NOS Nieuws - Algemeen

Finland lijkt een oplossing te hebben gevonden voor het alsmaar stijgende aantal gevallen van astma en allergieën. Om het afweersysteem te trainen, worden kinderen blootgesteld aan bacteriën en schimmels. Dat gebeurt simpelweg door ze structureel in de natuur te laten spelen. Sinds dit als nationaal beleid in 2008 is ingevoerd, keldert het aantal kinderen met chronische aandoeningen.

Nederland kijkt met interesse naar de Finse aanpak. Hier stijgt, net zoals in bijna heel Europa, het aantal mensen met astma gestaag. In het jaar 2000 waren er ruim 400.000 mensen met astma, nu zijn het er bijna 600.000.

Finland gaat inmiddels tegen deze trend in. Tussen 2008 en 2018 daalde het aantal bezoeken aan de eerste hulp van kinderen met astma met 62 procent. Bij het begin van het programma had 20 procent van de astmapatiënten een ernstige, niet goed te beheersen vorm van astma. Dat was in 2016 nog maar 2,5 procent. Het aantal kinderen dat een speciaal dieet moest volgen voor hun allergie nam af met 40 procent.

Wroeten in de aarde

Gezien deze indrukwekkende resultaten pleit het Longfonds ervoor om het Finse model over te nemen in Nederland. Het uitgangspunt is dat de weerbaarheid van het immuunsysteem van een mens vooral in de eerste duizend levensdagen wordt opgebouwd.

"Als een kind aan het spelen en wroeten is in het bos of een stukje aarde komt het op natuurlijke wijze in aanraking met miljoenen micro-organismen als schimmels en bacteriën die daar leven", zegt Hermelijn Smits, hoogleraar Immunologie aan het Leiden UMC. "Deze blootstelling aan een grote biodiversiteit aan micro-organismen leert het afweersysteem dat er heel veel lichaamsvreemde stoffen zijn, maar dat ze niet per se gevaarlijk zijn."

Volgens Smits is de natuurlijke afweer van veel mensen in Nederland de afgelopen tientallen jaren zwakker geworden vanwege de verstedelijking. Hun immuunsysteem is bijvoorbeeld niet meer bekend met diverse onschuldige bacteriën. Het reageert overdreven wanneer het lichaam ermee in contact komt. Het gevolg is een toename aan astma en allergieën.

Hypothese

Finse wetenschappers begonnen dit verband al eind vorige eeuw te vermoeden toen ze zagen dat Russische kinderen net over de grens veel minder chronische luchtwegklachten hadden dan Finse leeftijdgenoten. Het grote verschil was dat de Russen veelal op het platteland leefden en de Finnen in de stad.

Daar werd de hypothese geboren dat plattelandskinderen weerbaarder zijn omdat ze tijdens het opgroeien worden omringd door dieren en natuur die allerlei microben herbergen. Deze aanname wordt ondersteund door grootschalig internationaal onderzoek dat de afgelopen zes jaar is uitgevoerd met dank aan het door de Nederlandse Longfonds gefinancierde onderzoeksgroep A World Without Asthma.

Smits heeft als onderzoeksleider van het consortium bijvoorbeeld onderzocht of stoffen op Nederlandse boerderijen vol met microben ook een positief effect hebben op de weerbaarheid van kinderen. Dat is het geval.

"Ik denk dat het besef moet terugkomen dat veel buiten zijn en in contact zijn met zaken die nu vaak 'vies' worden genoemd, juist heel gezond is", zegt Smits. "Kortom, dat overbeschermende mag wel wat minder. Laat kinderen weer in een boom klimmen."

Károly Illy, directeur van het Longfonds en kinderarts, is de eerste om toe te geven dat het niet iedereen in het verstedelijkte Nederland gegeven is om elke dag in een bos of bij een boerderij te verblijven. "Maar het opnieuw inrichten van schoolpleinen en speeltuinen is relatief simpel. Tegels eruit, groen erin. Door kinderen in de aarde te kunnen laten wroeten, kom je al heel ver."

Het Longfonds heeft afgelopen week de eigen en Finse onderzoeksresultaten aan GGD's, consultatiebureaus, gemeenten en andere wetenschappers gepresenteerd. Volgens Illy is dat het startpunt voor gesprekken om ook in Nederland tot grootschalige initiatieven te komen om kinderen dagelijks bloot te stellen aan natuur, ook al is het in een stadspark om de hoek.

Binnen schoenen aan

"Uiteraard gaat zo'n omslag even duren. Maar ouders kunnen vandaag al zelf beginnen", aldus Illy. Het gaat volgens hem om kleine dingen, zoals de schoenen in huis aan houden. Zo komen microben van buiten ook binnen.

Een huisdier is ook effectief. En via voedsel is ook veel mogelijk. Vezels helpen bacteriën in de darm om eten te verteren. Onbewerkt voedsel en groente en fruit zitten ook boordevol micro-organismen. "Maar wees vooral niet bang om je kinderen buiten vies te laten worden", aldus Illy.

In Frankrijk kunnen ze hun trots nauwelijks verbergen. President Emmanuel Macron hamert al jaren op de noodzaak van een gezamenlijke Europese defensie. En dezer dagen lijkt hij gelijk te krijgen. De Europese Unie is voor het eerst in de geschiedenis massaal aan het investeren in de eigen verdediging. De Fransen, de Britten en de Duitsers trekken steeds vaker samen op.

"Macron had gelijk", meldde de Franse tv-zender TF1 onlangs. De zender noemde Macrons Europese defensie-opvattingen zelfs "de belangrijkste erfenis" van zijn presidentschap. "De geschiedenis heeft Macron gelijk gegeven", zei politicoloog Sebastien Maillard tegen het Franse persbureau AFP.

Rouwdouwers

Ook internationaal wordt dat gevoel gedeeld. De internationale nieuwssite Politico sprak van een told-you-so moment voor Macron. "Frankrijk zat niet fout, Frankrijk was er gewoon vroeg bij", aldus Politico. De Amerikaanse denktank Carnegie Endowment for International Peace schreef vorig jaar al: "Macron was een visionair, hij was zijn tijd vooruit".

In de meeste commentaren wordt verwezen naar een toespraak die Macron in 2017 hield aan de Sorbonne Universiteit in Parijs, kort nadat hij was gekozen als president. Daarin sprak hij over de noodzaak van Europa om zelfstandig te worden, ook als het gaat om defensie.

De Europeanen zouden volgens hem veel meer op eigen benen moeten staan en minder afhankelijk moeten zijn van de Amerikanen. Een van de aanleidingen voor die analyse was de verkiezing in Amerika in 2016 van Donald Trump met zijn America First-opvattingen. "Macron begreep toen meteen al wat Europa zou moeten doen in een wereld vol rouwdouwers", zei Sebastien Maillard, verbonden aan het Institut Jacques Delors.

In die periode vanaf 2017 werd die boodschap nog nauwelijks serieus opgepikt. Want de Fransen stonden altijd al bekend als anti-Amerikaans. Andere Europese leiders geloofden nog volop in de historische Atlantische band met de Amerikanen. De reacties waren soms zelfs cynisch. Macron zou alleen maar hopen op meer opdrachten voor de eigen Franse wapenindustrie.

Bovendien: het was maar een flamboyante toespraak van een welbespraakte Franse president. "Iedereen was wantrouwend. De Fransen stonden bekend als arrogant en als een land van veel woorden en weinig daden", schreef politiek commentator Etienne Gernelle.

Oekraïne

Het kantelpunt kwam met de Russische invasie van Oekraïne. Toen kwam het gevaar ineens heel dichtbij. En de herverkiezing vorig jaar van Trump gaf veel Europese leiders het laatste zetje. Zelfs Duitsland wil nu meer geld aan defensie uitgeven dan vroeger wettelijk was toegestaan, omdat de VS niet meer als een trouwe bondgenoot wordt gezien. Berlijn heeft Frankrijk en de Britten gepolst om hun kernwapens in te zetten om Duitsland en andere Europese landen te beschermen.

"Macron zag dat er een nieuw tijdperk was aangebroken en zag dat er méér moest gebeuren", schreef Camille Grand van The European Council on Foreign Relations.

Het is niet zo heel gek dat het Emmanuel Macron was die de Europeanen met vertraging wakker heeft geschud, zei de Frans-Amerikaanse onderzoeker Romuald Sciora tegen tv-zender Public Senat. De Fransen hebben zich sinds de naoorlogse generaal De Gaulle altijd al als een eigenzinnige Europese supermacht gedragen, ook omdat ze zich dat konden veroorloven. "Frankrijk is een militaire grootmacht in de wereld. Het is het enige EU-lid met kernwapens. En Frankrijk is een permanent lid van de VN-Veiligheidsraad."

Populariteit Macron

In Frankrijk zelf is de populariteit van Macron de laatste acht jaar flink gedaald. Maar in recente peilingen krabbelt hij juist weer wat op. Dat komt mede door zijn actieve diplomatie rond Europa en Oekraïne.

De Franse president lijkt te oogsten wat hij sinds zijn Sorbonne-toespraak in 2017 heeft gezaaid. EU-leiders scharen zich meer en meer achter het idee van een 'Europese autonomie'. The Washington Post schreef deze week over "Macrons diplomatieke comeback".

"Het risico is natuurlijk dat we nu chauvinistisch overkomen alsof we willen zeggen: zie je wel, ik zei het toch", zei minister van Defensie Sébastien Lecornu kort geleden op de Franse radio. "Dus ik ga nu echt niet zeggen dat we eindelijk gelijk krijgen. Maar toch..."

Vannacht reed een nieuwe nachttrein van vervoerder Arriva voor het eerst van Zwolle naar Schiphol en weer terug. De trein vertrok om 01.21 uur vanaf station Zwolle en kwam om 02.41 uur aan op station Schiphol. Daarna ging de trein via dezelfde route terug richting Zwolle, waar die om 03.59 uur weer aankwam.

De nieuwe nachttrein is een langgekoesterde wens van de gemeenten Almere en Lelystad, waar ze denken dat vooral uitgaanspubliek en Schiphol-reizigers op deze trein zitten te wachten. Die hadden sinds begin 2023 in de nacht van vrijdag op zaterdag al wel de beschikking over een Arriva-trein van Groningen naar de hoofdstad en de luchthaven. Daar komt nu dus een nieuwe verbinding vanuit Zwolle bij, die bovendien ook zaterdagnacht gaat rijden.

Vooral treinliefhebbers reisden vannacht mee. Om de primeur te vieren was er een dj die muziek draaide. Ook gingen er hapjes en drankjes rond.

Een vrouw was zeer enthousiast na de eerste nachtrit. Ze had de reis gewonnen, maar kan zich voorstellen dat mensen de nachttrein een uitkomst vinden. "Ik vind het heel goed, want als mensen moeten vliegen via Schiphol, dan zijn ze blij. Of mensen die uit zijn geweest in Amsterdam en terug naar huis willen."

Zo zag de eerste rit eruit:

Een nieuwe nachttrein klinkt op zich niet heel bijzonder, aangezien er wel meer nachttreinen door Nederland rijden, ook van Arriva. Maar het had toch de nodige voeten in de aarde, omdat de vervoerder over een traject rijdt waar die eigenlijk helemaal niet mag rijden. De sporen hier behoren tot het zogeheten hoofdrailnet, dat zijn de belangrijkste spoorlijnen van Nederland. Volgens regels van de overheid mogen daar eigenlijk alleen reizigerstreinen van de NS rijden.

Dit is de route van de nieuwe nachttrein:

Dat ook deze Arriva-trein nu over dit NS-traject mag rijden, komt door relatief nieuwe open-toegangregels. Dat betekent dat ook andere vervoerders over het spoor mogen rijden, mits ze de treinen van de hoofdvervoerder (in dit geval de NS) niet in de weg zitten. Omdat de NS 's nachts niet langs Zwolle, Almere en Lelystad rijdt, kwam er dus toestemming voor de Arriva-trein.

"We lazen in de krant dat Almere een nachttrein wilde en dat ze de NS hadden gevraagd wat het kostenplaatje was", zegt een Arriva-woordvoerder. "Toen hebben wij gezegd dat wij ook wel een voorstel wilden doen op basis van de open-toegangregels."

Een ticket voor de nieuwe nachttrein kost reizigers 5, 10 of 15 euro, afhankelijk van de afstand die ze afleggen. Dat is iets goedkoper dan de prijzen die de NS overdag in rekening brengt.

Tegelijk is er voor reizigers wel een nadeel, want in- en uitchecken met de ov-chipkaart is niet mogelijk. Mensen die mee willen, moeten vooraf in een speciale app een kaartje kopen. Ook kunnen ze bij binnenkomst in de trein een kaartje kopen, maar dan komt daar wel een toeslag van 2,50 euro bij.

De komst van de trein is volgens vervoerseconoom Bert van Wee voor de reiziger best positief. "Die krijgt meer mogelijkheden om de trein te pakken op momenten dat de NS niet rijdt."

Ook risico's aan marktwerking

Tegelijk is de trein ook een middel om de discussie over marktwerking op te voeren, zegt hij. "Als dit experiment slaagt, is de boodschap van Arriva natuurlijk: zie je nou wel, wij zijn beter dan de NS en er moet meer marktwerking komen op het spoor."

Maar dat ligt volgens de vervoerseconoom niet zo simpel. "Als dit soort initiatieven ertoe leiden dat de markt in de toekomst wordt opengebroken, is dat waarschijnlijk juist negatief voor de reiziger. Die moet dan meer overstappen tussen verschillende vervoerders." Ook verwacht hij dat meer marktwerking lastig is in te passen op het drukke spoor in Nederland.

Toch zegt Arriva te blijven kijken naar mogelijkheden om komende jaren meer treinen te laten rijden, ook op lijnen die eigenlijk van de NS zijn. Zo hoopt de vervoerder bijvoorbeeld het reizigersvervoer op de spoorlijn tussen Leeuwarden en Zwolle deels over te nemen.

Goedemorgen! In een online-vergadering overlegt de Britse premier Starmer met wereldleiders over de oorlog in Oekraïne. In Noorwegen staat de derde dag van de WK afstanden op het programma.

Het weer: een mix van zon en wolken. Het wordt 8 graden. Er waait een matige noordoostenwind, waardoor het kouder aanvoelt. De komende dagen blijft het droog en wordt het overdag steeds zachter. De zon schijnt flink, maar tijdens de nachten komt het tot vorst.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De ruimtecapsule die uiteindelijk de maandenlang gestrande Amerikaanse ruimtevaarders Sunita Williams en Barry Wilmore naar huis moet brengen, is opgestegen en onderweg naar het ISS-ruimtestation.

De missie van de twee begon in juni. Die had oorspronkelijk ruim een week moeten duren, maar door problemen met de Boeing-capsule waarmee zij zouden terugkeren, zaten zij sindsdien vast aan boord van het ruimtestation.

Ander nieuws uit de nacht:

Gemeenten gaan twee maanden langer geen boetes uitdelen in zero-emissiezones: het kabinet had liever gehad dat de boetevrije periode met een jaar werd uitgesteld, maar staatssecretaris Jansen zei eerder al dat gemeenten niet langer dan een half jaar uitstel wilden.

Sluiting overheidsinstanties VS afgewend, deel Democraten stemt mee met Republikeinen: een tijdelijke begroting van zes maanden werd met 54 tegen 46 aangenomen.

Influencer VS die babywombat van moeder afpakte in Australië biedt excuses aan: reisblogger Sam Jones zegt dat ze duizenden doodsbedreigingen heeft gekregen.

En dan nog even dit:

Gisteren vierden hindoes het kleurenfestival Holi. Zo zag dat eruit in India.

Fijne dag!

De Amerikaanse reisblogger Sam Jones, die in Australië een wombatbaby bij haar moeder weghaalde en daar een video van deelde, heeft haar excuses aangeboden. Ook zegt ze duizenden doodsbedreigingen te hebben ontvangen.

In Australië was zo veel woede ontstaan over haar actie, dat ze het risico liep om het land uitgezet te worden, maar voordat dat kon gebeuren, was ze uit eigen beweging al weggegaan.

'Ik had het beter kunnen aanpakken'

"Ik heb vaak teruggedacht aan de situatie en ik realiseer mij dat ik het beter had kunnen aanpakken", zegt de influencer. Volgens haar was ze in de veronderstelling dat de babywombat gewond was. Op beelden die op haar Instagram stonden, maar zijn verwijderd, is te zien hoe ze het dier oppakt en de moeder achter haar aanrent. De persoon die de beelden filmde is lachend te horen terwijl Jones naar de auto rent met het jong.

Maar de influencer claimt geen kwade bedoelingen te hebben gehad. "Toen we de moeder en het jong op een weg aantroffen en het jong niet bewoog, maakte ik mij zorgen", schrijft Jones op Instagram. Ze zegt het jong vervolgens te hebben opgepakt om te controleren of het niet ziek of gewond was.

Aanvallen

Dat op beelden te zien is dat ze ermee wegrent komt volgens haar omdat ze "bang was dat de moeder mij zou aanvallen". Op het filmpje is te zien hoe Jones na een paar seconden het jong loslaat. De influencer stelt dat ze daarna bleef en ervoor zorgde dat de baby en de moeder veilig weg konden lopen en niet meer op de weg zaten. Dat is echter niet op het filmpje te zien.

"Het spijt mij voor alle commotie die ik heb veroorzaakt", zegt zij verder. Ook claimt zij het filmpje niet speciaal te hebben gemaakt om likes te krijgen. Ze zegt na haar actie duizenden doodsbedreigingen te hebben ontvangen, en veel hatelijke opmerkingen omdat ze in eigen land op dieren jaagt.

Regering

Ze vraagt in haar reactie volgers die kritisch zijn op haar jagen ook kritisch te zijn op de Australische regering. Die staat volgens haar aan boeren toe om wombats en andere wilde dieren te doden tijdens de oogst en productie van voedselproducten.

"Hoewel de premier mij kwaad wil doen omdat ik een wombat heb opgepikt, verzoek ik u dringend om eens goed te kijken naar wat er momenteel in Australië gebeurt met betrekking tot de echte problemen waar het land mee kampt, zoals het gebrek aan stroom voor tienduizenden Australiërs en de behandeling van de inheemse wilde dieren", zegt Jones.

Het filmpje maakte veel los in Australië. Zelfs premier Albanese reageerde. Hij noemde de video "een schande". "Het zijn zachtaardige, lieve wezens. Ik stel voor dat deze zogenaamde influencer dit misschien eens bij andere Australische dieren probeert, misschien een krokodil", zei hij vrijdag.

Gemeenten gaan in uitstootvrije zones twee maanden langer geen boetes uitdelen. Dat meldt staatssecretaris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat).

Op dit moment hebben vijftien gemeenten zero-emissiezones, waaronder Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag en Eindhoven. Later dit jaar volgen Groningen en Haarlem en daar komen er later nog meer bij. Eerder was in overleg met de minister al afgesproken dat de eerste vier maanden geen boetes zouden worden uitgedeeld. Dit is nu met nog minstens twee maanden verlengd.

Het kabinet had liever gehad dat de boetevrije periode een jaar zou duren, maar Jansen zei eerder al dat gemeenten niet langer dan een half jaar uitstel wilden.

Stapsgewijs invoeren

De zones zijn bedoeld om de meest vervuilende bedrijfswagens te weren. Stapsgewijs mogen die de komende jaren het gebied niet meer in. Uiteindelijk is het de bedoeling dat alleen nog emissievrije bedrijfsvoertuigen het gebied in mogen.

Ondernemers mogen landelijk geldende ontheffingen aanvragen. In zijn tweemaandelijkse briefing aan de kamer meldt Jansen dat er sinds 1 juli 2024 3.785 ontheffingsaanvragen zijn binnengekomen en dat 96 procent van de aanvragen is toegewezen. Ondernemers die bijvoorbeeld een elektrische bedrijfswagen hebben aangevraagd, maar nog wachten op levering, kunnen bijvoorbeeld een ontheffing krijgen tot die tijd.

De twee op het ISS-ruimtestation gestrande Amerikaanse ruimtevaarders kunnen bijna naar huis. Om ongeveer middernacht steeg de Falcon 9-raket van SpaceX op vanaf het Kennedy Space Center in Florida. Met aan boord vier astronauten die de gestrande Barry Wilmore en Sunita Williams zullen vervangen.

De zogenoemde 'Crew-10'-missie is een eerste stap om het astronautenduo terug naar de aarde te brengen. Als de nieuwe astronauten op het ISS zijn aangekomen (naar verwachting zondagochtend om 04.30 uur) is het de bedoeling dat Wilmore en Williams woensdagochtend om 09.00 uur vertrekken.

Dat doen ze samen met NASA-astronaut Nick Hague en de Russische kosmonaut Aleksandr Gorboenov. Hague en Gorboenov vlogen in september naar het ISS met een capsule waarin ze samen met Wilmore en Williams terug naar aarde kunnen.

Aflossing eerder uitgesteld

De missie van Wilmore en Williams begon in juni en had oorspronkelijk ruim een week moeten duren. Door problemen met de Boeing-capsule waarmee zij zouden terugkeren, zaten zij sindsdien vast aan boord van het ruimtestation.

De lancering met de aflossende ploeg voor Wilmore en Williams werd deze week uitgesteld vanwege een probleem op het lanceerplatform.

Een gedeeltelijke sluiting van overheidsinstanties in de VS, een zogenoemde government shutdown, is afgewend. Een klein deel van de Democraten stemde in de Senaat mee met de Republikeinen, waardoor een tijdelijke begroting van zes maanden met 54 tegen 46 werd aangenomen.

De sluiting zou om middernacht ingaan als de partijen er niet uit zouden komen. Eerder op de avond wilde een groot deel van de Democraten de stemming tegenhouden. Maar een groep van één onafhankelijke senator en negen Democraten, onder wie Chuck Schumer, leider van de Democraten in de Senaat, stemde toch in met de doorgang van de stemming. Tot groot ongenoegen van een aantal Democratische partijprominenten.

Pijnlijk

Democraten hadden twee opties, die in hun ogen beide pijnlijk waren. De eerste een begroting goedkeuren waarmee president Trump in hun ogen te veel vrijheid krijgt over beslissingen over uitgaven. Die begroting bestaat onder meer uit een kleine toename van het defensiebudget en een bezuiniging van zo'n 13 miljard op andere fronten.

De andere optie voor de Democraten was de begroting niet goedkeuren, waardoor grote delen van de overheid geen geld meer zouden krijgen. Dat had betekend dat een groot deel van de overheidsmedewerkers niet doorbetaald zouden krijgen en naar huis zouden worden gestuurd. Ook zouden dan musea die op overheidsgeld draaien hun deuren tijdelijk moeten sluiten.

Draai

Schumer had aanvankelijk gezegd een stemming over de tijdelijke begroting tegen te willen houden. Donderdagavond maakte hij een draai door te zeggen toch voor te stemmen. Hij betoogde dat een shutdown de slechtere van de twee opties was, maar veel van zijn partijgenoten hadden zich ingesteld op een langere strijd.

Op sociale media feliciteerde president Trump Schumer met zijn keuze. "Gefeliciteerd Chuck Schumer dat je het juiste hebt gedaan", schreef hij.

De Blue Ghost-maanlander heeft al twee weken lang zijn vizier gericht op de maan om gegevens voor de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA te verzamelen. Maar vrijdagochtend draaide hij zijn camera richting de aarde om een zeldzaam fenomeen vast te leggen. Rond 09.30 uur Nederlandse tijd verdween de zon achter de aarde, vanaf de maan gezien.

Op een foto die de lander maakte, is de aarde bijna geheel donker, omringd door een lichte cirkel.

Bekijk hier de beelden:

"De Blue Ghost heeft haar eerste diamanten ring", schrijft het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf Firefly Aerospace bij de foto's op X. Het bedrijf hoopt binnenkort meer beelden te kunnen delen.

Het is niet de eerste keer dat zo'n zonsverduistering vanaf de maan wordt vastgelegd. In 2009 zag een Japans ruimtevaartuig een gedeeltelijke verduistering, en in 1967 maakte een lander van NASA foto's van een gehele verduistering, maar die waren minder scherp dan die van vandaag.

Bij zo'n verduistering staat de aarde precies tussen de maan en de zon in. Vanaf de aarde was het fenomeen vanochtend ook te zien, in Nederland alleen het begin ervan. De maan was al ondergegaan voordat hij helemaal verduisterd was.

De kapitein van het vrachtschip Solong dat maandagochtend botste op een kerosinetanker op de Noordzee, is in het Verenigd Koninkrijk aangeklaagd voor dood door schuld. Bij de aanvaring raakte een bemanningslid van het vrachtschip vermist. Het Britse Openbaar Ministerie gaat ervan uit dat de man is omgekomen door "ernstige nalatigheid" van de kapitein.

De verdachte is de 59-jarige Vladimir Motin uit de Russische stad Sint-Petersburg, werd woensdag bekend. Hij zit in voorlopige hechtenis en verschijnt morgen voor de rechtbank. Er zijn geen vermoedens dat er opzet in het spel was, zei de Britse premier Starmer deze week.

De tanker waarop het vrachtschip botste, vervoerde kerosine voor het Amerikaanse leger en lag voor anker voor de Britse kust. Beide schepen vlogen na de aanvaring in brand. Een deel van de kerosine is in de Noordzee gelekt.

Afgelopen woensdag brandde het vrachtschip nog steeds:

Maritiem dienstverlener Boskalis is gevraagd om de kerosinetanker te bergen en was vandaag opnieuw aan boord van het schip. Medewerkers voerden inspecties en gasmetingen uit.

Het bergingsbedrijf wil het schip gereedmaken om kerosine eruit te pompen en naar een haven te brengen. Wanneer dat kan is nog niet bekend. Volgens het bedrijf "kan dat nog wel even duren".

De Boekenweek is al drie dagen aan de gang, maar pas vanavond is de traditionele feestelijke opening: het Boekenbal. Het is de 74ste keer dat het literaire festijn wordt gehouden. Het thema van de Boekenweek is dit jaar 'Je Moerstaal'. Volgens organisator CPNB vieren we komende week "de taal waarin je vloekt, schrikt, juicht en liefhebt".

CPNB-directeur Eveline Aendekerk voegde vanavond de daad bij het woord in de schouwburg van Amsterdam. Ze gaf de openingstoespraak in haar eigen moerstaal: het Roermonds.

Aendekerk zei dat "voorgoed uit de wereld is geholpen dat het Boekenbal er alleen is voor de grachtengordel". In haar speech benadrukte ze dat de Boekenweek er voor iedereen in Nederland is, "wat je moerstaal ook is". Ze riep iedereen op zich te blijven uitdrukken in hun eigen taal en dialect.

Veel van de aanwezige schrijvers omarmen dat idee:

Volgens hoogleraar Marc van Oostendorp van de Radboud Universiteit is dialect voor mensen "een manier om uiting te geven aan hun identiteit". Er is nostalgie aan verbonden. Zo ziet hij grootouders die hun eigen kinderen het dialect niet hebben meegegeven, maar nu aan hun kleinkind een Nijntje-boek in dialect geven. "Zo proberen ze toch een stukje van die identiteit mee te geven."

Hier en daar wordt gevreesd dat het dialect met uitsterven wordt bedreigd, maar volgens Van Oostendorp loopt het zo'n vaart niet. "Er zijn inderdaad taalwetenschappers die zeggen dat in 2050 alleen het Fries en Limburgs er nog zijn, maar dat geloof ik niet", zegt Van Oostendorp. "Dialecten verdwijnen niet, maar zullen wel verwateren en steeds meer op elkaar gaan lijken."

Taal is volgens Van Oostendorp steeds meer vermengd geraakt doordat mensen mobieler zijn. "Vroeger bleven mensen wonen in de provincie wonen waar ze geboren waren en trouwden ze met iemand uit de omgeving. Maar nu gaat iemand die in Limburg is geboren in Utrecht studeren. Diegene kan een partner uit Groningen vinden, waardoor taal mengt."

Dat beaamt taalwetenschapper Khalid Mourigh. Hij schreef een boek over straattaal en doet bij het Meertens Instituut onderzoek naar taal. "Wat je ziet, is taal die tussen het standaard Nederlands en dialect in zit. Zo wonen in Eindhoven mensen die geen dialect spreken, maar wel met een zachte G praten."

"Je ziet dat door migrantentalen, zoals Surinaams en Papiaments, maar ook het Engels, een soort mengelmoes ontstaat." En dat is populair, zegt de taalwetenschapper. "Mede door sociale media."

Maar niet alleen sociale media zijn bepalend, want woorden uit de straattaal van de jaren 90 worden nu ook nog door jongeren herkend en gebruikt. Volgens Mourigh is er "een stabiele basis" in de jongerentaal. Zo worden de woorden fittie (ruzie), of patta (schoen) al lange tijd door jongeren gebruikt, aldus Mourigh. "Dat hoor ik zelfs corpsballen in Leiden zeggen."

Zachte G en Houdoe

De vorming van jongerentaal hangt af van de etnische samenstelling van een plaats, zegt hoogleraar Van Oostendorp. "In Gouda, waar veel Marokkaanse Nederlanders wonen, hoor je veel Marokkaanse woorden. En in Rotterdam, waar de Kaapverdische gemeenschap groot is, hoor je woorden uit die taal."

Van Oostendorp merkt op dat in de politiek aandacht is voor dialect. "Het is echt opmerkelijk dat in verschillende verkiezingsprogramma's aandacht wordt gevraagd voor de dialecten in Nederland."

Onlangs investeerde de Rijksoverheid 18 miljoen euro in de bevordering van het Fries. Ook organiseren de regionale omroepen sinds 2023 jaarlijks een Regio Songfestival.

Of de Boekenweek met het thema 'Je Moerstaal' ook bijdraagt aan het behoud van dialecten, durft Van Oostendorp niet te zeggen. "Maar in 2050 praten mensen in Brabant echt nog wel met een zachte G en zeggen ze 'Houdoe' als ze afscheid nemen. Dat is wat we tegen die tijd dialect noemen."

Mark Carney is beëdigd als nieuwe premier van Canada. De 59-jarige Carney, die eerder aan het hoofd stond van de centrale bank van Canada en het Verenigd Koninkrijk, treedt aan nu het land verwikkeld is in een handelsoorlog met de Verenigde Staten.

"We zullen nooit, maar dan ook nooit, een onderdeel van de VS worden", zei de kersverse premier over uitspraken van president Trump, die Canada graag de 51ste Amerikaanse staat ziet worden.

De Liberale Partij koos Carney zondag als opvolger van Justin Trudeau, die eerder dit jaar bekendmaakte dat hij zou aftreden. Omdat de Liberale Partij de regerende partij is, neemt Carney het stokje over tot aan de volgende federale verkiezingen. Die zijn uiterlijk in oktober.

Kredietcrisis, Brexit, handelsoorlog

Hij treedt aan op een precair moment in de Canadese politiek. Het land zag de goede relatie met buurland VS in korte tijd verslechteren. Begin deze maand gingen de Amerikaanse importheffingen op producten uit Canada in. Canada reageerde direct met eigen importheffingen op Amerikaanse producten. Deze week dreigde Trump de heffingen op Canadees staal met 25 procent te verhogen.

Carney is de eerste Canadese premier zonder politieke achtergrond, maar aan ervaring met grote economische uitdagingen ontbreekt het hem niet. Tussen 2008 en 2013 was hij gouverneur van de Bank of Canada. Nadat hij het land door de ergste gevolgen van de financiële crisis had geloodst, kreeg hij dezelfde functie bij de Bank of England.

Dat maakte hem de eerste niet-Brit die de leiding had over de centrale bank van het Verenigd Koninkrijk sinds de oprichting in 1694. Carney mengde zich in het verhitte debat over Brexit en waarschuwde herhaaldelijk voor rampzalige economische gevolgen. Nadat een kleine meerderheid van de Britse bevolking voor Brexit had gekozen, werd Carney geprezen door topeconomen omdat hij de "de boel wist te stabiliseren".

Hij leidde de Bank of England tot 2020, waarna hij werd aangesteld als speciaal gezant van de Verenigde Naties voor klimaatactie en financiën.

'Respect en samenwerking'

Carney zei vandaag dat hij bereid is om met Trump te praten, maar alleen als die de Canadese soevereiniteit respecteert. Hij heeft nog geen plannen voor een bezoek aan Washington, maar hoopt de Amerikaanse president binnenkort telefonisch te spreken.

"De president is een succesvolle zakenman en dealmaker. We zijn zijn grootste klant in zoveel industrieën", zei Carney over Trump. "Klanten verwachten respect en samenwerking."

Verkiezingen

Carneys voorganger Trudeau stapte op onder grote druk. De Canadese bevolking had nog maar weinig vertrouwen in hem en ook van het parlement genoot hij weinig steun. Niet alleen de oppositie, maar ook leden van zijn eigen partij wilden van hem af. "Ik ben bij verkiezingen niet de beste optie voor mijn partij", zei Trudeau bij de bekendmaking van zijn aftreden.

Trudeaus impopulariteit maakte ook dat de Liberale Partij er belabberd voorstond in de peilingen. Nu Trump een handelsoorlog in gang heeft gezet, stijgt de populariteit van de partij weer.

Gedetineerden van de gevangenis in Roermond klagen over koud water. Door problemen met de ketels komt er al maanden geen warm water uit de kraan, waardoor ze met koud water moeten douchen. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg van gevangenen, erkent de problemen.

Gedetineerden klagen al geruime tijd over de watertemperatuur, zeggen hun advocaten tegen de regionale omroep L1. De omroep sprak ook een ex-gedetineerde die elf maanden in Roermond heeft vastgezeten, en onlangs is vrijgekomen. Naar zijn zeggen hebben de douches sinds de laatste maanden van 2024 geen warm water meer.

Hij noemt de situatie "onmenselijk". "De eerste mannen die zich douchen, hebben met een beetje geluk nog warm water. De rest moet het doen met koud water", zegt hij. "Er zijn zelfs gevangenen die de tuinslang, die in het washok hangt, naar de douche uitrollen. Daar komt lauw water uit en zo spoelen ze zich af."

Technisch probleem

De directie van de gevangenis laat aan de omroep weten op de hoogte te zijn van het probleem. "Er is een technisch probleem met de ketels, die eerder defect zijn geraakt dan voorzien in het onderhoudsplan", verklaart een woordvoerder van de gevangenis.

"Er zijn door de beheerder van het gebouw nieuwe onderdelen besteld, maar door langere levertijden laat een structurele oplossing langer op zich wachten dan we zouden willen."

De gevangenis begrijpt dat het een vervelende situatie is voor de gedetineerden en zegt hard te werken aan een oplossing. "In de tussentijd is door de beheerder van het gebouw een noodvoorziening getroffen, waardoor het water niet ijskoud is, maar wel kouder dan gewenst. Op sommige momenten van de dag is er meer kans op warm water, vooral in de ochtend", aldus de woordvoerder.

Lobbyisten van de Chinese telecomgigant Huawei zijn niet meer welkom in de gebouwen van de Europese Unie in Brussel en Straatsburg. De maatregel gaat onmiddellijk in.

Het besluit volgt op een golf van huiszoekingen en arrestaties in België, Frankrijk en Portugal in een onderzoek naar corruptie binnen het Europees Parlement. Lobbyisten van Huawei zouden steekpenningen hebben betaald aan Europarlementariërs in ruil voor politieke steun.

Circa vijftien (voormalige) Europarlementariërs zouden tussen 2021 en nu van Huawei voetbaltickets, reizen naar China, luxe diners en mogelijk contant geld hebben gekregen. De politici zouden in ruil voor de cadeaus zijn aangespoord om Huawei toegang te laten houden tot de Europese markt.

Zerotolerancebeleid

Huawei heeft negen lobbyisten met toegang tot het Europees Parlement, onder wie een Belgisch-Italiaanse lobbyist die de spil zou zijn in de zaak. Volgens een woordvoerder van het Europees Parlement is het toegangsverbod een voorzorgsmaatregel.

Het bedrijf zegt tegen het Franse persbureau AFP dat het de beschuldigingen serieus neemt. Naar eigen zeggen hanteert Huawei een zerotolerancebeleid wat betreft corruptie.

De NAVO heeft een tekort aan ijsbrekers, zei NAVO-secretaris-generaal Rutte gisteren in een persmoment met Donald Trump. De Amerikaanse president liet daarop weten dat hij tientallen ijsbrekers wil aanschaffen, die met hun versterkte romp door het ijs kunnen breken.

Volgens Rutte is het Noordpoolgebied in verandering: "China gebruikt er vaarroutes, Rusland is zich aan het herbewapenen." Welke belangen spelen er in het Noordpoolgebied?

Willem Barentsz

Terwijl de Nederlandse ontdekkingsreiziger Willem Barentsz in 1596 nog vast kwam te zitten in het poolijs, is de zee langs de noordkust van Siberië nu beter bevaarbaar. Door klimaatverandering neemt de hoeveelheid zee-ijs op de Noordpool af. Dus vinden steeds meer schepen hun weg naar het poolgebied. Volgens de Arctische Raad verdubbelde het aantal gevaren kilometers er in het afgelopen decennium.

Die nieuwe mogelijkheden in het poolgebied leiden nu tot een ijsbrekerwedloop. Zo sloten de VS, Canada en Finland vorig jaar al het ICE-pact. Met behulp van dit Icebreaker Collaboration Effort moeten de VS en bondgenoten uiteindelijk een vloot van zo'n zeventig tot negentig ijsbrekers krijgen.

Slechts één zware ijsbreker

Nu heeft de VS volgens Trump slechts één inzetbare zware ijsbreker. Maria Ackrén legt uit dat ijsbrekers een sleutelrol spelen in de toegang tot het Noordpoolgebied. Ze is analist en verbonden aan de Groenlandse Universiteit in Nuuk. "Het probleem is dat Amerika nu vrijwel geen ijsbrekers heeft. Als je boten wil laten varen in het poolgebied, heb je die ijsbrekers nodig. Ook in de zomer, want dan drijven er nog altijd veel losse ijsschotsen die schepen kunnen beschadigen."

Rusland besloot daarom al veel eerder om te investeren in ijsbrekers en heeft ongeveer veertig stuks. "Door het smeltende ijs krijgt Rusland een bevaarbare zee langs de kust. Die kustlijn willen ze beschermen", zegt defensie-specialist Dick Zandee van instituut Clingendael. Hij doelt op de mogelijkheid dat de VS in de toekomst vaker met vliegdekschepen door het Noordpoolgebied zou kunnen varen.

Volgens de defensie-specialist is Rusland, ondanks de oorlog in Oekraïne, inderdaad aan het herbewapenen in het gebied. "Ze bouwen er bijvoorbeeld nieuwe militaire vliegvelden zodat luchtstrijdkrachten het gebied straks beter kunnen verdedigen."

Op deze kaart zie je de militaire bases van Rusland en de NAVO-landen:

Ook China investeerde de afgelopen jaren in ijsbrekers. Dat land wil vooral de toegang tot de noordelijke zeeroute veiligstellen, zegt Zandee. Die route tussen China en Europa is tien dagen sneller dan het traject via het Suezkanaal. Volgens Zandee wil China daarom zelf ervaring opbouwen in het Noordpoolgebied. "Overal zetten ze handelskantoren op, zodat ze zeker zijn dat China voet aan wal heeft. Ze hebben een strategische agenda gericht op de lange termijn."

Zo publiceerde China in 2018 een Arctisch beleid, waarin het zichzelf een near-Arctic-state noemde. China ligt zo'n 1500 kilometer van de poolcirkel. In 2013 kreeg het de status van observator in de Arctische Raad. Ook Nederland heeft die status.

Rol van Nederland

Nederland heeft ook een Polaire Strategie. En omdat de huidige dit jaar afloopt, wordt er gewerkt aan een nieuwe. In het document staat hoe de Nederlandse overheid denkt over klimaat, economie en wetenschappelijk onderzoek in het Noordpoolgebied. Hoewel geopolitiek in de afgelopen decennia een grotere rol is gaan spelen in die strategie, verwacht Zandee niet dat Nederland een grote maritieme bijdrage zal leveren in het Noordpoolgebied.

"Het Korps Mariniers oefent in Noorwegen, maar onze fregatten zijn al nodig op de Atlantische Oceaan en in het Caribisch gebied", zegt Zandee. "Daarnaast zijn de wanden van onze schepen niet dik genoeg om goed tegen ijsschotsen te kunnen."

Groenland annexeren

In het gesprek tussen Trump en Rutte kwam ook de Amerikaanse wens om Groenland te annexeren opnieuw voorbij. Volgens Trump zou Rutte als secretaris-generaal van de NAVO een cruciale rol kunnen spelen in de overname van Groenland. Rutte zei de NAVO daar niet in te willen betrekken.

De leiders van alle vijf de politieke partijen in Groenland hebben de uitspraken van Trump veroordeeld. "Wij, alle partijleiders, kunnen de herhaalde uitspraken over annexatie en controle van Groenland niet accepteren", schrijven ze in een gezamenlijke verklaring. "Ons land zal nooit tot de VS horen en wij Groenlanders zullen nooit Amerikanen zijn", schrijft vertrekkend premier Egede. "Stop met ons respectloos te behandelen. Genoeg is genoeg."

Trump aast al langer op Groenland. Tijdens zijn eerste termijn liet hij er een nieuw Amerikaans consulaat openen. Volgens Ackrén is het een duidelijk signaal dat de VS zijn invloed in het gebied wil vergroten.

Eerder maakten we deze video over de Amerikaanse interesse in Groenland:

Het kolossale, witmarmeren Kennedy Center glinstert in de zon aan de Potomac-rivier in Washington D.C. Waar oud-presidenten als Abraham Lincoln en Thomas Jefferson worden geëerd met imposante standbeelden, leeft de nalatenschap van John F. Kennedy ook op een andere manier voort: in muziek, dans en theater.

Van de intieme, gratis wekelijkse concerten met talenten zoals Ranky Tanky, een band uit de staat South Carolina met West-Afrikaanse roots, tot grootheden als Beyoncé en John Williams: hier wordt de cultuuragenda gezet voor het hele land.

Maar het Kennedy Center ligt onder vuur van president Trump. Het is "te woke" geworden en de optredens bestaan uit "anti-Amerikaanse propaganda", zegt de president. Trump wil nu ook op het Kennedy Center zijn Make America Great Again-stempel drukken. Hij wil bepalen wat Amerikaanse kunst moet zijn.

Het is niet uniek dat een president nieuwe bestuursleden voor het Kennedy Center benoemt. Wel uniek is dat Trump zichzelf voorzitter heeft gemaakt. En dat terwijl hij heeft toegegeven dat hij nooit een bezoek heeft gebracht aan het centrum. Zijn MAGA-vertrouwelingen in het bestuur lijken ook niet veel met cultuur te hebben.

'Make the Arts Great Again'

Bij de Reach, de experimentele vleugel van het Kennedy Center, haalt drag-performer Tara Hoot haar optreden van februari vorig jaar aan. Tara Hoot, die doet denken aan de kleurrijke tv-persoonlijkheid Dame Edna, omschrijft zichzelf als "Mister Rogers in een jurk", een verwijzing naar de brave presentator van een Amerikaans kinderprogramma uit de jaren 70.

In haar optredens leest Tara Hoot verhalen voor aan kinderen en hoopt hun "zelfvertrouwen mee te geven om te zijn wie ze willen zijn."

Haar voorstelling heeft nu een politieke lading gekregen. Trump wil afrekenen met dragshows en schreef op zijn socialemediaplatform Truth Social: "Vorig jaar presenteerde het Kennedy Center dragshows die specifiek gericht waren op onze jeugd, dit zal stoppen." Trump vindt dat dragperformers "roofdieren" zijn en ongeschikt voor kinderen.

Dit jaar zijn er meerdere dragshows in het Kennedy Center geweest, maar die van Tara Hoot was de enige speciaal voor kinderen. De dragperformer vermoedt dan ook dat haar optreden, in een zijhalletje, de aanleiding was voor Trumps recente uitlatingen. "Mijn optredens bestaan uit bubbels en glitter, wie vindt dat niet leuk?", zegt Tara Hoot met een vleugje spot.

Artiesten keren Kennedy Center de rug toe

Ze vindt dat Trump gemarginaliseerde groepen, zoals de lhbtiq+-gemeenschap en mensen van kleur, gebruikt voor zijn "fascistische agenda waarmee hij greep wil krijgen op de Amerikaanse cultuur".

Ze is niet de enige die moeite heeft met de nieuwe wind. Zo heeft Alfred Street Baptist Church, een prominente kerk voor de zwarte gemeenschap in en rond Washington D.C., zijn kerstconcert van dit jaar al geannuleerd. De kerk stelt dat het Kennedy Center een plek moet zijn voor inclusie en artistieke vrijheid, en dat Trump die waarden niet kan waarborgen.

Grotere namen uit de entertainmentindustrie hebben zich ook teruggetrokken. Zo distantieert producent en schrijver Shonda Rhimes, bekend van Grey's Anatomy en Bridgerton, zich van het Kennedy Center. Lin-Manuel Miranda heeft ook een streep gezet door zijn optreden. Zijn hitmusical Hamilton, een hervertelling van de Amerikaanse onafhankelijkheid, stond op de agenda voor Amerika's 250ste verjaardag later dit jaar.

Ook bezoekers laten hun onvrede blijken. Zo werd vicepresident Vance gisteravond uitgejouwd en uitgefloten door het publiek bij een bezoek aan een concert in het Kennedy Center:

Wat Trump zelf op het programma wil, is nog onduidelijk. Geestverwant Steve Bannon kondigde aan dat het J6 Prison Choir op het grote podium zal optreden. De gelegenheid wordt dan gebruikt om de "'elites' één nacht in de 'D.C. goelag' te plaatsen", zei Bannon. De goelags waren de gevangenenkampen van Sovjetleider Stalin. Miljoenen mensen kwamen er om het leven.

Het J6-koor bestaat uit ongeveer twintig gevangenen die betrokken waren bij de Capitool-bestorming op 6 januari 2021. Hun hitnummer Justice for All, waarin geluidsopnamen van Trump zijn verwerkt, werd gebruikt in Trumps verkiezingscampagne. Het optreden van het J6-koor is nog niet bevestigd door het Kennedy Center.

"Dat het J6-koor zou mogen optreden in het herdenkingsgebouw voor een vermoorde president is krankzinnig", stelt Tara Hoot.

Nederland blijft meepraten over het Europese defensie- en herbewapeningsplan ReArm, zei premier Schoof op zijn wekelijkse persconferentie. Het kabinet is positief over de "contouren" van de plannen van de Europese Commissie om Europa te herbewapenen en een betere defensie op te bouwen.

"Aan de gesprekken doen we actief mee", zei Schoof. "De verschillende onderdelen van het plan moeten nog worden uitgewerkt en daarover gaan we weer in gesprek met de Tweede Kamer."

Het kabinet zal zich volgens Schoof vooral kritisch opstellen als de financiering van de plannen niet deugt of een gevaar is voor de financiële stabiliteit van de Europese landen.

Deze afspraak is de belangrijkste uitkomst van de gesprekken die Schoof gisteren voerde met de fractievoorzitters van PVV, NSC, BBB en VVD. De eerste drie fracties stemden tegen Nederlandse deelname aan het Europese defensieplan, uit vrees dat het financieel uit de hand loopt.

Het leidde gisteren tot crisisoverleg op het ministerie van de premier. Die vond het onwerkbaar dat hij door de regeringspartijen min of meer was teruggefloten en niets meer mocht zeggen over het Europese defensiebeleid.

Na uren praten trokken PVV, NSC en BBB hun verzet in en gingen ze onder voorwaarden akkoord. Die voorwaarden zijn vooral financieel.

De drie partijen hadden gevraagd om Nederland "niet te laten deelnemen aan ReArm Europe". Maar dat kan helemaal niet, aldus Schoof. "Nederland zit nu eenmaal in de EU."

Financiële deugdelijkheid

Volgens de premier is er geen moment geweest en komt er ook geen moment dat Nederland in zijn eentje het plan of een onderdeel van het plan kan tegenhouden. Er geldt geen vetorecht voor het veelomvattende langetermijnplan.

Wel kan Nederland aandringen op financiële deugdelijkheid en samen met een meerderheid van andere landen proberen het de gewenste kant op te sturen. Nederland kan zo nodig tegen onderdelen stemmen zei Schoof, maar de meerderheid telt.

Wat het kabinet en de coalitiepartijen betreft gaan de Europese landen geen langdurige gemeenschappelijke financiering van elkaars begrotingstekorten en schulden aan om hun extra defensie-uitgaven te betalen. Voor deze financiering wordt de term eurobonds gebruikt: langdurige leningen van de Europese landen gezamenlijk die ook gezamenlijk worden afgelost.

Volgens Schoof komen er geen eurobonds, maar gaat het om leningen aan individuele landen die zij zelf moeten terugbetalen. Het is wel zo dat de andere landen garant staan. "Het zijn geen eurobonds. Het raakt Nederland niet", zei Schoof. "Geen minister van Financiën zal zeggen dat deze leningen eurobonds zijn."

In totaal wil de Europese Commissie 150 miljard euro lenen voor individuele landen die daarmee hun defensie-uitgaven kunnen versnellen.

Verder wil de Europese Commissie 650 miljard euro vrijspelen door de lidstaten tijdelijk iets minder streng te beoordelen op hun begroting. "Wij willen dat dit maximaal vier jaar kan", zei Schoof. "En het begrip 'defensie' moet niet opgerekt worden zodat het geld aan andere zaken wordt uitgegeven."

Schoof acht het goed mogelijk dat Nederland geen van beide financiële mogelijkheden nodig heeft, maar 'op eigen kracht' extra defensie-uitgaven kan doen.

'Goede constructieve gesprekken'

Op vragen over de crisisachtige gesprekken met PVV, NSC en BBB zei Schoof dat het "goede constructieve gesprekken" waren. "Het resultaat telt. We moeten de zorgen van de Tweede Kamer serieus nemen. Die gingen over de Europese schuldenlast op lange termijn en de financiële stabiliteit."

Er volgen nog veel gesprekken tussen de EU-landen en met de Tweede Kamer, kondigde de premier aan. Die gaan over geld maar vooral over het opbouwen van de Europese defensie-industrie, onafhankelijker worden van de Verenigde Staten en gezamenlijk meer wapens en defensiematerieel inkopen.

Schoof: "Laten we niet vergeten waarom we dit allemaal doen. We maken ons zorgen over de Russische agressie en dat gaat over de lange termijn."

Sri Lanka past de dienstregeling van nachttreinen aan om wilde olifanten te beschermen. De spoorwegen hopen zo te voorkomen dat olifanten worden aangereden.

Eind vorige maand botste een sneltrein op een kudde in een natuurreservaat. De trein belandde deels naast het spoor. Zeven olifanten overleefden het ongeluk niet. De inzittenden van de trein raakten niet gewond.

Aanrijdingen met olifanten komen steeds vaker voor, schrijven media in Sri Lanka. De afgelopen 17 jaar zouden meer dan 130 olifanten zijn omgekomen bij botsingen met treinen. Daarom komen de spoorwegen met maatregelen.

Betere remmen

Op trajecten die door bossen lopen zullen 's nachts minder treinen rijden, vooral in het noorden en oosten van het land. Langs spoorwegen worden struiken weggehaald en extra lampen geplaatst zodat machinisten olifanten beter kunnen zien aankomen.

Ook komen er bewegingssensoren en worden gaten tussen de rails opgevuld, om te voorkomen dat olifanten daarin vast komen te zitten. Op routes waar vaak kuddes lopen, worden elektrische treinen ingezet, die sneller kunnen remmen.

Het aantal olifanten in Sri Lanka neemt al decennia af. In de 19e eeuw werd geschat dat het land zo'n 14.000 olifanten herbergde. In 2019 werd het aantal geschat op 7500.

Vijf universiteiten in Limburg, België en Duitsland gaan meer samenwerken. Zo willen ze het voor studenten mogelijk maken om een studie in drie landen tegelijk te kunnen volgen.

De Universiteit van Maastricht, de Open Universiteit in Heerlen, de technische RWTH in Aken en de universiteiten van Hasselt en Luik hebben vandaag een overeenkomst ondertekend.

Daarbij werd het begrip 'trinationaal onderwijs' gelanceerd: dezelfde studie in drie landen, zodat studenten de mogelijkheid krijgen om een deel van hun opleiding over de grens te volgen, meldt de regionale omroep L1.

'Grens geen obstakel maar kans'

Volgens de provincie Limburg tellen de vijf universiteiten meer dan 100.000 studenten. De provincie denkt dat de samenwerking de concurrentiepositie in Europa kan versterken.

"Trinationaal onderwijs is een booster voor het cv van studenten die een opleiding in drie landen tegelijk kunnen doen", zegt gedeputeerde Elianne Demollin-Schneiders. "Wij zien de grens niet als een obstakel, maar als een kans om internationale ervaringen toegankelijker te maken voor studenten én professionals."

De samenwerking kan volgens de provincie ook positief zijn voor studenten met een kleinere portemonnee. De betrokken steden hebben goede onderlinge ov-verbindingen, dus studenten kunnen vanuit hun eigen woonplaats eenvoudig reizen naar colleges over de grens. De komende jaren zullen de universiteiten verder onderzoeken welke vormen van samenwerking mogelijk zijn.

Pas veertig minuten nadat de laatste Hamas-terrorist kibboets Nir Oz op 7 oktober 2023 had verlaten was het Israëlische leger aanwezig om hulp te bieden. Dat staat in een onderzoek van het Israëlische leger naar de aanval op de kibboets, waar The Times of Israel over schrijft.

In het onderzoek gaat het opnieuw over het falen van het leger bij het beschermen van de kibboets. Hoofdzaak was dat het leger veel te laat aanwezig was. "De terroristen voerden hun wreedheden feitelijk vrijwel ongestoord uit."

Het team heeft honderden uren besteed aan het onderzoek naar Nir Oz. Daarbij werd onder meer gekeken naar de bodycams van terroristen, WhatsApp-gesprekken van inwoners en beveiligingscamera's. Ook werden overlevenden, voormalige gijzelaars en mensen die de kibboets probeerden te verdedigen ondervraagd.

Inschattingsfout

Volgens de onderzoekers heeft het leger niet tactisch of moreel gefaald, maar maakte het een inschattingsfout. "De eenheden konden naar de kibboets navigeren, ze rekten geen tijd uit angst en het was niet zo dat ze ervoor kozen om niet te vechten", citeert de krant.

"Het falen gebeurde omdat het commandocentrum niet inzag dat de situatie in Nir Oz zeer grimmig was, en dat er op grote schaal moorden en ontvoeringen plaatsvonden. Daarom lag de prioriteit niet bij het sturen van eenheden naar Nir Oz in plaats van naar andere aangevallen gebieden."

Het team stelt dat het leger ook op andere plekken niet op tijd was, "maar er was geen plek waar er zo'n dodelijke combinatie was van geweld en het gebrek aan militaire kracht".

In de kibboets aan de grens met de Gazastrook zijn bijna alle honderd woningen aangevallen. Volgens het onderzoek zijn zes woningen buiten schot gebleven. Meer dan vijfhonderd leden van Hamas zouden Nir Oz hebben overspoeld. Op dat moment waren er 386 Israëliërs aanwezig.

Grootscheepse aanval

De onderzoekers concluderen dat het leger faalde om bescherming te bieden. omdat het niet was voorbereid op een grootschalige aanval. Zo'n veertig plekken werden tegelijk aangevallen door ongeveer 5600 gewapende Hamas-terroristen. Zo'n 1200 Israëliërs kwamen om en 251 mensen werden gegijzeld.

In Nir Oz kwamen 47 mensen om: 41 inwoners en 6 mensen die vluchtten van een festival in de buurt. 76 mensen werden ontvoerd, 9 van hen kwamen die dag om het leven in de kibboets, onderweg naar Gaza of in Gaza zelf.

Bij de daaropvolgende oorlog tegen Hamas kwamen dertien van de 67 overgebleven gijzelaars om het leven. Van vijf gijzelaars uit Nir Oz wordt aangenomen dat ze in leven zijn. Ook wordt aangenomen dat er negen lichamen van omgekomen gijzelaars in Gaza zijn. 49 gijzelaars zijn vrijgelaten en de lichamen van dertien gijzelaars zijn teruggegeven aan Israël.

Op 7 oktober vorig jaar, exact een jaar na de aanval, bracht verslaggever Sander van Hoorn een bezoek aan de kibboets. Hij sprak daar met overlevenden: