NOS Nieuws - Algemeen

De Nederlandse overheid heeft het afgelopen jaar een recordbedrag van 1 miljard euro ontvangen uit de kansspelbelasting. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat dit een verdubbeling is ten opzichte van vijf jaar geleden.

Het is vooral te danken aan de legalisering van online gokken in 2021. De kansspelbelasting moet worden betaald over de winst bij onder meer casino's, online gokken en de loterij.

Tijdens de coronapandemie daalden de belastinginkomsten uit kansspelen doordat casino's en speelhallen gesloten waren. Na de heropening herstelden de inkomsten zich, maar de grote stijging kwam pas op gang na de legalisering van online gokken.

"Er kwamen veel nieuwe aanbieders op de Nederlandse markt, en ook buitenlandse goksites die eerst illegaal opereerden, betalen nu belasting," zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS.

Meer belasting, maar niet per se meer gokkers

De groeiende belastinginkomsten betekenen niet automatisch dat er meer gegokt wordt. "Voorheen werd er ook al online gegokt, maar illegaal. Nu die markt gereguleerd is, worden er belastingen over geheven", aldus Van Mulligen. "Het is vergelijkbaar met de situatie waarin XTC gelegaliseerd zou worden: niet per se méér gebruik, maar wel meer belastinginkomsten."

Volgens Van Mulligen kan het aantal gokkers wel licht zijn toegenomen. "Sinds de legalisering mogen aanbieders in Nederland reclame maken voor hun diensten, wat mogelijk tot extra spelers heeft geleid."

Uit onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van het WODC blijkt dat 70 procent van de spelers die afgelopen jaar voor het eerst een kansspel speelde, naar eigen zeggen pas ná oktober 2021 voor het eerst gespeeld hebben.

Hogere belastingtarieven in de toekomst

Naast de groei van online gokken spelen ook hogere belastingtarieven een rol bij de stijgende opbrengsten. Sinds 1 januari dit jaar is de belasting met vier procentpunt verhoogd naar 34 procent. Aankomend jaar zal dit nog verder oplopen.

"Het kan zijn dat mensen hierdoor minder gaan gokken omdat het duurder wordt", zegt Van Mulligen. "Maar als het gokgedrag gelijk blijft, zullen de belastinginkomsten verder stijgen."

De inkomsten uit de kansspelbelasting worden niet specifiek besteed aan bijvoorbeeld gokpreventie, maar verdwijnen in de algemene staatskas.

Eerder maakten we deze video over een ex-gokker, die vertelt hoe snel het kan gaan in online casino's:

De VVD zet in de peilingen de onlangs ingezette opmars door. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag, staat de partij met 25 tot 30 zetels deze week voor het eerst op winst ten opzichte van het huidige zeteltal in de Tweede Kamer (24).

Direct na de verkiezingen zakte de VVD verder weg, om daarna langzaam te stijgen. De laatste maand is die opmars versneld, onder invloed van de geopolitieke spanningen.

Partijleider Dilan Yeşilgöz wordt in onderzoek van Ipsos I&O gezien als een politicus die leiderschap toont op het gebied van defensie en vrede en veiligheid.

BBB en NSC zinken diep

De VVD nadert nu de PVV, die in de Peilingwijzer is gezakt naar 28 tot 34 zetels. Dat resultaat ligt duidelijk onder het huidige zeteltal in de Tweede Kamer, 37. De PVV ging na de sensationele verkiezingswinst van 2023 in de peilingen aanvankelijk nog verder omhoog, maar zit al sinds bijna een jaar in een neergaande lijn.

Opvallend is dat de BBB de laatste maanden hard wegzakt. De regeringspartij die in de Tweede Kamer 7 zetels heeft, staat in de Peilingwijzer op 2 tot 4 zetels. Daarmee is de BBB inmiddels even diep gezonken als NSC, die op 2 tot 5 staat.

Kiezers bewegen binnen 'eigen blok'

GroenLinks-PvdA staat met 24 tot 28 zetels vrijwel gelijk aan de VVD en nauwelijks hoger dan de verkiezingsuitslag, die de combinatie 25 zetels opleverde. De laatste weken zet de combinatie in op een versnelde fusie, maar dat vertaalt zich nog niet in winst in de Peilingwijzer.

GroenLinks-PvdA weet wel de kiezers uit november 2023 goed vast te houden, maar slaagt er nauwelijks in kiezers van de coalitiepartijen naar zich toe trekken. De combinatie wint vooral van andere linkse partijen, met name de SP en de Partij voor de Dieren.

Politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, spreekt van een klassiek patroon: "Partijen winnen of verliezen vooral binnen hun eigen blok, maar het is lastiger om andere kiezers aan te trekken."

Grote winnaar in de Peilingwijzer blijft het CDA, dat nu op 14 tot 18 zetels staat. Eind vorig jaar stond de partij onder leiding van Henri Bontenbal ook al flink op winst, toen met 11 tot 15 zetels. In de Tweede Kamer heeft het CDA er nu 5. Het CDA wint vooral kiezers van het NSC.

D66 staat in de Peilingwijzer op 10 tot 12, twee zetels meer dan het huidige zeteltal.

Voorzichtige winst SP

De SP steeg sinds het aantreden van de nieuwe partijleider Jimmy Dijk, maar de laatste maanden is die trend niet sterk genoeg om er zeker van te zijn of die zich doorzet. De partij, die 5 zetels in de Tweede Kamer heeft, staat op 6 tot 8, net als eind vorig jaar.

De Partij voor de Dieren (nu 3 zetels in de Kamer) staat in de Peilingwijzer op 5 tot 7 zetels, Denk (3) op 3 tot 5 en Volt (2) op 3 tot 5.

Weinig tot geen beweging is te zien bij Forum voor Democratie, met 2 tot 4 zetels, de ChristenUnie met 3 tot 5 zetels, de SGP met 2 tot 4 en JA21 met 1 tot 3.

Bij een dollemansrit In een woonwijk in Breda zijn afgelopen nacht vijf mensen gewond geraakt. Ten minste drie auto's en de gevel van een woning raakten zwaar beschadigd. De straat lag bezaaid met brokstukken.

De politie heeft twee van de gewonden opgepakt, meldt Omroep Brabant. Het gaat om een 17-jarige en een 20-jarige man, beide uit Breda.

Het is nog niet duidelijk wat er precies is gebeurd, maar het lijkt erop dat de bestuurder van een auto met een Duits kenteken rond 01.15 uur met hoge snelheid door de Prins Hendrikstraat heeft gereden.

Volgens de politie reed hij daarbij waarschijnlijk tegen een vluchtheuvel. De auto schoot naar rechts, raakte verschillende geparkeerde auto's voordat hij naar links vloog en daar ook een aantal geparkeerde auto's ramde.

Bestuurder onbekend

Volgens de politie is nog niet bekend wie de auto met het Duitse kenteken bestuurde, de 17-jarige of de 20-jarige man. Beiden raakten gewond, evenals een derde inzittende van dezelfde auto. Ook twee mensen die in een geparkeerd staande auto zaten, raakten gewond toen die auto geramd werd.

De twee verdachten worden vandaag nog verhoord als ze daartoe in staat zijn. De politie weet niet hoe ernstig hun verwondingen zijn. Of er sprake is van rijden onder invloed van alcohol of drugs, is volgens de woordvoerder nog onbekend. Daar is zoals gebruikelijk wel op gecontroleerd.

In de zoektocht naar vier Amerikaanse soldaten die dinsdag in Litouwen bij de grens met Belarus vermist raakten, is een gepantserd bergingsvoertuig gevonden. Het Amerikaanse leger zegt dat het voertuig onder water is gevonden op een trainingsterrein. Het is onduidelijk wat er met de inzittenden is gebeurd.

Secretaris-generaal van de NAVO Rutte zei gisteren dat de vier militairen zijn omgekomen, maar dat hij geen details wist. Een NAVO-woordvoerder kwam in de avond terug op de uitspraken van Rutte en benadrukt dat de zoektocht nog gaande is.

Verwarring

"We betreuren de verwarring" die door de opmerkingen van Rutte is ontstaan, zegt de woordvoerder. "Hij verwees naar nieuwsberichten en bevestigde niet het lot van de vermisten, dat nog steeds onbekend is." Het leger van de VS laat weten dat de zoektocht naar het viertal nog in volle gang is.

Het Litouwse leger liet al weten door te gaan met een "intensieve" reddingsoperatie en voegde eraan toe dat er geen informatie is die de dood van de militairen bevestigt.

De vermiste soldaten trainden volgens het Amerikaanse leger in de buurt van de Litouwse stad Pabradė bij de grens met Belarus. Ze zouden bezig zijn geweest met een geplande militaire oefening. De VS heeft ruim duizend militairen in Litouwen gestationeerd.

Contactinformatie van een aantal Amerikaanse topfunctionarissen is simpel te achterhalen op internet, schrijft het Duitse nieuwsblad Der Spiegel. Het gaat onder meer om de minister van Defensie Hegseth en Nationaal Veiligheidsadviseur Waltz. Beiden liggen al onder vuur vanwege het Signal-veiligheidslek.

De journalisten stellen dat ze telefoonnummers, e-mailadressen en ook sommige wachtwoorden hebben gevonden. Deze leken in veel gevallen nog in gebruik. De info werd gevonden via zoekmachines en door te kijken in online databases met uitgelekte privégegevens.

Naast Hegseth en Waltz zou ook van de directeur van de veiligheidsdiensten in de VS, Tulsi Gabbard, privéinfo gevonden zijn door de Duitse journalisten. Vijandige inlichtingendiensten zouden deze openbaar verkrijgbare informatie kunnen hebben gebruikt om gesprekken af te luisteren, concludeert het nieuwsblad.

Journalist in appgroep

Daarmee worden de topfunctionarissen nog verder in verlegenheid gebracht. Onlangs werd duidelijk dat de Nationaal Veiligheidsadviseur onbedoeld de hoofdredacteur van tijdschrift The Atlantic in een chatgroep op Signal had toegevoegd. Die kon meelezen hoe de VS Houthi-doelen in Jemen ging bombarderen.

Trumps regering ontkent stellig dat er in chatgroep geheime informatie was gedeeld. Om naar eigen zeggen het tegendeel te bewijzen heeft de hoofdredacteur van het Amerikaanse blad gisteren de informatie alsnog openbaar gemaakt. Amerikaanse militairen hadden volgens hem in gevaar kunnen komen als kwaadwillenden deze plannen hadden vernomen.

'Mogelijk keken spionnen mee'

Volgens Der Spiegel (het artikel zit achter een betaalmuur) is het dus mogelijk geweest dat buitenlandse spionnen ook in deze chatgroep mee konden lezen. Hoewel er nu ook informatie over Signal-accounts van de Amerikaanse veiligheidstop zou zijn gevonden, blijft echter onduidelijk of deze gebruikt zijn bij wat inmiddels 'Signalgate' is gaan heten.

Het Duitse nieuwsblad heeft de functionarissen om een reactie gevraagd, maar had die niet voor publicatie gekregen.

Waltz zei eergisteren dat hij de hoofdredacteur van The Atlantic nooit heeft gekend of er ooit contact mee heeft gehad. De Nationaal Veiligheidsadviseur weigerde te spreken van een fout en president Trump suggereerde dat een medewerker van Waltz de journalist mogelijk had toegevoegd aan de chat. Maar gisteren nam Waltz alsnog de "volle verantwoordelijkheid" van het veiligheidslek op zich.

Ziekenhuizen en vakbonden hebben een akkoord bereikt in onderhandelingen over een nieuwe cao. Dat melden vakbonden die bij de gesprekken betrokken waren. De landelijk staking die voor april gepland stond is daarmee voorlopig van de baan.

De FNV schrijft in een verklaring dat er afspraken zijn gemaakt over hogere salarissen en meer toeslagen. De 225.000 ziekenhuismedewerkers krijgen na het akkoord stapsgewijs 8 procent salarisverhoging in twee jaar tijd.

Ook de werkgevers bevestigen via de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen het akkoord en stellen dat er ook nieuwe afspraken zijn over reiskostenvergoeding en onregelmatigheidstoeslag voor zaterdagochtend.

De plannen moeten nog worden voorgelegd aan vakbondsleden. Dat geldt ook voor de bonden CNV, FBZ en NU'91. De cao geldt niet voor de academische ziekenhuizen, die hebben eigen afspraken.

Onvrede

Ziekenhuispersoneel in de niet-spoedeisende zorg zou half april een dag gaan staken. Het zou de derde landelijke staking ooit in Nederland zijn geweest, aldus FNV.

Afgelopen dinsdag was er onder meer al in Alkmaar een lokale actiedag. Tientallen medewerkers hadden die dag het werk neergelegd. De onvrede was groot over de eerder aangeboden loonsverhoging, die volgens de vakbonden niet voldoende de inflatie zou compenseren.

Om de werkdruk te verlagen komt er volgens de FNV een 'tijdspaarregeling'. Mensen die een nachtdienst hebben gedraaid krijgen volgens het akkoord minstens acht uur rust. De FNV zegt ook met de ziekenhuizen te kijken naar de invoering van een 32-urige werkweek.

Twee mannen zijn gewond geraakt bij een schietpartij in Rotterdam. De slachtoffers stonden op het balkon van een woning aan de Rousseaustraat in Rotterdam-Zuid in de wijk IJsselmonde, toen ze rond 21.30 uur werden beschoten.

De mannen zijn naar het ziekenhuis gebracht. Ze zijn aanspreekbaar, meldt de politie. Getuigen zeggen tegen regionale omroep Rijnmond dat op straat zo'n tien kogelhulzen liggen.

In de omgeving van de woning zijn twee verdachten aangehouden. Over hun identiteit is nog niets bekend. De aanleiding voor de schietpartij is onbekend.

De komst van de zeer gewilde videogame Grand Theft Auto VI eind 2025 stelt game-uitgevers voor een probleem. Ze willen hun eigen producties niet rond dezelfde datum uitbrengen. Volgens de Britse gamejournalist Christopher Dring wachten grote uitgevers met het vastleggen van een lanceringsdatum totdat maker en uitgever Rockstar Games een definitieve datum aankondigt.

Andrew Wilson, de Australische topman van Electronic Arts (EA), zei eerder dit jaar dat hij uitstel van het uitbrengen van Battlefield zou overwegen als de markt 'te druk' is.

Dat gamebedrijven niet in dezelfde periode als Rockstar Games hun project willen uitbrengen, was te verwachten, stelt Martin Verschoor, hoofdredacteur van Power Unlimited. "GTA VI wordt de grootste release van de komende tien jaar. Niet alleen van videogames, maar ook van series en films. Alsof Tupac en Michael Jackson uit de dood zouden opstaan en een album opnemen. Het is niet zo gek dat andere uitgevers niet rond dezelfde tijd hun game willen uitbrengen."

Miljarden winst

Dat veel gamers uitkijken naar GTA VI, is goed te zien in de cijfers. De eerste trailer van het spel is maar liefst 246 miljoen keer bekeken op YouTube, en dat is een wereldrecord voor meest bekeken trailer op YouTube. Sinds 1997 brengt Rockstar Games de serie al uit, en vooral latere edities blijven veel mensen bij. "Vanaf GTA III was de serie echt vernieuwend. Een echt evenement. Het verlegde elke keer grenzen met wat je kon in een game", zegt gamejournalist Len Maessen.

De laatste GTA-game verscheen in 2013 en werd een van de bestverkochte spellen aller tijden. Miljoenen exemplaren gingen in de eerste dagen over de toonbank, en ook daarna bleef het spel een goudmijn. Aan verkopen van de onlineversie verdiende Rockstar Games 7,6 miljard euro.

Andere spellen

Een andere game ernaast spelen, zullen de meeste mensen niet doen. "Een aflevering van een serie duurt tussen de 30 en 40 minuten. Deze game duurt minimaal 70 uur", zegt Verschoor. "Als het je aandacht heeft, gaat dat ten koste van alles. Mensen kijken geen YouTube en zullen ook niet door sociale media scrollen."

Ook Maessen snapt de gedachte van de uitgevers. Volgens haar is de komst van de game als een meteoor waar de sector al jaren mee bezig is. "Bij games is het zo dat de meeste exemplaren in de eerste weken worden verkocht. Er is geen opbouw van een hype als het uitkomt en het valt eigenlijk meteen dood", vertelt ze. "Bij games waar je met meerdere mensen speelt, zul je weinig gamers hebben om tegen te spelen."

Maessen denkt dat ook seizoensspellen, zoals de jaarlijks verschijnende voetbalgame EA Sports FC, hun releasedatum liever niet tegelijk met GTA VI plannen. "De kans dat het je gamers kannibaliseert, is gigantisch groot", stelt ze.

Volgens Verschoor heeft GTA V een enorme culturele impact gehad. "Er worden nog steeds memes op het internet over gemaakt. Er worden ook in films, series en andere games referenties over gemaakt."

Geen verrassing dat fans staan te popelen om het spel eindelijk te zien. "Er is enorm veel anticipatie opgebouwd naar de nieuwe game. Hoe gaat het eruit zien? Waar gaat het naartoe?", zegt Maessen.

Eind 2025

GTA VI zal ergens in het najaar uitkomen, zegt Rockstar Games. Wanneer precies, is nog niet bekend. Verschoor zal er niet raar van opkijken als het wordt uitgesteld tot volgend jaar. "Rockstar is ook een partij die wil dat een game perfect is. Hun spellen zijn ontzettend gedetailleerd. Als je in hun games een supermarkt inloopt, is elk labeltje anders", legt hij uit. "Als iets niet goed klopt of werkt dan zegt Rockstar: we stellen hem uit. De vorige releases zijn ook later uitgebracht."

Voor uitgevers is het nu een gok als ze een spel in het najaar uitbrengen. "Je wilt niet in de schaduw komen te staan van hét spel van de komende tien jaar", aldus Verschoor.

Het Sudanese leger heeft de hoofdstad Khartoem heroverd, stelt de militaire leider van het land. Sinds de oorlog twee jaar geleden uitbrak hadden de Rapid Support Forces (RSF) de hoofdstad in handen, maar volgens The New York Times en de BBC is de paramilitaire eenheid verdreven. "Khartoem is vrij", zei generaal Abdel Fattah al-Burhan bij een bezoek aan de hoofdstad.

Vanmiddag heroverde het Sudanese leger de internationale luchthaven van Khartoem. Volgens de woordvoerder van het Sudanese leger werd de RSF enkele uren later verdreven uit zijnlaatste bolwerk in de stad.

Minister van Informatie Khalid Aleiser spreekt van "een cruciaal en beslissend moment in de geschiedenis van Sudan". De RSF heeft nog niet gereageerd.

El Obeid

In Sudan woedt sinds april 2023 een bloedige oorlog tussen de RSF en het leger. De afgelopen maanden is de strijd omgeslagen in het voordeel van het regeringsleger. Precies een maand geleden wist het de strategisch gelegen stad El Obeid te ontzetten. RSF had de stad meer dan een jaar belegerd.

De stad is een knooppunt tussen Khartoem en Zuid-Darfur, de regio die RSF grotendeels in handen heeft.

De oorlog brak uit toen leiders van RSF en het Sudanese leger een staatsgreep pleegden, maar het oneens bleken over de machtsverdeling. Zo'n 11 miljoen mensen zijn vanwege de bloedige strijd op de vlucht geslagen. Zowel het leger als RSF wordt beschuldigd van grove mensenrechtenschendingen, zoals seksueel geweld, het blokkeren van noodhulp en het inzetten van kindsoldaten.

De Verenigde Staten hebben RSF beschuldigd van genocide en hebben leider Hamdan Dagalo sancties opgelegd. Ook de leider van het Sudanese leger kreeg sancties opgelegd vanwege wreedheden die het leger tegen burgers heeft gepleegd.

Zuid-Sudan

De oorlog in Sudan heeft grote gevolgen voor de stabiliteit van buurlanden. Nu het Sudanese leger de RSF op steeds meer plekken terug weet te dringen, komen RSF-militairen vaker in buurland Zuid-Sudan terecht. De afgelopen weken raakte RSF meermaals slaags met gewapende groeperingen in Zuid-Sudan.

Experts vrezen dat de oorlog in Sudan zal overslaan naar Zuid-Sudan. Omdat de spanningen in de Ethiopische deelstaat Tigray ook oplopen, waarschuwt de denktank Institute for the Study of War dat "dreigende burgeroorlogen de gehele Hoorn van Afrika in een crisis kunnen storten".

Door de asielopvang steeds in de crisissfeer aan te pakken, maakt de overheid onnodige hoge kosten en ontstaat "bestuurlijke en maatschappelijke onrust". De samenwerking tussen het rijk en de medeoverheden komt zo "onnodig onder hoogspanning te staan". Dat stellen twee belangrijke adviesraden van de overheid: de Adviesraad Migratie (AM) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).

In het ongevraagde advies uiten ze zorgen over de houdbaarheid van het asielopvangstelsel en een aantal voornemens van het kabinet, waaronder het intrekken van de Spreidingswet. Andere instanties uitten eerder al kritiek op het voornemen van het kabinet om deze wet in te trekken, waaronder het COA en de VNG.

De adviesraden zien asielopvang als een "normale maatschappelijke opgave die aan de hand van principes van goed openbaar bestuur kan worden georganiseerd". Anders gezegd: de asielopvang moet structureler worden geregeld dan de afgelopen jaren.

De AM en ROB doen vijf voorstellen die daarvoor zouden moeten zorgen en die ook nog eens tot een besparing van ongeveer een miljard euro zouden moeten leiden.

Dure noodopvang

Zo moeten met gemeenten heldere afspraken worden gemaakt over de verdeling van asielzoekers en moeten de gemeenten ook voldoende geld krijgen voor de opvang. Het beleid zou erop gericht moeten zijn om dure (crisis)noodopvang te vervangen door reguliere opvangplekken.

De adviesorganen roepen ook op om de asielopvang samen met medeoverheden en uitvoeringsorganisaties te organiseren. Die tonen zich regelmatig kritisch over het gebrek aan samenwerking en overleg met het ministerie van Asiel en Migratie.

Ook zijn de adviesraden kritisch over de 'doorstroomlocaties', die de overvolle asielzoekerscentra moeten ontlasten en waar asielzoekers met een verblijfsstatus moeten verblijven tot zij een reguliere woning hebben.

Bestuurlijke wrijving

"Het is op zich zelf begrijpelijk dat naar alternatieve huisvestingsvormen gezocht wordt om het asielopvangstelsel te ontlasten", schrijven de adviesorganen. Maar zonder verdeling gaat volgens hen "dezelfde bestuurlijke wrijving" ontstaan als bij de de reguliere asielopvang in de afgelopen jaren. "Het idee dat voor doorstroomlocaties op vrijwillige basis wel genoeg plekken beschikbaar komen, zonder solide financieel plan en heldere afspraken, is naïef."

Tot slot zouden mensen die te maken krijgen met asielopvang in hun buurt daar beter bij betrokken moeten worden. "Wanneer burgers tijdig en zorgvuldig worden geïnformeerd en afspraken goed worden toegelicht en gemotiveerd, blijkt het bovendien vruchtbaar hen vervolgens te betrekken bij de vraag 'hoe' de asielopvang vorm te geven."

Punten en komma's

Het komt volgens een woordvoerder van de ROB vaker voor dat de adviesraad ongevraagd advies uitbrengt, maar het is niet de regel. "Meestal hangen we iets meer boven de materie."

Minister Faber heeft zich tot nu toe niet veel aangetrokken van adviezen van adviesorganen en lagere overheden. Zo kraakte de Raad van State (RvS) de strengere asielwetten van Faber. Volgens de Raad van State (RvS) werd "niet aannemelijk gemaakt" dat de maatregelen zouden bijdragen aan het beperken van de instroom of een efficiëntere asielprocedure. Maar Faber liet weten alleen een paar "punten en komma's te wijzigen" en het kabinet stemde uiteindelijk in met vrijwel ongewijzigde plannen.

Wetenschappers maken zich zorgen over de verdwijning van de witte haai uit False Bay, een baai bij Kaapstad in Zuid-Afrika. Ze hebben bewijs gevonden dat het wegvallen van de roofvis leidt tot achteruitgang van de biodiversiteit in de baai.

Dat blijkt uit een Amerikaanse studie die is gepubliceerd in het tijdschrift Frontiers in Marine Science. Door het wegvallen van de mensenhaaien, zoals ze ook wel worden genoemd, komt de gezondheid van de oceaan in het geding, concluderen de onderzoekers.

Witte haaien zijn van groot belang voor de biodiversiteit. De grootste levende roofvis ter wereld jaagt op veel vissen en grotere dieren zoals zeehonden en zeeleeuwen, die op hun beurt ook weer dieren eten.

Daardoor blijven de populaties van de diersoorten onder water in balans. Nu de roofdieren niet meer in False Bay zijn, is het ecosysteem volgens de onderzoekers verstoord.

Kaapse pelsrobben

Zo namen de aantallen Kaapse pelsrobben en gevlekte zevenkieuwshaaien toe. En het gevolg daarvan is weer dat vissen waar zij juist op jagen, minder in de oceaan te vinden zijn. Volgens de wetenschappers zijn die uitkomsten in lijn met theorieën over het effect van het verdwijnen van een toproofdier op de rest van het ecosysteem.

Tussen 2010 en 2015 telden lokale haaien-experts ruim tweehonderd haaien per jaar in False Bay (Valsbaai). In 2019 en 2020 zagen ze er niet één

Ook Singel Uitgeverijen en schrijver Pim Lammers nemen stappen tegen de ultraconservatieve katholieke stichting Civitas Christiana. Lammers zou al langere tijd het doelwit zijn van "meerdere haatcampagnes en verspreiding van nepnieuws" van de organisatie.

Gisteren spande kenniscentrum Rutgers, dat de Week van de Lentekriebels organiseert, een kort geding aan tegen Civitas.

Pim Lammers en zijn uitgever hebben Civitas Christiana vandaag gesommeerd alle onwaarheden die over Pim Lammers geschreven zijn te verwijderen, meldt Singel Uitgeverijen. Als daar niet aan wordt voldaan, zal de uitgeverij een kort geding aanspannen.

Kinderboekenschrijver Pim Lammers, die meerdere prijzen won voor zijn werk over gender- en seksuele diversiteit, krijgt al jaren veel kritiek van christelijke organisaties. Over de stappen die hij neemt tegen Civitas zegt hij: "Ik ga graag met mensen in gesprek over literatuur en diversiteit, maar de bewuste verspreiding van leugens en haat maken een dialoog onmogelijk."

Volgens Singel Uitgeverijen is Lammers niet de enige auteur wiens werk door Civitas Christiana aangevallen wordt. Campagnes van de organisatie zouden geleid hebben tot haatberichten en ernstige bedreigingen aan het adres van auteurs.

Gisteren spraken veertien organisaties zich gezamenlijk uit tegen de "gerichte lastercampagne" tegen kinderboekenauteurs. Eind vorig jaar concludeerde platform SchrijversVeilig op basis van een enquête dat veel schrijvers te maken krijgen met agressie, intimidatie of bedreiging.

Week van de Lentekriebels

Kenniscentrum Rutgers spande gisteren een kort geding aan tegen Civitas Christiana, omdat de organisatie leugens en laster over de Week van de Lentekriebels zou verspreiden. Rutgers zegt dat leraren en scholen steeds meer tegenwind ervaren als gevolg van de desinformatie van Civitas. De conservatieve organisatie spreekt dat tegen en doet de beschuldigingen af als "onjuist en ongefundeerd".

Civitas beweerde dat de Week van de Lentekriebels bedoeld is voor het verspreiden van lhbt-propaganda, het normaliseren van pedofilie en homoseksualiteit en het opdringen van geslachtsverminking aan kleuters. Zulke leugens staan een veilige ontwikkeling van kinderen en jongeren in de weg, zegt Kenniscentrum Rutgers.

De afgelopen jaren was er vaak ophef over de projectweek en ging er nepnieuws rond. Zo ging de kritiek soms gepaard met voorbeelden die niets met het lespakket te maken hadden. Materiaal dat niet tot het lespakket behoorde, werd zonder context op sociale media geplaatst.

Volgende week maandag begint de twintigste editie van de Week van de Lentekriebels. Deelname aan de week is voor scholen niet verplicht. Het kort geding dient volgende week donderdag.

Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken (NSC) werkt aan een ingrijpende wijziging van het kiesstelsel, bevestigen politieke bronnen aan de NOS na berichtgeving door RTL Nieuws.

De bedoeling is dat kiezers voortaan in hun eigen provincie stemmen op regionale kandidaten. Zo worden 125 van de 150 Tweede Kamerleden gekozen. De overige 25 worden gekozen op basis van de totale landelijke uitslag van de politieke partijen.

In het hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB is afgesproken dat het kabinet nog voor de volgende Tweede Kamerverkiezingen een nieuw stelsel invoert dat "de regionale band tussen kiezers en gekozenen" moet versterken. Het is een wens van NSC-leider Pieter Omtzigt. Hij vindt dat regionale Kamerleden in de Tweede Kamer ondervertegenwoordigd zijn en dat er te veel zetels naar Kamerleden uit de Randstad gaan.

Het kabinet had beloofd hier "voortvarend" mee aan de slag te gaan. "We werken de mogelijkheid uit om een beperkt aantal kiesdistricten (10 - 12) met regionale kandidaten en een landelijke lijst in te voeren", zo staat in het regeerprogramma van het kabinet-Schoof. Dat worden in het voorstel twaalf regionale kiesdistricten in de huidige twaalf provincies.

NSC-Kamerlid Van Waveren reageert op X verheugd. "Mooi dat dit voorstel er aan komt!, zegt hij. "Een betere binding tussen kiezers en Kamerleden kan een belangrijke bijdrage leveren aan het vertrouwen in de overheid."

Geen Grondwetswijziging

Uitermark gaat ervan uit dat de grondwet niet hoeft te worden aangepast maar dat het met een wijziging in de Kieswet kan. Een grondwetswijziging duurt lang, omdat er tussendoor verkiezingen moeten worden gehouden, waarna ook de nieuwe Tweede Kamer er mee moet instemmen. Uitermark heeft haar plan laten onderzoeken door twee universiteiten, meldt RTL Nieuws.

Het zou aan de voorwaarde in de grondwet voldoen dat het kiesstelsel evenredige vertegenwoordiging moet opleveren. Dat betekent dat vrijwel alle uitgebrachte stemmen meetellen voor de zetelverdeling.

Tot 1983 kende een deel van het kiesstelsel regionale vertegenwoordiging. Bij de verkiezingen voor de Eerste Kamer was het land verdeeld in vier districten (groepen van provincies), waarbinnen de evenredige vertegenwoordiging gold.

Het wordt het grootste cadeau van Trump aan Poetin genoemd: het stopzetten van de financiering van Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL). Met tientallen radio- en tv-zenders en websites doet RFE/RL iets waar talloze regimes al decennia bang voor zijn: de bevolking van onafhankelijke informatie voorzien. Daar dreigt nu rigoureus een einde aan te komen.

"Het is een emotionele tijd, maar we proberen door te werken", vertelt journalist Ksenia Sokoljanskaja op het hoofdkwartier van RFE/RL in Praag. Zij werkt voor de Russische tak, Current Time, die in Rusland als 'ongewenst' is aangemerkt. "Als wij wegvallen, hebben sommige delen van Rusland geen enkele toegang meer tot ongecensureerde informatie."

Behalve in Rusland is RFE/RL in 22 landen actief. In sommige gevallen vanuit buurlanden, zoals in Belarus, Iran en Afghanistan. Naar eigen zeggen bereiken de zenders wekelijks 47 miljoen mensen.

"Wij zijn een vervanger van een onafhankelijke publieke omroep", vertelt Jeremy Bransten, hoofd van de Europese tak. Als in een land de persvrijheid verbetert, vertrekt RFE/RL weer. Zo werden de zenders in Tsjechië en de Baltische staten 'overbodig', in Hongarije keerden ze juist weer terug. "Helaas gaat het wereldwijd achteruit met de persvrijheid, en zijn wij meer en meer nodig."

In navolging van Voice of America, dat in 1942 werd opgericht als tegengeluid tegen nazipropaganda, werd Radio Free Europe in 1949 in het leven geroepen. Opgezet door de Amerikaanse CIA, als 'wapen van het vrije woord' tegen het communisme. Vanuit München werd over de korte golf westers geluid over het IJzeren Gordijn gezonden naar onder meer Polen, Hongarije en Tsjechoslowakije. Later volgde Radio Liberty, gericht op de Sovjet-Unie.

Op straat in Praag koesteren veel Tsjechen warme herinneringen aan RFE/RL. "Stiekem luisterden wij ernaar, om te horen wat er speelde in de wereld", vertelt Marek. Het gaf hoop om te blijven strijden voor meer vrijheid, zegt Imre. "Dankzij Radio Free Europe wisten we bijvoorbeeld hoe groot het verzet tegen het communisme in Polen in de jaren 80 was."

Sleutelrol

RFE/RL speelde in de Koude Oorlog een sleutelrol bij protesten tegen communistische regimes, zegt Bransten. Het bood steun om door te vechten. Rond de Hongaarse Opstand in 1956 werd volgens sommigen zelfs gehint op westerse interventie, wat tot controverse leidde. Feit is, zegt Bransten, "dat wij hebben bijgedragen aan de val van de Muur."

Regimes deden er alles aan om RFE/RL te dwarsbomen. Met jamming (het verstoren van radio-ontvangst) en fysieke aanvallen op medewerkers, tot aan een bomaanslag op het toenmalige RFE/RL-hoofdkwartier in München in 1981. Op dit moment zitten talloze RFE/RL-journalisten gevangen, onder meer in Belarus en Azerbeidzjan.

De zenders zijn een relatief goedkoop 'wapen', dat regimes kopzorgen bezorgt. Het is dan ook niet verrassend dat in landen als China en Rusland enthousiast wordt gereageerd op de Amerikaanse beslissing om de geldkraan dicht te draaien. "Wij kregen de zender niet uitgeschakeld, maar gelukkig doet Amerika het nu zelf", was besmuikt te horen op de Russische staats-tv.

De regering-Trump ziet investeren in RFE/RL als weggegooid geld. "Het zijn radicaal-linkse mensen die tegen zichzelf praten", aldus Trumps rechterhand Elon Musk. Naast RFE/RL geldt dat ook voor Voice of America en nieuwszenders gericht op Cuba, het Midden-Oosten en Azië.

De financiering is per direct geheel stopgezet. Via de rechter kon RFE/RL afdwingen dat een deel van het toegezegde geld van dit jaar alsnog wordt uitbetaald, een kleine meevaller. "We werken door, maar de situatie is dat mijn medewerkers niet weten of ze volgende maand nog salaris ontvangen", zegt Bransten.

Nederland steunt EU-overname

De Tsjechische regering wil RFE/RL overeind houden. "Ik weet hoe waardevol het is", zegt premier Fiala, die als kind een trouw luisteraar was. Hij hoopt dat de Europese Unie de financiering kan overnemen. Kosten: 145 miljoen per jaar.

De Nederlandse regering heeft zich achter de Tsjechische oproep geschaard, samen met negen andere EU-landen.

Ook de Tsjechen op straat in Praag willen dat RFE/RL behouden blijft. "Zoals het belangrijk voor mij was, zo moet het nu mensen in Rusland en Afghanistan helpen", vindt Marek. "We moeten alles doen om het te redden", vult Petr aan.

Vijftiger Imre vindt het juist goed als de EU de financiering overneemt: "Als het ons menens is dat we Europese normen en waarden verdedigen, dan moet Radio Free Europe niet door de VS worden betaald, maar door ons."

De rechten van ten minste 56 geadopteerden en hun families zijn ernstig geschonden tijdens hun adoptie naar het buitenland, concludeert de Zuid-Koreaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie. De commissie spreekt van een reeks overtredingen, waaronder verwaarlozing van de voogdijplicht van de staat, valsheid in geschrifte en het afdwingen van adopties.

Ruim twee jaar deed de commissie onderzoek naar 367 klachten ingediend door geadopteerden uit 11 landen, waaronder Nederland. Het is het grootste Zuid-Koreaanse onderzoek naar buitenlandse adopties ooit. In april doet de commissie uitspraak over de overige zaken.

Kinderen 'exporteren'

Volgens het onderzoeksrapport heeft de Zuid-Koreaanse overheid de rechten geschonden van talloze kinderen door hen "naar het buitenland te sturen zonder daarbij de juiste wetgevende kaders, toezicht of naleving van administratieve procedures in acht te nemen". In de praktijk betekent dit dat kinderen vaak onterecht als wees geregistreerd werden en zo met valse papieren ter adoptie opgegeven werden.

Deze praktijken waren goed georganiseerd, zo blijkt. Volgens de commissie werkten lokale adoptiebureaus samen met buitenlandse bureaus om Koreaanse kinderen te "exporteren". Sommige bureaus werkten zelfs met een adoptiequotum.

"Hoewel veel geadopteerden het geluk hadden om in liefdevolle gezinnen op te groeien, hebben andere grote ontberingen gekend als gevolg van gebrekkige adoptieprocessen. Velen van hen worden tot op de dag van vandaag met uitdagingen geconfronteerd", verklaarde de voorzitter van de commissie, Sun Young-Park, tijdens een persconferentie op dinsdag. "Deze schendingen hadden simpelweg nooit plaats mogen vinden."

Officieel excuus

De Waarheids- en Verzoeningscommissie komt ook met aanbevelingen. De regering adviseert de staat officieel excuses te maken. Dat excuses een belangrijk onderdeel zijn van dit proces vindt ook Alice Flikweert, secretaris van de stichting Netherlands Korean Rights Group die opkomt voor de belangen van geadopteerde Koreanen in Nederland. "Excuus is een belangrijk deel van de erkenning van de fouten die gemaakt zijn en het leed dat daarmee veroorzaakt is."

Ook hoopt Flikweert dat de Zuid-Koreaanse regering, zoals aanbevolen door de commissie, werk gaat maken van het verbeteren van systemen die toegang verlenen tot adoptiedossiers. "Er zijn nog steeds veel dossiers waar wij geen of beperkte toegang toe hebben. Wij zullen ons blijven inzetten om de waarheid op tafel te krijgen en families te helpen herenigen", aldus Flikweert.

Andere aanbevelingen gaan over compensaties, steunmaatregelen voor herenigingen tussen geadopteerden en hun biologische families en de wettelijke erkenning van Zuid-Koreaans staatsburgerschap.

Waarheids- en Verzoeningscommissie

De Waarheids- en Verzoeningscommissie werd in 2005 opgericht om onderzoek te doen naar de misstanden onder het militaire bewind. Maar de onderzoeken beperken zich niet tot die periode. Georganiseerde adoptie startte kort na het einde van de Koreaanse oorlog in 1953. De meeste adopties vonden plaats tussen de jaren 1970 en 1990.

In het onderzoeksrapport valt ook te lezen dat de Koreaanse regering na de Koreaanse oorlog bijna 50 jaar lang prioriteit gaf aan interlandelijke adoptie als een kosteneffectief alternatief voor het versterken van het binnenlandse beleid voor kinderwelzijn. Dit deed de regering door particuliere instanties aan te wijzen.

Nederland begon in de jaren 60 met het adopteren van kinderen uit Zuid-Korea. In 2021 schortte Nederland alle internationale adopties op. In het Engelstalige rapport van de commissie zijn geen Nederlandse zaken opgenomen.

Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken kan nog niet zeggen hoeveel geld er komt om de financiële problemen van gemeenten te verminderen. Wel maakte ze duidelijk dat het hele kabinet "de zorgen" deelt uit de steden en dorpen.

De gemeenten kijken met angst en beven naar volgend jaar. Dan staat er een korting van 2,4 miljard euro gepland op het Gemeentefonds, het geld dat het Rijk geeft aan de gemeenten. Die spreken van een "ravijnjaar", want tegelijkertijd lopen de kosten op.

"We kijken wat er nodig is om het gat te dichten", aldus minister Uitermark in een Kamerdebat vandaag. "Het gaat niet om of, maar om hoe. Maar nu is er nog geen oplossing."

Tientallen lokale politici uit het hele land zijn naar het debat in de Tweede Kamer gekomen. Er zijn twee extra zaaltjes in het Kamergebouw nodig om iedereen een plek te geven. De gemeentebestuurders hopen op een plan om de miljardenkorting terug te draaien.

Kinderboerderij

Met het geld uit het Gemeentefonds betalen de 342 gemeenten allerlei zaken. Veel geld gaat bijvoorbeeld naar de jeugdzorg, maar het wordt ook gebruikt voor de reinigingsdienst, onderhoud van groen of voor een kinderboerderij. Het probleem is dat gemeenten zelf nauwelijks mogelijkheden hebben om geld binnen te krijgen. Wel kunnen ze de onroerendezaakbelasting (ozb) voor huiseigenaren verhogen en dat gebeurt ook steeds meer. In Amsterdam bijvoorbeeld met meer dan 27 procent.

De oppositie heeft geluisterd naar de al maanden aanhoudende noodkreten van de gemeenten, bleek tijdens het debat. Burgemeesters en wethouders spreken over het "ravijnjaar", om duidelijk te maken dat ze vrezen in een financieel ravijn te belanden.

"De burger is de dupe, leerlingen moeten in een beschimmelde school zitten", zegt SGP-Kamerlid Flach. De SP snapt niet dat de coalitiepartijen - die zeggen de koopkracht en bestaanszekerheid te verbeteren - niet ingrijpen. "Burgers worden het ravijn in gedonderd", stelt SP-Kamerlid Van Nispen. De ChristenUnie vreest dat "de ziel uit een dorp verdwijnt" als het buurthuis of het zwembad dicht moeten. En het CDA vindt dat de coalitie "de democratie aan het slopen is".

Ze verwijten de coalitie ook dat die "tegenover" de gemeenten is komen te staan, waardoor de verhoudingen tussen de overheden verslechterd zijn. Inmiddels dreigen de gemeenten zelfs naar de rechter te stappen als het kabinet niet met een oplossing komt.

Geen concrete toezeggingen

De coalitiepartijen PVV, VVD en NSC maken in het debat duidelijk wel begrip te hebben voor gemeenten, maar doen geen concrete toezeggingen. De korting is afgesproken in de formatie. PVV-Kamerlid Deen zegt dat het kabinet bovendien voor "grote uitdagingen" staat op het gebied van defensie, zorg, infrastructuur en het stroomnet. "Ik tover hier geen honderden miljoenen uit mijn zak", aldus Deen.

NSC oppert dat gemeenten mogelijk gebruik kunnen maken van hun financiële reserves, die volgens een onderzoek zo'n 41 miljard euro omvatten. De VVD heeft veel bezorgde wethouders en zegt "echt" de uitdagingen van de gemeenten "te zien".

Maar de partij vindt dat er ook kritische vragen gesteld mogen worden over het uitgavenpatroon van gemeenten. VVD-Kamerlid De Vries zegt dat in Utrecht de afgelopen vijf jaar 38 procent meer ambtenaren zijn aangenomen. "Hoezo? Het Rijk moet toch ook bezuinigen op ambtenaren?"

De komende weken praat het kabinet over de voorjaarsnota, dat is een aanpassing van de lopende begroting. Heel veel bewindslieden hebben extra wensen, zo bleek al de afgelopen weken. In dat overleg zal minister Uitermark het extra geld voor de gemeenten voor elkaar moeten krijgen. Beloften doet ze niet. "Ik ga wel mijn stinkende best doen."

Koen Schuiling, oud-burgemeester van Groningen, gaat in hoger beroep tegen zijn veroordeling voor schennis van de eerbaarheid.

De politierechter in Zwolle legde de 66-jarige Schuiling eerder deze maand een boete op van 250 euro. De rechter acht bewezen dat Schuiling op 25 maart vorig jaar op de snelweg masturbeerde achter het stuur van een rijdende auto. De oud-burgemeester heeft dit altijd ontkend. Volgens hem gaat het om een misverstand.

Advocaat Peter Koops zegt tegen RTV Noord dat nog niet zeker is of het hoger beroep wordt doorgezet. De wettelijke termijn om dit aan te tekenen verloopt binnenkort. Door nu beroep aan te tekenen, krijgen hij en de oud-burgemeester meer bedenktijd.

Aanvankelijk gaf het Openbaar Ministerie Schuiling een strafbeschikking: een boete die zonder tussenkomst van een rechter wordt opgelegd. Hij weigerde die te betalen.

Schuiling werd in 2019 burgemeester van Groningen en stopte vorig jaar voortijdig. Hij zei destijds niet meer de energie te hebben om zijn werk met volle overgave te doen. Later bleek dat hij vanwege de kwestie door minister Uitermark van Binnenlandse Zaken gedwongen was ontslag te nemen.

De Braziliaanse oud-president Bolsonaro moet terechtstaan voor een poging tot staatsgreep in 2023. Dat heeft het Braziliaanse Hooggerechtshof geoordeeld. De vijf rechters van het hof stemden daar unaniem mee in. Bolsonaro werd vorige maand aangeklaagd door de Braziliaanse justitie.

Twee jaar geleden braken er rellen uit na de verkiezingsnederlaag van Bolsonaro. Duizenden aanhangers van de radicaal-rechtse politicus bestormden het parlementsgebouw, het presidentieel paleis en het Hooggerechtshof in de hoofdstad Brasilia.

De aanklagers stelden dat Bolsonaro de opstand heeft aangestuurd, hoewel hij tijdens de rellen niet in het land was. Ook zou hij van plan zijn geweest om de huidige president Lula te vergiftigen en een rechter van het Hooggerechtshof te vermoorden.

Machtsbehoud

Volgens een van de aanklagers wilde Bolsonaro "koste wat het kost" aan de macht blijven. De staatsgreep mislukte volgens de aanklager omdat de legercommandant niet overtuigd was van Boslonaro's plannen.

Bolsonaro heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn en spreekt van een politieke vervolging. De politicus hangt een celstraf van tientallen jaren boven het hoofd als hij schuldig wordt bevonden.

Zeven bondgenoten van Bolsonaro worden vervolgd voor vijf aanklachten, waaronder poging tot staatsgreep, betrokkenheid bij een criminele organisatie en poging tot het met geweld omverwerpen van de democratische rechtsstaat.

Justitie heeft 33 anderen aangeklaagd voor de samenzwering. Het hof beslist later of zij ook vervolgd moeten worden. Onder hen zijn hoge militaire officieren en leden van de regering van Bolsenaro.

Bij een ramp of crisis kan Defensie binnenkort een beroep doen op duizenden zorgreservisten. Daarvoor wordt een samenwerking aangeknoopt met de Nationale Zorgreserve, die werd opgericht in coronatijd.

Zorgreservisten kunnen straks medisch personeel vervangen dat is uitgezonden naar het buitenland. Of zij springen bij tijdens grote rampen of crises als Defensie extra zorgverleners nodig heeft.

Tegelijkertijd kunnen militaire reservisten met een medische achtergrond zich aanmelden bij de Zorgreserve. Zij zijn dan oproepbaar bij noodsituaties zoals een pandemie of lokale opleving van een virus. "Het mes snijdt daarmee aan twee kanten", zegt bestuurder Charlotte de Schepper, doelend op de verwachte nieuwe aanwas bij de Zorgreserve.

Nationale Zorgreserve

De Nationale Zorgreserve bestaat uit zo'n 4000 mensen met een zorgachtergrond die niet (meer) werkzaam zijn in de zorg. "Dat zijn artsen, verpleegkundigen en verzorgenden", zegt De Schepper. "Het zijn bijvoorbeeld gepensioneerden of mensen die zijn overgestapt naar een andere baan."

Tijdens noodsituaties koppelt de Zorgreserve hen aan zorgorganisaties die extra hulp nodig hebben. Het initiatief is opgericht in coronatijd toen veel oud-zorgmedewerkers hulp aanboden maar de coördinatie in eerste instantie stroef verliep.

"Onze reservisten werken alleen maar tijdelijk, tot de noodsituatie weer voorbij is", licht De Schepper toe. Om de vaardigheden van de reservisten op peil te houden, krijgen zij trainingen aangeboden. Op termijn wil de organisatie groeien naar een bestand van 5000 reservisten.

Niet uitgezonden

Het is niet de bedoeling dat de voormalige zorgmedewerkers meegaan op missies van Defensie, benadrukt de bestuurder. "Wij zijn er niet voor de militaire ondersteuning. Maar als er medisch Defensiepersoneel naar buitenlandse missies vertrekt, moeten de posten op de kazernes worden ingevuld. Dat kan straks met onze reservisten."

En die hulp is welkom, volgens Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim. De samenwerking draagt volgens hem bij aan "het vergroten van de weerbaarheid van de Nederlandse samenleving". Dat zei hij vanmiddag tijdens een besloten bijeenkomst tussen zorg- en crisisorganisaties in Utrecht.

Binnenkort oefent de Nationale Zorgreserve met een scenario waarin Defensie om hulp vraagt. In de tussentijd hoopt De Schepper dat nieuwe zorgreservisten zich aanmelden. "Als het écht crisis is, willen oud-zorgmedewerkers graag hun steentje bijdragen. Dat zagen we ook in coronatijd."

Jongeren die geronseld worden voor criminele activiteiten moeten beter worden beschermd. De wet moet worden aangepast, zodat deze jongeren niet worden gestraft voor dingen die ze onder dwang hebben gedaan. Dat bepleit het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel (CKM).

Het CKM hoopt dat jongeren dan sneller zullen verklaren over wie hun opdrachtgevers en dus de ronselaars zijn. De organisatie ziet nu vaak dat jongeren die zijn gepakt hun mond houden bij de politie, zegt het CKM tegen NOS Stories.

Het jongerenkanaal van de NOS sprak onder anderen met een ronselaar en een expert over het probleem:

Hoeveel jongeren jaarlijks worden geronseld door criminelen, is onduidelijk. "Maar het komt vaker voor dan de officiële registraties laten zien", zegt Shamir Ceuleers van het CKM.

De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen onderschrijft dat: "Wat we in de cijfers zien is het topje van de ijsberg", zegt Conny Rijken. Volgens haar zijn er schattingen waaruit blijkt dat er landelijk per jaar 5000 mensen van alle leeftijden slachtoffer worden van ronselaars. In de officiële registraties is dat jaarlijks ongeveer 800 per jaar. Eenzelfde vertekening doet zich voor bij jongeren.

Bewustwording

Een week geleden waarschuwde de Europese politiedienst Europol ook al voor de kwetsbaarheid van jongeren. Zij zouden steeds vaker "het vuile werk" voor criminele organisaties opknappen. De jongeren lopen het risico en vangen vaak de klappen op, zodat mensen hoger in de organisatie buiten schot blijven.

Ook andere organisaties die zich inzetten tegen mensenhandel en uitbuiting zeggen tegen NOS Stories dat de aanpak anders moet. Het gaat daarbij onder meer om extra bewustwording, zodat bijvoorbeeld docenten eerder signaleren dat iemand geronseld wordt.

'Geronselde jongeren slachtoffer'

Als ze gepakt worden, houden geronselde jongeren vaak hun mond bij de politie. En daar zit volgens Ceuleers van het CKM het probleem, want de politie komt er daardoor niet achter wie de ronselaars en dus de opdrachtgever zijn.

"Snitchen (verraden - red.) is echt een ding. Dan lopen jijzelf of je naasten gevaar. En als je dan ook nog als dader wordt behandeld, dan zal je nooit gaan praten", zegt Ceuleers.

Hij wil daarom dat de wet wordt aangepast, zodat geronselde jongeren gezien worden als slachtoffer en zij niet vervolgd worden voor de daden die ze onder dwang hebben gepleegd. Alleen onder die voorwaarde, denkt het CKM, zullen slachtoffers gaan praten.

NOS Stories kwam in contact met meerdere jongeren die ervaring hebben met de problematiek. Zij zeggen dat het ronselen gebeurt via sociale media, maar ook fysiek bij school of bij een hangplek. De jongeren zeggen dat het gaat om het wegbrengen of doorverkopen van drugs, op de uitkijk staan of iets stelen.

'Ik regel kneuzen'

NOS Stories sprak ook met 'Jamal' - zijn echte naam is bekend bij de redactie - die jongeren ronselt om criminele klussen te doen. Het gaat onder meer om het beroven van mensen, met wie wordt afgesproken via Marktplaats.

"Het zijn kneuzen die makkelijk te beïnvloeden zijn", vertelt hij over zijn slachtoffers. "Meestal zijn het jongens die op andere jongens willen lijken. Ik vraag via mijn tussenpersoon om mensen te zoeken die dingen willen doen. Of ik voeg jongens via Snapchat toe."

En als ze ja tegen de klus hebben gezegd? "Dan wordt duidelijk gemaakt dat ze niet moeten snitchen", vertelt hij. "Als ze dat wel doen, dan krijgen ze problemen. Dan worden ze geslagen als ze vrijkomen, ze krijgen een boete of er gebeuren dingen voor hun huis."

Zwart-witsituatie

Minister Van Weel van Veiligheid en Justitie ziet het niet zitten om de wet aan te passen. Volgens hem zijn er in de huidige wet voldoende mogelijkheden om slachtoffers van ronselaars bescherming te bieden. Ook is niet altijd te zeggen of iemand slachtoffer of dader is: "De praktijk wijst uit dat er niet altijd sprake is van een zwart-witsituatie".

De Tweede Kamer praat naar verwachting over twee weken over dit onderwerp. Het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel hoopt dat een Kamermeerderheid er wel voor voelt om de wet aan te passen.