NOS Nieuws - Algemeen

Steeds meer burgemeesters gaan voor hun Amsterdamse collega Femke Halsema staan, die gisteravond door Geert Wilders in een X-bericht het land uit werd gewenst. De PVV-leider twitterde naar aanleiding van een pro-Palestijnse demonstratie in de hoofdstad "Het land uit met dat tuig. En Halsema mag mee".

Het ging om een zogenoemde tegendemonstratie gisteren in het centrum van Amsterdam, terwijl even verderop een pro-Israël-manifestatie was waar de slachtoffers van de Hamas-aanslag een jaar geleden werden herdacht. De Amsterdamse burgemeester had de pro-Palestijnse demonstratie toegestaan, maar beëindigde die wel voortijdig vanwege "wanordelijkheden".

De Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma, ook voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, noemt de tweet van Wilders "volstrekt onverantwoord". "Dit is ondermijnend voor het gezag van burgemeesters en buiten elke proportie." Ze roept het kabinet op afstand te nemen van de uitspraak.

Vrede exporteren

Paul Depla, burgemeester van Breda en voorzitter van het stedennetwerk G40, stelt dat Wilders polariseert "over de rug van een burgemeester die naar eer en geweten probeert de samenleving bij elkaar te houden".

De burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen, stelt dat burgemeesters juist steun nodig hebben van de landelijke politiek "in deze lastige tijden". "Laten we niet conflicten importeren maar vrede exporteren." Ook het Nederlands Genootschap van Burgemeesters roept op tot steun aan burgemeesters.

Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen noemt de tekst van de PVV-leider "volstrekt ongepast en intimiderend". Volgens Bruls moet het kabinet met "een stevige reactie" komen. Hij verwijst daarbij naar minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken, die gaat over de burgemeesters.

Ingewikkelde keuzes en afwegingen

Uitermark (NSC) wilde vanochtend niet uitgebreid ingaan op de woorden van Wilders, die ze "niet verstandig" noemde. "Ik vind dat wij als politici het goede voorbeeld moeten geven", zei de minister in algemene zin.

Minister-president Schoof wilde ook niet expliciet oordelen over de woorden van de leider van de grootste coalitiepartij. "Wij steunen burgemeesters in de ingewikkelde keuzes en afwegingen die ze elke dag moeten maken. Dat geldt ook voor burgemeester Halsema", zei hij.

Halsema zelf was vandaag niet bereikbaar voor commentaar. Een woordvoerder van haar zei desgevraagd "geen zuurstof" te willen geven aan de uitspraak van Wilders. De PVV-leider zei vandaag in een toelichting op zijn tweet dat wat hem betreft een burgemeester die een tegendemonstratie toestaat op zo'n herdenkingsdag "geen knip voor de neus waard" is.

Halsema zei afgelopen weekend nog in het programma Buitenhof dat ze vindt dat zij en haar collega-burgemeesters hulp nodig hebben vanuit Den Haag "en geen tegenstand". "Wij moeten er garant voor kunnen staan dat als mensen willen demonstreren en uiting willen geven aan hun solidariteit met bijvoorbeeld Palestina, ze dat ook morgen in vrijheid kunnen doen."

Ze reageerde daarmee op VVD-leider Dilan Yesilgöz die eerder die ochtend in het programma WNL op Zondag ageerde tegen pro-Palestijnse demonstranten die juist op herdenkingsdag 7 oktober actie wilden gaan voeren.

De Amsterdamse VVD-fractie wil morgen in de gemeenteraad opheldering van Halsema waarom ze de tegendemonstratie op die plek heeft toegestaan. Pro-Palestijnse betogers probeerden onder meer Israëlische vlaggen af te pakken en ook werden er flyers verspreid waarop de terreur van 7 oktober door Hamas werd verheerlijkt, zo kwam bijvoorbeeld naar voren in een reportage van Nieuwsuur.

Ook in de Tweede Kamer ging het over antisemitisme, polarisatie en demonstraties:

China gaat tijdelijke maatregelen nemen tegen het "dumpen" van cognac en soortgelijke dranken uit de EU op de Chinese markt. Dat staat in een verklaring van het Chinese ministerie van Handel. Het is de volgende stap in het escalerende handelsconflict tussen China en de EU en komt dagen nadat er importheffingen zijn aangekondigd op Chinese elektrische auto's.

Chinese importeurs van cognac moeten vanaf vrijdag bij het invoeren van de drank uit de EU een soort waarborgsom betalen aan de Chinese douane. Het land overweegt ook om heffingen in te voeren op varkensvlees.

De Chinezen zijn in januari een onderzoek gestart naar de import van cognac. Dat deden ze nadat de EU een aantal maanden ervoor een onderzoek was gestart naar Chinese subsidies voor elektrische voertuigen.

China zei twee maanden terug nog dat het geen maatregelen zou nemen tegen de import van de drank, maar zei wel bewijs te hebben dat cognac tegen een kunstmatig laag gehouden prijs wordt verkocht.

Armagnac, grappa en cognac

Cognac en vergelijkbare dranken zijn een destillaat van wijn. Ze worden veelal naar de regio vernoemd waar ze zijn ontstaan, zoals cognac en armagnac. Een Italiaanse variant is grappa.

Na de stemming van de EU-lidstaten over het invoeren van importheffingen op Chinese elektrische auto's zeiden Franse cognacmakers al dat ze zich slachtoffer voelen in het handelsconflict. "Ons verzoek om de stemming uit te stellen en te onderhandelen over een oplossing, is genegeerd. De Franse autoriteiten hebben ons in de steek gelaten", reageerden de drankproducenten.

Verschil per merk

De Chinese importtarieven verschillen per merk, net zoals de importtarieven die de EU voor verschillende automerken invoerde. Zo moet voor cognac van Hennessy 39 procent van de invoerwaarde aan importtarieven betaald worden en voor Remy Martin 38,1 procent. De tarieven variëren tussen de 34,8 en 39 procent.

De aankondiging van Peking leidde vanochtend tot een reactie op de effectenbeurs. De eigenaar van Hennessy cognac, het Franse LVHM, zag de waarde van de aandelen met 4,3 procent dalen. Het aandeel van Martell, eigenaar van Pernod Ricard, zakte met 2,7 procent en dat van Rémy Cointreau met bijna 4,8 procent.

De aandelen van andere luxe goederen, zoals van Gucci, Hermès, Cartier en Prada daalden eveneens. Investeerders maken zich zorgen dat de verslechterende betrekkingen tussen Brussel en Peking ook andere sectoren zullen raken.

Websites van Belgische havens en lokale besturen zijn door een DDoS-aanval platgelegd. Het is een aanval van een pro-Russisch hackerscollectief, meldt de Vlaamse omroep VRT.

De cyberaanvallen zijn aangekondigd en uitgevoerd door de pro-Russische hackersgroep 'NoName057'. In de berichtenapp Telegram is een lijst gestuurd met Belgische gemeenten en havens, zoals die van de gemeenten Brussel en Luik en de haven van Antwerpen.

Gisteren werden ook websites van Belgische provincies door de hackersgroep aangevallen. Volgens het Belgische Centrum voor Cybersecurity zijn de meeste websites alweer in de lucht.

Een cyberexpert van de VRT vermoedt dat de aanval te maken heeft met het besluit van het Belgische ministerie van Defensie om Caesar-kanonnen te kopen voor Oekraïne. In het bericht waarin de hackers de DDoS-aanval opeisen zeggen ze aanvallen uit te voeren op alle bondgenoten van Oekraïne.

Ook verwijst het pro-Russische collectief naar de verkiezingen in Belgische provincies en gemeenten, die aanstaande zondag worden gehouden. De cyberexpert van de VRT benadrukt wel dat het hacken van stemcomputers van een andere orde is dan het uitvoeren van een DDoS-aanval.

Nederlandse havens

Vorig jaar heeft hetzelfde hackerscollectief websites van Nederlandse havens platgelegd. De websites van havenbedrijven in onder meer Amsterdam, Rotterdam en Den Helder waren toen een paar uur onbereikbaar, en de website van het Groningse havenbedrijf lag er het hele weekend uit.

Net als bij de Belgische aanval werd alleen de website van de havenbedrijven getroffen. De havens zelf bleven operationeel, omdat die op een ander systeem draaien.

Russische troepen hebben de oostelijke buitenwijken van het stadje Toretsk in het oosten van Oekraïne bereikt. Dat heeft het Oekraïense leger bekendgemaakt. "De situatie is instabiel, er wordt letterlijk bij elke ingang gevochten", zegt een legerwoordvoerder.

Daardoor is het niet makkelijk om vast te stellen welk deel van de stad is ingenomen door de Russen. "De situatie verandert voortdurend. Soms vernietigen we hun vuurposities, soms vernietigen zij de onze. Maar we hergroeperen ons voortdurend en proberen te heroveren wat Rusland heeft ingenomen", zegt de woordvoerder.

Het Russische leger heeft het nieuws over de gevechten bij Toretsk nog niet bevestigd. Wel meldde het ministerie van Defensie gisteren schade te hebben toegebracht vlak bij Toretsk.

Sinds 2014 vormt het stadje voor Oekraïne een belangrijke plek in de frontlinie. Het werd toen korte tijd ingenomen door Rusland gesteunde gewapende groepen. Later dat jaar heroverde het Oekraïense leger Toretsk.

In tegenstelling tot andere plaatsen in het oosten van Oekraïne, bleef het in Toretsk lange tijd relatief rustig. De afgelopen maanden rukten de Russische troepen echter op richting het mijnwerkersstadje, waarna de inwoners geleidelijk aan wegtrokken.

Voehledar

Vorige week trok het Oekraïense leger zich terug uit Voehledar, dat eveneens in de oostelijke Donbas-regio ligt. Voehledar had als hooggelegen verdedigingspunt veel strategische waarde voor Oekraïne. Door de inname van het stadje wordt het lastiger voor Oekraïne om het zuiden van de regio te verdedigen.

Oekraïne kampt met een tekort aan troepen en materieel. Oekraïne wil ook graag westerse toestemming om bepaalde wapens dieper op Russisch grondgebied in te kunnen zetten.

Zaterdag ontmoet de Oekraïense president Zelensky regeringsleiders op de Amerikaanse vliegbasis Ramstein in Duitsland. Hij heeft aangekondigd daar een zogeheten overwinningsplan te presenteren. Het is de 25ste keer dat bondgenoten op Ramstein overleggen over onder meer militaire steun aan Oekraïne.

De omzet van biologische producten is in vijf jaar tijd met meer dan 50 procent toegenomen. Daarnaast is het marktaandeel licht gestegen naar vier procent. Dat blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau CPS GFK. Het overgrote deel van de omzet komt uit supermarkten.

Vorig jaar was de omzet van biologische producten 1,4 miljard euro, vijf jaar geleden was dit 900 miljoen. Het niet-biologische deel van de markt groeide minder hard in dezelfde periode, met 25 procent. De omzetstijging van biologische producten komt onder andere door het toenemende aanbod in de supermarkt.

In de schappen liggen steeds meer biologische producten. Ook worden producten vaker standaard biologisch aangeboden. Denk bijvoorbeeld aan verse producten als pompoenen, gember en rode- en witte kool.

Terwijl de omzet van biologische producten flink is toegenomen, is het marktaandeel maar licht gestegen, met ongeveer een half procentpunt. "De meeste huishoudens kopen weleens iets biologisch, maar weinig mensen kopen echt veel biologisch", zegt Eric Harmsen van onderzoeksbureau CPS GFK. "Mensen worden door de prijs vaak afgeschrikt. Het is namelijk duurder dan niet-biologische producten."

Tekst bij producten

Daarnaast stijgt de verkoop van biologische producten door 'nudging' in de supermarkt. Dat zijn teksten die bij het schap staan, zoals 'kies voor smaak' of 'bedankt dat je kiest voor biologisch'.

"Deze teksten sturen het gedrag van mensen. Het geeft ze een duwtje in de rug om vaker voor biologische producten te kiezen", vertelt Aafke Hofman, woordvoerder van brancheorganisatie Bionext. "Ook hebben we gemerkt dat het gebruik van kleuren werkt. Denk aan een groen vlak op glazen deuren in de supermarkt. Hierdoor weet je dat de producten die erachter liggen biologisch zijn." Door de teksten en bijvoorbeeld door raam- en vloerstickers steeg de omzet gemiddeld met 20 procent.

Consumenten kopen zo'n 24 keer per jaar biologische producten. Dat is stijging van 36 procent ten opzichte van 2019. Het bedrag dat mensen gemiddeld per product besteden is 5,50 euro.

Aanbod moet toenemen

Eric Harmsen van CPS GFK zegt dat de prijs van producten omlaag moet om meer mensen te bewegen biologisch eten te kopen. Als voorbeeld geeft hij supermarkt PLUS. "PLUS heeft al alle verse melk en karnemelk in een literpak van het huismerk biologisch gemaakt, maar de prijs is voor de consument gelijk gebleven."

"Ook moet het aanbod nog groter worden", zegt Harmsen. "Er is gebleken dat als het aanbod toeneemt, meer mensen biologische producten kopen. Daarin is een belangrijke rol weggelegd voor telers. Het zou goed zijn als ze omschakelen naar biologisch landbouw."

Akkerbouwer Dingeman Burgers heeft in Zevenbergschen Hoek 170 hectare land, zo'n beetje driehonderd voetbalvelden. Hij verbouwt aardappelen, uien, suikerbieten, tarwe, spinazie en boontjes. Van al zijn producten is op dit moment 10 procent biologisch. Burgers zou in zijn hart best naar 100 procent biologisch willen, maar hij heeft grote twijfels.

"Ik ben voorzichtig in de omschakeling naar biologisch. De afzet is gewoon onzeker. Of ik de producten wel kwijt kan tegen een goeie winstmarge. En wat er de laatste jaren bij komt: het veranderende klimaat zorgt bij biologisch voor meer risico. De kans op een mislukte oogst is groter." Een niet-biologische boer mag bijvoorbeeld aardappelziektes als schimmel bestrijdingsmiddelen inzetten. Voor een biologische boer is dat geen optie.

Het kabinet wil het mogelijk maken dat iemands lichaam na overlijden wordt opgelost in een warme vloeistof. Dit proces heet alkalische hydrolyse, of ook wel resomeren.

Er zijn al langer plannen om dit toe te staan, onder meer omdat het duurzamer zou zijn dan andere methoden: de Gezondheidsraad adviseerde er in 2020 positief over. Het toenmalige kabinet kondigde wetgeving aan.

De huidige minister van Binnenlandse Zaken, Uitermark, heeft nu een concept voor een nieuwe wet gepubliceerd. Burgers en organisaties kunnen er de komende tijd op reageren. Het is de bedoeling dat het voorstel later naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Veel belangstelling voor mogelijkheid

Uitermark benadrukt dat er in Nederland al enige jaren belangstelling is voor de mogelijkheid van resomeren. In een onderzoek in 2017 zei een kwart van de bevolking deze methode in overweging te willen nemen als bestemming voor hun lichaam. Volgens het kabinet voldoet het aan een maatschappelijke behoefte.

Ook de Tweede Kamer vroeg erom. Andere mogelijkheden blijven begraven, cremeren, terbeschikkingstelling aan de wetenschap en (in bijzondere gevallen) een zeemansgraf.

Het kabinet noemt het van groot belang dat het lichaam van een overledene op een waardige en respectvolle manier wordt behandeld en dat zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de wensen van de overledene.

Ook andere moderniseringen

In het concept staan ook andere voorstellen om de regels te moderniseren. Zo wordt begraven binnen 24 uur vergemakkelijkt. In de joodse en islamitische godsdienst is een begrafenis binnen 24 uur de gewoonte.

En artsen en de politie krijgen meer bevoegdheden om onderzoek te doen aan het lichaam van een overledene als er aanwijzingen zijn voor een niet-natuurlijke dood. Het is de bedoeling dat ook de naam van de wet verandert: "Wet op de lijkbezorging" wordt "Wet bestemming lichamen van overledenen".

De Nobelprijs voor Natuurkunde is dit jaar voor de Amerikaan John Hopfield (Princeton University) en de Canadees Geoffrey Hinton (Universiteit van Toronto) voor hun "basis leggende ontdekkingen en uitvindingen" die het computers mogelijk maken om te leren met hulp van kunstmatige neuronetwerken.

Die netwerken functioneren als associatief geheugen en vinden patronen in grote databestanden, aldus Ellen Moons van het Nobelprijscomité. Ze hebben natuurkundig onderzoek verder gebracht en hebben praktische toepassingen gevonden, bijvoorbeeld in gezichtsherkenning, het opsporen van ziektes en vertaalmachines.

Risico's

Hopfield en Hinton worden gezien als grondleggers van de kunstmatige intelligentie (AI). Hinton zei in een reactie op de toekenning dat hij zich zorgen maakt over de "mogelijk slechte gevolgen" van zijn onderzoek naar zelf lerende machines, "met name het gevaar dat we de controle daarover verliezen". Vorig jaar zegde hij om die reden zijn baan bij Google op. Toch heeft hij geen spijt van de ontdekkingen en uitvindingen die hij deed.

Moons van het Nobelprijs comité deelt die zorg. "Mensen hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om deze nieuwe technologie op een veilige en ethische manier in te zetten zodat het zo goed mogelijk ten goede komt aan de mensheid."

Aan de prijs is een geldbedrag van bijna 1 miljoen euro verbonden. Dat komt uit een legaat van de Zweeds uitvinder Alfred Nobel (1833-1896)

De prijs ging vorig jaar naar de Fransman Pierre Agostini, de Hongaars-Oostenrijkse Ferenc Krausz en de Française Anne L'Huillier. De drie keken door middel van supersnelle lichtflitsen naar elektronen in atomen en moleculen en maakten zichtbaar wat er daarin gebeurt.

Nederlanders

De laatste keer dat een Nederlander de Nobelprijs voor Natuurkunde won was in 2010. Toen wonnen de in Rusland geboren Nederlander Andre Geim en de Russisch-Britse Konstantin Novoselov de prijs voor hun baanbrekende experimenten met betrekking tot het tweedimensionale materiaal grafeen.

In 1999 vielen de Nederlandse wetenschappers Gerard 't Hooft en Martinus Veltman in de prijzen met hun onderzoek dat de kwantumstructuur van elektrozwakke wisselwerkingen ophelderde.

Geneeskunde

De Nobelprijs voor de Geneeskunde van dit jaar ging gisteren naar de Amerikanen Victor Ambros en Gary Ruvkun voor het ontdekken van microRNA en de rol daarvan in genregulatie.

Waterzuiveringsbedrijven lopen tegen grenzen aan door de problemen op het elektriciteitsnet. De EU stelt strenge eisen aan het zuiveren van afvalwater, bijvoorbeeld met betrekking tot het filteren van medicijnresten. Dat kost veel energie. De hoeveelheid stroom om de zuiveringsinstallaties op volle kracht te laten draaien, is er niet.

Het AD schrijft daar vanmorgen over. "Bijna alle waterschappen kampen met een tekort in Nederland, nu of in de nabije toekomst", zegt Aart Los, adviseur Energie bij de Unie van Waterschappen in een toelichting in het NOS Radio 1 Journaal. Het filteren van medicijnresten, waarvoor strenge Europese regels bestaan, kost heel veel energie, zegt Los. "Daarvoor is een ozonfilter nodig, en dat betekent een extra stap die moet worden toegepast in de zuivering die veel energie kost."

Als er meer medicijnresten in het water zitten, dan heeft het nadelige gevolgen voor de planten en dieren die erin leven.

Er zijn ongeveer 350 zuiveringsinstallaties in Nederland. Die moeten worden aangepast om medicijnresten te kunnen verwijderen, zegt Los. "Daar heb je dan te maken met extra energieverbruik. En niet alleen vanwege die extra zuiveringsstap, maar ook omdat we in Nederland te maken krijgen met bevolkingsgroei, waardoor er nog meer afvalwater gezuiverd moet worden."

Geen piekverbruik

Niet alleen de afvalwaterzuiveringsinstallaties hebben last van een tekort aan stroom. Ook gemalen komen erdoor in de problemen. "Bijvoorbeeld tijdens natte periodes, als er hoogwater is en veel regenwater afgevoerd moet worden", zegt Los. "Dan moeten de gemalen ook extra hard draaien. Afgelopen winter hebben we van netbeheerders een paar overschrijdingsbrieven gehad."

Een oplossing op korte termijn is er niet, maar de waterschappen zijn wel in overleg met de netbeheerders en het ministerie van Klimaat en Groene Groei om te komen tot afspraken over de inzet van zuiveringsinstallaties en gemalen.

"Zodat we niet piekverbruik gaan creëren", zegt Los. "Bij piekbuien moeten de waterschappen heel snel reageren, maar bij hoogwater op de grote rivieren heb je bijvoorbeeld wat langer de tijd en dan kun je je gemalen daar wat beter op inzetten."

Daarbij leeft bij de waterschappen ook de hoop dat er ruimte wordt gecreëerd voor noodsituaties, zegt de adviseur. "En ook voor het uitbreiden van de rioolwaterzuiveringsinstallaties, en dat zit ook wel In de lijn der verwachtingen."

Schaars goed

In het AD zegt een dijkgraaf dat de samenleving moet bedenken waarvoor de beperkte hoeveelheid stroom wordt ingezet. De dijkgraaf wijst op de zeer veel stroom verbruikende datacenters die worden gebouwd.

Los erkent het probleem, maar verwijst ook naar een prioriteitenlijst van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), die netbeheerders de mogelijkheid geeft voorrang te verlenen aan zaken die bijdragen aan belangrijke maatschappelijke doelen.

"We hebben zeg maar een soort voorkeurspositie, maar dat kan alleen maar als de netbeheerder ook die ruimte heeft om het te vergeven, dus het blijft verdelen van een schaars goed."

De hoofdverdachte van de verdwijning van de Britse peuter Madeleine McCann komt mogelijk volgend jaar op vrije voeten. De Duitser Christian Brückner stond vandaag in Braunschweig terecht op verdenking van seksueel misbruik in een aantal andere zaken, maar de rechter sprak hem vrij.

Brückner (47) zit nu nog een gevangenisstraf van zeven jaar uit voor het verkrachten van een Amerikaanse vrouw van 72 in 2005 in Praia da Luz in Portugal. Daarvoor werd hij in 2019 veroordeeld. In september volgend jaar kan hij vrijkomen.

Hij stond nu terecht voor drie verkrachtingen en twee gevallen van seksueel misbruik van kinderen tussen 2000 en 2017 in Portugal. Justitie had vijftien jaar cel tegen hem geëist. Volgens zijn advocaten was het bewijs te dun en waren de getuigen niet geloofwaardig. De rechter ging daarin mee. Er is nog wel beroep mogelijk.

Tegenslag

Madeleine McCann verdween in 2007, ook in Praia da Luz. Het gezin was op vakantie in de Algarve en de ouders van Maddie waren in de buurt met vrienden aan het eten terwijl hun dochter lag te slapen in hun vakantiewoning. De verdwijning trok in het Verenigd Koninkrijk, maar ook internationaal veel aandacht.

De vrijspraak van vandaag is een tegenslag voor de Duitse justitie, die hoopte met een nieuwe veroordeling meer tijd te hebben om de zaak-McCann verder te onderzoeken. Brückner is in die zaak nooit aangeklaagd. Er wordt nog altijd gezocht naar bewijs. Hij werd als hoofdverdachte getipt door een voormalige celgenoot, aan wie hij zou hebben verteld dat hij bij een inbraak geen geld kon vinden, maar wel een kind had meegenomen. Brückner ontkent dat hij er iets mee te maken had.

In Portugal geldt voor moord een verjaringstermijn van vijftien jaar, zodat Brückner daar niet meer kan worden vervolgd. In Duitsland kan moord niet verjaren.

In het Himalayagebergte in Nepal zijn vijf Russische bergbeklimmers om het leven gekomen. Volgens een organisator van expedities in Nepal lijkt het erop dat de vijf zijn uitgegleden en naar beneden zijn gevallen.

Het vijftal was bezig met een beklimming van Dhaulagiri, de op zes na hoogste berg ter wereld. De klimmers werden zondag als vermist opgegeven. De bemanning van een reddingshelikopter trof de lichamen vanochtend aan, zegt een woordvoerder van de trektochtorganisatie.

