeite kost om een andere opvangplek te vinden voor alle bewoners, werd de sluiting die gepland was op 1 november, twee keer uitgesteld. Er verblijven nu nog zevenhonderd asielzoekers in Winkelsteeg.

Niet humaan

Van de vijfhonderd mensen die woensdag weg moeten, gaat de helft naar hotels. Dat zijn statushouders, mensen met een verblijfsvergunning en recht op een woning in Nederland. Voor de andere helft wordt een plek gezocht ergens anders in het land.

Als asielzoekers een verblijfsvergunning hebben gekregen, moet er binnen veertien weken een woning beschikbaar zijn, maar in veel gevallen lukt dat niet. "Tijdelijk verplaatsen voor twee weken, want tegen die tijd moet het COA een plek voor ze hebben gevonden, vinden we niet humaan voor deze personen.", zegt burgemeester Bruls van Nijmegen. "Zowel omwonenden als de vluchtelingen zelf hebben een perspectief nodig."

Een officieel erkende imamopleiding die in september 2025 had moeten starten, komt er voorlopig niet. De onderwijsinstellingen en het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) zijn er onderling niet uitgekomen over de "educatieve invulling" van de opleiding. Daarmee gaat een langgekoesterde wens van de Tweede Kamer voorlopig niet in vervulling.

'De verwachtingen van de betrokken partijen kwamen niet overeen', schrijven de Vrije Universiteit, de Hogeschool van Amsterdam, en de hogeschool Ipabo in een gezamenlijke verklaring. Details over het verschil van inzicht geven de onderwijsinstellingen desgevraagd niet.

Ook CMO-voorzitter Muhsin Köktas is terughoudend over de details van de breuk. Wel wil hij kwijt dat de partijen het niet eens werden over de mate waarin het CMO betrokken zou zijn bij de invulling van de opleiding.

Leefwereld van Nederlandse moslims

"De inhoud van de opleiding moet acceptabel zijn voor de moslimgemeenschap, want die moet afstuderende imams wel omarmen. Over die invulling zijn we het niet eens geworden."

Al in 2015 nam de Tweede Kamer een motie aan van toenmalig kamerlid Kuzu, later partijleider van Denk, voor het opzetten van een imamopleiding op hbo-niveau. Er is al jaren een tekort aan imams bij de Nederlandse moskeeën, met name Nederlands sprekenden.

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil imams opleiden in Nederland, die oog hebben voor de leefwereld van Nederlandse moslims.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) speelde een coördinerende rol bij het organiseren van de opleiding. Minister Van Gennip schrijft in een Kamerbrief dat er vanuit het ministerie "sterke inzet" is gepleegd om de verschillen te overbruggen. "Dit heeft helaas niet geleid tot het gewenste resultaat."

Geen aantrekkelijk beroep

Toch is het niet de eerste keer dat is geprobeerd een imamopleiding op te zetten binnen het Nederlandse onderwijssysteem. Vanaf 2006 bood Hogeschool Inholland een hbo-opleiding tot imam aan, maar de instroom was laag en het uitvalpercentage hoog. In 2018 viel het doek voor de opleiding.

Een jaar later liet het ministerie van SZW uitzoeken waarom deze imamopleiding, en andere daarvoor, niet levensvatbaar waren. Het belangrijkste knelpunt bleek het gebrek aan animo onder studenten. Zo bestonden er volgens het onderzoeksrapport twijfels binnen de moslimgemeenschap over de motieven van de onderwijsinstellingen.

Azzedine Karrat is imam en legt uit dat de moslimgemeenschap met achterdocht kijkt naar het Nederlandse onderwijssysteem. En volgens hem is dat gebrek aan vertrouwen wederzijds. "De overheid gaat er blijkbaar van uit dat zo'n opleiding niet correct wordt ingevuld als de gemeenschap nauw betrokken is. Ik snap dat de onderwijsinstellingen controle willen houden, maar ze zien onvoldoende in dat de inbreng van de moslimgemeenschap ook heel verrijkend kan zijn."

Verder bleek uit het onderzoek van SZW dat het imamschap geen aantrekkelijk beroep is voor veel jongeren. De arbeidsvoorwaarden zouden slecht zijn en het beroep heeft in veel gemeenschappen een lage status.

Karrat herkent dit: "Mensen worden imam voor hun persoonlijke ontwikkeling en de religieuze beloning, maar de huur moet ook betaald worden. Het moet interessant zijn voor een imam om fulltime aan de slag te gaan, maar dat is nu niet het geval."

'Wel degelijk animo'

Toch ziet hij in zijn omgeving dat de interesse er bij jongeren wel degelijk is. "Ik merk het in gesprekken die ik voer en ik zie het bij andere onderwijsinstellingen, dat daar wel degelijk animo is voor het vak."

Een van de weinige onderwijsinstellingen in Nederland waar studenten een geaccrediteerde opleiding tot imam kunnen volgen, is de Islamic University of Applied Sciences in Rotterdam (IUASR).

Een woordvoerder van de hbo-instelling zegt dat er op dit moment ongeveer 150 studenten de bachelor Islamitische Theologie of de master Geestelijke Verzorging doen. "Een deel van hen heeft zeker interesse in het vak imam."

De IUASR is een particuliere hogeschool, en dus afhankelijk van sponsoren. De CMO-voorzitter Köktas zegt dat een toekomstige imamopleiding ondergebracht moet worden in het reguliere onderwijssysteem omdat dat toekomstbestendiger zou zijn.

"Als geldschieters van de IUASR zich terugtrekken, dan stopt het. Daarom is het belangrijk dat door de overheid bekostigde onderwijsinstellingen dit aanbieden. Bovendien zitten andere religieuze gemeenschappen, bijvoorbeeld de opleiding om pastoor te worden, ook in bestaande bekostigde instellingen."

De VU, Hogeschool Amsterdam en Ipabo schrijven in de verklaring dat "inzichten van de verkenning beschikbaar worden gesteld, mocht er in de toekomst een nieuw initiatief worden ondernomen."

Köktas: "De wens om binnen het Nederlandse onderwijssysteem een imamopleiding te starten, blijft." Het CMO hoopt met andere onderwijsinstellingen om tafel te gaan. "En dan moeten we vanaf het begin duidelijk aangeven wat we van elkaar verwachten."

Hoewel er publiekelijk niets over is gemeld door het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, was de Israëlische premier Netanyahu vandaag alvast kraakhelder: als het hof een arrestatiebevel tegen hem uitvaardigt, is dat volgens hem een "historisch schandaal".

Het onderstreept het gewicht van de arrestatiebevelen die nu al een paar dagen boven de markt hangen tegen Netanyahu, zijn minister van Defensie Gallant en zijn stafchef Halevi.

De arrestatiebevelen volgen mogelijk uit onderzoeken naar oorlogsmisdaden in Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever, waarmee het Strafhof al sinds 2014 bezig is. Na de aanvallen van Hamas op 7 oktober zijn er nieuwe zaken aan het dossier toegevoegd, waardoor Israël mogelijk beschuldigd kan worden van het blokkeren van humanitaire hulp en het gebruik van buitensporig geweld tijdens het offensief in Gaza.

Het ICC overweegt naar verluidt overigens ook om arrestatiebevelen uit te vaardigen tegen leiders van Hamas.

Geruchten

"Als de arrestatiebevelen tegen de Israëlische kopstukken er echt komen, zou dat een symbolische nederlaag voor Israël betekenen", zegt Erwin van Veen, Midden-Oosten-deskundige bij Instituut Clingendael. "Want ook al erkent Israël het Strafhof niet, Netanyahu en zijn collega's staan dan ineens in hetzelfde rijtje als Congolese rebellenleiders, de Sudanese oud-president Omar al-Bashir en de Russische president Poetin. En dat is slecht voor Israëls internationale status en morele imago."

Vooralsnog blijven de verhalen over arrestatiebevelen geruchten, die voor het eerst opdoken in Israëlische media. Netanyahu zelf bracht de bal afgelopen vrijdag aan het rollen met een bericht op X. Daar schreef hij dat hij een arrestatiebevel ziet als "ondermijning van Israëls fundamentele recht op zelfbescherming".

Twee dagen later liet buitenlandminister Katz weten dat Israëlische ambassades wereldwijd zijn voorbereid op "ernstige golven van antisemitisme" zodra het Strafhof de bevelen uitvaardigt. Het Strafhof zelf is naar buiten toe stil over de geruchten.

Ondertussen is ook Israëls trouwste bondgenoot Amerika - dat een gespannen verhouding heeft met het Strafhof en er niet bij is aangesloten - op de hoogte van de geruchten. Het Witte Huis zegt het onderzoek tegen oorlogsmisdaden niet te steunen en verschillende Amerikaanse politici stellen dat het internationale spanningen verergert en antisemitisme aanwakkert.

Diplomaten van de G7-landen doen op hun beurt ook pogingen om de arrestatiebevelen tegen te houden. Ze zeggen dat het de onderhandelingen over een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas kan verstoren.

"Dit zijn gelegenheidsargumenten", zegt deskundige Van Veen daarover. "Een doorbraak laat al maanden op zich wachten, en nu zou dit ineens de reden zijn als een van de partijen zich terugtrekt? Daarnaast stelden de Verenigde Staten al eerder eens sancties in. Die voorkomen geen arrestatiebevelen."

Mochten de arrestatiebevelen er komen, dan zou het de eerste keer zijn dat er een internationaal arrestatiebevel wordt uitgevaardigd tegen hooggeplaatste Israëliërs. Dit komt dan boven op de zaak over de rechtmatigheid van de Israëlische bezetting en de genocidezaak die zijn aangespannen tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof. Dat hof, ook gevestigd in Den Haag, buigt zich over geschillen tussen staten.

En dan zijn er nog de diplomatieke gevolgen. Zo'n arrestatiebevel brengt niet alleen Israël, maar ook bondgenoten in een lastig parket. Als Netanyahu naar een land afreist dat is aangesloten bij het Strafhof, dan moet hij daar gearresteerd worden en worden uitgeleverd aan Den Haag.

"Voor Nederland, dat het Strafhof heel hoog heeft zitten, is dit zeer ingewikkeld", vertelt André Nollkaemper, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam. "Het zet de relatie tussen Nederland en Israël, die nauw is, flink onder druk."

Een lidstaat van het Strafhof kan er politiek voor kiezen iemand niet uit te leveren, ook al geldt er een arrestatiebevel. "Maar dat heeft natuurlijk wel gevolgen voor het eigen imago en voor de internationale rechtsorde", zegt Van Veen. "Eigenlijk schop je daar dan keihard tegenaan."

Ook het Strafhof krijgt steeds meer kritiek, zeker van eigen leden, en van landen die de Palestijnse staat erkennen. Zo zou het orgaan maar weinig concrete stappen ondernemen om onderzoek te doen naar genocide in Gaza.

"Als er geen arrestatiebevelen komen, dan zegt dat iets over het imago van het Strafhof", zegt Nollkaemper. "Er zijn inmiddels zo veel grenzen overschreden, zo veel slachtoffers en zo veel verwoesting. Het roept vragen op, waarom is er wel aandacht voor het ene conflict en niet voor het andere?"

Volgens hem is het Strafhof voortdurend bezig om de risico's en de opbrengsten van onderzoeken en mogelijke arrestatiebevelen af te wegen. "Maar stil blijven zitten, dat kan niet langer. Het zou me ook verbazen als het Strafhof niet al bezig is met concrete stappen in het onderzoek naar misdrijven in Palestijnse gebieden, zoals arrestatiebevelen. Dat zal ook een strategische stap zijn richting Afrikaanse landen, die vaak het Strafhof hebben bekritiseerd omdat ze zich eenzijdig richten op Afrikaanse conflicten. De vraag is alleen wanneer, en op welk moment, de gevreesde post in Israël bezorgd wordt."

Het aanscherpen van de maatregelen bij de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam is geen garantie dat er geen ongeregeldheden zullen zijn, maar leidt er hopelijk wel toe dat mensen er toch van afzien om te protesteren. Dat zegt Jos Coumans, vicevoorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Eerder deze maand besloten de burgemeester van Amsterdam en de politie al dat het aantal toegestane aanwezigen zou worden gehalveerd van 20.000 naar 10.000. Ook zullen bezoekers bij aankomst worden gefouilleerd.

Het meenemen van vlaggen, T-shirts en andere uitingen die gebruikt kunnen worden om te demonstreren is verboden. Vanochtend werd bekend dat bezoekers zich online moeten aanmelden. Even na 19.00 uur waren alle kaarten gereserveerd.

Paniek voorkomen

"De samenleving is vrij gespannen, onder andere door het conflict in de Gazastrook. Je ziet dat heel veel mensen daarmee bezig zijn en zich willen uiten", zegt Coumans. "Alleen: op de Dam zou dat eigenlijk iets zijn wat de veiligheid van de aanwezigen ernstig in gevaar brengt."

Het comité is vooral bezorgd dat zich een situatie zou kunnen voordoen waardoor het publiek in paniek zal raken. "We hebben in 2010 de zogenoemde Damschreeuwer gehad," zegt Coumans.

Tijdens de Nationale Herdenking dat jaar verstoorde een man de twee minuten stilte, waarna er paniek uitbrak en tientallen aanwezigen gewond raakten. "Dat soort situaties wil je echt voorkomen. Dan is ook de waardigheid er niet meer."

Concrete aanwijzingen dat er plannen zijn om de herdenking te verstoren heeft het comité trouwens niet, zegt Coumans. Maar mochten mensen dat toch van plan zijn, dan hoopt hij dat ze bij zichzelf te rade gaan. "Ik hoop dat diegene die voor zichzelf had besloten naar een protest te komen, zich nu toch bezint. Dat mensen met dit soort ideeën besluiten: vanavond niet."

Spanning en actiebereidheid

De politie laat weten dat er wel signalen en oproepen op sociale media zijn die erop wijzen dat de Nationale Herdenking verstoord zou kunnen worden. Maar de politie noemt vooral de "toegenomen maatschappelijke spanning en een grote actiebereidheid tot protest" als redenen om voorbereid te zijn op verstoringen van de plechtigheid.

De dreigingsanalyse terrorisme is weliswaar vergelijkbaar met eerdere jaren, maar volgens de politie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) is de kans op spontane protestacties is wel groter. De politie zegt mensen die zich aanmelden niet vooraf te gaan controleren en hen ook niet te screenen op veiligheidsrisico's.

De reserveringsplicht voorkomt ook dat mensen uit alle delen van het land niet voor niets naar Amsterdam reizen, zegt Coumans. Mensen die geen reservering hebben kunnen bemachtigen, kunnen terecht bij herdenkingen elders in Amsterdam en het land waarvoor reserveren niet verplicht is.

Joost Klein heeft in Malmö zijn eerste repetitie achter de rug. De 26-jarige Fries stond voor het eerst op het podium van de Malmö Arena met zijn nummer Europapa, bijgestaan door influencers Appie Mussa en Stuntkabouter. Volgende week donderdag brengen ze het lied ten gehore in de tweede halve finale.

Van de repetitie worden beperkt beelden vrijgegeven, maar deze heeft de Songfestival-organisatie wél gedeeld:

De organisatie beschrijft de act verder op sociale media: "Fans van Joost zullen blij zijn dat zijn kenmerkende dansbewegingen en gigantische blauwe schoudervullingen naar Malmö zijn verscheept, samen met een toetsenist verkleed als een pluizige blauwe en gele vogel." Volgens de beschrijving belichaamt die vogel vermoedelijk zowel de vlag van de Europese Unie als die van Zweden.

Op het podium wordt ook een led-muur gebruikt. Die wordt bij Kleins act getypeerd als "een manische visuele tour van de songtekst". Het geheel is "drie minuten pure dansenergie, waarbij Joost op het podium wordt geflankeerd door twee dansers in witte trainingspakken."

Songfestivalpresentator en -kenner Cornald Maas schrijft op X dat de eerste repetitie van Joost Klein goed ging. De act bevatte volgens hem "een paar visuele verrassingen die door de organisatie nog niet worden prijsgegeven".

'Nooit eerder gedaan'

Creative director Gover Meit vertelde vorige week aan verschillende media meer over de act. "Het wordt een nieuwe vorm van de maanlanding. Het is nog nooit eerder gedaan."

Meit heeft zich laten inspireren door twee oude songfestival-acts. Allereerst de feestelijke Finse inzending van vorig jaar (Cha cha cha van Käärijä). De tweede is het ingetogen winnende nummer van Portugal uit 2017 (Amar Pelos Dois van Sobral).

"Dat is denk ik mijn favoriete songfestivalact ooit", aldus Meit. "Hoe iets kleins heel groot kan zijn op een festival. Wij proberen er nu iets aan toe te voegen."

Klein is gisteren naar Zweden gereisd. Vlak voor vertrek zei hij veel geoefend, "veel gemediteerd en geairfried" te hebben en vooral zin te hebben "in mezelf".

Alle 37 deelnemers mogen twee keer repeteren, de eerste keer een half uur, de tweede keer 20 minuten. Komende vrijdag is de tweede repetitie gepland voor de Nederlandse act.

Een commissie van Franse wetenschappers is met vergaande adviezen gekomen over het gebruik van sociale media door kinderen. In essentie moeten kinderen veel minder vaak achter schermen zitten en pas op latere leeftijd sociale media gaan gebruiken.

Het rapport van de deskundigen is aan president Macron overhandigd. Die had zelf om het advies gevraagd, om ouders "handvatten te geven" voor het onlinegedrag van hun kinderen. De president maakt zich daar zorgen over.

Twee derde van alle Franse kinderen van 8 tot 10 jaar zit al op sociale media zoals Tiktok en Instagram. Kinderen van 5,5 jaar oud zitten gemiddeld ruim anderhalf uur per dag achter een scherm.

Smartphone taboe

De wetenschappers stellen voor om kinderen tot 3 jaar nooit achter een scherm te zetten, of het nu een televisie is, een telefoon of een tablet. Tot 6 jaar moet het schermgebruik minimaal blijven en altijd onder ouderlijk toezicht gebeuren.

Kinderen zouden tot 11 jaar geen mobiele telefoon moeten hebben. Tot 13 jaar zou een smartphone taboe moeten zijn. En tot 15 jaar zouden sociale media verboden moeten zijn.

Ook peuterspeelzalen en kinderdagverblijven moeten erop toezien dat er geen of een minimale hoeveelheid schermen bereikbaar is voor de allerjongsten. Op scholen moeten kinderen les krijgen in digitale diensten en de gevaren ervan.

Aan schermen gekluisterd houden

Tot slot worden de producenten van sociale media als Instagram, Tiktok, Facebook en Snapchat aangesproken. "We zijn verbijsterd door wat we gezien hebben'', schrijven de wetenschappers over de manieren waarop sociale media algoritmes en technieken ontwikkelen om kinderen zo lang mogelijk op een apparaat te houden.

"Ze hebben strategieën om kinderen aan schermen gekluisterd te houden, ze onder controle te houden en ze te gebruiken'', zei Amine Benyamina, psychiater en vicevoorzitter van de commissie, in een interview. "Voor bedrijven staat de bescherming van kinderen niet voorop. Ze willen gewoon geld verdienen'', zei neurloog en commissielid Servane Mouton.

Angsten en depressies

Het is nog onbekend wat Macron met de aanbevelingen gaat doen. Naar verluidt zou hij enkele adviezen willen overnemen en ook met verboden en geboden willen komen. Maar er zijn praktische en juridische belemmeringen.

Veel scherm- en socialemediagebruik gebeurt thuis. "We kunnen niet bij elk huis een politieagent zetten'', zei Benyamina. Veel zal afhangen van de ouders.

Ook kan Frankrijk niet of nauwelijks in zijn eentje regels opleggen aan sociale media. Dat moet in samenspraak met de Europese Unie gebeuren. Controlemechanismen, zoals een leeftijdscontrole bij websites, staan haaks op privacywetten.

Toch moet het onlinegedrag van kinderen veranderen, omdat er gezondheidsrisico's zijn, stelt de commissie. Het gebruik van sociale media is een risicofactor voor gevoelige kinderen en kan leiden tot angsten en depressies, schrijven de experts.

Excessief gebruik kan leiden tot psychische problemen. Ze zeggen bovendien dat de mate waarin kinderen online bloot staan aan geweld en porno 'alarmerend' is.

De wetenschappers geven ook nog een algemeen advies: laat kinderen vaker buiten spelen of geef ze een boek.

Een voormalig lid van de vrijwillige brandweer in Gelderland en zijn drie vrienden krijgen taakstraffen en voorwaardelijke gevangenisstraffen voor brandstichting. Dat heeft de rechtbank in Zutphen bepaald. De rechter is ervan overtuigd dat de vier verantwoordelijk zijn voor een woningbrand in Putten op de dag dat een van hen geslaagd was voor zijn examen bij de brandweer.

Het groepje twintigers vierde op 1 december vorig jaar een feestje, omdat hun 26-jarige vriend uit Garderen zich vanaf die dag officieel brandweerman mocht noemen. Ze wilden ervoor zorgen dat hij op zijn eerste avond als lid van de vrijwillige brandweer kon uitrukken.

Twee van de mannen tankten benzine en diesel. De twee anderen stichtten vervolgens met behulp van de volle jerrycans brand in een leegstaande woning in Koudhoorn (gemeente Putten). De ex-brandweerman wist dat die woning leegstond omdat de brandweer daar een oefening had gehouden.

Ontslag

De man was voordat de piepers afgingen al onderweg naar de kazerne. Hij kwam er als allereerste aan. Vier korpsen moesten uiteindelijk uitrukken voor de grote brand.

Al snel werd duidelijk dat de brand was aangestoken. Ooggetuigen zagen het lid van de vrijwillige brandweer die avond jerrycans met benzine en diesel tanken. Hij gaf zijn betrokkenheid toe aan zijn chef. Kort daarna volgde zijn ontslag bij de brandweer.

Geen gevangenisstraf

Het Openbaar Ministerie had een gevangenisstraf van tien maanden geëist tegen drie mannen. Tegen de vierde was zes maanden cel geëist.

De straf valt lager uit omdat de mannen geen strafblad hadden en spijt hebben van de brandstichting. Wel moeten ze zich drie jaar lang melden bij de reclassering. Ook moeten ze een training cognitieve vaardigheden volgen.

De veiligheidsregio Gelderland-Midden laat aan Omroep Gelderland weten dat de zaak bij alle brandweermensen "pijn doet aan het brandweerhart". Dat een brandweerman om deze reden is ontslagen, is niet eerder voorgekomen bij het korps.

In de afgelopen drie jaar zijn 51.433 kinderen binnen Europa verdwenen uit asielzoekerscentra. Dat blijkt uit onderzoek van het journalistencollectief Lost in Europe in samenwerking met de Belgische media VRT, Knack en De Standaard. Van deze minderjarigen is onbekend waar ze zijn gebleven.

Het gaat om kinderen die zonder begeleiding naar Europa zijn gereisd en zich in een lidstaat hebben gemeld in een asielzoekerscentrum. Daar zijn ze na hun verdwijning als vermist geregistreerd. Meestal gaat het om kinderen tussen 12 en 18 jaar, maar ook hele jonge kinderen raken 'kwijt'.

Het aantal van ruim 50.000 is meer dan een verdubbeling ten opzichte van de drie jaar ervoor. In de periode van 2018 tot en met 2020 werden 18.292 vermissingen geregistreerd. De onderzoekers zien de laatste jaren een flinke toename van kinderen die uit Afghanistan komen, waar sinds 2021 de Taliban weer aan de macht zijn. Daarnaast heeft Oostenrijk nu meer zicht op de cijfers, en daar zijn de aantallen ook fors.

"Maar de werkelijke aantallen liggen veel hoger", zegt Geesje van Haren van journalistencollectief Lost in Europe. Van de 31 Europese landen waar gegevens zijn opgevraagd over deze vermissingen, leverden 16 landen die aan. Griekenland, Spanje en Frankrijk konden of wilden geen data verstrekken. "En dat zijn grote landen met enorme migratiestromen", benadrukt Van Haren.

Cocktail voor uitbuiting

Bovenaan de lijst staat Italië, met bijna 23.000 verdwenen minderjarigen. Dat land is vaak het eerste aankomstland in Europa en de jonge migranten hebben meestal een ander land van bestemming in gedachten, bijvoorbeeld omdat ze daar familie hebben.

Het komt ook voor dat migranten bewust onder de radar duiken, omdat ze liever in de illegaliteit leven dan dat ze terug moeten naar hun land van herkomst. Ook vallen ze regelmatig in handen van mensenhandelaren, waarna ze worden uitgebuit en moeten werken in de hennepteelt of prostitutie.

"Deze jongeren zijn daar enorm kwetsbaar voor, ook in Nederland", vertelt Van Haren. Hier werden in de afgelopen drie jaar 15.404 alleenstaande minderjarige asielzoekers geregistreerd. Van hen zijn er 850 verdwenen.

"In Nederland worden alleenreizende minderjarige asielzoekers opgevangen in hotels. Ze krijgen te weinig scholing, er is te weinig begeleiding en amper dagbesteding. Ze hebben geen geld en wel schulden. Het is dé cocktail voor uitbuiting."

Vingerafdrukken bijvijlen

Er zijn vergevorderde plannen om deze groep binnen Europa centraal te registreren. Het idee is om vingerafdrukken van de jongeren bij te houden. "Een hele goeie ontwikkeling", vindt Van Haren, maar ze plaatst ook kanttekeningen. "We kennen bijvoorbeeld verhalen van jongeren die onder druk van criminele organisaties hun vingerafdrukken moeten bijvijlen."

De oplossing ligt niet voor het grijpen. "We treden veel op tegen mensensmokkel aan de randen van Europa. Maar iets doen tegen mensenhandel, daar zijn we nog niet zo goed in."

Het lichaam dat gisterochtend in een uitgebrande schuur in Berkel en Rodenrijs is gevonden, is van een 20-jarige man uit Rotterdam. Ook zijn in de schuur spullen aangetroffen voor de productie van drugs, meldt de politie.

Zondag woedde er een grote brand in Berkel en Rodenrijs. Het vuur ontstond in een schuur en sloeg over naar een huis met een rieten dak. De brandweer had uren nodig om de brand onder controle te krijgen.

Volgens de politie waren er al snel vermoedens dat er sprake was van brandstichting. In de buurt van de schuur werden twee verdachten opgepakt: een 28-jarige man zonder vaste woon- of verblijfplaats en een Rotterdammer van 21.

De 13-jarige zoon van de eigenaar van de schuur vond het lichaam gisterochtend:

Het Openbaar Ministerie heeft een groot team van rechercheurs op de zaak gezet. Er wordt gezocht naar mensen met meer informatie en camerabeelden uit de omgeving van de uitgebrande schuur.

De Europese Commissie en nationale toezichthouders eisen van twintig vliegmaatschappijen dat ze misleidende duurzaamheidsclaims aanpassen.

De maatschappijen krijgen nu een maand om hun groene claims te onderbouwen of aan te passen. Gebeurt dat niet, dan kunnen er sancties volgen, zegt de Autoriteit Consument en Markt, de toezichthouder in Nederland.

Geen uitleg

De ACM zegt verschillende claims tegen te zijn gekomen:

Groene claims zijn vaak een marketingtrucje. 'Greenwashing' heet dat dan. NOS op 3 maakte er deze video over:

"Vliegen is en blijft een vervuilende manier van vervoer", zegt Cateautje Hijmans van den Bergh van de ACM. "Bedrijven moeten eerlijk en duidelijk zijn in hun communicatie over hun duurzaamheidsinspanningen. Alleen dan kunnen consumenten goede milieubewuste keuzes maken."

Om welke maatschappijen het gaat, is niet bekendgemaakt. "Er is voor gekozen in deze fase de namen niet te noemen", aldus een woordvoerder van de ACM.

Rechtszaak over KLM

Vorige maand nog oordeelde de rechter nog dat KLM misleidende groene claims heeft gedaan. Bij slogans als "Stap voor stap naar een duurzame toekomst" maakte KLM bijvoorbeeld niet concreet welke maatregelen het bedrijf had genomen op weg daarnaartoe.

Omdat KLM de gewraakte reclames niet meer gebruikt, hoefde het bedrijf niet te rectificeren van de rechter.

In België lijkt na dertig jaar een coldcasezaak te zijn opgelost. De politie van Oost-Vlaanderen heeft een 78-jarige man aangehouden voor de moord op zijn toenmalige vrouw in 1994. De vrouw, Annie De Poortere, verdween destijds spoorloos en was al die tijd vermist.

Afgelopen weekend werd in Sint-Martens-Latem per toeval bij graafwerkzaamheden een lichaam gevonden in een tuin vlak bij het ouderlijk huis van de vrouw. Vermoedelijk gaat het om De Poortere. Er wordt nog DNA-onderzoek gedaan om de identiteit definitief te achterhalen, maar de politie heeft al laten weten dat er aanwijzingen waren dat het De Poortere is.

Direct na de vondst werd de ex-man van de vrouw, Hans D., verhoord en aangehouden voor moord. De politie is opnieuw een onderzoek gestart naar wat er dertig jaar geleden gebeurd is.

Gedeeltelijke bekentenis

Volgens Belgische media heeft de aangehouden man een gedeeltelijke bekentenis afgelegd: "Ja, ik begroef Annie in de tuin", zou hij gezegd hebben. D. heeft niet toegegeven dat hij zijn vrouw ook om het leven heeft gebracht. Over hoe ze in 1994 aan haar eind is gekomen, bestaat dan ook nog geen duidelijkheid.

D. was de laatste die Annie De Poortere in leven gezien zou hebben. In 1999 verklaarde hij in een tv-programma dat hij op de dag van de verdwijning alleen boodschappen doen was en daarna naar een voetbalwedstrijd is gegaan. Toen hij 's avonds thuiskwam, was zijn vrouw volgens hem verdwenen.

D. liet zijn vrouw in 1999 "afwezig" verklaren. Dat is een juridische procedure die dezelfde gevolgen heeft als een overlijden. Hierdoor kan bijvoorbeeld een erfenis verdeeld worden of een huwelijk worden ontbonden.

Bij opgravingen in het huis van nazi-kopstuk Hermann Göring zijn de stoffelijke resten van meerdere mensen ontdekt, waaronder die van een baby. Bij alle lichamen ontbraken de handen en voeten.

De vondst werd gedaan door een Duits-Pools team in het voormalige nazi-hoofdkwartier Wolfsschanze in een bos in het noordoosten van Polen. Een van de onderzoekers zegt "totaal geschokt" te zijn.

Het team doet al lange tijd onderzoek in Wolfsschanze en komt geregeld bijzondere dingen tegen. Er werden al borden, gereedschap en andere persoonlijke bezittingen opgegraven.

Lichaam van een baby

Aangenomen werd dat het huis van Göring al volledig doorzocht was, maar toen een teamlid sporen van een houten vloer vond en begon te graven, werden al snel waterleidingen gevonden. Ongeveer tien centimeter onder de grond lag een stukje van een schedel.

De politie werd ingeschakeld, maar agenten vonden geen sporen van een recent misdrijf. Daarom mocht het onderzoeksteam verder graven. Uiteindelijk werden vijf lichamen gevonden, mogelijk van een familie. Het zijn drie volwassenen, een tiener en een baby. Hoe en wanneer zij daar begraven zijn, is nog niet duidelijk.

De onderzoekers zeggen in een video dat de doden waarschijnlijk zijn begraven toen het huis in het nazi-hoofdkwartier al gebouwd was. "Degenen die de waterleidingen hebben gelegd, hadden de lichamen anders moeten ontdekken." Het is mogelijk dat Göring zelf van de doden afwist.

Geen kleding

Het onderzoek van het Poolse Openbaar Ministerie loopt nog en er zijn nog geen resultaten bekend. Het onderzoeksteam durft niet met zekerheid te zeggen dat de vijf mensen slachtoffer zijn geworden van de nazi's.

