NOS Nieuws - Algemeen

Goedemorgen! De rechtbank in Den Bosch beslist vandaag over de straf van psycholoog Wim van Dijk. Hij handelde in antibraakmiddelen, die hij leverde in combinatie met het dodelijke 'middel X'. Het OM eiste eerder een jaar cel.

Eerst het weer: vandaag is het best zonnig met alleen wat sluierbewolking. Het wordt 13 tot 17 graden. Morgen is er nog meer ruimte voor de zon en wordt het warm voor de tijd van het jaar. De hoogste temperaturen liggen dan tussen de 18 en 22 graden. Vanaf donderdag wordt het weer wisselvalliger.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Canada heeft zes hoge Indiase diplomaten het land uitgezet in het oplopende conflict over een in Canada vermoorde Sikh-leider. Zij hebben volgens Canada een rol in de moord op de 45-jarige Hardeep Singh Nijjar die vorig jaar juni werd doodgeschoten in de Canadese stad Surrey.

Volgens de Canadese minister van Buitenlandse Zaken Mélanie Joly is er "ruim voldoende, duidelijk en concreet bewijs" dat de zes "personen van belang" zijn in de zaak-Nijjar.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Een deels in Nederland ontworpen ruimtesonde van NASA is vanuit de Verenigde Staten vertrokken naar Europa. Niet naar het continent, maar naar een van de ongeveer honderd manen rond de planeet Jupiter:

Fijne dinsdag!

Kringloopwinkels krijgen steeds minder kleding binnen door de opkomst van voornamelijk (ultra)fast fashion. Bij de winkels worden er wel meer meubels en elektrische apparaten ingeleverd. Dat blijkt uit cijfers van brancheorganisatie Kringloop Nederland.

Fast fashion is goedkope kleding die niet lang meegaat. Het fenomeen bestaat al jaren, maar de laatste jaren maakt het echt een groei door met de opkomst van ultrafast fashion. Dat is kleding van voornamelijk Chinese onlinewinkels die in enkele dagen ontworpen en gemaakt wordt.

"Het is dit jaar voor eerst dat we het effect zo duidelijk zien", zegt directeur Rachel Heijne van Kringloop Nederland. "We zien ook dat de kwaliteit van spullen gewoon echt slecht is. Het is kleding die na een paar keer wassen kapot gaat. Die kun je niet in de kringloop verkopen."

Serieuze concurrent

Ultrafast fashion wordt vaak verkocht voor een kringloopprijs en is daardoor voor ons een serieuze concurrent, zegt de brancheorganisatie. "We zien dat mensen heel graag iets nieuws willen kopen. Op het oog ziet zoiets op een webshop er mooi uit, maar kwalitatief stelt het niet zo veel voor."

De kringloopwinkels hebben daarnaast concurrentie van online-marktplaatsen zoals Vinted of Vestiaire Collective die steeds populairder worden. Het is alleen nog te vroeg om daar het volledige effect van te zien, zegt de brancheorganisatie.

Hoewel er minder van wordt ingeleverd, heeft kleding een aandeel van 27 procent in de omzet van de kringloopwinkels. Dat is iets minder dan het jaar daarvoor.

De omzet van de kringloopwinkels is gestegen. Volgens Kringloop Nederland komt dat onder meer door de inflatie. "Dat wil niet zeggen dat de kringloop duur is geworden. Het zijn nog steeds heel schappelijke prijzen", zegt directeur Heijne.

"Dat de prijzen hoger liggen komt vooral door de salariskosten", zegt Peter Vuijk, manager van een kringloopwinkel in Arnhem. "De minimumlonen zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Dat is gewoon heel zwaar voor kringloopwinkels."

Recyclen

Ondanks de hogere prijzen blijft de kringloop populair. Er worden steeds meer spullen ingeleverd en spullen kunnen ook steeds vaker weer worden verkocht. "Producten komen binnen en dan gaan we ze sorteren. Er zijn producten die meteen de winkel in kunnen, maar soms moeten ze eerst schoongemaakt of gerepareerd worden", zegt Heijne.

Spullen die niet kunnen worden verkocht, worden uit elkaar gehaald. "Als er bijvoorbeeld hout in een product zit, halen we dat eruit en kan het weer voor iets anders worden gebruikt." De producten die niet recyclebaar zijn, gaan naar de verbrandingsoven. Vorig jaar is er twee procent minder vernietigd.

Meubels blijven veruit het populairste product in de kringloop. Bijna 30 procent van de ingeleverde spullen valt onder meubilair. Daarna volgen elektrische apparaten.

Herinneringscentrum Kamp Westerbork zit financieel in moeilijkheden en heeft dringend hulp nodig. Dat zegt directeur Bertien Minco. Samen met onder meer een kampoverlevende en een nabestaande biedt Minco vandaag een petitie aan in Den Haag met het verzoek om extra hulp van het Rijk.

De problemen komen niet door tegenvallende bezoekersaantallen, want die stegen juist. Het afgelopen jaar bezochten 130.000 mensen het voormalige doorgangskamp in Drenthe.

Via Kamp Westerbork werden in de Tweede Wereldoorlog ruim 100.000 Joden en 250 Sinti en Roma per trein naar de nazi-vernietigings- en concentratiekampen gedeporteerd. Slechts 5000 Joden en 32 Roma overleefden de oorlog.

Meer kosten, minder subsidie

Volgens Minco houdt het herinneringscentrum het "niet veel langer vol". Kamp Westerbork zit nog niet in de rode cijfers, maar heeft geen buffer, zegt Minco. Bij een probleem als een kapotte verwarming, zit het herinneringscentrum meteen in de min.

De financiële tekorten komen vooral door gestegen kosten, onder andere van energie en salarissen. "Alle kosten zijn enorm gestegen, maar die worden niet of nauwelijks gecompenseerd door onze subsidies. Dus wij hebben een groot probleem", zegt de directeur tegen RTV Drenthe. Het oude gebouw kampt ook met achterstallig onderhoud.

Daar komt bij dat het kabinet van plan is om de btw-belasting in de culturele sector te verhogen. Het herinneringscentrum valt daaronder en dat betekent dat de entreekaartjes duurder worden. Ook wordt de organisatie binnenkort met vijftien procent gekort op de subsidie van het Rijk, zegt de directeur. Minco: "Tel maar bij elkaar op: dan heb je een kwart van je inkomsten die je gaat verliezen. Dat is voor ons zo niet te doen."

Minco zegt dat andere instellingen veel meer geld krijgen. "Wij krijgen ongeveer tien procent van wat het Drents Museum of het Joods Cultureel Kwartier krijgen. Dat is ons al jaren een doorn in het oog."

Scholieren

Jaarlijks bezoeken zo'n 35.000 scholieren het herinneringscentrum. Die bezoeken worden grotendeels door het centrum zelf betaald. Volgens Minco moeten nu veel scholen geweigerd worden omdat er geen geld meer is om extra personeel in te huren, en dat terwijl de educatieve functie van de organisatie belangrijk is, stelt Minco.

