NOS Nieuws - Algemeen

De treinkaping in het zuidwesten van Pakistan is beëindigd. In een verklaring op tv zei het leger dat de aanvallers 21 gijzelaars hebben gedood en dat alle andere gijzelaars zijn bevrijd.

Bij de bevrijdingsactie zijn volgens het leger geen gijzelaars omgekomen. Wel zouden alle 33 kapers zijn gedood. Eerder werd nog gesproken van 50 kapers. Drie militairen die het spoor bewaakten, kwamen ook om bij de aanval.

Er bestond aanvankelijk veel onduidelijkheid over het aantal slachtoffers. Zo meldden de militanten dat ze vijftig gijzelaars hadden gedood.

In de trein, die gisteren door leden van de afscheidingsbeweging Beloetsjistan Bevrijdingsleger werd aangevallen, zaten volgens de spoorwegen ongeveer 450 mensen. Behalve passagiers waren er zo'n 200 beveiligers van het leger aan boord. Gisteren werd een deel van de gijzelaars al vrijgelaten, vandaag zouden er nog eens 300 zijn gered.

Separatistengroep BLA filmde de explosie en treinkaping:

De trein was onderweg van Quetta in Beloetsjistan naar Peshawar in het noorden van Pakistan en werd tot stilstand gebracht in een tunnel door een explosie op de rails. Daarbij zou de trein deels zijn ontspoord. Tientallen aanvallers openden vervolgens het vuur, waarbij de machinist van de trein gewond raakte. Later kwamen er berichten dat hij was omgekomen en dat er meer doden waren.

De militanten eisten al snel de verantwoordelijkheid op en eisten dat gevangen separatisten zouden worden vrijgelaten. De regering reageerde daar niet op. Eerder werden eisen van separatisten nooit ingewilligd.

Het Beloetsjistan Bevrijdingsleger (BLA) valt geregeld ordetroepen aan en heeft het ook al vaker op burgers voorzien.

Chaos

De ongeveer 190 passagiers die gisteren al werden vrijgelaten, waren vooral vrouwen en kinderen, ouderen en inwoners van Beloetsjistan. Ze werden naar het station van Quetta gebracht, de hoofdstad van Beloetsjistan.

"Het was totale chaos aan boord, overal hoorde je geschreeuw", vertelt de 78-jarige Muhammad Ashraf. Terwijl de militanten de trein binnenvielen probeerden passagiers zo snel mogelijk op de grond te gaan liggen.

"Mensen zochten dekking achter koffers en zakken met goederen om bescherming te zoeken tegen de kogels", zegt Ashraf. Hij was gisteren op de Jaffar Express gestapt om naar Lahore te reizen, waar hij familie heeft. Nadat de trein was vertrokken van het station bij Panir klonk een grote explosie en ontspoorde de trein.

"Meteen na de explosie begon het schieten", herinnert Ashraf zich. Volgens hem drongen meer dan honderd separatisten de trein binnen. Vrouwen en kinderen werden eruit gehaald. Omdat hij oud is en alleen reisde, lieten de aanvallers hem ook gaan.

Op het station van Quetta, vanwaar de trein gisteren vertrok, hebben familieleden van de gijzelaars zich verzameld in de hoop meer informatie over hun verwanten te krijgen.

Ondertussen groeit de druk op de Pakistaanse overheid. Een van de vrijgelaten gijzelaars die op het station van Quetta zijn aangekomen, richt haar woede op het hoofd van de provincie Beloetsjistan. "Duizenden burgers zijn gedood door extremistisch geweld. Terwijl de autoriteiten reizen onder zware beveiliging wordt het gewone volk aan zijn lot overgelaten".

Jongeren onder de achttien jaar die met een vuurwapen op straat lopen, of er zelfs een mee naar school nemen. De politie pakt in toenemende mate minderjarigen met vuurwapens op. Maar waarom willen jongeren een vuurwapen?

NOS Stories sprak met tien minderjarigen die zeggen dat ze een wapen hebben of hadden. Hun verhalen zijn lastig te verifiëren, maar er zit een rode draad in: ze hebben een vuurwapen omdat ze zich onveilig voelen

"Ik werd gepest op school en er waren ook vaak incidenten met steekpartijen. En dus kreeg ik van mij broer een pistool."

"Iedereen heeft tegenwoordig een bepaald wapen, dus ik wilde mezelf kunnen beschermen."

"Op Telegram kwam ik in contact met iemand. We spraken via Snapchat af. Ik betaalde 750 euro en hij heeft het me netjes overhandigd."

Politie, jeugdreclassering en criminologen herkennen deze verhalen. Ook Guilherme Carinhoza da Graça van jongerenwerkorganisatie JOZ in Rotterdam hoort dit van jongeren. "Ze zeggen dat ze angstig zijn. Met het dragen van een wapen kopen ze hun veiligheid, denken ze. Ik reageer dan: dat is schijnveiligheid. Je kan in een situatie komen dat je in een split second een beslissing moet nemen. Dan moet je niet de optie hebben om te schieten."

NOS Stories sprak onder anderen met Kate, die op 16-jarige leeftijd een wapen had:

Het aantal minderjarigen dat met een vuurwapen is opgepakt, is de afgelopen vier jaar met 40 procent toegenomen, blijkt uit recente cijfers van de politie. Die stijging ligt volgens de politie in lijn met de trend dat jongeren op steeds jongere leeftijd in het criminele circuit belanden.

Of jongerenwerker Carinhoza da Graça ook een toename ziet? "Dat vind ik lastig om te stellen, omdat het in al die jaren altijd wel een issue is geweest", zegt hij, verwijzend naar de zestien jaar dat hij werkzaam is als jongerenwerker. "Ik denk wel dat het door sociale media een groter podium heeft gekregen."

Socialemediaplatformen als Snapchat en Telegram kunnen ervoor zorgen dat vuurwapens normaler lijken, zegt Carinhoza da Graça. Via die apps kun je relatief anoniem berichten versturen. "Sommigen plaatsen selfies met een wapen. Dan zou het kunnen dat iemand denkt: dan moet ik ook een wapen." Via diezelfde platformen kunnen ze ook direct actie ondernemen: de verkoop van vuurwapens daar is booming, ziet ook de politie.

En dan kan een wapen ook op scholen belanden. De laatste tijd waren er meerdere scholen in het nieuws waar leerlingen een wapen mee naartoe hadden genomen.

"Ja, daar schrik je toch wel enorm van", zegt rector Remco Vogel van het Segbroek College in Den Haag. Hij blikt met NOS Stories terug op een incident van begin februari dit jaar, op zijn school. Een jongen uit 2 havo nam een vuurwapen mee. "Alles wat in de maatschappij gebeurt, gebeurt ook op scholen. Dat wil je niet. Maar hoe we het hadden kunnen voorkomen? Ik zou het niet weten."

De leerling liet een vuurwapen zien aan een klasgenoot. Toen een docent dit te horen kreeg, werd de politie ingeschakeld. De jongen is opgepakt en moet nog voor de jeugdrechter komen. "Hij keert niet terug bij ons op school. Er zijn grenzen. Maar we hebben natuurlijk wel zorgen, want het zegt veel over zo'n leerling dat hij dit doet", zegt rector Vogel.

Het is slechts een van de recente voorbeelden van incidenten met jongeren en vuurwapens. Zo was op het Hofstad Lyceum, ook in februari en ook in Den Haag, een incident waarbij een jongen omkwam. In dezelfde week werden drie minderjarige leerlingen van het Baken Park Lyceum in Almere aangehouden nadat een (nep)vuurwapen werd gevonden.

Goede vriend

Minder jongeren met vuurwapens: hoe gaan we daar komen? Meer preventiemaatregelen, voorlichting en hulp - specifiek gericht op jongeren uit kwetsbare gezinnen - is volgens Carinhoza da Graça nodig. Zijn stichting JOZ in Rotterdam gaat onder meer in gesprek met ouders en jongeren op school.

Ze laten jongeren de vraag 'Wat is een goede vriend?' met elkaar bespreken. "Betekent een goede vriend dat je instapt als er ruzie wordt gemaakt en bepaalde negatieve emoties versterkt? Of is een vriend een adviseur en zeg je: misschien is links of rechts een betere keuze? En: we hoeven het niet op te lossen met geweld."