"Het zou ook kunnen dat de lichamen pas na de Tweede Wereldoorlog zijn gedumpt." Het gaat dan wellicht om een meervoudige moord die niets met de nazi's te maken heeft.

Bij de opgravingen zijn geen resten van kleding of sieraden gevonden. Dat zou kunnen betekenen dat de lichamen naakt zijn begraven.

Waarom de lichamen geen handen en voeten meer hebben, is niet duidelijk. Het lijkt waarschijnlijk dat de lichaamsdelen zijn geamputeerd, maar het zou kunnen dat de botten door de jaren heen zijn opgelost, zeggen de onderzoekers.

Reichsmarschall

Niet alleen Hermann Göring verbleef in het nazi-hoofdkwartier Wolfsschanze; ook Adolf Hitler zat daar een groot deel van de Tweede Wereldoorlog. Het hoofdkwartier bestond uit een aantal bunkers en gebouwen in dichtbebost gebied. Daardoor was de plek lastig aan te vallen.

Toch werd de locatie Hitler bijna fataal toen er op het complex in de zomer van 1944 een aanslag op hem werd gepleegd, maar hij hield daar slechts lichte verwondingen aan over.

Hermann Göring was sinds 1940 Reichsmarschall, de hoogste militaire rang in nazi-Duitsland. Na de oorlog werd hij veroordeeld tot de doodstraf en zou hij opgehangen worden. Een dag voor het vonnis zou worden uitgevoerd, maakte hij zelf een einde aan zijn leven.

Het is vandaag precies vijftien jaar geleden dat Nederland tijdens Koninginnedag werd opgeschrikt door een aanslag. Tijdens de optocht van de koninklijke familie reed Karst T. met een auto door een groep toeschouwers die langs de kant van de weg stond te kijken.

Acht mensen kwamen om het leven. Toenmalig burgemeester Fred de Graaf van Apeldoorn blikt bij Omroep Gelderland terug op die gitzwarte dag. De oud-burgemeester heeft de bewuste dag, 30 april 2009, nog scherp op het netvlies. Hij noemt de gebeurtenissen het ingrijpendste dat hij heeft meegemaakt in zijn tijd als burgemeester.

"Ik werd ijzig koud", vertelt oud-burgemeester De Graaf:

De Graaf zat samen met de koninklijke familie in een open bus. "Ik hoorde een geweldige knal en ik denk: Oh jee, daar stort een tribune in ofzo." Maar het was T. die met zijn auto zeventien mensen schepte en tegen het standbeeld De Naald tot stilstand kwam. "De koningin en ik zijn blijven zitten. Voor hetzelfde geld waren er meerdere daders. De koningin trok wit weg, ik ook, denk ik."

"De chauffeur van de bus kreeg de opdracht om gas te geven en snel richting het paleis te rijden. De kindjes stonden langs de kant van de oprijlaan en hadden natuurlijk nog niks gezien", herinnert hij zich.

Afgelast

Daarna stond de burgemeester voor de moeilijke beslissing om de rest van de festiviteiten af te gelasten. "Dan sta je echt alleen. Er is op dat moment niemand anders. Dan sta je voor het paleis en moet je aankondigen dat het einde oefening is."

Achteraf gezien was dat geen makkelijke keuze, zegt hij. "Je draait vanaf dat moment op intuïtie. Ik werd ijzig koud en ik ging in een soort overlevingsstand om de dingen te doen die ik als burgemeester moest doen. Pas de volgende ochtend, toen ik de verschrikkelijke foto's en de krantenkoppen las, kwam de emotie los."

De Europese Commissie richt zijn pijlen op socialemediagigant Meta. Er zijn zorgen dat de maatregelen die de techgigant rondom de Europese verkiezingen heeft genomen, onvoldoende zijn. De urgentie is groot: de verkiezingen voor het Europees Parlement zijn over ruim een maand.

De zorgen gaan onder meer over de verspreiding van Russische desinformatie via advertenties, het onderdrukken van politieke content en manieren om te monitoren wat er op Facebook en Instagram rondgaat. Tegen The New York Times zegt Meta dat het een "goed proces heeft voor het detecteren en beperken van risico's" op zijn platforms.

Onder de DSA, de Digitale Dienstenwet, die sinds vorig jaar geldt, worden er nu onderzoeken opgestart naar vier mogelijke overtredingen. Het zijn het vijfde en zesde onderzoek dat de commissie onder de nieuwe wet is begonnen.

Misleidende advertenties

Allereerst gaat het om het modereren van advertenties op de platforms van Meta. De commissie vermoedt dat de maatregelen die het bedrijf heeft genomen, niet voldoende effect hebben. Het gaat onder meer om reclames die worden gemaakt met behulp van generatieve AI (kunstmatige intelligentie), in het bijzonder zogeheten deepfakes. Dit zijn bijvoorbeeld afbeeldingen of video's die met behulp van AI zijn gemanipuleerd.

De commissie heeft aanwijzingen voor misbruik, onder meer in Russische beïnvloedingscampagnes. "Dit verdient zorgvuldig onderzoek vanwege de impact die het kan hebben op de verkiezingen", zegt een bron bij de Europese Commissie.

Daarbij wordt het verband gelegd met pro-Kremlin-netwerk 'Doppelganger', dat op Facebook via advertenties Kremlin-narratieven verspreidt. Het netwerk bestaat al langer en kwam voor het eerst in 2022 aan het licht, maar de impact blijkt nu groter dan gedacht, constateerde non-profitorganisatie AI Forensics deze maand. Advertenties zijn verspreid in zestien EU-landen, waaronder Frankrijk en Duitsland.

