De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) wil dat de door de Duitsers gebouwde Schnellboot-bunker in de haven van IJmuiden een rijksmonument wordt. De grootste bunker van Nederland krijgt dan een beschermde status waardoor hij voor de toekomst behouden blijft.
RCE-directeur Arjan de Zeeuw maakte dit bekend bij de presentatie van de Atlas van de Atlantikwall. Daarin is in kaart gebracht hoe tijdens de Tweede Wereldoorlog de Duitse verdedigingswerken langs de Nederlandse kust functioneerden en wat er nog van over is.
Veel bunkers, grachten en andere versperringen en bouwwerken die een geallieerde invasie moesten voorkomen, zijn in de loop der jaren verdwenen, omdat ze plaats moesten maken voor iets anders. Maar met name in natuurgebieden langs de kust is nog veel terug te vinden.
GespaardOok de bunker in de haven van IJmuiden bleef gespaard, vermoedelijk vanwege de kosten van het slopen. Hij werd gebouwd als onderkomen voor de opslag van torpedo's voor de kleine snelle Duitse torpedoboten (Schnellboote) die de haven van IJmuiden moesten beschermen tegen een geallieerde aanval.
De Duitsers bouwden er twee, maar beide werden in 1944 gebombardeerd. Herstel had geen zin, omdat de bunkers niet bestand waren gebleken tegen de zware bommen die de geallieerden hadden gebruikt.
De kleinste bunker is verdwenen. De grootste liep ook schade op, maar staat nog steeds overeind. Er zit nu een grondstoffenbedrijf in, maar er waren plannen om hem gedeeltelijk te slopen. De gemeente en inwoners van IJmuiden zijn daar tegen en startten een petitie om de bunker op een monumentenlijst te krijgen.
Minister Bruins van Cultuur reageert positief op het voorstel van de RCE. Hij noemt de Schnellboot-bunker een uniek overblijfsel van de bezetting, dat toekomstige generaties de kans biedt om te leren wat de betekenis en de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog zijn geweest.
Frank Butselaar, de man die bekendstaat als fiscalist van de sterren, heeft schuld bekend in zijn strafzaak in de Verenigde Staten. Dat meldt het FD, dat bij de rechtszaak was.
De Nederlandse belastingadviseur zou constructies hebben opgezet voor belastingontduiking voor beroemde dj's en modellen. De VS zou hierdoor tussen 2012 en 2018 zo'n 100 miljoen dollar aan belastinginkomsten zijn misgelopen. Om die reden werd hij in Italië gearresteerd en uitgeleverd aan de VS, waar hij nu ruim een jaar vastzit.
'Fiscalist van de sterren'In zijn loopbaan nam de adviseur steeds meer bekende klanten aan. Zo gaf hij financieel advies aan verschillende tv-persoonlijkheden zoals Linda de Mol en Jort Kelder.
Ook gaf Butselaar advies aan Nederlandse artiesten die regelmatig in de Verenigde Staten werkten, zoals model Yfke Sturm en dj's Afrojack en Tiësto. Doordat de artiesten hun bedrijven naar Cyprus en het Britse Kanaaleiland Guernsey verplaatsten, betaalden ze in de VS geen belasting.
3 jaar celFD-journalist Bart Mos volgt de zaak op de voet en maakt de podcast De fiscalist van de sterren. Tot nu toe verklaarde Butselaar onschuldig te zijn en Mos zegt in het NOS Radio 1 Journaal dan ook dat hij verrast was over de bekentenis. "Dit komt als een konijn uit de hoge hoed."
Tijdens de getuigenverhoren zou een door Butselaar vervalst document boven water zijn gekomen. Daardoor zou de verdediging zich genoodzaakt hebben gevoeld om Butselaar te laten bekennen, zegt Mos.
In ruil voor de bekentenis krijgt Butselaar waarschijnlijk een lagere gevangenisstraf. Butselaar zou 3 jaar vast moeten zitten, lager dan de eerdere strafeis van vijf jaar plus drie jaar voor elke cliënt voor die Butselaar deze constructie bedacht. Volgens Mos is het nu zeer onwaarschijnlijk dat de rechter een hogere straf oplegt.
Nederlandse zakenOok in Nederland loopt er nog een civiele rechtszaak tegen Butselaar, aangespannen door Afrojack. Deze zaak start in april 2025.
Eerder claimde Tiësto 17 miljoen dollar van het voormalige kantoor van Butselaar. Dat bedrag moest de dj onverwachts betalen aan de Amerikaanse fiscus en Tiësto wil dat terugvorderen bij zijn adviseur. Tiësto verloor afgelopen zomer de zaak.
Een strafzaak in Nederland tegen Butselaar is voorlopig aangehouden in afwachting van de Amerikaanse zaak.
De parlementsverkiezingen in Sri Lanka zijn een overwinning geworden voor de partij van de nieuwe linkse president Dissanayake. De Nationale Macht van het Volk-partij krijgt 159 van de 225 zetels en is daarmee verzekerd van een ruime meerderheid. Met de duidelijke uitslag is het mandaat van Dissanyake versterkt. De belangrijkste oppositiepartij staat op niet meer dan 40 zetels.
Dissanayake werd in september tot president van Sri Lanka gekozen na beloftes dat hij het land zou hervormen en de corruptie ging aanpakken. Hij versloeg verrassend kandidaten van de traditionele politieke partijen, die Sri Lanka hebben geregeerd sinds de onafhankelijkheid van de Britten in 1948.
Steun van TamilsKort daarna schreef Dissanayake nieuwe verkiezingen uit. Omdat hij met maar 42 procent van de stemmen werd gekozen, was de vraag hoeveel steun zijn partij zou krijgen. Bij de vorige verkiezingen kreeg de Nationale Macht van het Volk-partij niet meer dan drie zetels. Maar de hervormingsagenda van de president sloeg de afgelopen maanden aan bij de Sri Lankanen en de steun nam snel toe.
Dissanayake's partij deed het onder meer erg goed bij de Tamil-bevolking in Jaffna, in het noorden van het eiland, en ook bij een aantal andere minderheden op het eiland. Het stemgedrag van de Tamils is een breuk met het verleden. Ze stonden vaak kritisch tegen over partijen van Singalezen, die de meerderheid op het eiland vormen.
Sri Lanka kent een gewelddadige geschiedenis. De Tamils vochten decennialang in een burgeroorlog voor onafhankelijkheid. Daarbij kwamen volgens de Verenigde Naties tussen 1983 en 2009 meer dan 100.000 mensen om het leven.
Dissanayake zei bij het uitbrengen van zijn stem dat hij de verkiezingen ziet als een nieuw begin voor Sri Lanka. Speerpunten van zijn beleid zijn het bestrijden van armoede, economische hervormingen en het stimuleren van de industrie, de landbouw en de IT-sector.
In het Amerikaanse Congres groeit de wens om een rapport in te zien over de politicus die Trump als zijn minister van Justitie wil benoemen. Matt Gaetz was onderwerp van een onderzoek naar ontucht en drugsgebruik, maar legde zijn ambt neer voordat het rapport daarover kon verschijnen.
Trump verraste woensdag met de aankondiging dat hij de Afgevaardigde uit Florida op deze toppositie in zijn kabinet wil. Niet alleen heeft Gaetz nauwelijks ervaring in het Amerikaanse rechtssysteem, hij werd ook beschuldigd van seksueel wangedrag met onder meer een meisje van 17.
Justitie begon tijdens Trumps eerste termijn een onderzoek naar aantijgingen dat Gaetz met een vriend vrouwen had betaald voor seks met henzelf en anderen. De vriend bekende schuld en werd veroordeeld tot 11 jaar cel. Na drie jaar onderzoek zag het OM uiteindelijk af van vervolging van Gaetz.
Democratische en Republikeinse collega's in de integriteitscommissie van het Huis van Afgevaardigden gingen echter door met een onderzoek naar onbetamelijk gedrag. Gaetz heeft de beschuldigingen altijd ontkend en spreekt van een lastercampagne. Hij weigerde mee te werken aan het Congresonderzoek, dat hij "bemoeizuchtig" noemde.
Verdachte timingAan dat integriteitsonderzoek kwam een abrupt einde toen Gaetz meteen ontslag nam als Congreslid nadat hij door Trump was voorgedragen als minister. Het Huis heeft namelijk geen jurisdictie meer over voormalige leden. Het vertrek van Gaetz werd opvallend genoemd in Washington: meestal vertrekken politici pas als ze zeker zijn van hun kabinetspositie.
Hoewel Huisvoorzitter Johnson zegt dat Gaetz zo het proces over zijn opvolging wil versnellen, speculeren Amerikaanse media dat het overhaaste afscheid te maken had met de agenda van de onderzoekscommissie: naar verluidt zou die vandaag bijeenkomen over de beslissing of het rapport openbaar gemaakt wordt. Zelfs partijgenoten denken dat Gaetz daarom zo snel vertrok.
"Het is heel verdacht dat hij zo plotseling vertrekt, terwijl andere genomineerden dat niet hebben gedaan", zegt het Republikeinse Congreslid Greg Murphy. Hij vulde aan dat zijn meeste partijgenoten denken dat Gaetz zo openbaring van het rapport wil voorkomen.
Lakmoesproef"Deze timing roept grote vragen op", zegt ook Dick Durbin, de hoogste Democraat in de Senaatscommissie die de benoeming van Gaetz behandelt. "We mogen deze belangrijke informatie van een onpartijdig onderzoek niet verbergen voor het Amerikaanse volk."
Hij krijgt bijval van de hoogste Republikein in zijn commissie, die "absoluut" het rapport wil inzien, ook als dat niet openbaar wordt gemaakt. "Ik wil geen enkele beperking als het gaat om wat de Senaat mag meenemen", zegt John Cornyn.
De voordracht van Gaetz moet worden goedgekeurd door de Senaat. De Republikeinen hebben daar een meerderheid van 53 tegen 47 zetels, maar verschillende Republikeinse Senatoren hebben al hun twijfels geuit over Gaetz. De benoeming lijkt daarmee een vroege lakmoesproef te worden over de trouw van de Republikeinse Senatoren aan hun eigen president.
Dat de voordracht van een kabinetslid wordt weggestemd is een zeldzaamheid. Kandidaten kiezen er vaker voor het niet op een stemming aan te laten komen als ze veel tegenstand ervaren. Zo trok Trumps nominatie voor Veteranenzaken, zijn eigen lijfarts, zich in zijn vorige termijn terug.
'Pervers'"De kiezers hebben voor president Trumps beleid gestemd, dus moet hij de kans krijgen het team samen te stellen dat hij daarvoor nodig heeft", redeneert inkomend Senator Moreno. Fractieleider Thune zegt op dit moment over geen enkele kandidaat al een oordeel te willen vellen.
De advocaat van de inmiddels meerderjarige vrouw die Gaetz van misbruik beschuldigt, wil ook dat het rapport over de kandidaat-minister wordt vrijgegeven. "Zijn voordracht is een perverse ontwikkeling in een oprecht duistere serie gebeurtenissen."
De minister van Justitie speelt een sleutelrol in de regering-Trump, in het verdedigen van controversiële voornemens als massadeportaties, het terugdringen van regulering of gratieverzoeken voor Capitoolbestormers. Daar komt nog eens bij dat er nog altijd verschillende juridische processen tegen Trump lopen en hij al een keer veroordeeld is wegens fraude, als eerste oud-president ooit.
Bij een brand in een Spaans verzorgingshuis zijn zeker tien personen omgekomen. Volgens de plaatselijke autoriteiten zijn ze verstikt in de rook. Het vuur beperkte zich tot slechts één kamer. Een ander slachtoffer is in kritieke toestand opgenomen in het ziekenhuis.
Het vuur brak rond 05.00 uur uit in een complex in Villafranca de Ebro, vlak bij Zaragoza. Waardoor de brand ontstond, is nog niet bekend. In het verpleeghuis Jardines de Villafranca waren op dat moment ongeveer tachtig mensen aanwezig.
Vanwege de kwetsbare groep slachtoffers rukte de brandweer uit met groot materieel, waaronder vier bluswagens, een ladderwagen en ambulances. Meerdere ziekenhuizen in de omgeving werd gevraagd paraat te staan voor de opvang van slachtoffers.
'Tragedie'De brandweer heeft nog niets bekendgemaakt over de identiteit van de slachtoffers. Het is daarom ook nog niet duidelijk of het alleen gaat om bewoners of dat er ook verpleegkundigen onder de slachtoffers zijn.
Premier Sánchez heeft op X zijn medeleven uitgesproken met de slachtoffers en nabestaanden. Hij spreekt van een verschrikkelijke tragedie. In de regio Aragon zijn voor vandaag alle officiële bijeenkomsten afgelast.
Yuriko Mikasa, het oudste lid van de Japanse keizerlijke familie en een oudtante van de huidige keizer Naruhito, is overleden op 101-jarige leeftijd. Volgens het Japanse hof overleed de prinses vorige week vrijdag in een ziekenhuis in de hoofdstad Tokio. Japanse media melden dat ze is bezweken aan een longontsteking. Officieel is er geen doodsoorzaak bekendgemaakt.
De laatste tijd ging het niet goed met de gezondheid van de prinses. In het voorjaar kreeg ze een beroerte, sindsdien werd ze meerdere keren opgenomen in het ziekenhuis. Haar toestand ging afgelopen week snel achteruit, zegt het Japanse hof. Yuriko stond bekend om haar werk voor goede doelen.
OorlogsjarenDe in 1923 geboren Yuriko trouwde in de zomer van 1941 met prins Mikasa, de jongste broer van oorlogskeizer Hirohito. Een aantal maanden na de bruiloft werd de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor in Hawaï aangevallen door de Japanners. Lang werd gedacht dat de toenmalige keizer altijd tegen de oorlog was geweest. Maar een aantal jaar geleden dook een memo op waarin bleek dat Hirohito de premier steunde in het besluit om de Amerikanen aan te vallen.
Yuriko heeft in het verleden verteld over haar ervaringen tijdens de oorlog. Bij de Amerikaanse bombardementen op Tokio in de laatste maanden van de oorlog werd de woning van de prins en prinses verwoest en ging ze met haar man en jonge dochter in een schuilplaats wonen.
Kleiner wordende familieDe prinses en prins hadden vijf kinderen, drie zonen en twee dochters. Yuriko overleefde haar man en zonen en met haar dood telt de keizerlijke familie nu zestien mensen, waaronder vier mannen. Het keizerlijk huis lijkt langzaam uit te sterven, want alleen mannen komen in aanmerking voor troonopvolging. Die regel, afkomstig uit 1947, bepaalt dat vrouwen geen keizerin kunnen worden. Verder verliezen ze bij een huwelijk met gewone burgers hun keizerlijke status, zoals gebeurde bij prinses Mako in 2021.
Naruhito, de huidige keizer, heeft alleen een dochter. Zijn broer, Fumihito, is de kroonprins. De momenteel jongste troonopvolger is de 18-jarige Hisahito, neef van de keizer en zoon van de kroonprins. De Japanse regering is er nog niet over uit hoe ze de kleiner wordende keizerlijke familie kan behouden.
Na zeven zware jaren sinds de verwoesting door orkaan Irma in 2017, ging gisteren officieel de nieuwe terminal van de Prinses Juliana-luchthaven op Sint-Maarten open. De heropening werd bekroond door prinses Beatrix, die met het onthullen van een plakkaat het begin van een nieuw tijdperk inluidde voor zowel het eiland als de luchthaven. Het is de tweede keer dat Beatrix de luchthaven opent, in 2006 deed ze dat ook al, na de modernisering van de luchthaven die haar moeder Juliana in 1944 opende.
De verwoesting door Irma bracht immense schade toe: de orkaan met windsnelheden van ruim 300 kilometer per uur vernielde daken en muren, waardoor de terminal volledig werden blootgesteld aan de elementen. Met een investering van ruim 200 miljoen euro is de nieuwe luchthaven nu ontworpen om orkanen van uitzonderlijke kracht, zoals Irma destijds, te weerstaan.
Brian Mingo, de ceo van de luchthaven, stond voor grote uitdagingen bij de wederopbouw. "Toen ik in 2019 begon, was er nog steeds niets gebeurd. Ik besefte al snel dat het probleem groter was dan ik had verwacht." Expertise was er nauwelijks. "Veel mensen hadden huis en haard verloren en waren weggegaan van het eiland. Bovendien hadden de mensen van de luchthaven wel kaas gegeten van het runnen van een airport, maar niet van het compleet opnieuw herbouwen ervan."
Steun uit NederlandMingo schakelde de hulp in van Nederlandse experts, waaronder Schiphol, om een gestructureerd herbouwplan op te zetten dat in samenwerking met de Wereldbank werd gerealiseerd. Het Rijk betaalde. Ondanks tegenslagen als de coronapandemie hield Mingo vast aan zijn aanpak om een vervoershub voor de regio aan te leggen.
Nederlandse bedrijven als Royal Schiphol Group en Ballast Nedam werkten mee aan de bouw. KLM, die al decennia vliegt op het eiland, leverde logistieke ondersteuning en expertise. Ballast Nedam hielp bij de herbouw van de terminal.
Met de nieuwe terminal hoopt de luchthaven jaarlijks tussen de 1,5 en 2 miljoen passagiers te ontvangen, wat zowel voor toerisme als de lokale economie een stimulans betekent. Mingo benadrukt de strategische rol van de luchthaven als economische levenslijn voor Sint-Maarten en de omliggende eilanden, waarmee dit project de heropleving van het eiland verder moet ondersteunen.
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil niet langer meebetalen aan de leefbaarheid en economie in Groningen, nu de gaswinning in het Groningenveld is gestopt. Dat heeft het bedrijf recent aan de overheid laten weten, schrijft de Volkskrant.
De krant sprak met NAM-directeur Martijn van Haaster en die bevestigde de boodschap aan het kabinet. "De betalingen voor perspectief voor de regio zijn in 2018 gekoppeld aan de winning uit het Groningenveld. Die zou doorlopen tot 2030. De winning is per 1 oktober 2023 gestopt", zegt Van Haaster.
"NAM heeft alle bedragen tot dat moment voldaan, in totaal ruim 343 miljoen euro. We hebben ook eerder meer dan 250 miljoen bijgedragen aan de leefbaarheid en economie in Groningen."
Akkoord uit 2018De NAM voerde namens oliebedrijven Shell en ExxonMobil de gaswinning uit in het Groningenveld. Toen steeds duidelijker werd dat die gaswinning leidde tot zwaardere aardbevingen en flinke gevolgen had voor de leefbaarheid in de regio, sloot toenmalig minister Wiebes in 2018 een akkoord met de bedrijven over de gaswinning.
De overheid en de NAM kwamen in dat akkoord over de brug met in totaal zeker 1 miljard euro voor het gebied en de leefbaarheid.
Maar volgens de NAM is de situatie veranderd nu er eerder dan toen werd verwacht is gestopt met de gaswinning: op 1 oktober vorig jaar ging de gaskraan in Groningen dicht. Tegenover de Volkskrant erkent NAM-directeur Van Haaster dat er inmiddels "meningsverschillen zijn ontstaan" over de afspraak uit 2018. "Wij vinden dat er soms politieke keuzes gemaakt worden die losstaan van onze aansprakelijkheid. En soms weten wij niet precies waar dan voor betaald moet worden."
'Uiterst teleurstellend'Staatssecretaris Van Marum (Herstel Groningen) noemt de houding van de NAM tegen de NOS op NPO Radio 1 zeer teleurstellend. Volgens hem is het ook moreel verwerpelijk wat de NAM en haar aandeelhouders laten zien. Hij vindt dat de NAM de eerder afgesproken bijdrage moet nakomen.
Van Marum benadrukte dat de gaswinning veel gevolgen heeft in Groningen en dat het "heel erg nodig is om het perspectief terug te krijgen". De staatssecretaris voegde eraan toe dat het Rijk zich zal blijven inzetten voor Groningen en de Groningers "en ook voor Noord-Drenthe trouwens dat hier ook onder valt".
De krant schrijft dat het al langer rommelt tussen de NAM en de overheid als het gaat om de afhandeling van het Groningse bevingsdossier. Zo schiet de overheid geregeld gevallen van aardbevingsschade voor, om daarna de kosten te verhalen op de NAM. Niet zelden worden die facturen betwist of niet voldaan, aldus de Volkskrant. De discussie met de NAM is onderdeel van een arbitrage-procedure.
'Eruit draaien'Ook gedeputeerde van de provincie Groningen, Susan Top, is teleurgesteld. Ze noemt de opstelling van de NAM in het NOS Radio 1 Journaal "heel treurig". Verbaasd is ze niet. De NAM heeft volgens haar een geschiedenis van "zich eruit draaien". Volgens haar heeft het bedrijf niet alleen een juridische maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. "Zij hebben dit aangericht in Groningen, zij hebben ervan geprofiteerd en zij zijn verantwoordelijk."
Top denkt niet dat de Groningers zelf direct geraakt worden doordat de NAM de geldkraan heeft dichtgedraaid. Ze noemt het een kwestie tussen het Rijk en de NAM en denkt dat de Rijksoverheid het geld gaat bijpassen.
Goedemorgen! Verkeersleiders van ProRail in de regio's Amersfoort en Utrecht leggen 's ochtends het werk neer en bondscoach Ronald Koeman blikt vooruit op de Nations League-wedstrijd van morgen, tussen Oranje en Hongarije.
Eerst het weer: Het wordt een overwegend grijze dag, hier en daar kan een beetje regen vallen. Het wordt 10 tot 13 graden.
Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.
Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:Aankomend president Trump heeft Robert F. Kennedy benoemd als minister van Volksgezondheid. Daarmee lost hij de belofte in die hij deed toen Kennedy zich terugtrok als onafhankelijk presidentskandidaat, ten gunste van Trump.
De 70-jarige Kennedy, een voormalige Democraat, is omstreden. Hij staat sceptisch tegenover vaccins en verspreidde daarover nepnieuws. Hij zegt ook toezichthouder FDA te willen ontmantelen. Tientallen medewerkers van de FDA hadden al aangekondigd te vertrekken als Kennedy zou worden benoemd.
Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:Lezers zien niet of een gedicht door een mens of door kunstmatige intelligentie (AI) is geschreven. Gemiddeld vinden ze door AI geschreven gedichten zelfs mooier, inspirerender, beeldrijker en betekenisvoller dan door een mens geschreven poëzie, blijkt uit een nieuwe wetenschappelijk studie.
Een panel van 1634 deelnemers kreeg tien gedichten voorgelegd, die of door een mens of ChatGPT 3.5 waren geschreven. Het ging daarbij om grootheden uit de literatuurgeschiedenis als Shakespeare en Byron.
De deelnemers dachten van de AI-gedichten meestal dat ze door een mens waren geschreven. De vijf gedichten waarvan ze dachten dat die niet door een mens waren geschreven, waren allemaal door een echte dichter gemaakt. De onderzoekers denken dat de proefpersonen de voorkeur gaven aan de AI-gedichten omdat die eenvoudiger en toegankelijker waren geschreven.
Fijne dag!
Minder steenkool gebruiken, methaanlekkages voorkomen en meer hernieuwbare energie opwekken: het zijn drie thema's die op klimaattoppen telkens terugkomen. In de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe zijn momenteel vertegenwoordigers van bijna 200 landen weer bij elkaar. Maar wat is er terechtgekomen van eerdere ambities, plannen en beloften?
Op de vorige klimaattop, in Dubai, beloofden landen fors te investeren in de opwekking van hernieuwbare energie. In 2030 moet de wereld drie keer zo veel groene stroom kunnen maken als in 2022. Het gaat vooral om zonne- en windenergie. Maar in mindere mate ook om biomassa, waterkracht en geothermie.
En dit doel lijkt in zicht. Met de huidige plannen zou de wereld al 2,7 keer zoveel hernieuwbare energie kunnen opwekken, verwacht het Internationaal Energie Agentschap (IEA). En landen hebben nog voldoende tijd en mogelijkheden om meer te doen.
Ook Detlef van Vuuren, klimaatonderzoeker bij de Universiteit Utrecht en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), verwacht dat het doel wordt gehaald. Maar, voegt hij toe: "Het is eigenlijk helemaal niet zo'n ambitieus doel."
Al in Dubai was duidelijk dat landen vooral steeds sneller zonnepanelen plaatsen en windmolens bouwen. En dat lijkt alleen maar door te zetten.
Het IEA verwacht dat de wereld de komende vijf jaar meer zonnepanelen, windmolens en andere bronnen van hernieuwbare energie bouwt dan de afgelopen honderd jaar.
Die opmars van wind en zon is mogelijk doordat de kosten flink zijn gedaald. Zeker zonnepanelen zijn momenteel historisch goedkoop.
ChinaMet name de ontwikkelingen in China gaan snel. Vorig jaar legde dat land ruim de helft van alle nieuwe zonnepanelen wereldwijd. En dit jaar ligt China op koers om nog meer hernieuwbare energiebronnen te bouwen.
In de eerste negen maanden van 2024 plaatste het bijvoorbeeld meer zonnepanelen dan er in Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje samen staan. "Op zich is het natuurlijk goed nieuws", zegt Van Vuuren, "dat we af en toe doelen ook wel halen."
In toenemende mate is de uitdaging niet om voldoende zonnepanelen en windmolens te bouwen, maar om hun stroom daadwerkelijk op het net te krijgen en te gebruiken. Nederland kampt al langer met overvolle stroomnetten ("netcongestie") en dat probleem speelt in steeds meer landen. Ook China krijgt er mee te maken.
Investeren in stroomnetVolgens het IEA moet de wereld daarom fors gaan investeren in het verzwaren van en uitbreiden van stroomnetten. In een recent IEA-scenario gaat het voor 2030 om 25 miljoen kilometer extra of verzwaard stroomnet - dat is 625 keer rond de aarde. Om dat voor elkaar te krijgen moeten landen sneller vergunningen verlenen om te bouwen.
Ook moeten er volgens het agentschap meer grote batterijen komen om stroom op te slaan. Als de zon uitbundig schijnt of het hard waait is er vaak meer hernieuwbare stroom dan consumenten gebruiken. Batterijen kunnen dit overschot opslaan voor momenten dat het bewolkt of windstil is.
Als dit soort investeringen achterblijven kan dat een rem zetten op de uitbreiding van hernieuwbare stroomopwekking. Ook zal een groter deel van de stroom verloren gaan zonder te worden gebruikt, verwacht het IEA. Daardoor blijven landen meer fossiele brandstoffen gebruiken en daalt de uitstoot van broeikasgassen minder dan mogelijk is.
Energiebesparing stoktIn Dubai zijn ook nog andere doelen afgesproken, maar die krijgen veel minder aandacht. Zo beloofden landen meer energie te gaan besparen. Nu gaat de wereld ieder jaar 2 procent zuiniger om met energie. Bijvoorbeeld doordat apparaten energiezuiniger worden, of dat benzineauto's en cv-ketels worden ingeruild voor zuiniger elektrische auto's of warmtepompen.
Het tempo waarin de wereld energiezuiniger wordt, zo beloofden landen in Dubai, moet in 2030 zijn verdubbeld. Maar op dat vlak ziet het IEA maar weinig vooruitgang. Het is zeer de vraag of dit doel mondiaal wordt gehaald.
Ondanks alle vooruitgang zijn de plannen niet voldoende om klimaatdoelen te halen. In het verdrag van Parijs beloofden landen in 2015 de opwarming te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, en het liefst tot 1,5 graad.
Met de huidige plannen stevent de wereld af op een opwarming van circa 2,7 graden Celsius. Maar er is nog volop ruimte voor landen om meer te doen, benadrukt klimaatonderzoeker Van Vuuren: "Het zou ontzettend dom zijn als de mensheid niet ruim onder de 2 graden weet te blijven."
Vanwege een staking bij ProRail in Midden-Nederland reden daar tot vanmorgen 09.00 uur geen treinen. De hinder beperkte zich niet alleen tot het stakingsgebied. Op een aantal omliggende trajecten reden vanwege de stakingen ook minder treinen. Zo konden ook reizigers van en naar onder meer Schiphol, Leiden, Deventer en Almere hinder ondervinden.
ProRail staakte bij de verkeersleidingsposten in Utrecht en Amersfoort. Omdat veel treinverbindingen door Midden-Nederland reden was de impact van de staking zeer groot. Ook goederenvervoer per spoor had last van de staking.
Na 09.00 uur startte de NS de dienstregeling in Midden-Nederland weer op, maar de vervoerder meldt dat reizigers nog de hele ochtend rekening moeten houden met verstoringen en uitval van treinen. De NS had eerder al gezegd dat werknemers van ProRail het recht hebben om te staken, maar "baalt van de hinder die de reizigers hierdoor ondervinden".
Betere caoVerkeersleiders van ProRail staakten voor een betere cao. Vakbond FNV eist dat ProRail-medewerkers 13 procent loonsverhoging krijgen, maar ProRail zegt dat dat niet realistisch is. Het bedrijf biedt een loonsverhoging aan tot bijna 8 procent. ProRail-medewerkers die bij vakbond CNV zijn aangesloten zijn daar wél akkoord mee gegaan.
Ook volgende week wordt gestaakt. Op maandag in de regio Rotterdam, Den Haag en Roosendaal, op woensdag in de regio Eindhoven en Maastricht en op vrijdag in de regio Zwolle, Groningen en Arnhem. De tijden voor die acties zijn nog niet bekend. ProRail moet maximaal 48 uur van tevoren bekendmaken wanneer er precies wordt gestaakt.