Een verdachte die vastzit in het Huis van Bewaring in Vught heeft vorige maand zijn advocaat geslagen en geprobeerd te wurgen. Dat meldt een woordvoerder van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

Het Huis van Bewaring is de afdeling waar verdachten worden vastgehouden in afwachting van hun proces. De man was dus nog niet veroordeeld tot een gevangenisstraf, schrijft Omroep Brabant.

Op 17 februari had de verdachte een gesprek met zijn advocaat in een spreekkamer. Na binnenkomst begon hij op de raadsman in te slaan en probeerde hij hem ook te wurgen.

De advocaat drukte op de alarmknop, waarna beveiligers de verdachte overmeesterden. Die werd vervolgens gedurende twee weken in de isoleercel geplaatst. De advocaat is door de medische dienst onderzocht en heeft aangifte gedaan.

'Uitzonderlijke situatie'

De DJI spreekt van een "uitzonderlijke situatie, die laat zien hoe belangrijk een spoedige en doeltreffende actie is". De advocaat heeft de DJI gezegd dat hij onder de indruk is van het snelle optreden van het personeel, maar pleit er wel voor dat advocaten net als gevangenispersoneel een mobiele noodknop krijgen.

Volgens de woordvoerder is in gevangenissen veel aandacht voor de veiligheid van advocaten en bezoekers. "Uiteindelijk zorgen de medewerkers voor de veiligheid. Zij reageren op een noodknop, vangen signalen op en schieten te hulp waar nodig."

Ruimtevaartorganisatie NASA heeft hoofdwetenschapper en klimaatadviseur Katherine Calvin ontslagen. Zij en 22 anderen die zich bij NASA bezighielden met technologiebeleid en diversiteit worden wegbezuinigd onder het mom van het efficiënter maken van de Amerikaanse overheid.

Daarmee heeft de regering-Trump opnieuw een gevoelige klap uitgedeeld aan de klimaatwetenschap: naast haar werk bij NASA heeft Calvin een belangrijke rol binnen het VN-klimaatpanel IPCC.

Calvin, een vooraanstaande klimaatwetenschapper, werd in 2022 benoemd door oud-president Biden. In haar rol adviseerde ze de NASA-top op het gebied van wetenschappelijke programma's en hieraan gerelateerde investeringen. Ook was ze de meest vooraanstaande klimaatadviseur van het instituut.

In de VS wordt haar ontslag gezien als een mogelijke voorbode van een koerswijziging van NASA, waarbij er minder aandacht komt voor de bredere wetenschap en het klimaat, en meer voor enkel ruimtevaart. Indien die koers inderdaad wordt ingeslagen, vallen er meer bezuinigingen te verwachten.

Klimaatpanel IPCC

Het ontslag van Calvin leidt tot zorgen binnen de klimaatwetenschap. Enerzijds bevestigt het opnieuw dat de regering-Trump weinig prioriteit geeft aan de toonaangevende rol die de VS altijd heeft gehad in de wetenschap, en deze zelfs actief ondermijnt. Anderzijds is Calvin ook een van de covoorzitters van een belangrijke werkgroep van het VN-Klimaatpanel IPCC, namelijk de groep die de kennis inventariseert over de manieren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

Haar ontslag bij NASA leidt er niet automatisch toe dat ze die functie ook kwijtraakt, maar omdat ze haar IPCC-werk onbezoldigd doet naast haar normale baan, werpt het de vraag op hoe ze dit werk in de toekomst kan blijven doen.

Ze zou die rol in theorie kunnen blijven vervullen naast haar aanstelling bij het Pacific Northwest National Laboratory in de staat Washington, maar aangezien dat net als NASA een federaal instituut is, is het niet uitgesloten dat ook dat moeilijk wordt.

Eind vorige maand sloeg Calvin al noodgedwongen een belangrijke bijeenkomst van het VN-klimaatpanel in China over. De Amerikaanse regering had het klimaatwetenschappers niet toegestaan om af te reizen naar Hangzhou voor het overleg.

Destijds is haar afwezigheid opgevangen door een Noorse vicevoorzitter. Dat soort noodoplossingen zullen niet altijd ingezet kunnen worden. Bovendien is de VS momenteel ook verantwoordelijk voor de zogeheten 'technische ondersteuningseenheid', het belangrijke secretariaat van de werkgroep. Zonder die ondersteuning komt de werkgroep in de problemen.

Hand op de knip

De zorgen over de opstelling van de regering-Trump tegenover de klimaatwetenschap blijven internationaal groot. Calvin is een van de vele Amerikaanse klimaatwetenschappers die noodgedwongen belangrijke conferenties en bijeenkomsten moeten missen. Er zijn verhalen bekend over Amerikaanse wetenschappers die dat soort reizen nu tijdelijk uit eigen zak betalen, omdat de regering de hand op de knip houdt.

Verder blijven er grote vragen over de data die de Amerikanen kunnen blijven delen met de rest van de wereld, en over de mate waarin de federale regering het wetenschappers nog toestaat om contact te onderhouden met internationale collega's.

Wetenschappers hebben een deel van een gezicht gevonden van een mens die tussen de 1,1 en 1,4 miljoen jaar geleden leefde in Europa. Het is voor zover bekend het oudste gezichtsfragment dat ooit in Europa werd gevonden.

Het gezichtsfragment, liefkozend 'Pink' gedoopt door de wetenschappers, lag in een grot in Sima del Elefante, een archeologische plek in Spanje waar al langer onderzoek wordt gedaan. De uitkomsten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Nature.

Een analyse van de botfragmenten maakte duidelijk dat die niet toebehoorden aan de mensensoort homo antecessor, die 300.000 jaar later op dezelfde plek zou leven. Het gezicht toont eerder overeenkomsten met een andere mensensoort, homo erectus. Dat betekent dat er rond die tijd meerdere mensensoorten in Europa moeten hebben geleefd.

Homo erectus had een kenmerkende platte neus en een schuin en laag schedeldak. De nieuwe vondst vertoont sterke overeenkomsten met homo erectus, maar past ook weer niet geheel binnen deze soort. De onderzoekers noemen de vondst daarom homo affinis erectus, een soort dus die affiniteit heeft met homo erectus.

Fragiel

Een bijzondere vondst, vindt evolutiebioloog Fred Spoor van het Natural History Museum in Londen, die zelf niet betrokken was bij de studie. "Dit is het oudste, goed uitziende fossiel van een vroege mens in West-Europa. Daar kennen we er maar weinig van."

Wetenschappers hebben in de loop van de tijd veel fossielen van homo erectus verzameld, in zowel Azië als Afrika. Maar dat zijn bijna allemaal hersenschedels in plaats van gezichten, vertelt Spoor. "Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat het gezicht fragieler is, en in de loop van de tijd beschadigt en verloren gaat."

Eerdere onderzoeken wezen al op de mogelijkheid dat er meer dan een miljoen jaar geleden Homo erectus-achtige mensensoorten in Europa moeten hebben rondgelopen, maar echt bewijs ontbrak tot dusver. "Nog maar dertig jaar geleden dachten we dat mensen pas 500.000 jaar geleden Europa binnenkwamen", zegt Spoor. "Nu gaat hun aanwezigheid al meer dan twee keer zover terug."

In Georgië werden 1,8 miljoen jaar oude resten gevonden, maar dat gebied ligt praktisch buiten Europa. En andere vroege vondsten, zoals 1,95 miljoen jaar oude dierenbotten met snijsporen in Roemenië, geven alleen indirecte aanwijzingen voor mogelijke menselijke bewoning.

Te land of ter zee?

Over de vroege migratie naar Europa bestaan nog veel vragen. Ging het om een enkele groep die hierheen kwam en verder evolueerde? Of was er sprake van verschillende migratiegolven die weer uitstierven of werden verdreven door bijvoorbeeld klimaatverandering? "Deze vondst maakt duidelijk dat er meerdere groepen moeten zijn geweest", zegt Fred Spoor.

Onduidelijk is nog hoé deze vroege mensensoorten Europa hebben bereikt. Ze kunnen rechtstreeks vanuit Afrika zijn gekomen. Van andere vroege mensensoorten is bekend dat ze soms op eilanden terecht zijn gekomen, en dus over zee moeten hebben gereisd.