Een zesde klimmer kon worden geëvacueerd en is met onbekende verwondingen naar een ziekenhuis in de hoofdstad Kathmandu gebracht, meldt persbureau Reuters.

Er is nog geen besluit genomen om de lichamen te bergen. Dat vereist een uitgebreide voorbereiding, menskracht en gebruik van apparatuur.

De Dhaulagiri is 8167 meter hoog:

Twee van de klimmers hadden de top al bereikt, de anderen waren onderweg naar beneden zonder het hoogste punt te hebben bereikt. Het radiocontact onderling en met teamleden in het basiskamp was verbroken. Meer details over het ongeluk zijn niet bekend.

De klimmers namen deel aan het herfstklimseizoen in de Himalaya. Dat seizoen begon vorige maand en is minder populair dan de lente. Het is minder druk in de bergen en de klimvergunningen kosten dan minder.

Orkaan Milton is wat in kracht afgenomen. De orkaan die over de Golf van Mexico naar de Amerikaanse staat Florida raast, is van de hoogste categorie 5 naar categorie 4 gedaald, maar vormt nog steeds een grote bedreiging voor Florida.

Milton is zonder veel schade aan te richten langs het noorden van de Mexicaanse staat Yucatan geschampt en komt waarschijnlijk morgen aan land in Tampa Bay aan de westkust van Florida. De orkaan trekt dan naar verwachting over centraal Florida om daarna naar de Atlantische Oceaan af te buigen.

Het gebied waar de orkaan overheen trekt is zich nog aan het herstellen van orkaan Helene die daar kortgeleden langs trok. Door Helene, de dodelijkste orkaan in de VS sinds Katrina in 2005, kwamen in het zuiden van de Verenigde Staten 225 mensen om het leven.

Helene veroorzaakte in Florida een krachtige vloedgolf, een muur van water van bijna 2,5 meter hoog, die aan 14 mensen het leven kostte. Ook Milton kan een dergelijke stormvloed veroorzaken, zeggen meteorologen. Dat kan opnieuw leiden tot grote overstromingen langs de kust.

Daarom geldt een evacuatiebevel voor een groot deel van de westkust van Florida. Dat heeft geleid tot lange files op de snelwegen naar het noorden van de staat en naar het relatief veilige Fort Lauderdale en Miami aan de oostkant van Florida.

'Kans op extreme orkaan'

Volgens meteoroloog Wouter van Bernebeek van Weerplaza is de kans op een extreme orkaan aanwezig. "Ruim 24 uur geleden was het nog slechts een tropische storm met windsnelheden rond de 90 kilometer per uur", zegt hij in het Radio 1 Journaal.

"De afgelopen 24 uur is het verschrikkelijk hard gegaan naar een orkaan van de vijfde categorie met windsnelheden tot 280 kilometer per uur. Dat komt wel vaker voor, maar de snelheid waarin die orkaan in kracht is toegenomen en vooral waarmee de luchtdruk ook is gedaald in het oog van die orkaan, kun je rustig heel bijzonder noemen."

De luchtdruk daalde in circa 30 uur met zo'n 100 millibar "en dat is echt wel een hele heftige luchtdrukdaling voor zo'n systeem", aldus Bernebeek. "Dat betekent dat de orkaan zich in een ideale omgeving bevindt om zo krachtig te worden, gecombineerd met het warme zeewater in de Golf van Mexico want daar haalt hij uiteindelijk zijn voeding uit".

Inmiddels is de kracht van Milton dus weer iets afgenomen, naar categorie 4. Daarbij horen windsnelheden van tussen de 209 en 252 kilometer per uur.

Er komt in Terwolde in Gelderland geen opvang voor vijftig minderjarige asielzoekers. Een meerderheid van de gemeenteraad stemde gisteravond tegen dat voorstel.

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de gemeente Voorst, waar Terwolde onder valt, hadden plannen voor een opvang van zo'n vijftig asielzoekers. De opvang zou voor een periode van vijf jaar zijn. Nu vangt Voorst nog geen asielzoekers op.

Eerder was al duidelijk dat niet alle inwoners een opvang in het dorp zagen zitten. Tegenstanders spraken hun onvrede uit over de manier van communiceren van de gemeente en maakten zich zorgen over de impact van een groep van vijftig jongeren op het dorp met zo'n 2300 inwoners.

Beamer naast gemeentehuis

Bij de raadsvergadering gisteravond was geen publiek welkom omdat er volgens de gemeente aanwijzingen waren dat er onrust zou ontstaan. Enkele ambtenaren en raadsleden zouden vooraf zijn aangesproken, geïntimideerd en bedreigd.

Tientallen inwoners kwamen toch naar het gemeentehuis. Met een aggregaat en beamer keken ze naar de raadsvergadering, die ze projecteerden op de gevel van het gemeentehuis. Ook maakten zij hierbij wat geluid met onder meer potten en pannen.

"We moeten ons gezicht laten zien, we mogen demonstreren", zei een actievoerder tegen Omroep Gelderland. Ze benadrukte dat de groep niet tegen asielopvang in hun dorp is. "Maar op deze manier, daar staan we niet achter. Ik hoop dat er tegen gestemd wordt."

Via een beamer voor het gemeentehuis konden de bewoners de vergadering alsnog volgen:

Dat gebeurde ook: het voorstel voor de opvangplek werd met elf stemmen tegen en acht stemmen voor verworpen. Wethouder Peter Wormskamp is teleurgesteld dat de opvanglocatie in Terwolde is gestrand.

"We hebben als college uitvoering gegeven aan een stappenplan dat samen met de raad is opgesteld." Het stappenplan kwam voort uit de wens van de gemeenteraad om iets te doen aan de opvang van vluchtelingen in de gemeente Voorst. "Dan denk je, je hebt morele support en je hebt een proces", zegt Wormskamp.

Dat het voorstel van tafel is, wil volgens Wormskamp niet zeggen dat Voorst geen vluchtelingen gaat opvangen. "We gaan later kijken wat er dan wel kan", zegt hij. "Uiteindelijk hebben we wel een opgave - wettelijke taak - om mensen op te vangen."

Wereldwijd is vorig jaar 6,3 miljoen hectare bos verloren gegaan. Dat is 0,3 miljoen hectare minder dan in 2022, maar te weinig om op het spoor voor de doelstelling van nul ontbossing in 2030 te blijven. Dat zegt een coalitie van nationale overheden, milieuorganisatie en inheemse volken in het rapport over 2023, waaronder het Wereld Natuur Fonds.

Ruim 140 landen spraken in 2021 op de klimaattop in Glasgow af om ontbossing actief tegen te gaan. In 2030 moet de ontbossing zelfs helemaal zijn gestopt. Om op de route naar nul procent ontbossing te blijven, had de vernietiging vorig jaar onder 4,4 miljoen hectare moeten blijven.

Branden en houtkap

96 procent van de ontbossing vond plaats in tropische gebieden in Afrika, Azië, Latijns Amerika en het Caraïbisch gebied. Bossen gingen verloren door branden en houtkap om plaats te maken voor wegen en landbouwgrond.

Het grootst was de vernietiging in Brazilië, maar dankzij het aantreden van een nieuwe regering daalde de ontbossing van het Braziliaanse Amazonegebied wel met 62 procent ten opzichte van 2022.

Bij het ontbossen komen grote hoeveelheden van het broeikasgas kooldioxide vrij. In 2023 was dat 3,8 miljard ton. Alleen China, de VS en India stootten dat jaar meer kooldioxide uit.

Politiediensten in zes landen, waaronder Nederland, zijn vandaag samen met Interpol een zoektocht gestart naar de identiteit van 25 onbekende overleden vrouwen. Ze zijn allemaal door geweld om het leven gekomen of onder verdachte omstandigheden gestorven.

Van de 25 vrouwen zijn er twee in Nederland gevonden, in 2004 en 2013.

Omdat een onbekende dode ook geïdentificeerd kan worden door nabestaanden in het buitenland, werd in Nederland een internationale campagne ontwikkeld. In een eerste editie werkte de Nederlandse politie samen met België en Duitsland. In samenwerking met Interpol werden in mei 2023 22 zaken voorgelegd aan het publiek. Daar komen nu dus 25 zaken bij.

De eerste editie leverde ongeveer 1800 tips op en een identificatie in een 30 jaar oude moordzaak. Een vrouw die in 1992 vermoord werd gevonden in Antwerpen werd al snel na de lancering van de campagne door haar nabestaanden in Groot-Brittannië aan een tatoeage herkend. Het bleek de 31-jarige Rita Roberts uit Wales te zijn.

Haar zus Donna vertelt in een video dat de Identify Me-campagne cruciaal is geweest voor de identificatie van Rita:

In de tweede editie wordt de zoektocht uitgebreid. Naast de drie oorspronkelijke landen doen ook Italië, Frankrijk en Spanje mee. Inclusief de 21 onopgeloste zaken van de vorige campagne, leggen deze zes landen nu dus 46 zaken voor aan het internationale publiek.

In totaal zijn er elf Nederlandse zaken. Een van de twee nieuwe gaat over een vrouw die op 4 juli 2004 in het duingebied Meijendel bij Wassenaar werd gevonden. Al meer dan 20 jaar is onduidelijk wie zij is en hoe zij in het duingebied terecht is gekomen. Ook is onduidelijk hoe zij om het leven is gekomen. Wel zijn er specifieke kenmerken waarmee de politie hoopt haar naam te kunnen achterhalen. Verschillende zaken wijzen op een connectie met Duitsland.

Parasolvoet

De andere nieuwe zaak die door Nederland is voorgedragen draait om een vrouw die op 6 januari 2013 in Limburg vlak bij de Maas werd gevonden. Vermoed wordt dat ze met de rivier is meegestroomd vanuit België en zo in Nederland op de oever bij de Pietersplas is terechtgekomen.

Omdat ze vermoedelijk lang in het water heeft gelegen is niet meer goed te achterhalen hoe de vrouw er uit moet hebben gezien. Daarom zijn de sieraden die ze droeg belangrijk voor identificatie. Zo droeg ze opvallende ringen, waaronder één die destijds veel in Luik verkocht werd, meldt de politie.

Een overzicht van alle Nederlandse zaken, inclusief de twee nieuwe Nederlandse zaken, is op deze pagina te vinden. Op de website van Interpol zijn ook de zaken in de andere deelnemende landen te vinden. Daar zitten ook zaken bij die mogelijk een Nederlandse link hebben. Zo was het lichaam van een meisje dat in een Duitse rivier in de regio Frankfurt werd gevonden verzwaard met een parasolvoet van Nederlandse makelij. En twee andere vrouwen werden net over de grens in België gevonden.

Mensen die iets denken te weten wordt gevraagd contact op te nemen met de politie. Elke zaak heeft een eigen tipformulier. Tippen kan ook via de opsporingstiplijn 0800-6070 of via Meld Misdaad Anoniem: 0800-7000.

Femicide

Vrouwenmoord wordt ook femicide genoemd. Het kan gaan om vrouwen die gedood worden door hun partner of ex, maar het Europees Instituut voor Gendergelijkheid (EIGE) hanteert een bredere definitie. Het spreekt ook in andere gevallen van femicide, bijvoorbeeld als een vrouw uit eerwraak wordt gedood of omdat ze lesbisch is of niet langer in de prostitutie wil werken.

Gegevens van klanten mogen in sommige gevallen worden verkocht aan commerciële partijen. Dat zegt het Europees Hof in een bindend advies over de zaak tussen de Nederlandse tennisbond KNLTB en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).

Volgens Europese privacyregels mag doorverkoop van klantgegevens alleen als het binnen het gerechtvaardigd belang valt. Dat betekent dat je volgens de wet een goede reden moet hebben, waarbij je wel rekening houdt met de privacy van klanten.

Het Europese Hof van Justitie zegt dat in sommige gevallen "een commercieel belang een gerechtvaardigd belang kan vormen als dit niet in strijd is met de wet" en dat de AP de regels te strikt interpreteert.

De AP reageert dat haar principiële interpretatie van de wet de burger vooropstelde en omvat dat bedrijven nooit zonder toestemming gegevens mogen verkopen, alleen om er geld mee te verdienen. "Wat ons betreft is dat nog steeds hoe het zou moeten zijn, maar helaas is dat niet de juridische realiteit. Dat is nu duidelijk."

De AP gaat de normuitleg op dit punt aanpassen. De privacywaakhond benadrukt dat de uitspraak geen vrijbrief is voor bedrijven om zomaar zonder toestemming van alles te doen met persoonsgegevens. "De AP zal hier scherp op blijven toezien."

Verkoop gegevens

De Autoriteit Persoonsgegevens legde in 2020 een boete op van 525.000 euro aan de tennisbond voor het verkopen van gegevens van leden aan twee sponsoren. De leden ontvingen mails, telefoontjes en brieven met aanbiedingen van bedrijven.

De toezichthouder kreeg klachten van leden die zeiden geen toestemming te hebben gegeven voor het verkopen van hun gegevens. Daarna begon een onderzoek, waaruit de boete volgde.

"Het is nu aan de Nederlandse rechter om in deze zaak de afweging te maken tussen het privacyrecht van de leden en het gerechtvaardigd belang", zegt Stefaan Van Der Jeught, van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Het Hof heeft naar het grote geheel gekeken en niet naar de specifieke details van deze zaak.

'Dood en begraven'

Pieter Wolters, hoofddocent burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit, benadrukt ook dat de uitspraak van het Hof alleen betekent dát een commercieel belang een gerechtvaardigd belang kan zijn om in sommige gevallen gegevens te delen. "Dit moet per concreet geval worden afgewogen. Het moet in ieder geval altijd specifiek en proportioneel zijn. En als je het doet, dan moet je als bedrijf maatregelen nemen en duidelijke afspraken maken om te zorgen dat de gegevens niet verder verspreid worden."

De uitspraak komt niet als een verrassing voor hem. "Wat mij betreft was deze discussie al lang dood en begraven, maar omdat de Nederlandse toezichthouder zo lang dit standpunt is blijven innemen, bleef deze vraag liggen. Het Hof heeft dit al eerder duidelijk gemaakt."

Waar precies de grens ligt tussen wat mag en wat niet, moet zich nog uitkristalliseren volgens de deskundige. "Dat moet de komende jaren nog worden uitgevochten."

Nederlandse rechter

De tennisbond KNLTB is blij met de uitspraak, maar niet verrast. "Fijn dat het Hof bevestigt wat we al jaren wisten. De KNLTB is altijd open en transparant geweest en heeft zorgvuldig gehandeld." De acties uit 2018 waarbij gegevens werden gedeeld, waren volgens de bond gestart voor leden om "voordeel uit lidmaatschap te halen en de sport betaalbaar te houden".

Het is nu aan de rechtbank in Amsterdam om opnieuw te kijken of de tennisbond de klantgegevens had mogen delen. Voorlopig blijft de boete voor de tennisbond staan.

Volgens Wolters geeft het Hof in haar uitspraak enkele overwegingen mee aan de Nederlandse rechter. "Die overwegingen wijzen erop dat wat er bij de tennisbond gebeurd is, waarschijnlijk niet door de beugel kan."

Het advies kan ook gevolgen hebben voor bedrijven en verenigingen die juist voorzichtig waren met het verkopen van gegevens. "Het staat of valt echt met de uitspraak van de Nederlandse rechter. Zij moeten nog goed kijken naar privacyrechten van de leden. Als zij helemaal mee gaan met advies van het Europese Hof, dan kan het wel gevolgen hebben", aldus Van der Jeught.

De reisplanner van NS heeft vanochtend te maken gehad met een storing. Iets voor 09.00 uur meldde de NS dat het weer mogelijk is om reizen te plannen.

Zowel via de site als de app van NS was het niet mogelijk om een reis te plannen, wel waren vertrektijden in te zien. De oorzaak van de storing is niet bekend, meldt een woordvoerder.

Het waren dokters, onderwijzers en schrijvers. Mensen die net hun diploma hadden gehaald, of net een kind hadden gekregen. Het zijn enkele voorbeelden van Palestijnen die door het Israëlische leger zijn gedood. Na een jaar van oorlog is hun aantal zo groot, dat ze dreigen te verdwijnen in een statistiek van tienduizenden doden.

Door een diepgravend onderzoek komt daar nu verandering in. De onafhankelijke organisatie Airwars, gevestigd in Londen, onderzocht honderden Israëlische luchtaanvallen. Inmiddels hebben de onderzoekers ruim 7000 burgerdoden geïdentificeerd. Van hen weten we nu waar en wanneer ze zijn gedood, ze hebben een naam en gezicht gekregen.

Ze waren thuis of schuilden in scholen, moskeeën en tentenkampen die als doelwit waren aangewezen door het leger. Anderen kwamen om door ziekte en uitputting. Met volgens Palestijnse cijfers bijna 42.000 doden is het een van de bloedigste oorlogen sinds het begin van deze eeuw, twee procent van de bevolking in Gaza is gedood.

Lijst met namen

Het zijn cijfers van het gezondheidsministerie in Gaza, dat onder de politieke tak van Hamas valt. Het ministerie maakt geen onderscheid tussen burgers en militanten. In Israël is herhaaldelijk gezegd dat het aantal burgerdoden niet zo hoog is. In oktober, net na het begin van de oorlog, zei de Amerikaanse president Biden "geen vertrouwen" te hebben in de cijfers.

Kort daarop publiceerde het ministerie een document met de namen, leeftijden en ID-nummers van duizenden doden. "Zover we weten is dat nooit eerder gedaan tijdens een oorlog", zegt Emily Tripp, directeur van Airwars. "De lijst bleek grotendeels accuraat te zijn, er ontbraken ook nog namen van burgers die waren gedood." Ook de ratio klopte: ruim de helft is vrouw en kind.

"Er wordt veel gefocust op de statistieken, maar we wilden elke naam langsgaan en zijn handmatig te werk gegaan", vertelt Tripp. Ze benadrukt dat het onderzoek gebaseerd is op openbare informatie en dus volledig nagetrokken kan worden. "Deze burgerslachtoffers worden afgedaan als collateral damage, als bijkomende schade. Dit is dus wat we daarmee bedoelen."

De onderzoekers werkten aan de hand van informatie op sociale media en nieuwssites en bij hulporganisaties. Daar verschenen foto's van lijkwaden waarop namen waren geschreven. Op Facebook werden overlijdensberichten geplaatst. De zo verzamelde informatie werd naast de lijsten van het ministerie gelegd. De onderzoekers achterhaalden ook de locaties en tijden van luchtaanvallen, en wie daarbij werden gedood.

Het ministerie geeft geen openheid over gedode militanten. Die komen wel terug in de lijst van Airwars, zoals een generaal-majoor van Hamas die samen met zijn achttien familieleden werd gedood, of een commandant van Islamitische Jihad. Het waren er tientallen. "Dat zagen we aan hun foto's op sociale media waarop ze met wapens poseren", zegt Tripp, "of bijvoorbeeld omdat ze in een Hamas-vlag begraven werden."

Het totale aantal doden zal nog veel hoger zijn dan de 42.000 die door het Palestijnse ministerie worden genoemd. Door de verwoesting van ziekenhuizen en andere civiele infrastructuur is er moeilijk zicht te krijgen. Er zijn duizenden vermisten. Soms verdwijnen lichamen zonder identificatie in massagraven. In veel gevallen zijn de raketten die het leger gebruikt zo zwaar, dat er alleen nog ledematen van lichamen te vinden zijn.

Burgers beschermen

Met het onderzoek laat Airwars zien dat het mogelijk is om slachtoffers naam voor naam te identificeren, en dat lokale bronnen te vertrouwen zijn, zegt Jessica Dorsey, universitair docent Internationaal Recht aan de Universiteit Utrecht. "Landen die in oorlog zijn zeggen vaak dat niet te achterhalen is hoeveel burgerslachtoffers er vallen door luchtaanvallen, maar dat kan dus wel."

Daarmee richten de onderzoekers zich ook tot landen die Israël steunen en van wapens voorzien. "Regeringen moeten verantwoordelijkheid nemen en burgers beschermen", zegt Dorsey, die als vrijwilliger betrokken is bij het bestuur van Airwars. In de toekomst kan de informatie dienen bij bijvoorbeeld rechtszaken, zoals de genocidezaak die bij het Internationaal Gerechtshof loopt.

De organisatie hoopt dat het onderzoek bijdraagt aan een betere bescherming van burgers in conflictgebieden in de toekomst, maar dat is niet het enige doel. "Iedereen heeft recht op de waarheid, om te weten wat er gebeurd is met de persoon van wie je hield", zegt Tripp. "Onze documentatie is dus ook een aandenken voor iedereen die iemand verloren is."

Goedemorgen! Deze week worden de Nobelprijzen toegekend, vandaag is dat de Nobelprijs voor Natuurkunde. En in de Eerste Kamer vinden de Algemene Politieke Beschouwingen plaats.

Eerst het weer:

Eerst veel bewolking en naar het noorden wegtrekkende regen. Vanmiddag wisselen zon, wolken en een enkele bui elkaar af bij maxima tussen 16 en 19 graden. De komende dagen blijft het wisselvallig met geregeld regen of een bui. Vanaf vrijdag geleidelijk droger met meer zon en temperaturen rond 13 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De toezichthouder voor de jeugdzorg, de Jeugdautoriteit, zegt dat het met deze zorg slechter gaat dan vorig jaar. Daardoor is hij minder toegankelijk voor de doelgroep, de jongeren.

Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. Ze krijgen daar van het Rijk geld voor, maar hebben vaak te maken met bezuinigingen. Grotere jeugdzorgaanbieders hebben een hoog ziekteverzuim en personeel wordt vaak extern ingehuurd

Het ontbreekt volgens de Jeugdautoriteit aan een gezamenlijke aanpak van Rijk, gemeente en aanbieders, waardoor de veranderingen lang duren en efficiëntie uitblijft.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Oud-voetballer en -trainer Johan Neeskens overleed gisteren plotseling op 73-jarige leeftijd in Algerije waar hij was voor de KNVB WorldCoaches. Neeskens geldt als een icoon van het Nederlandse voetbal.

Neeskens ontfermde zich in 1978 tijdens het WK in Argentinië over de kleine jongen Miguel Alejandro Pons, die uitgroeide tot mascotte van Oranje.

Fijne dag!

Een Russische rechtbank heeft een Amerikaan veroordeeld tot zes jaar en tien maanden gevangenisstraf omdat hij als huurling in Oekraïne heeft gevochten.

De 72-jarige Stephen Hubbard zou na de Russische inval in februari 2022 een contract hebben getekend met het Oekraïense leger. Daarmee vocht hij in de oorlog tegen Rusland.

Na twee maanden werd hij gevangengenomen door het Russische leger.

Gesloten deuren

De zaak vond plaats achter gesloten deuren en Rusland weigerde de VS consulaire toegang. Daardoor is er weinig bekend over de zaak.

In een verklaring zegt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het teleurgesteld is over de gang van zaken en dat het de zaak op de voet volgt.

Hubbard is zover bekend de eerste Amerikaan die is veroordeeld voor het vechten als huurling voor Oekraïne. Volgens Russische media bekende hij schuld en kreeg hij daarom een lagere straf.

De afgelopen jaren zijn meer Amerikanen in Rusland gearresteerd. Waarschijnlijk arresteert Rusland Amerikanen om te ze kunnen ruilen voor Russen die in de VS zijn veroordeeld.

Alphabet, het bedrijf achter Google, moet meer ruimte geven aan concurrenten in zijn appwinkel Google Play. Dat heeft een rechter in San Francisco bepaald. Ook moet Alphabet Android-apps beschikbaar stellen via andere platformen.

De zaak werd aangespannen door de maker van het populaire videospel Fortnite, Epic Games. Die beschuldigde Alphabet van machtsmisbruik en stelde dat de regels en de tarieven van Google Play de concurrentie en betalingen binnen apps van andere partijen belemmerden.

Eind vorig jaar oordeelde een jury in dezelfde zaak dat Alphabet een illegaal monopolie heeft met zijn appwinkel. De jury zei toen dat de handelswijze "oneerlijk" is voor ontwikkelaars van games en apps.

Google heeft aangekondigd in beroep te gaan tegen de beslissing. Het bedrijf zegt dat de beslissing van de rechter schadelijk zal zijn voor onder meer consumenten en ontwikkelaars van apps.