Illegale content melden

De tweede overtreding gaat over berichten die worden geplaatst door gebruikers, en dus geen geld kosten. De commissie verdenkt het bedrijf ervan standaard de zichtbaarheid van politiek getinte berichten te beperken.

Daarbij lijkt Meta ook niet voldoende uit te leggen wat het als politieke content ziet en hoe de moderatie in zijn werk gaat. Volgens de commissie is er bewijs dat accounts met veel politieke content minder worden aangeraden door het algoritme. Dit alles is mogelijk niet in lijn met het bieden van transparantie, een vereiste in de DSA.

De derde overtreding gaat over de mogelijkheden voor de buitenwereld - zoals onafhankelijke onderzoekers en journalisten - om te monitoren hoe Facebook en Instagram werken. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de vraag welke berichten en accounts viral gaan en waardoor.

Daarvoor heeft Meta al jaren een speciaal dashboard, CrowdTangle. Maar uitgerekend dat dashboard wordt dit jaar uitgefaseerd. De commissie wil binnen vijf dagen uitleg van Meta hierover, met antwoord op de vraag hoe ze de zorgen van de commissie willen wegnemen.

Als laatste noemt de commissie tekortkomingen in de manier waarop gebruikers illegale content op de platforms kunnen melden.

Aanpassingen vergen tijd

De bron bij Europese Commissie benadrukt dat het niet zo is dat Meta niks doet. "We willen niet de verkeerde indruk wekken. Maar er zijn nog altijd wel belangrijke tekortkomingen in het veilig houden van verkiezingen."

Er is geen tijdlijn voor hoe het nu verder gaat. "Er is veel contact", meldt de bron. "We hebben vandaag en de rest van de week afspraken met hen gepland staan, gezien de urgentie." Daarbij wordt overigens ook benadrukt dat sommige aanpassingen die de commissie vraagt meer tijd vergen. "Dat kunnen ze waarschijnlijk niet in een dag aanpassen, want als dat wel zo was hadden ze het waarschijnlijk al gedaan."

Als alle vermoedens worden bewezen gaat het in totaal om het overtreden van dertien wetsartikelen uit de DSA. En dat kan leiden tot hoge boetes, tot wel 6 procent van de wereldwijde jaaromzet. In het geval van Meta is dat omgerekend zo'n 7,5 miljard euro.

De Britse koning Charles heeft voor het eerst sinds bekend werd dat hij kanker heeft een werkbezoek afgelegd. Charles bezocht samen met zijn vrouw koningin Camilla een kankercentrum in Londen. Daar werd gesproken met patiënten die chemotherapie krijgen.

In februari legde Charles zijn werk tijdelijk neer, nadat artsen hadden ontdekt dat hij kanker heeft. Welke vorm van kanker dat is, is nooit bekendgemaakt.

Weinig details

Buckingham Palace heeft nauwelijks details vrijgegeven over de gezondheidstoestand van de koning. Wel is bekend dat de ziekte in een vroeg stadium werd ontdekt en dat de medische behandeling nog niet helemaal is afgerond.

De komende weken heeft Charles meer afspraken op de agenda staan. Wel zullen die worden aangepast "om de risico's voor zijn verdere herstel tot een minimum te beperken". In juni ontvangt het koningspaar de keizer en keizerin van Japan.

Charles is koning sinds september 2022, toen zijn moeder koningin Elizabeth overleed. In mei vorig jaar werd hij officieel gekroond.

Prinses Catherine

In maart van dit jaar maakte Charles' schoondochter prinses Catherine in een videoboodschap bekend dat ook zij kanker heeft. Ook bij haar is onduidelijk om welke vorm het gaat.

In het noordoosten van Londen heeft een man met een zwaard mensen op straat aangevallen. Daarbij is een jongen van 14 om het leven gekomen, meldt de politie. Vier mensen liggen gewond in het ziekenhuis.

De verdachte zou vanochtend met een auto zijn ingereden op een huis in de buitenwijk Hainault. Hij stapte uit met een zwaard en viel twee agenten en verschillende mensen op straat aan.

Een man van 36 werd door agenten overmeesterd met een stroomstootwapen. De politie denkt niet aan een terreurdaad en zegt dat de man alleen handelde. Over zijn motief is verder niets bekend.

Een getuige zegt tegen Sky News dat een van zijn buren een telefoon in handen gedrukt kreeg van de verdachte en "zijn locatie moest doorgeven aan degene aan de andere kant van de lijn".

Volgens de getuige haalde de verdachte van 36 vervolgens een zwaard uit de achterkant van zijn broek. Daarna zag hij hoe de jongen van 14 werd doodgestoken. "Ik zal het gezicht van die jongen nooit vergeten."

Beelden van deurbelcamera's

Koning Charles heeft zijn medeleven betuigd. In een verklaring van Buckingham Palace staat dat hij gevraagd heeft om volledig op de hoogte te worden gehouden. "Hij leeft mee met alle slachtoffers."

Op X schrijft premier Sunak dat hij geschrokken is van het incident. "Mijn gedachten gaan uit naar de betrokkenen en hun families." Ook bedankt hij de hulpdiensten voor hun "uitzonderlijke moed" ter plaatse.

De burgemeester van Londen, Sadiq Khan, roept mensen op beelden van mobiele telefoons en deurbelcamera's te delen met de politie. In de wijk zijn extra agenten op de been om mensen die willen vertellen wat ze hebben gezien te woord te staan.