Anderzijds weten we ook dat er neanderthalers op de Rots van Gibraltar hebben geleefd, en die hebben voor zover bekend nooit de oversteek naar Afrika gemaakt. Het is daarom ook mogelijk dat de mens het westen van Europa alleen heeft bereikt via het Midden-Oosten en de Balkan.

Pink en Lucy

Het gezichtsfragment kreeg de naam Pink van de onderzoekers, een verwijzing naar de band Pink Floyd en in het bijzonder naar het album The Dark Side of the Moon: in het Spaans wordt het woord 'side' vertaald als 'gezicht'. Ook is Pink - oftewel de kleur roze - in het Spaans 'rosa', niet toevallig de naam van de hoofdauteur van het artikel.

Een eerdere vondst van een vroege mens in Afrika kreeg de naam Lucy, omdat de onderzoekers tijdens de opgravingen vaak het nummer Lucy in the Sky with Diamonds van The Beatles draaiden.

De Filipijnse oud-president Duterte is overgedragen aan het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Dat meldt het hof in een verklaring. Het ICC wil hem berechten voor misdaden tegen de menselijkheid.

Duterte werd gisterochtend opgepakt op de internationale luchthaven van Manilla en landde vandaag op Rotterdam The Hague Airport. Of Duterte ook in de gevangenis in Scheveningen is aangekomen, is onduidelijk. Vanavond gingen er verschillende voertuigen de poorten van het het gevangeniscomplex door maar of Duterte in een van die auto's zat, is niet bekend.

Hij wordt vervolgd voor 43 moorden die plaatsvonden tussen 2011 en 2019. Onder zijn bewind werden duizenden drugsdealers en drugsverslaafden gedood, omdat dit volgens hem nodig was in de strijd tegen drugs.

De misdaden dateren uit de periode dat hij president was - tussen 2016 en 2022 - en uit de periode daarvoor, toen hij nog burgemeester was van Davao City. In die tijd zou hij doodseskaders hebben opgezet om dealers en verslaafden om te brengen.

Het ICC zegt dat er "redelijke gronden" zijn om te geloven dat Duterte verantwoordelijk is als "indirect medepleger voor de misdaad tegen de menselijkheid van moord". Het strafhof zegt aanwijzingen te hebben dat deze "wijdverspreide en systemische aanval op de burgerbevolking heeft geleid tot duizenden doden". In het arrestatiebevel richt het strafhof zich op een beperkt aantal incidenten om de bewijsvoering te vergemakkelijken.

De aankomst van Duterte op Rotterdam The Hague Airport, of hij ook in één van de wegrijdende auto's zit is niet met zekerheid te zeggen:

Duterte wordt vastgezet in de Penitentiaire Inrichting Haaglanden, in een speciale vleugel van de Verenigde Naties. Deze VN-vleugel voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van de rechten van de verdachte.

De gevangenen worden zo min mogelijk geboeid, er is een sportzaaltje, verdachten kunnen onderwijs volgen en bij het eten wordt rekening gehouden met dieetwensen en religieuze voorschriften.

Bij de gevangenis hebben zich meer dan honderd aanhangers van de oud-president verzamend. Zij hebben Filipijnse vlaggen bij zich en spandoeken met teksten als "We stand with Duterte" en "We love you!!! Tatay Digong", Dutertes bijnaam.

Het cellencomplex van de VN in de Scheveningse gevangenis:

Kort voor zijn landing in Nederland nam Duterte een videoboodschap op voor de Filipijnse bevolking. Daarin zegt hij: "De rechtszaak zal lang duren. Maar ik zeg jullie: ik zal mijn land blijven dienen. Als dit mijn lotsbestemming is, dan is dat zo. Dank u."

Aanhangers en nabestaanden

Voordat Duterte op het vliegtuig naar Nederland werd gezet, zat hij vast op een legerbasis op de Filipijnen. Ook daar hadden aanhangers zich bij de poort verzameld om zijn vrijlating te eisen.

Ook nabestaanden van slachtoffers van Dutertes drugsoorlog kwamen bij elkaar in Manilla. "De moeders van wie echtgenoten en kinderen zijn gedood in de drugsoorlog zijn blij, want ze hebben hier lang op moeten wachten", zegt Rubilyn Litao, die lid is van een organisatie die opkomt voor rechten van slachtoffers.

Ooglidcorrecties behoren al jarenlang tot de meest populaire ingrepen in Nederland. Volgens Bert van Drunen, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC), worden er jaarlijks duizenden uitgevoerd. Het is een "kleine ingreep, met zowel cosmetisch als functioneel een heel prettig resultaat," aldus Van Drunen.

Een ooglidcorrectie is een chirurgische ingreep waarbij overtollig huid- of vetweefsel van de boven- of onderoogleden wordt verwijderd. De behandeling biedt zowel esthetische voordelen, zoals een jeugdiger uiterlijk, als functionele voordelen, zoals het verbeteren van het zicht.

Een recent voorbeeld is PVV-leider Geert Wilders, die na het reces met een frissere blik verscheen nadat hij op doktersadvies een ooglidcorrectie had ondergaan. Wilders gaf aan "echt last te hebben van hangende oogleden" en is tevreden over het resultaat, hoewel het herstel van de zichtbare littekens nog wat tijd nodig heeft.

Grootste deel betaalt zelf

Veel mensen kiezen voor een ooglidcorrectie wanneer hangende oogleden het dagelijks functioneren belemmeren, vertelt Van Drunen. "Denk bijvoorbeeld aan mensen die veel achter een scherm zitten of vrachtwagenchauffeurs die de hele dag op de weg zitten en last krijgen van zware oogleden. Zij zijn er enorm bij gebaat."

De prijs voor een ooglidcorrectie varieert per ziekenhuis of kliniek, maar ligt meestal tussen de 500 en 1200 euro. Alleen in extreme gevallen wordt een ooglidcorrectie door de zorgverzekeraar vergoed.

Van Drunen legt uit: "Een ooglid moet bijvoorbeeld minstens een derde voor de pupil hangen en daardoor functionele problemen opleveren, om in aanmerking te komen voor vergoeding." Het grootste deel van de mensen die een ooglidcorrectie laten uitvoeren betaalt zelf voor de ingreep.

Serieuze complicatie

Ondanks het succes van de behandeling maakt de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgen zich zorgen over het type aanbieders. De ingreep is zo populair en kleinschalig dat mensen tegenwoordig ook terechtkunnen bij huisartsen of cosmetisch artsen.

"Alleen artsen die een chirurgische opleiding hebben, zoals aangezichtschirurgen, zijn opgeleid om dit soort ingrepen uit te voeren," legt Van Drunen uit. "In principe mogen alle basisartsen die in het BIG-register staan de ingreep uitvoeren, maar de artsen moeten zelf bepalen of ze bekwaam genoeg zijn. Pas na de ingreep wordt door de inspectie beoordeeld of ze daadwerkelijk bekwaam zijn."

Ooglidcorrecties die worden uitgevoerd door opgeleide plastisch chirurgen kennen weinig risico's. Toch waarschuwt Van Drunen voor de gevaren van ongeschoolde artsen: "We zien nog wel eens dat er te veel weefsel wordt weggehaald, waardoor het oog niet meer goed dicht kan. Dat is een serieuze complicatie."

De politierechter in Zwolle heeft oud-burgemeester Schuiling van Groningen veroordeeld tot een boete van 250 euro voor wat officieel 'schennispleging' heet. De rechter acht bewezen dat hij op de snelweg in zijn auto met ontbloot geslachtsdeel en ontblote buik aan het masturberen was.

Aanvankelijk had hij een strafbeschikking gekregen van het Openbaar Ministerie, een boete die zonder tussenkomst van een rechter wordt opgelegd. Hij kreeg toen ook een boete van 250 euro, maar weigerde die te betalen omdat de zaak volgens hem op een misverstand berust.

Het gaat over een voorval op 25 maart vorig jaar. Rond 23.00 uur reed de burgemeester over de A7 tussen Groningen en Hoogezand. Hij had de binnenverlichting van zijn auto aangedaan en had zijn shirt deels omhoog. Een vrachtwagenchauffeur stelde dat hij het geslachtsdeel van de burgemeester kon zien en dat die masturbeerde en dat de burgemeester een tijd lang bij hem in de buurt bleef rijden.

Confronteren

Bij een afslag reed de burgemeester achter de vrachtwagen aan. De twee voertuigen stopten en de vrachtwagenchauffeur confronteerde de burgemeester met zijn gedrag. Schuiling zou hebben gezegd dat hij "even moest piesen". De vrachtwagenchauffeur nam later contact op met de politie, waarna Schuiling een verklaring aflegde bij de politie in Apeldoorn.

Volgens de oud-burgemeester was er geen sprake van masturbatie, maar had hij last van plotselinge hevige pijn in zijn onderbuik. Hij stelt dat hij daar al sinds 2022 mee had te kampen. "In het gemeentehuis kon ik dat opvangen door een tijd door de gang te lopen. Ook helpt het om de riem los te maken en de hand bij de buik te houden."

Parkeerplaats

Tijdens de zitting werd ook een ander incident besproken, van oktober in 2023. De oud-burgemeester werd toen 's avonds bij een parkeerplaats bij een tankstation deels ontkleed aangetroffen in zijn auto.

Volgens de burgemeester had hij ook toen last van hevige pijn en zocht hij een plek waar hij zijn auto neer kon zetten om te proberen te plassen. Dit is niet tot een zaak gekomen, maar de politie noteerde het incident wel.

De rechter veegde het bezwaar van de advocaat van Schuiling van tafel dat de verklaring van de vrachtwagenchauffeur niet betrouwbaar is en dat hij het niet goed heeft gezien. "Er zijn geen aanwijzingen dat hij belang zou hebben bij het doen van een valse melding", zegt de rechter.

Gedwongen ontslag

Hoewel de oud-burgemeester niet heeft bekend dat hij heeft gemasturbeerd, ziet de rechter de verklaring van Schuiling zelf wel als steunbewijs. Niet alleen plaats, datum en het tijdstip komen overeen met de verklaring van de vrachtwagenchauffeur, stelt de rechter, "maar ook ten aanzien van een aantal gedragingen".

De rechter noemt onder meer zijn verklaring dat zijn broek deels uit was. "U zegt hierbij ook dat u met uw hand de broekband binnen bent gegaan en - wat de politie ook beschrijft - dat uw hand zich ter hoogte van het kruis bevindt."

Schuiling stopte vorig jaar voortijdig als burgemeester van Groningen. "Reflecterend op de afgelopen jaren, moet ik concluderen dat ik op dit moment niet langer de benodigde energie heb om met volle overgave aan deze opgaven te werken", zei hij toen. Begin dit jaar bleek echter dat hij door minister Uitermark van Binnenlandse Zaken gedwongen was om ontslag te nemen.

De illegale verkoop van e-sigaretten op internet, sociale media en op straat wordt strenger aangepakt. Er wordt gekeken of de leeftijdsgrens van vapen en roken omhoog kan van 18 naar 21 jaar en speeltuinen, kinderboerderijen en de kinderopvang worden rook- en vapevrij. Verder moet er een speciale nationale ouderavond komen tegen vapen.

Dit zijn enkele in het oog springende maatregelen van VVD-staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport uit het vandaag gepresenteerde Actieplan tegen vapen.

In 2023 heeft 24,6 procent van de Nederlandse jongeren tussen de 12 en 16 jaar een vape gebruikt en deze cijfers noemt Karremans "alarmerend". In het elektrische apparaat wordt via damp nicotine ingeademd. "Nicotine is na heroïne en crack de meest verslavende drug die er bestaat", citeert Karremans een RIVM-rapport.

Niet cool

Verder kan vapen hartklachten veroorzaken en belanden steeds meer jongeren in het ziekenhuis met longproblemen, zoals een klaplong of een longbloeding. Vapende jongeren beginnen vaak ook met roken.

Het vorige kabinet heeft al van alles geprobeerd om de populariteit van de e-sigaret de kop in te drukken met waarschuwingen dat vapen helemaal geen "gezond alternatief" is voor roken en ook niet "cool" is. Er kwam een rookverbod in openbare ruimten.

Begin 2024 werd een streep gezet door de verkoop van zoete smaakjes, die het vapen nog aantrekkelijker maken. En vanaf 2023 mochten e-sigaretten niet meer online worden verkocht, maar alleen in tabaksspeciaalzaken. Straatverkoop is ook verboden.

Influencers

Maar vapen is nog steeds ongekend populair onder jongeren, onder meer geïnspireerd door tiktokkende influencers en allerlei verkoopmogelijkheden via sociale media.

Karremans richt zich nu vooral op de strengere aanpak van illegale handel op internet en op extra preventie. Ondanks de strenge verkoopregels weten jongeren gemakkelijk aan hun elektrische rookwaar te komen. Dat gaat volgens Karremans "onder de toonbank", via straathandel, via sociale media of via dealers rond scholen. En er zijn tal van internetsites te vinden met e-sigaretten.

Voor de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is het lastig om die illegale handel nu aan te pakken en om die op verschillende terreinen de kop in te drukken. Ook is alleen de verkoop strafbaar, waardoor een NVWA-controleur undercover een aankoop moet doen om de illegale verkoper op heterdaad te kunnen betrappen.

Karremans gaat een wet maken om alleen al het aanbieden van e-sigaretten te verbieden, waardoor niet eerst bewijs geleverd hoeft te worden met zo'n nepkoop, zoals nu het geval is. Verder komt er drie miljoen euro extra voor meer NVWA-personeel en gaan de boetes voor verkoop online 1360 euro omhoog.

Verder heeft Karremans zijn hoop gevestigd op een uitgebreide voorlichtingscampagne om ouders en jongeren ervan te doordringen dat vapen niet zo onschuldig is. Jongeren die van hun vape-verslaving af willen, moeten gemakkelijker kunnen aankloppen voor deskundige hulp. Hij gaat ook kijken of vape-makers kunnen meebetalen aan een preventiefonds.

Over de grens

De meest vergaande maatregel, een totaal verbod op e-sigaretten, neemt Karremans niet. Volgens hem kan dit alleen in Europees verband geregeld worden. Hij vreest dan ook dat de verkoop over de grens gaat en er nog meer illegale verkoopadresjes verschijnen in winkels, op internet en via postorderbedrijven.

In België zijn er al wel strengere maatregelen genomen, zoals een verbod op wegwerp-vapes. In Australië zijn e-sigaretten alleen nog in een apotheek te krijgen. In Nieuw-Zeeland moet het nicotinegehalte onder een niet-verslavend niveau blijven.

In de Tweede Kamer wil een meerderheid dat er ook een vape-verbod komt op sportterreinen, in dagattracties en openluchtzwembaden, maar dat doet Karremans niet. De accijns op roken wordt niet verhoogd en het kabinet bezuinigt op preventie, tot onbegrip van de oppositie.

Een journalist van de Belgische omroep VRT heeft ontdekt dat op berichtendienst Telegram mensen worden geronseld om sabotage te plegen, te spioneren en propaganda te verspreiden. De journalisten waren enkele maanden undercover lid van groepsgesprekken van een pro-Russische hackersgroep op Telegram.

Deze hackersgroep had eerder websites van Belgische gemeenten en havens platgelegd. De groep heeft aanvallen op de websites van havenbedrijven in Nederland opgeëist. Tijdens deze DDoS-aanvallen waren de sites van de havens van Rotterdam, Amsterdam en Den Helder een paar uur onbereikbaar. De website van de haven in Groningen lag er het hele weekend uit.

De VRT-journalist kon lid worden van de appgroep met ruim 8000 leden, nadat hij zich had voorgesteld als een pro-Russische man uit Brussel. In gesprekken met beheerders van de groep die daarop volgden werd hem onder meer gevraagd hoe hij over Rusland dacht.

Cryptomunten

Vervolgens kreeg hij de opdracht om tien stickers met daarop de tekst 'Fuck NATO' in een wijk in Brussel op te plakken. Nadat hij daarmee had ingestemd kreeg de undercoverjournalist een week later de tien stickers van een Chinees bedrijf in een postbus. Hij zou voor de actie cryptomunten ter waarde van 50 euro krijgen.

De VRT-journalist heeft de ontvangen stickers nooit ergens opgeplakt, maar bleef wel lid van de groep. Daarin zag hij regelmatig verschillende opdrachten verschijnen, zoals het verzoek om in ruil voor cryptomunten pro-Oekraïense accounts op sociale media te zoeken en deze te rapporteren aan de chatbot in de groepsapp.

'Aanvallen zijn een beetje grof'

Er werden ook opdrachten verstrekt die ernstiger van aard zijn. Zo vroeg iemand in de chat hulp bij het hacken van een Litouwse waterzuiveringsinstallatie. In samenwerking met journalisten uit Litouwen ontdekte de VRT dat er inderdaad geprobeerd is om deze zuiveringsinstallatie te hacken.

De Belgische inlichtingendienst ADIV zegt tegen de VRT op de hoogte te zijn van dit soort ronselmethodes en maakt zich hier zorgen over. "Die mensen die het uitvoeren weten niet in opdracht van wie ze dat doen, en waarom ze dat doen."

De VRT sprak ook een adjunct-secretaris-generaal van de NAVO, die net als de ADIV bezorgd is. Volgens hem is het moeilijk om te achterhalen wie de opdrachtgevers zijn. Wel tekent hij aan dat het geen professionele inlichtingenmedewerkers zijn.

"Het enige lichtpuntje is dat dit geen professionele inlichtingenmedewerkers zijn, wat betekent dat ze niet de vaardigheden, ervaring en hulpmiddelen hebben die een professional zou hebben. Sommige van deze aanvallen zijn een beetje grof. Ze zijn vaak makkelijk te vinden of op te sporen."

Studenten krijgen de komende jaren geen recht op een wettelijke financiële vergoeding voor hun stage. Minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Onderwijs (OCW) vreest dat een verplichte vergoeding leidt tot minder stageplekken, vooral bij kleine bedrijven en zelfstandigen.

Hij ziet dat studenten steeds vaker een stagevergoeding krijgen en dat er in cao's vaker afspraken over worden gemaakt, zo laat hij aan de Tweede Kamer weten. Als deze trend "stagneert", wil hij over twee jaar kijken of een vergoeding wel wettelijk vastgelegd moet worden.

Passende vergoeding

Al zeker sinds 2020 wordt in Den Haag gepraat over een verplichte stagevergoeding voor studenten. De toenmalige onderwijsminister Van Engelshoven en haar opvolger Dijkgraaf wilden dat in elk geval alle stagelopende mbo'ers bij de overheid een verplichte "passende vergoeding" zouden krijgen. Het bedrijfsleven werd opgeroepen hetzelfde te doen. Mbo'ers krijgen vaak geen vergoeding, in tegenstelling tot andere studenten.

De afgelopen vijf jaar is het er nog niet van gekomen. Studentenorganisaties en vakbond CNV-jongeren haalden 25.000 handtekeningen op en deelden petities uit aan Kamerleden om een einde te maken aan onbetaalde stages. Studenten zetten zich vaak fulltime in tijdens hun stage en hebben geen tijd voor een bijbaan, met financiële stress tot gevolg.

Verder vinden voorstanders van een wettelijke vergoeding dat bedrijven jongeren vaak inzetten als goedkope arbeidskracht en dat er sprake is van uitbuiting.

Maar niet alle bedrijven zijn enthousiast over een opgelegde financiële bijdrage aan hun stagiair. Ze zijn tijd en mankracht kwijt aan de begeleiding en zeggen dat ze minder snel stageplekken zullen aanbieden als het hen ook nog geld kost. Er is in verschillende sectoren al een tekort aan stageplekken.

Kleine bedrijven

Voor dit argument is minister Bruins gevoelig, zo blijkt uit de brief aan de Tweede Kamer. Hij verwacht dat een hogere vergoeding vooral effect heeft op het stage-aanbod "vanuit kleine bedrijven, zelfstandigen en bedrijven in sectoren waar nu weinig stagevergoedingen worden gegeven."

Het ministerie heeft in 2023 wel een stagepact MBO afgesloten met onder meer werkgevers en vakbonden om de positie van mbo-studenten verbeteren. Bruins wil nu wachten op het effect dat dit zal opleveren en pas over twee jaar opnieuw kijken naar een wettelijke verplichting.

Stijgende lijn

Ook vindt hij een goede stagevergoeding vooral een verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers gezamenlijk, en dat er in de cao's goede afspraken over gemaakt moeten worden. In 2023 was in 10 procent van cao's stagevergoedingen geregeld, nu is dat in 17 procent. In 2023 kreeg 40,5 procent van de mbo-studenten een financiële vergoeding, in 2024 was dat 42 procent. "Ik zie dat er stappen worden gezet", aldus Bruins.

Wisselgeld

De studentenorganisatie ISO reageert teleurgesteld op de opstelling van de minister en vindt dat hij het krijgen van een vergoeding overlaat aan de welwillendheid van de werkgever. "Hierdoor blijven stagiairs afhankelijk van toeval: krijg je een stageplek bij een organisatie die wel wil betalen of ben je de dupe van een werkgever die stagiairs ziet als goedkope arbeidskrachten?", aldus voorzitter Miché.

De organisatie vindt dat Bruins ook een normbedrag voor een stagevergoeding moet vaststellen. "De minister neemt geen verantwoordelijkheid voor het vaststellen van een minimumstagevergoeding. Studenten die stagelopen blijven wisselgeld."

Staatssecretaris Coenradie wil, ondanks verzet vanuit de coalitie, doorgaan met haar plan om gevangenen maximaal twee weken voor het einde van hun straf naar huis te sturen. Ze ziet geen andere mogelijkheid om het cellentekort op te lossen en hoopt dat de "uiterst pijnlijke maatregel" zo min mogelijk hoeft te worden ingezet.

"Ik heb maar twee knoppen om aan te draaien", zei de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid in een debat in de Tweede Kamer, "Of we gaan minder mensen arresteren of we gaan mensen eerder heenzenden." De laatste oplossing is volgens haar "de minst slechte". "Het niet meer oppakken van mensen is absoluut onwenselijk."

Coenradie vroeg in het debat uitdrukkelijk om steun om haar plannen, die ze vrijdag presenteerde, uit te kunnen voeren. Ze benadrukte nogmaals dat het code zwart is in de gevangenissen en dat ze alle andere mogelijkheden heeft bekeken. "Het is niet zo dat ik een palet aan andere oplossingen in mijn tas verborgen heb."

Het is nog de vraag of de PVV-bewindsvrouw de gevraagde steun krijgt. Er was onvoldoende tijd om het debat af te maken. Dat zal nu volgende week gebeuren. Duidelijk is al dat geen enkele partij blij is met haar plan. De coalitiepartijen PVV en VVD zijn het felst tegen het vrijlaten van mensen die hun straf nog niet hebben uitgezeten en zij zullen het plan dan ook niet steunen.

PVV: acht gevangen op één cel

PVV-Kamerlid Van Dijk zei dat hij nog liever acht gevangenen in één cel plaatst, die dan desnoods staand moeten slapen, dan dat hij mensen voor het einde van hun straf naar huis stuurt. "De standing cell is een Auschwitz-methode", reageerde Eerdmans (JA21). "Meent u dit echt?"

Op een vraag van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Lahlah of Van Dijk dan zo'n cel wilde komen openen, zei het PVV-Kamerlid: "Ik werk daar niet, ik hoef dat niet". Dat kwam hem op gehoon van bewakers op de publieke tribune te staan. Zij vrezen voor hun veiligheid als er meer personen op één cel worden geplaatst.

De VVD vreest dat twee weken vervroegd wegsturen, pas het begin is. "Ik voorspel je", zei Kamerlid Ellian, "binnen de kortste keren wordt het een maand en dan twee maanden" en dat doet volgens hem geen recht aan het leed dat veroordeelden hebben veroorzaakt. Het begint er wat hem betreft op te lijken dat een vleermuis in Nederland meer rechten heeft dan een slachtoffer van een misdrijf.

Zedendelinquenten niet

Coenradie neemt meerdere noodmaatregelen tegen het cellentekort. Als ze niets doet, dreigt er aan het einde van dit jaar een tekort van 330 cellen. Daarom heeft ze onder meer besloten om het aantal tweepersoonscellen met honderd plekken uit te breiden.