Het herinneringscentrum hoopt op zowel een structurele oplossing vanuit het Rijk als een eenmalige bijdrage voor een verbouwing om het herinneringscentrum toekomstbestendig te maken.

D66 en CDA in de Tweede Kamer willen Hongarije tijdelijk uit Schengen weren vanwege de Russische dreiging. Ze stellen dat Hongarije te veel Russen zonder controles het land binnenlaat, die daarna naar andere landen in Europa kunnen reizen om te spioneren of te infiltreren. Zolang Hongarije de controle op de Russen niet verbetert, willen de partijen dat Nederland zich in Europa sterk maakt voor zo'n tijdelijke 'schorsing'.

In het Akkoord van Schengen staan afspraken over onder andere het vrije verkeer van personen tussen de 22 EU-lidstaten die aan Schengen meedoen (plus IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein).

In een debat vanavond voorafgaand aan het overleg van de Europese Raad (waar ook premier Schoof zal aanschuiven) vragen D66 en CDA aan Schoof om zich hard te maken voor zo'n schorsing. Mocht Hongarije worden geschorst, dan zijn paspoortcontroles aan de grenzen met Hongarije weer nodig en is er geen vrij verkeer van mensen en goederen.

Nog niet alle partijen in de Tweede Kamer hebben hun standpunt over het voorstel ingenomen, waardoor het mogelijk nog extra druk op de verhoudingen in de coalitie kan leggen. Het plan krijgt wellicht steun van de VVD maar die partij bezint zich ook nog op andere maatregelen om de controle in Hongarije te verscherpen. De PVV is tegen schorsing van Hongarije.

Rode loper

"Zolang Hongarije de rode loper uitlegt voor Russische arbeidsimmigranten op wie geen controle is, zijn dit soort maatregelen nodig" zegt D66-initiatiefnemer Paternotte tegen de NOS. Volgens het D66-Kamerlid zijn de afgelopen jaren 400 Russen op verdenking van spionage Europa uitgezet. Ook bij een NAVO-basis vlak bij de Limburgse grens is een sabotageactie met een drone op het nippertje voorkomen, zegt Paternotte. "De Russische dreiging staat voor de deur, Hongarije rolt de rode loper uit en daar moeten we paal en perk aan stellen."

Het Kamerlid realiseert zich dat het een grote stap is, maar "de dreiging is groot" en "de tijd van praten met Hongarije is voorbij". Paternotte noemt het ook bizar dat een partij als de PVV, "die zegt tegen immigratie te zijn" niet kritisch is op "immigratie van Russische arbeidsmigranten die misschien wel spioneren of aanslagen plegen". "Dat Wilders bevriend is met Orbán mag niet ons beleid bepalen en zeker niet onze veiligheid", zegt D66.

Infiltratie

"We moeten niet naïef zijn", zegt ook CDA-leider Bontenbal. "De Russen zijn bezig met vuile oorlogsvoering en proberen te infiltreren en verkiezingen hier te beïnvloeden. Ik las vandaag nog een bericht over Russische infiltratie in een Fins waterzuiveringsbedrijf. Heel veel lidstaten zijn het gedrag van Hongarije zat. We moeten de gevaren niet onderschatten en optreden tegen landen die de Russen helpen."

Bontenbal rekent erop dat regeringspartijen VVD en NSC het plan van D66 en CDA steunen, gezien hun eerdere uitspraken en standpunten over Hongarije. "Die zitten ook niet op dit gedrag van Orbán te wachten. En als een Kamermeerderheid ons plan steunt, zal Schoof met die boodschap eind van de week Europa in moeten".

De VVD laat de NOS weten ook nog andere opties te bekijken. Kamerlid Van Campen wijst erop dat Europese afspraken als de Verdragen van Schengen alleen unaniem te wijzigen zijn. "Misschien zijn controles van binnengrenzen effectiever."

Canada heeft zes hoge Indiase diplomaten het land uit gezet in het oplopende conflict over een in Canada vermoorde Sikh-leider. Zij hebben volgens Canada een rol in de moord op de 45-jarige Hardeep Singh Nijjar die vorig jaar juni werd doodgeschoten in de stad Surrey.

Volgens de Canadese minister van Buitenlandse Zaken Mélanie Joly is er "ruim voldoende, duidelijk en concreet bewijs" dat de zes "personen van belang" zijn in de zaak-Nijjar.

'Clandestiene activiteiten'

In reactie op de uitzetting, zette India zes Canadese diplomaten het land uit. Kort na het nieuws van de uitzetting meldde de Canadese politie in een persconferentie dat het meerdere diplomaten beschuldigt van "clandestiene" en "criminele" activiteiten in het land. Daaronder vallen onder meer moorden en aanslagen, stelde politiecommissaris Mike Duheme.

Vorig jaar september zei de Canadese premier Justin Trudeau al dat veiligheidsdiensten onderzoek doen naar de moord op Nijjar en dat er aanwijzingen zijn dat de Indiase regering betrokken was bij de moord.

De Indiase regering beschouwde hem als terrorist. Hij maakte deel uit van de Khalistan-beweging, die een eigen staat voor sikhs in India wil stichten. Sindsdien is de relatie tussen de twee landen verslechterd. Eerder dit jaar hield Canada drie mannen aan voor de moord.

Premier laat zich hard uit

Premier Trudeau liet zich kort na de toespraak van commissaris Duheme hard uit over de Indiase regering. "Ik denk dat het duidelijk is dat de Indiase regering een fundamentele fout heeft gemaakt door te denken dat ze criminele activiteiten tegen Canadezen konden steunen, hier op Canadese bodem", zei de premier. "Of het nu moorden, afpersing of andere gewelddadige handelingen zijn, het is absoluut onacceptabel."

In de meeste gevallen deelt de Canadese politie weinig over lopende onderzoeken, maar politiecommisaris Duheme stelde dat "de buitengewone omstandigheden" hem ertoe hebben geleid om informatie naar buiten te brengen. Volgens hem moeten Canadezen gewaarschuwd worden voor "een bedreiging van de openbare veiligheid".

Tussenpersonen

Volgens Duheme hadden meerdere mensen die voor de Indiase overheid werkten een rol in moorden en andere criminele activiteiten in Canada zoals dwang en afpersing. De politiecommissaris stelt ook dat er bewijs is dat Indiase diplomaten en consulaire medewerkers in Canada misbruik maakten van hun positie om onder meer informatie te verzamelen voor de Indiase overheid. Dat gebeurde onder meer via tussenpersonen en bedrijven die "werden gedwongen en bedreigd om voor de Indiase overheid te werken".

Canada heeft het bewijs dat is verzameld gedeeld met de Indiase overheid. Het land vroeg India om de diplomatieke en consulaire immuniteit op te heffen, maar India weigerde. Als reactie werd het zestal Canada uitgezet.

India: zestal niet uitgezet, maar teruggetrokken

India ontkent alle beschuldigingen en spreekt niet over een uitzetting van de zes. In een verklaring zegt het Indiase ministerie van Buitenlandse Zaken geen vertrouwen te hebben dat Canada de veiligheid van Indiase topdiplomaten kon garanderen en dat daarom was besloten om hen "terug te trekken" en zes Canadese diplomaten uit India weg te sturen.

India is er vaker van beschuldigd in het buitenland mensen te laten doden. In april zeiden meerdere medewerkers van Indiase en Pakistaanse geheime diensten dat India meerdere mensen had laten vermoorden in Pakistan. En de Verenigde Staten beschuldigen het land ervan achter de mislukte moordaanslag te zitten op een sikh in New York.

Nog minstens zes mensen hebben vandaag nieuwe rechtszaken aangespannen tegen muziekmagnaat Sean 'Diddy' Combs. Hij wordt beschuldigd van het verkrachten van vrouwen en het seksueel misbruiken van mannen. De rapper zou ook een 16-jarige jongen hebben misbruikt.

Begin oktober werd bekend dat de 54-jarige muziekmagnaat werd aangeklaagd voor afpersing, seksuele uitbuiting en mensenhandel voor prostitutiedoeleinden. In september werd hij daarvoor gearresteerd en vastgezet.

Vorige week werd duidelijk dat nog eens 120 mogelijke slachtoffers zich hadden gemeld met beschuldigingen van seksueel geweld. Daarvan zouden er 25 minderjarig zijn geweest ten tijde van het misbruik.

Gedreigd met moord

Twee van de nieuwe zaken werden door anonieme vrouwen aangespannen en vier door anonieme mannen. De man die ten tijde van het mogelijke misbruik 16 jaar oud was stelt dat Combs zijn geslachtsdeel aanraakte tijdens een van de beruchte 'White Parties' van de rapper.

Hij zegt dat de rapper hem tijdens een gesprek over een mogelijke carrière in de muziek zijn broek liet uittrekken. Dat hoorde volgens Diddy bij het overgangsritueel om een muziekster te worden. Het slachtoffer stelt dat hij het misbruik liet gebeuren omdat hij bang was en dat hij pas later besefte dat er een ongelijke machtsverhouding was met Diddy.

Een van de vrouwen zegt dat ze in 2014 is verkracht door de muziekmagnaat. In een hotelkamer zou hij haar hebben gedwongen tot orale seks bij hem en een vriend. Diddy zou hebben gedreigd haar te vermoorden als ze dat niet deed.

Proces zal bijna een maand duren

Het proces tegen Combs begint op 5 mei volgend jaar en zal waarschijnlijk een kleine maand duren. De openbaar aanklager zegt drie weken nodig te hebben om de zaak te presenteren. De advocaten van Combs denken een week nodig te hebben voor hun verdediging. Bij de eerste hoorzitting zei Combs onschuldig te zijn.

Sean Combs werd in de jaren 90 bekend als rapper Puff Daddy en oprichter van het platenlabel Bad Boy Records. Hij bracht onder meer het legendarische album Ready to Die van rapper The Notorious B.I.G. uit, die in 1997 werd doodgeschoten. Zelf had Combs ook enkele hits zoals met I'll be missing you.

Combs is ook een rijk man geworden met het investeren in onder meer tequila en een kledinglijn. Zijn vermogen werd in 2022 geschat op ongeveer 1 miljard dollar.

PSV-supporters zijn volgende week niet welkom bij de Champions League-wedstrijd tegen Paris Saint-Germain in Parijs. Ook mogen er geen fans van de Eindhovense club afreizen naar de Franse hoofdstad. PSV noemt het besluit van de Fransen "totaal onverwacht".

De Franse autoriteiten kiezen voor het reisverbod vanwege eerdere ongeregeldheden met de PSV-aanhang, schrijft Omroep Brabant. Tijdens rellen voorafgaand aan de Champions League-wedstrijd tegen RC Lens raakten vorig jaar oktober 24 mensen gewond. PSV kreeg toen een boete van 25.000 euro opgelegd.

Frankrijk is bang dat zoiets opnieuw gebeurt. PSV heeft gesprekken gevoerd en het reisverbod aangevochten. Ook heeft de club andere maatregelen voorgesteld. "Maar ze hebben beide tot grote teleurstelling van de club niet het gewenste resultaat opgeleverd", schrijft PSV op de clubsite.

De club zegt zowel het besluit als de timing te betreuren. "Alle voorbereidingen waren al getroffen en er zijn veel kosten gemaakt. Bovendien rekende de selectie van Peter Bosz op de steun van de trouwe aanhang."

Kaartjes vergoed

De tweeduizend supporters die een kaartje hebben gekocht, krijgen het volledige bedrag teruggestort. Eventuele extra kosten worden niet gecompenseerd.

Op veel plaatsen in Nederland is de komeet C/2023 A3 (Tsuchinshan-Atlas) met het blote oog gezien. Vooral vanuit het noorden en midden van het land worden foto's van de komeet gedeeld.

Tsuchinshan-Atlas komt eens in de 80.000 jaar dicht bij de aarde, misschien is het zelfs de laatste keer. De komeet is bijna 3 kilometer in diameter en zijn staart van stof en gassen strekt zich uit over tientallen miljoenen kilometers.

Er waren geluksvogels die bewegende beelden konden maken:

Zaterdag stond de komeet het dichtst bij de aarde, op zo'n 70 miljoen kilometer afstand. Tot eind november is er bij helder weer kans om Tsuchinshan-Atlas te spotten, maar de verwachting is dat de komeet komend weekend het duidelijkst is te zien.

De lidstaten van de Europese Unie zijn het eens geworden over een gezamenlijk standpunt op de klimaattop volgende maand in Azerbeidzjan. De EU gaat op COP29 in Bakoe onder meer oproepen om de opwarming van de aarde tot maximaal 1,5 graad te beperken en zal verder aandringen op "het stellen van nieuwe, ambitieuze doelen".

"Deze ambitieuze maar evenwichtige tekst, waarover de EU-landen het eens zijn, zal dienen als routekaart van EU in Bakoe", zegt Hongarije, dat voor een halfjaar voorzitter is van de Raad van de Europese Unie.

"De EU zal een leidende rol blijven spelen in de internationale inspanningen om de opwarming van de aarde te beperken, en zal oproepen tot solidariteit met kwetsbare landen en gemeenschappen in deze collectieve strijd. Want klimaatverandering spaart geen enkel land, gebied, of regio."

Financiering

Op de internationale klimaattop in Bakoe (11 tot 22 november) gaat het onder meer over de financiering van klimaatmaatregelen. Eerder werd al afgesproken dat rijke landen tot volgend jaar zeker 100 miljard uittrekken voor klimaatfinanciering. Over de jaren daarna moeten in Bakoe afspraken worden gemaakt.

Het was voor de EU niet makkelijk om een gezamenlijk standpunt in te nemen. Zo wilde Nederland bijvoorbeeld kernenergie noemen als middel om de klimaatdoelen te halen, maar daar was niet elke EU-lidstaat het mee eens. Daarom wordt kernenergie niet genoemd.

Polen verhinderde dat het jaar 2040 werd genoemd voor het halen van de klimaatdoelen.

De computersystemen van de Belastingdienst kunnen toch pas vanaf 2029 een stelselwijziging aan. De dienst had gehoopt op 2028, maar dat lukt niet omdat er IT'ers moeten worden vrijgemaakt om de problemen op te lossen die samenhangen met box 3. Het gaat daarbij om spaarders en beleggers die te veel betaalde rendementsbelasting terug moeten krijgen.

Het besluit om geld terug te geven volgt op een uitspraak van de Hoge Raad. De kwestie krijgt van staatssecretaris Idsinga van Financiën voorrang. Hij benadrukt wel dat de modernisering zo snel mogelijk klaar moet zijn. "Tegelijkertijd moeten de herstelwerkzaamheden na de uitspraken van de Hoge Raad ook met prioriteit worden opgepakt", schrijft Idsinga aan de Tweede Kamer. "Dat betekent dat we nu een nieuwe planning moeten aanhouden."

Complex

De problemen rond de verouderde computersystemen van de Belastingdienst spelen al jaren. Er wordt gewerkt met verouderde software en er zijn steeds minder ICT'ers die daar iets van weten. "Het is buitengewoon complex om wetswijzigingen op een snelle en juiste manier door te voeren in deze systemen", zegt Idsinga.

Al jaren waarschuwt de Belastingdienst de politiek om niet ingrijpend aan het belastingsysteem te sleutelen.

Oekraïne scherpt de beveiliging aan bij zes ambassades. De ambassades zouden een anonieme brief hebben ontvangen waarin gedreigd wordt met een bom. Ook de ambassade in Den Haag zou zo'n dreigbrief hebben gekregen, meldt het persbureau ANP. De ambassade zegt extra veiligheidsmaatregelen te nemen.

"De brieven bevatten dreigementen die bedoeld waren om de activiteiten van onze missies te verstoren", zegt de ambassade tegen het ANP. "Na een grondige beoordeling van de situatie is het werk van de Oekraïense diplomatieke posten, ondanks de dreigementen, zonder onderbreking doorgegaan." De ambassade spreekt van "weer een daad van Russische agressie", zonder dat verder toe te lichten.

De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andri Sybiha heeft alle ambassades instructies gegeven om de beveiliging aan te scherpen. De ambassade zegt in contact te staan met de Nederlandse politie over de veiligheidssituatie.

Een deels in Nederland ontworpen ruimtesonde van NASA is vanuit de Verenigde Staten vertrokken naar Europa. Niet naar het continent, maar naar een van de ongeveer honderd manen rond de planeet Jupiter. Het is de bedoeling dat de Europa Clipper daar aankomt in 2030. De ruimtesonde heeft dan ongeveer 2,9 miljard kilometer afgelegd.

Eigenlijk zou die vorige week al vertrekken, maar dat ging niet door vanwege orkaan Milton.

De Europa Clipper is ongeveer zo groot als een basketbalveld en heeft twee grote zonnepanelen van ruim 14 meter lang en 4 meter hoog. Ze zijn in Leiden ontworpen en gemaakt door het bedrijf Airbus Nederland. Ze moeten zo veel mogelijk zonlicht opvangen om de sonde van elektriciteit te voorzien.

De zonnepanelen zijn zo zo groot omdat Jupiter vijf keer verder van de zon staan dan de aarde. De Clipper Europa moet dus al het schaarse zonlicht kunnen vangen. Pas wanneer de sonde in de ruimte is, klappen de zonnepanelen uit.

Beter begrijpen of leven mogelijk is

De maan is iets kleiner dan onze maan en de oppervlakte bestaat waarschijnlijk uit een korst ijs, die tussen de 10 en 25 kilometer dik is. Daaronder zit waarschijnlijk een laag water van tussen de 60 en 150 kilometer. Verondersteld wordt dat de laag daaronder uit rotsachtige steen bestaat.

Dit wordt als waarschijnlijk beschouwd, gezien de waarnemingen van de Hubble telescoop. "Ook heeft die telescoop geisers waargenomen die door het ijs naar buiten komen", zegt Inge Loes ten Kate. Zij is planeetwetenschapper en hoofddocent aan de Universiteit Utrecht. "Ook kun je aan de bewegingen van dat ijs zien dat er iets vloeibaars onder dat ijs moet zitten. Uit die bewegingen maken we op dat er water onder het oppervlak zit."

De reis van de ruimtesonde is bedoeld om vast te stellen of er inderdaad water onder de ijslaag zit. De volgende vraag is of dit water zoet, zout of brak is en wat voor elementen in dit water en op het ijs zitten.

"Op basis van die informatie kunnen we meer te weten komen over de rotsmaan onder het water. Door de materialen aan de oppervlakte van het ijs te onderzoeken kunnen we vaststellen wat voor elementen er in het water zitten. Volgens Ten Kate kan zo beter worden begrepen of er leven mogelijk is op deze maan bij Jupiter.

Via Mars en de aarde onderweg naar Jupiter

De Clipper zal niet op de ijsmaan landen, maar wel onderzoeken wat een geschikte plek is om te landen. Ook maakt de ruimtesonde geen baan om de maan, omdat Jupiter "een ontzettend sterk stralingsveld en een grote aantrekkingskracht heeft". Als de Clipper een baan zou maken, zou je heel veel brandstof nodig hebben om aan de aantrekkingskracht van Jupiter te ontsnappen, zegt Ten Kate. "En die brandstof is er niet. Voor een baan om Jupiter heb je niet zoveel brandstof nodig, en dan kan de ruimtesonde toch dichtbij komen."

De ruimtesonde zal eerste langs Mars gaan en passeert deze planeet op 500 tot 1000 kilometer. Daarna keert de Clipper terug naar aarde, tot op ruim 3000 kilometer. Vervolgens krijgt de sonde een slinger door de zwaartekracht van de aarde en reist in een keer door naar Jupiter. Door zo nu en dan bij te sturen, is de ruimtesonde langzaam in een elliptische baan om Jupiter te krijgen, waar hij in 2030 aankomt.

In 2032 is zowel de Europese ruimtesonde JUICE als de Europa Clipper in de buurt van Jupiter. "Slecht vier uur na elkaar passeren de sondes de maan Europa. Beide sondes hebben deels dezelfde, maar ook deels andere meetinstrumenten. Daardoor is het mogelijk om korte termijnveranderingen te meten en in kaart te brengen.", zegt Ten Kate. "In feite heb je dan twee paar ogen die naar de maan Europa kijken."

Sinds Israël een grondoffensief is begonnen in Libanon, is het meermaals tot een confrontatie gekomen met de blauwhelmen van de VN-vredemissie Unifil in het zuiden van Libanon. Wat is dit voor troepenmacht en wat betekent de aanwezigheid van de VN-missie in het conflict?

1. Wat is Unifil?

De United Nations Interim Force in Libanon (Unifil) is een door de VN-Veiligheidsraad opgerichte vredesmissie die al ruim 46 jaar opereert in Zuid-Libanon. Sinds de eerste blauwhelmen in 1978 in het gebied arriveerden is hun opdracht: de vrede in het gebied handhaven en de soevereiniteit van Libanon waarborgen.

In 1982 viel Israël voor een tweede keer Libanon binnen, ondanks de aanwezigheid van Unifil. Israël wist Palestijnse militante groepen als de PLO uit Libanon te verdrijven en hield vervolgens nog achttien jaar delen in het zuiden van Libanon bezet. De oorlog was tegelijkertijd een voedingsbodem voor nieuwe groeperingen, waaronder Hezbollah.

"Van het beschermen van de Libanese soevereiniteit kwam in die jaren niet veel terecht; een deel van het land was bezet door Israël", zegt Nora Stel, universitair docent conflictstudies aan de Radboud Universiteit. Daarnaast weigerde Hezbollah zich te ontwapenen, wat ook een van de Unifil-doelstellingen was.

In 2006 brak opnieuw oorlog uit, waarna de troepenmacht van Unifil van zo'n 2000 naar 15.000 soldaten ging. Ook de opdracht werd uitgebreid: de blauwhelmen moesten een bufferzone creëren tussen de Litani-rivier in Libanon en de Blauwe Lijn: de officieuze grens tussen Libanon en Israël. Sinds 2006 is belangrijkste taak van Unifil het monitoren van vijandigheden tussen de partijen en daarover rapporteren aan de VN-Veiligheidsraad.

2. Hoe kijken Hezbollah en Israël naar Unifil?

Hezbollah en Israël zijn nooit enthousiast geweest over de VN-vredesmissie, zegt Libanonkenner Stel. "Volgens Hezbollah is Unifil er vooral om de veiligheidsbelangen van Israël te dienen. Israël vindt dat Unifil niet genoeg weerstand biedt tegen Hezbollah."

Die scepsis gold lange tijd ook voor de Libanese bevolking, zegt Stel, maar met de huidige escalatie van het conflict is dat veranderd. "Hoewel veel Libanezen gedesillusioneerd zijn door de passieve houding van Unifil, is het toch zo dat van de simpele aanwezigheid van de blauwhelmen een bepaalde de-escalerende werking uitgaat. Ik denk dat bij veel Libanezen nu het idee heerst dat de situatie nog veel erger zou zijn als Unifil er niet was."

De Israëlische premier Netanyahu beschuldigt Hezbollah er intussen van Unifil-troepen als menselijk schild te gebruiken. Hezbollah zou expres opereren in de buurt van Unifil-posities zodat ze daar niet worden aangevallen. In een tv-toespraak richtte Netanyahu zich gisteren tot VN-baas Guterres: "Jullie weigering om de Unifil-soldaten weg te halen maakt hen gijzelaars van Hezbollah."

3. Wat is de rol van Unifil nu?

In de decennia dat Unifil actief is in Libanon, kon het één ding niet, en dat is terugvechten. Niet tegen aanvallen van militante bewegingen als Hezbollah en niet tegen de invasies van Israël. Ook nu is de vredesmacht er niet toe uitgerust om zelf de wapens op te pakken.

Toch is de Unifil-aanwezigheid heel belangrijk, zegt Midden-Oostendeskundige Kawa Hassan, verbonden aan de Amerikaanse denktank Stimson Center. "Als Unifil weggaat, is er nul internationaal toezicht op wat er gebeurt in dat gebied. De blauwhelmen zullen de oorlog niet kunnen stoppen, maar ze zijn wel de enigen in het gebied die de aanvallen van Israël nauwkeurig kunnen bijhouden. Israël wil Unifil weghebben zodat het vrij spel krijgt."

Ook Libanonkenner Stel denkt dat de aanwezigheid van Unifil niet voor niets is. "De zone waarin Unifil actief is, heeft lange periodes van relatieve kalmte gekend. Dat kwam mede door de aanwezigheid van de blauwhelmen. Ze hebben niet kunnen afdwingen dat Hezbollah zich terugtrok of kunnen voorkomen dat Israël weer de grens overstak, maar op klein, dagelijks niveau heeft het wel de-escalerend gewerkt."

Correspondent Daisy Mohr sprak met de enige Nederlander bij Unifil in Libanon:

4. Israëlische aanvallen op Unifil

De afgelopen week maakte Unifil meerdere keren melding van een confrontatie met het Israëlische leger. Gisterochtend ramden twee Israëlische tanks een poort van een VN-post in het grensdorp Ramyah. Het Israëlische stelde dat het per ongeluk gebeurde toen de tank gewonde Israëlische militairen probeerde te evacueren.

Een paar dagen eerder beschoot Israël het Unifil-hoofdkwartier in Naqoura. Daarbij raakten twee blauwhelmen gewond. Ook zou Israël een Unifil-uitkijktoren hebben beschoten, waarbij camera's, verlichting en communicatiesystemen beschadigd zouden zijn geraakt. Ook daarbij vielen twee gewonden.

Israël claimt dat de aanvallen eigenlijk waren gericht op tunnels van Hezbollah. Het Israëlische leger liet gisteren aan journalisten de ingang van een tunnel zien op enkele honderden meters van een Unifil-positie. Volgens Israël is het een bevestiging dat Hezbollah Unifil als schild gebruikt.

Hoogleraar militair recht Marten Zwanenburg zet er vraagtekens bij dat de aanvallen op VN-posities puur nevenschade was. "Israël heeft observatie-apparatuur geraakt, een tank is een VN-post binnengereden. Dat lijken mij geen bij-effecten van het schieten op tunnels."

Ook Midden-Oostendeskundige Hassan en Libanonkenner Stel denken niet dat de aanvallen op de VN-posities per ongeluk waren. Hassan: "Israël wil de blauwhelmen weg hebben zodat ze vrij spel krijgen." Stel: "Israël weet dat het Libanese leger hen niet kan tegenhouden, dat Hezbollah militair verzwakt is. Ondanks de verwoesting die we nu zien in in Zuid-Libanon, zorgt de aanwezigheid van Unifil er toch voor dat het Israëlische leger minder rigoureus kan huishouden dan het zou willen."

5. Wat zijn de juridische gevolgen?

In een reactie op de aanvallen op de Unifil-posities zegt VN-baas Guterres dat Unifil-troepen actief zullen blijven in het gebied. Hij benadrukt dat aanvallen op Unifil-terrein oorlogsmisdaden kunnen zijn.

Dat zegt ook hoogleraar militair recht Zwanenburg. "De belangrijkste regel in het oorlogsrecht is dat strijdende partijen alleen strijders van de tegenpartij mogen aanvallen, dus niet burgers. VN-medewerkers zijn ook burgers, want ze maken geen deel uit van de strijdende partijen. Dat betekent dat Israël ze niet bewust mag aanvallen en ook maatregelen moet nemen om ervoor te zorgen dat ze niet geraakt worden, ook niet als nevenschade."

Het aanvallen van burgers is niet alleen een schending van het oorlogsrecht, maar ook een oorlogsmisdrijf waarvoor daders individueel strafrechtelijk vervolgd kunnen worden, legt Zwanenburg uit. "Als dit bewust is gedaan, zou dus ieder land de Israëliërs die ervoor verantwoordelijk zijn kunnen aanklagen."

Tijdens de Tweede Wereldoorlog betekende een kamikaze-aanval dat zowel een gevechtsvliegtuig als een piloot werd opgeofferd. Tegenwoordig kunnen drones zulke aanvallen uitvoeren voor een paar honderd euro, terwijl de bestuurder op veilige afstand blijft.

In de oorlog in Oekraïne zijn nu AI-drones die worden bestuurd via kunstmatige intelligentie in opkomst, waardoor er zelfs geen bestuurder op afstand meer nodig is. Dit brengt veel voordelen met zich mee, maar experts waarschuwen ook voor risico's.

Voor zowel Oekraïne als Rusland zijn drones onmisbaar aan het front. "Op elk moment van de oorlog zijn er ongeveer 10.000 drones in de lucht. Ze zijn verantwoordelijk voor de helft van alle treffers", vertelt Oekraïner Timur Zima van DroneAid. Zijn stichting levert vanuit Nederland drones aan Oekraïne.

Het gaat veelal om hobbydrones die worden uitgerust met explosieven, waardoor de oorlogvoering aanzienlijk goedkoper wordt. Waar een droneaanval voorheen duizenden euro's kostte, is het nu mogelijk om voor een paar honderd euro een tank uit te schakelen.

Geen piloot meer nodig

Gewone drones volstaan niet meer. In reactie op het toenemende gebruik van drones zijn de tegenmaatregelen geavanceerder geworden. Het besturen van drones vereist een radioverbinding, maar deze verbinding wordt geregeld verstoord door zogeheten jammers.

AI-drones hebben geen radioverbinding nodig, en kunnen daardoor hun kamikaze-aanval zelfstandig uitvoeren.

Dit proces staat bekend als last mile targeting en werkt als volgt:

AI kan ook bijdragen aan een grotere nauwkeurigheid. Bij normale drone-aanvallen wordt het doel in naar schatting de helft van de gevallen getroffen. AI-gestuurde drones zou dat percentage flink kunnen verhogen, zegt Timur.

"Op dit moment wordt het op een paar plekken ingezet, maar mijn verwachting is dat over een jaar vrijwel alle drones aan het front over AI beschikken," zegt Zima.

Schildpad herkend als wapen

Er zijn ook zorgen over het gebruik van deze technologie. "Het systeem moet burgers van militairen kunnen onderscheiden. Draagt iemand een wapen of uniform? Als zo'n systeem een fout maakt, zijn de gevolgen groot," zegt Jonathan Kwik van het Asser Instituut. Recent promoveerde hij op het onderwerp autonome wapensystemen.

Volgens Kwik is de kans groot dat er een nieuwe manier van oorlogsvoering ontstaat, waarbij de vijand het AI-systeem van de tegenstander misleidt. Hij verwijst naar een onderzoek waarin wetenschappers erin slaagden om een onzichtbare laag op het schild van een schildpad te printen, waardoor deze door de AI werd herkend als een wapen. "Je kunt je voorstellen dat hier veel creatieve vormen van manipulatie mogelijk zijn."

Ook juridisch roept de ontwikkeling vragen op, zegt hoogleraar militair recht Marten Zwanenburg. Wie is er bijvoorbeeld verantwoordelijk als het systeem een keuze maakt om een doel aan te vallen? "Het humanitaire oorlogsrecht loopt achter op de technologische ontwikkelingen, en er zijn nog geen specifieke regels voor het gebruik hiervan."

Internationaal wordt er flink gediscussieerd over het onderwerp. Er zullen uiteindelijk regels komen, maar volgens Zwanenburg en Kwik is dat een langdurig proces. Het gebruik ervan lijkt op dit moment niet per definitie verboden.

Avalor AI is een Nederlandse startup die AI-drones ontwikkelt. "We begonnen met het bedrijf zes maanden voor de Russische invasie in Oekraïne", vertelt oprichter Maurits Korthals Altes. Hij reist regelmatig af naar Oekraïne. "Allereerst willen we Oekraïne graag helpen. Ons doel is ervoor te zorgen dat de soldaten zo veilig mogelijk hun werk kunnen doen."

Volgens Korthals Altes is productontwikkeling van defensiematerieel vaak 'hypothetisch'. "De oorlog in Oekraïne biedt bedrijven de kans om te valideren of hun product werkt. Op deze manier helpen we elkaar."

Over de zorgen over het gebruik van AI-drones zegt Korthals Altes: "Het gaat er met name om dat de systemen autonoom kunnen vliegen, bijvoorbeeld als de verbinding wegvalt. Wat aanvallen betreft is 'last mile targeting' niet anders dan wat we al zien bij antitankwapens als de Javelin", zegt hij. "De mens identificeert het doel en vervolgens kan de machine de laatste stappen zelfstandig uitvoeren."

Aan het front in Oekraïne is geen tijd om te wachten op een perfect systeem of op regelgeving; de ontwikkelingen gaan daarvoor te snel, zegt Zima van DroneAid. "Eigenlijk vechten we tegen een spiegel. Alles wat wij introduceren, heeft Rusland na twee maanden ook, en andersom. Er is geen andere keuze."

Premier Schoof heeft vandaag met de PVV en NSC een gezamenlijk gesprek gevoerd over een strengere asielaanpak. Ook het gebruik van het noodrecht is besproken. PVV en NSC denken daar verschillend over. Schoof sprak van een "prettige en constructieve sfeer", zo meldt de Rijksvoorlichtingsdienst.

In de gesprekken zijn "diverse opties" besproken over uitvoering van de afspraken over een strenger asielbeleid in het hoofdlijnenakkoord.

PVV-minister Faber van Asiel en Migratie werkt al enige tijd aan een voorstel over de inzet van het staatsnoodrecht. De ministerraad moet dat dan bespreken en goedkeuren, maar dat is nog steeds niet gebeurd. Schoof verwacht nog steeds dat voor het herfstreces op 25 oktober begint de ministerraad het eens wordt over het voorstel.

Parlement

Over het wel of niet daadwerkelijk inzetten van de twee wetsartikelen (110 en 111 van de Vreemdelingenwet) woedt al maanden een stevige discussie. Als het staatsnoodrecht wordt ingezet, kunnen meteen strengere asielmaatregelen genomen worden, zonder dat het parlement er eerst toestemming voor moet geven.

Tegenstanders van zo'n maatregel, zoals linkse oppositiepartijen, maar ook een meerderheid in de Eerste Kamer vinden dat onacceptabel. Ook vinden zij dat er geen sprake is van 'buitengewone omstandigheden', wat een voorwaarde is voor toepassing van de wet.

Goedkeuring

De Eerste Kamer vindt het juridisch niet de juiste weg. Strengere maatregelen kunnen ook via de gebruikelijke wetgevingsroute worden genomen. Bijvoorbeeld via een spoedwet, die de Tweede en Eerste Kamer wél vooraf moeten goedkeuren.

Maar het inzetten van noodrecht is een afspraak van de vier coalitiepartijen. PVV-leider Wilders heeft al laten weten dat hij bij een blokkade van zijn voorkeursplannen "niet weet of we dan nog heel lang vrolijk doorgaan".

Ambtenaren

Coalitiepartner NSC heeft er grote twijfels bij. Deze partij wijst er bij herhaling op dat inzet van het noodrecht "dragend gemotiveerd" moet zijn, zoals ook is afgesproken in het regeerprogramma van de coalitie. Uit ambtelijke adviezen, die drie weken geleden openbaar werden, blijkt dat ambtenaren daar een hard hoofd in hebben.

Schoof praat deze week nog verder met PVV en NSC, en ook de VVD en BBB.

Wie wordt de nieuwe James Bond? Het is een kwestie die de gemoederen in Engeland bezighoudt. Fans kregen aan het einde van de laatste Bond-film, No Time to Die, de vertrouwde belofte: James Bond will return. Maar ditmaal duurt het wel erg lang: al drie jaar is het stil rond de beroemde geheim agent.

De laatste film eindigde met onduidelijkheid over het lot van Bond. Tegelijk kwam er een einde aan het tijdperk van Daniel Craig als Bond-acteur. In maart werd de Britse acteur Aaron Taylor-Johnson genoemd als de nieuwe Bond, maar dat werd niet bevestigd door de filmmakers.

Ondertussen zijn er meerdere theorieën over de stilte rond Bond. Zo zou het te maken kunnen hebben met het nieuwe verdienmodel achter de films: Amazon verwierf in 2021 de helft van de rechten op de Bond-films na de overname van filmstudio MGM voor 8,5 miljard dollar.

Ook gaan er geruchten rond over "een creatief dilemma" over de koers van Bond. De filmreeks lijkt op een keerpunt te staan. De spion die al zes decennia meedraait, wordt door critici gezien als een verouderd personage dat niet langer past in de moderne tijd.

'Witte martini-drinkende Engelsman'

Bond, die in 1962 voor het eerst op het scherm verscheen, belichaamt in veel opzichten alles wat vandaag de dag als politiek incorrect wordt beschouwd, zegt professor James Chapman van de Leicester University, een expert op het gebied van Bond-films.

Volgens de kritiek is Bond "een fantasie van de witte man", doordrenkt met 'kolonialistische suprematie' en 'seksisme'. Chapman wijst erop dat de boeken van Ian Fleming, waarop de filmreeks is gebaseerd, in de jaren vijftig en zestig werden geschreven, een periode waarin Groot-Brittannië nog een koloniale mogendheid was en de man-vrouwverhoudingen heel anders waren.

Als je James Bond zou voortzetten in de puurste vorm van Flemings romans, blijft hij een "witte martini-drinkende Engelsman" aan wie alle veranderingen na 1960 voorbijgegaan zijn, zegt Chapman.

Moderner en inclusiever?

De vraag is of het Bond-personage niet moderner en inclusiever zou moeten zijn. Sommige fans geloven dat een keuze voor een zwarte acteur zou aantonen dat Bond met zijn tijd meegaat.

Uit een peiling onder Britse Bond-fans bleek dat Luther-ster Idris Elba een van de favoriete kandidaten is. Het casten van een zwarte acteur zou bovendien kunnen worden gezien als een reactie op de vele scènes uit oudere James Bond-films die volgens critici de raciale superioriteit van het oude Britse rijk lijken te verheerlijken.

In dit kader besloot het Britse filminstituut BFI eerder dit jaar waarschuwingen te plaatsen bij oudere Bond-films die "gedateerde stereotypen met betrekking tot ras" bevatten. Een voorbeeld is Octopussy (1983), die vol zit met stereotiepe beelden van de Indiase cultuur.

In een van de scènes gooit Bond na een achtervolging vanuit een tuktuk achteloos stapels geld op straat, terwijl hij sarcastisch "rupees!" roept naar de lokale bevolking, die zich haast om het geld op te rapen.

Seksisme

Daarnaast zijn er vragen over gender, seksisme en misogynie. "Zeker na de #MeToo-beweging zijn er vragen over hoe het klassieke Bond-personage vrouwen behandelt," zegt Chapman. Ze worden vaak als passieve lustobjecten neergezet, versierd door Bond, en soms 'gebruikt' voor informatie of zelfs gewelddadig mishandeld.

Veel vrouwen met wie Bond eerst het bed deelt, worden later in de film vermoord; iets waar Bond bijzonder weinig om lijkt te geven. Denk bijvoorbeeld aan Roger Moore die in Live and Let Die eerst de liefde bedrijft met Rosie om vervolgens een pistool op haar te richten. Of hoe Bond in Diamonds Are Forever Marie bij het zwembad wurgt met haar eigen bikini om informatie uit haar te krijgen.

Jane Bond

Volgens Chapman was er in de jaren 90 al een soortgelijk debat. Uiteindelijk werd die discussie beslecht door vrouwelijke personages een sterkere, minder passieve rol te geven, meer als mede-spion met autoriteit, die ook vecht in spectaculaire actiescènes. Volgens sommige critici zou het genderdebat pas echt opgelost worden met een vrouwelijke hoofdpersoon: een Jane Bond.

In de films met Daniel Craig zagen we pogingen om Bond zachter en kwetsbaarder te maken. Hij ervoer meer liefde en onderging een emotionele ontwikkeling. In de laatste films met Daniel Craig zijn Bonds gevoelens voor Vesper Lynd en Madeleine Swann belangrijke drijfveren.

Een andere voorbeeld waarbij tegemoet werd gekomen aan de kritiek is het personage M in GoldenEye (1995), gespeeld door actrice Judi Dench, dat in een dialoog met Bond zei dat ze hem beschouwt als een 'sexist cold war dinosaur'.

Fantasie

Toch wordt ook vaak beargumenteerd dat een icoon als Bond gewoon Bond moet blijven. Volgens Chapman verlicht het feit dat Bond een "fictief personage" is veel van het gedateerde seksisme en vermeende kolonialisme

"We moeten hem door de bril van vandaag met een korreltje zout nemen. Hij is tenslotte een fantasie. Een herkenbare fantasie waar het publiek nog steeds van geniet. Hij zegt zijn naam op een bepaalde manier, redt de wereld door slechteriken te verslaan, en moet beslist het juiste drankje bestellen."

Het ministerie van Defensie schaft 46 Leopard gevechtstanks aan. Ook worden er nieuwe luchtafweersystemen gekocht, schrijft staatssecretaris Tuinman (Defensie) in een Kamerbrief. Het was al bekend dat het kabinet van plan was opnieuw tanks te kopen, na jaren tanks te hebben geleaset.

Met de aanschaf wil Nederland weer een volledig tankbataljon oprichten, schrijft Tuinman. Normaal gesproken bestaat zo'n bataljon uit 52 tanks, maar vooralsnog worden er dus 46 tanks aangeschaft. De eerste Leopard-2A8-tanks moeten in 2027 arriveren.

Onbemande systemen moeten in eerste instantie het bataljon aanvullen, waarna later wordt besloten of er nog zes extra tanks aangeschaft moeten worden. "Met de herintroductie van de gevechtstank versterkt Nederland de gevechtskracht van de krijgsmacht. Ook geven wij hiermee invulling aan wat de NAVO van Nederland vraagt", schrijft Tuinman.

Voor de aanschaf van het tankbataljon is tussen de 1 en 2,5 miljard euro gereserveerd.

Luchtafweersystemen

Bij de luchtafweersystemen gaat het om vier zogenoemde SHORAD-eenheden, oftewel luchtverdedigingssystemen voor de korte afstand, en zes MRAD-eenheden voor middellange afstanden. Volgens Tuinman zijn de huidige raketafweersystemen aan vervanging toe.

Het nieuwe SHORAD-systeem kan onder meer vliegtuigen, helikopters en raketten tot op zo'n 15 kilometer afstand neerhalen. Het middellangeafstandssysteem moet hetzelfde doen, maar dan tot een afstand van 50 kilometer.

In totaal zal het luchtafweersystemenproject zo'n 2,6 miljard euro gaan kosten en zal de levering van de nieuwe systemen vanaf 2028 in fases plaatsvinden.

De afgelopen dagen is bijna 3 miljoen euro gedoneerd aan Giro555. De samenwerkende hulporganisaties kondigden vorige week aan dat ze een nationale inzamelingsactie houden voor de slachtoffers van het conflict in het Midden-Oosten. Het geld is bedoeld voor noodhulp in Libanon, Gaza, de Westelijke Jordaanoever, Israël en Syrië.

Afgelopen weekend stond de teller op ruim 1,1 miljoen euro. Toen deden de hulporganisaties na kritiek over het verdelen van de donaties een dringende oproep, met de zin: "Dwing ons niet te kiezen wie we wel of geen hulp verlenen".

Dat advies werpt nu zijn vruchten af, zegt actievoorzitter Harm Goossens. "Donaties komen op dit moment op volle snelheid binnen. Nederland geeft hiermee een duidelijke boodschap af: deze Giro555-actie gaat om mensen in nood, ongeacht waar je vandaan komt. We zien en horen dat steeds meer mensen zich in die boodschap herkennen en zich achter de nationale actie scharen."

Critici willen niet dat donatiegeld naar Israël gaat. Anderen zijn bang dat het geld bij Hamas of Hezbollah terechtkomt.

Giro555 benadrukt zelf "altijd los en onafhankelijk" te werken "van formele of feitelijke machthebbers, zodat voedsel, medicijnen of sanitaire basisvoorzieningen terechtkomen bij hen die dat het hardst nodig hebben. Ook spreken we ons uit tegen terreur en disproportioneel geweld en eisen we dat onze collega's vrij en veilig hun werk kunnen doen."

Ander karakter

Komende woensdag heeft de landelijke actiedag van Giro555 een iets anders karakter dan bijvoorbeeld de inzamelingsactie voor Oekraïne, in 2022. RTL, Talpa en de Nederlandse Publieke Omroep zullen gezamenlijk een uitzending verzorgen, maar deze is niet avondvullend.

"Woensdag wordt inderdaad geen vol avondprogramma, en dat is heel gepast. Het is een onderwerp wat zorgvuldigheid vraagt", zei Arjan Lock, voorzitter van het college van omroepen tegen Nieuwsuur.

Maar ook niet alle omroepen van de NPO zouden achter de actie staan. "Ik heb begrepen dat twee kleinere omroepen niet meedoen", zegt Goossens. Om welke omroepen het gaat, zei hij niet te weten.

Het drinkwater in Apeldoorn en omgeving is weer veilig. 70.000 mensen moesten hun water tien dagen lang koken, maar dat is nu niet meer nodig.

Waterleidingbedrijf Vitens gaf het kookadvies af vanwege de E. colibacterie. Die zogenoemde poepbacterie kan zorgen voor maagdarmklachten. Door het water eerst 3 minuten te koken, is het wel veilig om te drinken. Vanwege dit advies ontstond er een grote run op flessenwater.

De poepbacterie was gevonden in een reservoir in een drinkwatervoorziening in de stad. Mogelijk is die daar binnengekomen door een lek. Het lek is gerepareerd en de voorraadkelders zijn schoongemaakt. Sindsdien is het water getest in een laboratorium en voldoet het water weer aan de kwaliteitseisen, schrijft Omroep Gelderland.

Noord-Limburg

Momenteel geldt wel een kookadvies voor bijna 14.000 huishoudens in Noord-Limburg. Zij moeten in ieder geval tot en met donderdag hun drinkwater koken vanwege een lichte verontreiniging met de E. colibacterie.

Een Russische rechtbank heeft Fransman Laurent Vinatier veroordeeld tot drie jaar cel voor het breken van de omstreden buitenlandse-agentenwet wet. Vinatier was in Rusland als adviseur van een in Zwitserland gevestigde ngo die zich bezighoudt met conflictoplossing.

Volgens Rusland heeft de medewerker van de ngo zich schuldig gemaakt aan het verzamelen van informatie over militaire activiteiten van Rusland, zonder zich te registreren als een zogenoemde 'buitenlands agent'. Frankrijk deed dat eerder af als onzin omdat Vinatier geen buitenlands agent is, maar een medewerker van een ngo.

In de rechtszaal bekende Vinatier vandaag schuld, schrijven verschillende internationale persbureaus. "Ik vraag de Russische Federatie om mij te vergeven voor het niet naleven van de Russische wetten", zou hij gezegd hebben. Het betoog zou hij hebben afgesloten met een vers van de Russische dichter Poesjkin. Het is niet duidelijk of Vinatier de bekentenis onder druk heeft afgelegd, of met strafvermindering in het voortuitzicht.

Spanningen tussen Rusland en Frankrijk

Vinatier werd afgelopen juni gearresteerd, toen de spanningen tussen Rusland en Frankrijk hoog opliepen. Macron sprak eerder dit jaar over de mogelijkheid om Franse troepen in te zetten op Oekraïens grondgebied.

Rusland heeft de afgelopen jaren meer westerse burgers gearresteerd, in sommige gevallen op grond van de buitenlandse-agentenwet. Volgens critici gebeurt dat om hen in te zetten als drukmiddel bij een gevangenenruil.

Volgens de Russische wet moet iedereen die buitenlandse steun ontvangt of onder buitenlandse invloed staat zich registreren als buitenlands agent. Het gaat daarbij onder meer om ngo's en journalisten. Er is veel kritiek op deze wet door mensenrechtenorganisaties, die zelf ook onder deze wet vallen.

Omstreden wet

Als iemand zich niet registreert als buitenlands agent en er achteraf wordt geconcludeerd dat dit wel had gemoeten, loopt die persoon het risico op hoge boetes of een jarenlange gevangenisstraf. In 2022 werd de wet verder aangescherpt. Ook zonder bewijs van financiering kan Rusland nu mensen aanwijzen als buitenlands agent als de autoriteiten van mening zijn dat iemand onder 'buitenlandse invloed' staat.

De wet maakt het werk van critici, mensenrechtenorganisaties, ngo's, media en (politiek) activisten onmogelijk. Zo zijn verschillende ngo's gestopt met hun werkzaamheden in Rusland. Buitenlandse journalisten kunnen uitgezet worden als ze door Rusland worden bestempeld als agent.

In Georgië werd eerder dit jaar een soortgelijke wet aangenomen, ondanks maandenlange protesten van tegenstanders.