Dat is volgens haar het maximale wat kan, ook met het oog op veiligheid van het personeel. Ze zei daar in antwoord op vragen van de PVV nog bij dat ze gedetineerden ook niet als "grof vuil" wil behandelen, want ze moeten uiteindelijk wel "fatsoenlijk" weer de maatschappij in worden gestuurd.

Met dit soort maatregelen is ze er nog niet en daarom komt ze met de mogelijkheid om gedetineerden twee weken eerder vrij kunnen laten. Het gaat om mensen met een gevangenisstraf tot maximaal één jaar. Zedendelinquenten en plegers van een ernstig geweldsmisdrijf komen niet in aanmerking.

De maatregel wordt alleen worden genomen als er echt geen plek meer is voor een andere veroordeelde, zei de staatssecretaris. Zij merkte verder op dat ze elke twee weken wil kijken of er mensen vervroegd moeten worden vrijgelaten en dat er ook maanden zullen zijn waarin dat niet zo is.

De reeks explosies in de Haagse woonwijk Ypenburg houdt direct verband met een dodelijke aanrijding vorig weekeinde in Maassluis. Dat meldt Omroep West na eigen onderzoek.

In Ypenburg waren de afgelopen week vier explosies, waarvan de laatste vanochtend rond 04.30 uur aan de Derkswater. De schrik in de buurt zit er goed in. "De politie had ieder half uur moeten surveilleren. Maar dat hebben ze niet gedaan", aldus een buurtbewoonster. Een ander zegt: "Ik heb stress. Wij zijn vanavond niet thuis."

Een woordvoerder van de politie zegt in een reactie dat er sprake is van verscherpt toezicht. "Er zijn zichtbare en onzichtbare maatregelen genomen in de wijk, waaronder het surveilleren."

De explosies begonnen na een aanrijding vorige week zondag rond 04.30 uur in Maassluis. Een 18-jarige jongen werd aangereden, mogelijk na een ruzie. Hij overleed een dag later in het ziekenhuis.

Na de aanrijding zijn vier jonge mannen opgepakt. De politie heeft drie van hen weer vrijgelaten. Maar de vierde, de 23-jarige Tyrone H. uit Den Haag-Ypenburg, zit nog vast. Twee explosies vonden plaats in de buurt van het huis waar hij bij zijn moeder woont. De andere twee waren in een ander deel van Ypenburg.

Heel erg bang

Volgens Omroep West heeft H.'s moeder aan verschillende buren verteld dat haar zoon vastzit voor de dodelijke aanrijding. De moeder zelf wil daar niets over zeggen bij de regionale omroep. De advocaat van verdachte geeft geen commentaar. Maar omwonenden bevestigen de lezing.

"Iedereen in de buurt kent dit verhaal", zegt een van de bewoners. "Ik ben heel erg bang dat de volgende aanslag nu bij ons in de straat zal plaatsvinden."

De 23-jarige verdachte zou een slechte naam hebben in de buurt. Hij heeft een strafblad. In België is hij onder meer veroordeeld tot vier jaar cel voor betrokkenheid bij een serie autodiefstallen, waaronder de Range Rover van de Belgische voetballer Mousa Dembélé.

Voor de explosies in Ypenburg heeft de politie tot nu toe drie verdachten opgepakt. De politie onderzoekt nog of er een verband is tussen de explosies.

De Zweedse politie heeft een man opgepakt die ervan wordt verdacht dat hij in 2003 een 33-jarige man om het leven heeft gebracht in Rotterdam.

De verdachte in deze coldcase is een Libiër van 51, meldt Rijnmond. Hij is begin deze week voorgeleid aan de rechter-commissaris en blijft in ieder geval 14 dagen langer vastzitten.

De zaak gaat terug naar zondag 14 september 2003. Na een melding op het alarmnummer vond de politie toen laat in de avond het lichaam van een 33-jarige in Rotterdam wonende Tunesiër. Dit gebeurde op de Duivenvoordestraat in Rotterdam-West. Hij bleek door geweld om het leven te zijn gekomen.

De politie onderzocht de zaak, maar hield niemand aan. Wel werden dna-sporen van de vermoedelijke dader veiliggesteld.

Match

Zestien jaar later, in 2019 leverde dat een match op met dna dat bij een man in Zweden was afgenomen. Waarom dat gebeurde, kan de politie "vanwege privacyregels" niet zeggen.

Er gebeurde in 2019 weinig met de match. Het dna kwam weliswaar overeen met dat van een opgeslagen dna-profiel in de internationale databank; de verdachte zelf was onvindbaar. Wel stond hij sinds die tijd internationaal gesignaleerd.

Overgeleverd aan Nederland

Maar recent is de verdachte op basis van de signalering alsnog aangehouden in Zweden. Hij is inmiddels overgeleverd aan Nederland.

Het onderzoek is met de aanhouding van de man in een stroomversnelling geraakt, zegt de politie. Belangrijkste vraag die beantwoord moet worden is wat het motief van de verdachte is geweest voor de moord in 2003. "Om het onderzoek niet te verstoren kunnen op dit moment geen verdere mededelingen worden gedaan", stelt de politie.

Deze week wordt voor de negentigste keer de Boekenweek gehouden. De promotieweek van het boek waarin schrijvers door het land toeren, je bij aankoop van een boek het Boekenweekgeschenk krijgt en het roemruchte Boekenbal wordt gehouden.

Als het om lezen gaat is deze reclame wel nodig, want de leesvaardigheid in Nederland staat er niet goed voor. Zowel de leesvaardigheid als het leesplezier van Nederlandse 15-jarigen neemt af, bleek uit het recentste PISA-onderzoek uit 2023.

In dat internationale onderzoek onder 15-jarigen staat onder meer dat een derde van de jongeren in Nederland niet goed genoeg kan lezen om mee te komen op school. Zij riskeren laaggeletterd de middelbare school te verlaten.

"Sinds 2019 zien we een significante daling in het PISA-onderzoek in leesvaardigheid", meldt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. "Dat geeft aanleiding tot actie."

Boekverkoop stabiel

Er zijn verschillende oorzaken voor aan te wijzen, zegt Tamar van Gelder, directeur van kennis- en expertisecentrum Stichting Lezen. "Jongeren lezen vooral minder vaak en minder intensief. Zoals op sociale media, waar meestal korte teksten staan die vluchtig gelezen worden omdat gebruikers snel schakelen tussen een groot aantal berichten."

Ook organisator van de Boekenweek CPNB denkt dat sociale media ertoe leiden dat er minder gelezen wordt. "De Boekenweek werd 90 jaar geleden voor het eerst gehouden, toen de organisatoren vreesden dat er door onder meer bioscoopbezoek steeds minder gelezen zou worden. Die bioscoop kan je nu vervangen voor sociale media", aldus CPNB.

Opmerkelijk is dat de boekverkoop sinds 2021 stabiel is. Vorig jaar werden er 43 miljoen boeken verkocht, ongeveer evenveel als de jaren daarvoor.

Voorlezen vanaf de wieg

Stichting Lezen heeft als doel om kinderen aan het lezen te krijgen en ervoor te zorgen dat ze dat ook blijven doen. "Het is belangrijk dat ze al vroeg in aanraking komen met lezen", zegt Van Gelder. "Dat begint bij het consultatiebureau, waar kersverse ouders worden gewezen op het zogeheten 'BoekStartkoffertje' met babyboekjes.

Het is volgens het kenniscentrum van belang dat ouders hun kinderen blijven voorlezen, zodat ze in contact blijven met lezen en het leesplezier gestimuleerd wordt. De stichting stelt dat zowel leesmotivatie als leesvaardigheid elkaar kunnen versterken. "Als je plezier hebt in het lezen, word je vaardiger in het lezen. En als je beter kan lezen, kan dit ertoe leiden dat je hier ook meer plezier in krijgt."

Dieplezen

Zowel Stichting Lezen als het ministerie bepleit de noodzaak van effectief leesonderwijs op school. Waar voorheen leesvaardigheid in het voortgezet onderwijs bij het vak Nederlands hoorde, gelden lezen en leesvaardigheid steeds vaker als overkoepelend thema bij meerdere vakken.

"Dat betekent dat waar vroeger teksten in schoolboeken steeds korter werden en minder kennis bevatten, we nu gelukkig een trend zien waarbij rijke teksten in schoolboeken terugkomen. Teksten waardoor dieplezen wordt gestimuleerd. Daardoor lezen jongeren meer en wordt hun tekstbegrip beter", zegt Stichting Lezen.

Volgens het kenniscentrum zijn er tussen de opleidingen tot leraar grote verschillen in hoeveel aandacht er aan lezen wordt besteed. "En dat terwijl de school, samen met iemands thuis en de bibliotheek de plekken zijn waar lezen aangemoedigd moet worden."

Zo heeft de overheid geïnvesteerd in de 'bibliotheek op school'. Als onderdeel daarvan zijn op veel basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs zogenoemde leesconsulenten aan het werk, medewerkers die lezen faciliteren en stimuleren.

Jongeren in het voortgezet onderwijs zouden blijvend in aanraking moeten komen met lezen, vindt het kenniscentrum. "Het klinkt misschien gek, maar ook middelbare scholieren vinden het heerlijk om voorgelezen te worden, bijvoorbeeld tijdens de laatste tien minuten van de les", zegt teamleider specialisten van Stichting Lezen Martijn Nicolaas. "Je ziet echt dat leerlingen daar goed op reageren."

Voorzichtig optimistisch

Directeur Van Gelder van Stichting Lezen is voorzichtig optimistisch over de resultaten van het volgende PISA-onderzoek, maar stelt dat waarschijnlijk pas in 2028 of 2029 de eerste effecten van de leesbevordering zichtbaar zijn.

"Ik verwacht in 2026 een stabiele tot lichte groei, vanwege de gevoelde urgentie om stappen te zetten. Sommige jongeren die nu in het voortgezet onderwijs komen, hebben al op een basisschool gezeten waar het leesonderwijs is verbeterd." Maar dat geldt nog lang niet voor allemaal, zegt ze. "Laten we hopen dat het in eerste instantie in 2026 stabiliseert."

Ans Schras heeft alle 89 tot nu toe verschenen boekenweekgeschenken verzameld. Ook de oudste van 1932 en een exemplaar uit de oorlog. De boeken geven echt een tijdsbeeld volgens Ans.

Rita Verdonk (69) stelt zich niet opnieuw beschikbaar voor de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar. Verdonk was eerder Tweede Kamerlid en minister. Sinds maart 2022 is ze gemeenteraadslid in Den Haag. Dat blijft ze nog een jaar, maar dan is het voorbij.

"Ik wil meer flexibiliteit terug in mijn leven", laat Verdonk weten bij Omroep West. "Al die vaste, vaak langdurige vergaderingen en debatten heb ik nu wel genoeg gedaan."

Het is de tweede keer dat Verdonk de politiek verlaat. In oktober 2011 maakt de oud-minister voor Vreemdelingenbeleid en Integratie ook bekend dat ze stopte als politiek leider en bestuursvoorzitter van de door haar opgerichte beweging Trots op Nederland. Toen zei ze meer ruimte te willen hebben voor haar eigen bedrijf en privéleven.

Running mate

Maar in het voorjaar van 2022 was Verdonk terug. Ze presenteerde zichzelf bij de gemeenteraadsverkiezingen in Den Haag als 'running mate' van Richard de Mos, de partijleider van Hart voor Den Haag. Ze stond op plek twee van de kieslijst en werd gekozen. Maar ze werd geen wethouder zoals de bedoeling was omdat Hart voor Den Haag in de oppositie terechtkwam.

Toch toonde Verdonk zich "heel gemotiveerd" om zich in te zetten voor de burgers van Den Haag. "Helaas moest dat vanuit de oppositie en met een college dat over het algemeen meer bezig is met eigen stokpaardjes dan met de belangen van de inwoners van Den Haag", zegt ze. "Dat doet me echt verdriet."

Mark Rutte

Rita Verdonk werd in 2003 voor de VVD minister van Vreemdelingenzaken en Integratie. Ze verkreeg populariteit door haar strenge asielbeleid en mengde zich in de leiderschapsstrijd bij de VVD. Ze werd daarbij verslagen door toenmalig partijleider Mark Rutte. Toen ze bij de parlementsverkiezingen in 2006 als nummer twee meer stemmen dan Rutte kreeg, claimde ze alsnog een leidende rol. De VVD zette haar uit de fractie.

Hierna splitste ze zich af en ging ze als eenmansfractie verder in de Tweede Kamer om vervolgens de partij Trots op Nederland op te richten.

Vastbijten

Hoewel ze dus echt een punt achter haar carrière gaat zetten, blijft ze nog een jaar actief in Den Haag. "Er zijn nog genoeg dossiers waarin ik me de komende tijd blijf vastbijten", zegt Verdonk. Zo blijft ze zich verzetten tegen de opvang van mogelijk 440 asielzoekers later dit jaar in het voormalige HagaZiekenhuis. Maar ze wil zich tot volgend voorjaar ook uitspreken over "het jeugdbeleid, femicide en vrouwenrechten".

Het Bosnische Openbaar Ministerie heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen president Dodik van de Servische deelrepubliek van het land. Ook tegen de premier en voorzitter van het parlement van de deelrepubliek zijn arrestatiebevelen uitgevaardigd.

Dodik is eind vorige maand door de hoogste rechter in Bosnië en Herzegovina veroordeeld tot een celstraf van een jaar voor het ondermijnen van het staatsgezag. Ook mag hij zes jaar lang niet meer in de politiek werken. Dodik kwam daarna met een wet waarbij de landelijke politie niet meer werd toegestaan in de Republika Srpska, waaraan hij leiding geeft.

Ook werd onder de wetgeving de landelijke rechtspraak niet langer erkend. Het arrestatiebevel geldt omdat de nationale politie van Bosnië en Herzegovina hem en de twee anderen wil verhoren. Zij negeerden eerdere dagvaardingen.

Dodik erkent de hoge vertegenwoordiger voor Bosnië en Herzegovina niet. Hij is het ermee oneens dat die eigen wetten mag doorvoeren en beslissingen van de twee entiteiten in het land mag terugdraaien. Dodik noemde eerder de rechtszaak tegen hem onacceptabel.

Dodik gaf vandaag na het bekend worden van het arrestatiebevel een persconferentie, waarin hij herhaalde dat hij niet van plan is om zich wat van het vonnis aan te trekken.

"Vandaag is mijn verjaardag en ik heb dit geschenk uit Sarajevo gekregen" zei Dodik spottend. Volgens hem worden hij en zijn twee collega's "vervolgd alsof we al-Qaida zijn".

Hij zei dat de wet die hij had opgesteld vandaag wordt aangenomen en dat hij er nog altijd achter staat. Ook zei hij bondgenoot Rusland te gaan vragen om zich in de VN-Veiligheidsraad hard te maken tegen de aanwezigheid van de EU-vredesmacht.

Of Dodik en de twee anderen daadwerkelijk worden gearresteerd, is onzeker. De politie in Republika Srpska staat onder controle van Dodik. Het is onduidelijk wat er zal gebeuren als agenten van de landelijke politie hem proberen te arresteren.

Zo ziet Bosnië en Herzegovina eruit. De rode delen zijn de Republika Srpska:

Een origineel Fokker D.VII-jachtvliegtuig dat voor de Tweede Wereldoorlog bij de Nederlandse Marineluchtvaartdienst vloog, wordt later dit jaar tentoongesteld in het Nationaal Militair Museum in Soesterberg.

Het museum heeft de antieke dubbeldekker voor de komende vijf jaar in bruikleen van het Deutsches Museum in München. Daar stond het toestel al lang, nadat het aan de eind van de Tweede Wereldoorlog was aangetroffen in een boerenschuur in Beieren.

Het Militair Museum is blij met de terugkeer van het vliegtuig. Conservator Alfred Staarman spreekt bij RTV Utrecht over "het allerbeste vliegtuig ter wereld" van een eeuw geleden.

Fokker D.VII heeft een lange geschiedenis. Het type werd tijdens de Eerste Wereldoorlog in Duitsland ontworpen en daar gebouwd door de Nederlandse luchtvaartpionier Anthony Fokker. In mei 1918 zette de Deutsche Luftwaffe het eerste exemplaar in op het slagveld. Duitsland verloor de oorlog, maar volgens Staarman was de D.VII superieur aan de toestellen die de geallieerden gebruikten.

Alles op de trein

Niet lang na 1918 vervoerde Anthony Fokker een aantal onvoltooide vliegtuigen naar Nederland. "Na de oorlog heeft hij het hele spul, alles wat hij nog over had op een trein gezet en mee naar Nederland genomen", aldus de conservator. "Dit is één van die half afgebouwde vliegtuigen die van Duitsland naar Nederland zijn gekomen en hier zijn afgebouwd. Vervolgens is die verkocht aan de marine. De Fokker D.VII wordt gezien als het beste vliegtuig uit de Eerste Wereldoorlog. Dus Nederland had in één klap de beschikking over heel modern oorlogsmaterieel."

De Marineluchtvaartdienst kocht twintig Fokker D.VII's en vloog ermee tussen 1920 en 1937. Wat er daarna mee is gebeurd, is niet helemaal duidelijk. Conservator Staarman wijst erop dat in ieder geval één exemplaar op Schiphol stond 'te wachten' op de oprichting van een Nationaal Luchtvaartmuseum. Maar kort nadat de Duitsers Nederland binnenvielen, verdween het vliegtuig. Staarman vermoedt dat de nazi's het toestel hebben geroofd, mogelijk om het in Duitsland tentoon te stellen.

Aantal verflagen

Niet lang na de Tweede Wereldoorlog, in december 1945, vonden Amerikaanse militairen het gevechtsvliegtuig terug in een boerenschuur in Vilsbiburg, zo'n 90 kilometer ten noordoosten van München. Het was niet meteen duidelijk dat het om een Nederlands toestel ging: pas in 1980 werden bij restauratiewerkzaamheden Nederlandse kenmerken gevonden. In het Deutsches Museum kwam onder een aantal verflagen een Nederlandse roundel te voorschijn, een rondje in rood-wit-blauw, waaraan Nederlandse militaire vliegtuigen te herkennen zijn.

En nu, weer 45 jaar later, komt het jachtvliegtuig dus terug naar Nederland. "Het is ook wel een mooi verhaal. Als deze Fokker zou kunnen praten, dan hadden we een hoop informatie gehad", zegt Staarman. "Maar dat is helaas niet zo."

Oorlogsbuit

Voor de conservator is het verhaal nog niet ten einde. Omdat het hoogstwaarschijnlijk om oorlogsbuit gaat wil hij dat het Deutsches Museum het toestel definitief afstaat en dus niet alleen in bruikleen geeft. Maar dan moet onomstotelijk vast komen te staan welk toestel dit precies was.

De Nederlandse marine had er twintig en onduidelijk is of dit het toestel is dat van Schiphol is meegenomen. Onderzoek is nodig, zegt Staarman. "We proberen met alle brokjes die we hebben, het verhaal te reconstrueren."

Vanaf september is het toestel voor het publiek te zien in het Nationaal Militair Museum.

Het Duitse defensiebedrijf Rheinmetall maakt een ongekende groei door. De vraag naar defensiematerieel is mede door de oorlog in Oekraïne enorm en daardoor haalde het bedrijf afgelopen jaar een recordomzet binnen van 9,8 miljard euro. Dat is 36 procent meer dan een jaar eerder.

Het einde van die groei is niet in zicht. Vanuit de Verenigde Staten wordt de druk op NAVO-landen opgevoerd om de defensiebudgetten te verhogen. Het bedrijf is nu al een van de grootste munitieproducenten van Europa en de productie wordt de komende jaren verveelvoudigd. In 2022 produceerde het bedrijf nog 70.000 stuks munitie voor wapengeschut, over 2 jaar zijn dat er 1,1 miljoen per jaar. Dat levert jaarlijks alleen al 4 miljard euro op.

In 2027 gaat het om 4,7 miljoen stuks aan alle soorten munitie, dat was in 2022 iets meer dan 1 miljoen stuks. Het bedrijf groeit de komende jaren van 32.000 naar 40.000 werknemers.

'Trots'

Als NAVO-landen hun uitgaven verhogen naar 3,5 procent van al hun uitgaven, wat als mogelijk doel voor de toekomst wordt genoemd, dan verdubbelt het bedrijf de productiefaciliteiten voor munitie, zei topman Armin Papperger in een toelichting op de cijfers.

Ook in de beurskoers is het financiële succes van Rheinmetall terug te zien. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is de waarde van het bedrijf met meer dan 1000 procent gestegen, van een waarde van nog geen 4 miljard naar een bedrijf van meer dan 50 miljard. "We zijn daar trots op en dankbaar voor", zegt bestuursvoorzitter Papperger.

Het bedrijf heeft productielocaties op verschillende locaties in Europa, ook in Nederland. Het bedrijf werkt samen met het Amerikaanse Lockheed Martin voor de productie van F-35-gevechtsvliegtuigen. "We zien de VS als een zeer betrouwbare partner", zegt Papperger.

"We zijn voor een groot deel een Amerikaanse onderneming, we produceren daar ook. We hebben alleen Duitse wortels en daar kan Trump weinig tegen hebben."

De voormalige Georgische president Michail Saakasjvili is veroordeeld tot nog eens negen jaar cel. Volgens een Georgische rechtbank is Saakasjvili schuldig aan verduistering. De oud-president zit al bijna vier jaar vast na een eerdere veroordeling. Die periode wordt van zijn celstraf afgetrokken.

Saakasjvili was president van 2004 tot 2013. Aan het begin van zijn presidentstermijn begon hij met het doorvoeren van hervormingen voor de publieke sector. Ook richtte hij Georgië steeds meer op het Westen.

In 2008 viel Rusland het land binnen en waren de landen enkele weken in oorlog. Daarnaast werden de laatste jaren van zijn ambtstermijn gekenmerkt door autoritair optreden en politiegeweld. In 2012 verloor de partij van Saakasjvili partij de verkiezingen.

Daarna vertrok hij uit het land en bekleedde hij hoge functies in Oekraïne. Toen hij daar het land werd uitgezet na uitspraken over corruptie in het land, vestigde de oud-president zich in 2018 tijdelijk in Nederland omdat zijn vrouw uit Terneuzen komt.

Ondertussen werd Saakasjvili in Georgië bij verstek veroordeeld voor machtsmisbruik. Toen de oud-president in 2021 terugkeerde werd hij gearresteerd en moest zes jaar de cel in. Sindsdien zit hij in een gevangenisziekenhuis. Over zijn gezondheid zijn regelmatig zorgen geuit.

Commotie in rechtbank

Vanmorgen legde de rechter hem negen jaar extra celstraf op en daarnaast mag Saakasjvili drie jaar geen openbaar ambt bekleden.

Op de Georgische televisie was te zien dat er na de uitspraak commotie ontstond in de rechtszaal. Aanhangers van de oud-president noemden de rechter een "slaaf van de huidige regering". Die is steeds meer pro-Russisch en keert zich af van de EU.

Over de koers is veel onrust in Georgië. In november braken massale protesten uit toen onderhandelingen over toetreding tot de EU tot 2028 werden uitgesteld. Honderden mensen werden opgepakt.

Luxe hotelbezoeken

Ook Temur Janashia, het voormalig hoofd van de Staatsveiligheidsdienst, werd schuldig bevonden in dezelfde zaak. Hij krijgt een boete van 300.000 Georgische Lari, omgerekend zo'n 100.000 euro.

Samen met Saakasjvili zou Janashia ongeveer 9 miljoen Georgische Lari, bijna 3 miljoen euro, aan staatsgelden hebben verduisterd voor persoonlijke doeleinden. Dat gebeurde met geheime documenten die op onrechtmatige wijze als 'geheim' waren gemarkeerd.

Dat geld werd volgens de aanklager gebruikt voor luze hotelovernachtingen, spabezoek, cosmetische klinieken en kleding voor Saakasjvili en zijn vrienden en familie.

Andere zaken

Oppositieleden en de verdediging van de oud-president zeggen dat de zaak politiek gemotiveerd is. Volgens hen is het regime bang voor Saakasjvili en wil het daarom dat hij achter de tralies blijft.

Tegen de oud-president lopen nog twee rechtszaken. De ene gaat over incidenten als het opbreken van anti-regeringsprotesten en de andere gaat over een illegale grensovergang bij zijn terugkeer naar Georgië in 2021.

Sinds 2018 woonde Saakasjvili tijdelijk in Nederland: