Onderzoeksinstituut Nivel heeft een rekenfout gemaakt in een onderzoek naar oversterfte tijdens de coronapandemie. Er zat een blinde vlek in de data, waardoor een deel van de gevaccineerden werd geregistreerd als ongevaccineerd. Desondanks blijft de conclusie van het aangepaste onderzoek overeind.
Het onderzoek moest in kaart brengen wat het verschil was in oversterfte tussen mensen die wel en mensen die niet gevaccineerd waren. Als je je tijdens de pandemie liet vaccineren, dan werd gevraagd of je gegevens doorgegeven mochten worden aan het RIVM. De fout die het Nivel heeft gemaakt was dat alle mensen die wel gevaccineerd werden, maar hun gegevens niet wilden delen, werden aangemerkt als 'niet gevaccineerd'.
Dat leidde tot een scheve vergelijking, omdat deze groep 'wel gevaccineerd, niet geregistreerd' een lager risico had op overlijden dan ongevaccineerden. Mogelijk betekent het dat de oversterfte onder ongevaccineerden hoger is dan gedacht.
Maurice de HondIn eerste instantie dacht het Nivel dat het ging om zeven procent van alle gevaccineerden in het land. Later paste het onderzoeksinstituut dat percentage aan naar 4,5 procent, omdat het nog kon achterhalen wie van deze groep bij de huisarts was gevaccineerd. Zo kwam het Nivel erop uit dat 95,5 procent van alle gevaccineerden goed was geregistreerd.
Maurice de Hond wees het Nivel als een van de eersten op de fout in de analyse, schrijft Trouw. Volgens critici heeft het onderzoeksinstituut er niet bij stilgestaan dat het overgrote deel van de bevolking zich liet vaccineren, waardoor het aantal ongevaccineerden klein was.
De 4,5 procent 'wel gevaccineerde, niet geregistreerde' mensen, maakt een groot deel uit van de mensen die als ongevaccineerd staan geregistreerd, zo'n 25 procent daarvan. "We hebben de impact te laag inschat", vertelt Nivel-onderzoeker Robert Verheij in het NOS Radio 1 Journaal.
Conclusie blijft staanHoewel de conclusies in het nieuwe rapport voorzichtiger geformuleerd worden, zijn ze wel hetzelfde gebleven.
Dat komt doordat de groep gevaccineerden die het Nivel onderzocht hetzelfde is gebleven. Onder die groep geldt ondersterfte. Het doel was om de oversterfte onder gevaccineerden en ongevaccineerden met elkaar te vergelijken. Dat kan nog steeds, alleen is er nu onder de gemengde groep van ongevaccineerden en ongeregistreerden 25 procent eigenlijk wel gevaccineerd.
Dat is ook direct een van de redenen waarom de aanpassing de oude conclusie eigenlijk kracht bijzet. Omdat in de gemengde groep van ongevaccineerden en ongeregistreerden dus meer mensen zaten die wel gevaccineerd waren, valt het percentage oversterfte onder de ongevaccineerden door de aanpassingen juist hoger uit.
"Ik heb niet vaak een museum kunnen binnenstappen en deze geschiedenis echt kunnen zien en voelen." Dat vertelt Mustafa Abbas (27) in het Amsterdamse Verzetsmuseum voorafgaand aan de opening van een tentoonstelling over verzet in de voormalige koloniën Indonesië, Suriname en de Caribische eilanden.
In die presentatie is de rode draad voor het eerst de invloed die de Tweede Wereldoorlog had op antikoloniale sentimenten. Met dertig verschillende verhalen wil het Verzetsmuseum die kant van de oorlogsgeschiedenis belichten. Vandaag opent burgemeester Halsema de vernieuwde tentoonstelling, vanaf morgen is die toegankelijk voor het publiek.
Bij het vernieuwen riep het museum de hulp in van "deskundige meelezers", vertellen conservator Karlien Metz en museumdirecteur Liesbeth van der Horst tijdens de rondleiding voor de pers. "Zij brachten belangrijke nuances aan en dachten mee over de terminologie. Hun deskundigheid ging vaak gepaard met een achtergrond in een voormalige kolonie", zegt Metz.
Van rebel naar vrijheidsstrijder"De zoektocht naar dit verleden moest ik zelf beginnen", vertelt Abbas. Hij doet al jarenlang onderzoek naar het Indonesische perspectief op de koloniale geschiedenis. Zijn opa's vochten beiden tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) tegen de eeuwenlange Nederlandse uitbuiting.
Dat deden ze onder meer als bambu runcing-soldaten op Sumatra en Java. Dat waren de soldaten die met bamboestokken het Nederlandse bewind aanvielen. Later voegden zij zich bij het Indonesische leger TNI.
Hoe die verhalen van Abbas' opa's aansluiten op die uit de tentoonstelling, legde hij uit in het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co. "Toen ik op de havo geschiedenis kreeg over de politionele acties, had ik wel vaak discussies met mijn docent," vertelt hij. "Het ging in de geschiedenisboeken over terroristen en rebellen. Mijn opa's waren geen terrorist, maar vrijheidsstrijder."
Tijdens het bezoek aan de expositie bekijkt Abbas de beelden aandachtig. In de expositiezaal is in een donkere ruimte een regenachtig landschap op de wanden geprojecteerd. Hier zijn de verhalen te zien en horen over de overzeese gevolgen van de oorlog. Groot is de zaal niet, vindt Abbas. "Is dit het hele verhaal?", vraagt hij zich hardop af.
Metz en Van der Horst leggen uit dat het een dilemma was: het verhaal over de impact van de Tweede Wereldoorlog op de voormalige Nederlandse koloniën is lang, maar de beschikbare ruimte beperkt. De ambitie om ooit uit te breiden is er wel, aldus Metz. Desalniettemin noemt zij de tentoonstelling "goed gelukt".
Abbas vindt het een verademing dat er nu aandacht voor is. "Ondanks dat het maar een deel is van een veel groter ongehoord verhaal", zegt hij.
Volgens hem werd het tijd dat Nederland die verhalen ging opzoeken en vertellen. "Deze geschiedenis mag niet zomaar verdwijnen en de tijd tikt. De laatste kansen om mensen te spreken die de pijn en het leed van dichtbij zagen, wil ik gegrepen hebben. Zo lang hebben we niet meer om hen te spreken."
Collectief besefAbbas vindt de tentoonstelling een stap vooruit, in het bijzonder voor de kennis van jongeren. "Dit is niet alles wat er is gebeurd, maar het is beter dat je als jongere van 'iets' afweet, dan dat er helemaal niets aan je wordt verteld." Hij hoopt dat een bezoek aan het museum jongeren zal prikkelen om thuis verder onderzoek te doen.
"Het idee dat kolonialisme iets goeds teweeg heeft gebracht, overschaduwt nog vaak de duistere kant van het verhaal", zegt Abbas. "Het 'maar wij hebben alle wegen daar gebouwd'-gesprek heb ik vaak moeten voeren."
Abbas sluit zijn bezoek af met een wens: "Ik hoop dat er op den duur een collectief besef ontstaat dat er heel veel leed heeft plaatsgevonden onder mensen die zich van het koloniale regime los moesten vechten. Ik zou willen dat Nederland ook hen gaat zien als belangrijke helden, net zoals we nu naar Nederlandse verzetshelden kijken."
Bekijk hieronder de special De Ooggetuigen, waarop te zien is hoe een Canadese soldaat, een oorlogscorrespondent, een Joods meisje, een verzetsstrijder, een schooljuf en vele anderen het bevrijdingsjaar beleefden. De verhalen krijgen in de loop van het jaar steeds nieuwe afleveringen. Ook komen er nieuwe ooggetuigen bij:
De chauffeur van de Thaise schoolbus die gisteren verongelukte en uitbrandde is opgepakt. Bij de brand kwamen 23 mensen om het leven, vooral schoolkinderen.
In de bus zaten 39 scholieren en zes leraren die op schoolreis waren. De brand ontstond waarschijnlijk toen de bus een klapband kreeg en daardoor tegen een vangrail reed. Het vuur greep zo snel om zich heen dat ongeveer de helft van de passagiers niet kon ontsnappen.
Het duurde lang voordat de politie kon vaststellen hoeveel mensen bij de brand waren omgekomen. Het uitgebrande voertuig was urenlang te heet voor reddingswerkers om erin te kunnen stappen.
In paniekDe buschauffeur sloeg na het ongeluk op de vlucht, maar gaf zich gisteravond aan bij de politie. Die heeft de man aangeklaagd voor roekeloos rijden met doden en gewonden tot gevolg. Door zijn vlucht verwijt de politie hem ook dat hij het ongeluk niet heeft gemeld en niet heeft geholpen om slachtoffers te redden.
De buschauffeur heeft verklaard dat hij een brandblusser wilde halen bij een bus in de buurt, maar dat hij in paniek was weggerend toen hij merkte dat hij de brand niet meer kon blussen.
De politie onderzoekt of het busbedrijf zich aan de veiligheidsnormen heeft gehouden. De directeur van de maatschappij zegt dat de bus twee keer per jaar werd gecontroleerd. Ook beloofde hij dat hij de familie van de slachtoffers zo goed mogelijk zal compenseren.
Identificatie door DNADrie scholieren liggen nog in het ziekenhuis, van wie er twee slecht aan toe zijn. Een van hen is een 7-jarig meisje dat brandwonden opliep in haar gezicht.
Het ongeluk gebeurde in een buitenwijk van Bangkok. Nabestaanden van de slachtoffers zijn naar een ziekenhuis in de Thaise hoofdstad gebracht om te helpen bij de identificatie van de doden, onder meer door DNA af te staan.
Dit zijn beelden van de brand:
Na een week van zware bombardementen en liquidaties op hoge Hezbollah-leiders is het Israëlische leger begonnen aan een grondoffensief in het zuiden van Libanon. Israël noemt het een "kleinschalige operatie" en zegt "gerichte aanvallen" uit te voeren in dorpen vlak bij de grens met Israël waar Hezbollah zich zou ophouden.
"Libanon staat voor een van de gevaarlijkste fases in de geschiedenis", reageerde de Libanese premier Mikati gisteren in een vergadering met VN-organisaties. "Deze cyclus van geweld zal voor niemand goed aflopen", waarschuwde ook Jeanine Hennis-Plasschaert, speciaal VN-coördinator in het land.
Over de situatie op de grond deelt Israël weinig, om de vijand niet aan informatie te helpen. Hoe ver Israëlische militairen het buurland in zijn getrokken, is niet duidelijk. Volgens het leger zelf zijn zij hooguit op "loopafstand van de grens". Hezbollah ontkent dat en zegt dat het leger de grens met Libanon nog niet is overgestoken.
Vierde invalEen doel van het Israëlische leger is om Hezbollah bij de grens te verdrijven, zodat ontheemde inwoners weer kunnen terugkeren naar hun huizen in Noord-Israël. Tienduizenden Israëliërs zijn het afgelopen jaar vertrokken vanwege de raketten van Hezbollah, afgevuurd vanuit het grensgebied uit solidariteit met Hamas en de Palestijnen. Israël vuurde een veelvoud aan raketten terug.
Dat de blik nu naar Libanon verschuift, "heeft ook te maken met Gaza", zegt onderzoeker Lior Volinz van de Vrije Universiteit Brussel, gespecialiseerd in de Israëlische veiligheidsindustrie. "Israël wil geen wapenstilstand en tegelijkertijd blijkt dat de doelen in Gaza niet via een militaire weg te behalen zijn. Er is weinig meer te winnen." Hamas is niet vernietigd en de gijzelaars zijn niet vrijgekomen.
Het is nu de vierde keer dat het Israëlische leger het buurland over land aanvalt. De eerste keer was in 1978 en daarna in 1982, ten tijde van de Libanese burgeroorlog. Israël had toen het doel om de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) uit het land te verdrijven en bezette een deel van het zuiden van Libanon.
Hezbollah werd opgericht als reactie op die bezetting en speelde een belangrijke rol in het terugtrekken van de Israëlische troepen in 2000, na achttien jaar. In 2006 volgde een nieuwe oorlog in het zuiden, nadat militanten van Hezbollah Israëlisch grondgebied waren binnengedrongen en daar soldaten hadden aangevallen. Die oorlog duurde een maand.
Volledige Amerikaanse steunIsraël beroept zich op het recht op zelfverdediging, wat wordt herhaald door de VS, zijn belangrijkste bondgenoot. Eerder riep de VS nog op om te de-escaleren, maar nu schaart het zich opnieuw achter Israël.
"Israël gaat nu zo ver als ze zich kunnen veroorloven, met volledige Amerikaanse steun", zegt universitair docent Marina Calculli van de Universiteit Leiden, gespecialiseerd in politiek in het Midden-Oosten en Hezbollah.
Het was Hezbollah dat begon met de aanvallen op Israëlisch grondgebied, maar Calculli maakt de kanttekening dat Israël de soevereiniteit van Libanon al jarenlang schendt. Vanaf 2007 heeft de VN ruim 22.000 schendingen gedocumenteerd. "Ook breekt Israël geregeld door de geluidsbarrière in Beiroet om zijn kracht te laten zien."
Hezbollah zei maandag "voorbereid" te zijn op een grondoffensief en dat het een "lange strijd" zal worden. Het Libanese leger, dat in vergelijking met de militante beweging weinig voorstelt, is naar eigen zeggen nog gestationeerd in het zuiden. "Het leger zal waarschijnlijk meevechten met Hezbollah en logistieke steun geven", verwacht Calculli. "Dat hebben ze eerder ook gedaan."
Velen op de vluchtHoe groot het Israëlische offensief ook zal worden, voor de inwoners van Libanon heeft de oorlog grote gevolgen. Alle burgers ten zuiden van de Litani-rivier moeten hun huizen verlaten, liet het Israëlische leger gisteren weten.
Volgens de Libanese regering zijn mogelijk een miljoen Libanezen, een vijfde van de bevolking, al op de vlucht geslagen voor het geweld. De VN schat dat het om zo'n 200.000 mensen gaat. Intussen zijn de afgelopen twee weken ruim duizend mensen omgekomen bij bombardementen in het land, zegt het Libanese ministerie van Gezondheid.
In juni ging correspondent Daisy Mohr mee met de VN-missie in het zuiden van Libanon:
Goedemorgen! In Putten wordt vandaag de razzia herdacht waarbij tachtig jaar geleden 659 mannen uit het dorp werden weggevoerd door de Duitse bezetter. En Feyenoord komt in actie: de wedstrijd in Catalonië is vanavond.
Eerst het weer: de regen trekt vanochtend via Limburg het land uit. Vooral vanmiddag is er zon, hoewel het op sommige plekken in het noorden weer kan gaan regenen. Het wordt 13 tot 15 graden en er staat een matige noordoostenwind.
Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.
Wat kun je vandaag verwachten?
Wat heb je gemist?De Israëlische premier Netanyahu zweert wraak na de Iraanse raketaanval op zijn land gisteravond. "Iran heeft een grote fout gemaakt en zal ervoor boeten", zei hij na overleg met het veiligheidskabinet.
Iran vuurde volgens Israël zo'n 180 raketten af. Israël zegt dat het de meeste raketten heeft onderschept, al waren er ook inslagen en is er op meerdere plekken schade.
Het Israëlische leger heeft opnieuw luchtaanvallen uitgevoerd boven Beiroet. Op X zegt het Israëlische leger dat de aanvallen waren gericht tegen terroristische doelen in de Libanese hoofdstad.
Ander nieuws uit de nacht:
En dan nog even dit:
Gisteren was de eerste werkdag voor oud-premier Mark Rutte als secretaris-generaal van de NAVO. Zijn voorganger Jens Stoltenberg gaf tijdens een ceremonie de voorzittershamer over:
Fijne woensdag!
Precies vijf weken voor de presidentsverkiezingen in Amerika waren vannacht de spotlights gericht op de kandidaten voor het vicepresidentschap. De Republikein J.D. Vance en de Democraat Tim Walz gingen bij CBS News bijna twee uur met elkaar in debat. Dat was op veel punten inhoudelijker dan dat tussen hun bazen Donald Trump en Kamala Harris, al waren beide debaters veel tijd kwijt aan het bekritiseren van elkaars presidentskandidaat.
Een paar maanden geleden waren Vance en Walz nog relatief onbekend; nu konden ze hun persoonlijkheid en ideeën laten zien aan een groot publiek. Zo parkeerde Vance het antwoord op de openingsvraag van de presentatoren of de running mates een Israëlische aanval op Iran zouden steunen; in plaats daarvan kwam hij met een verhaal over zijn jeugd als kind in een arbeidersgezin.
Hoewel het voor beide kandidaten het eerste landelijke tv-debat was, heeft Vance al meer televisieoptredens op zijn naam staan. Dat werd in de eerste minuten gelijk duidelijk: waar Walz zijn zenuwen nog onder controle moest krijgen, kwam de Republikein gelijk soepel over.
Dit zijn een paar opvallende punten uit het debat:
Wat volgde was een debat waarin veel onderwerpen die de Amerikaanse kiezers als belangrijk beschouwen aan bod kwamen, waaronder abortus, de wooncrisis, belastingen, klimaatverandering en de economie. De running mates hielden elkaar heel, maar waar het kon, moesten Trump en Harris het ontgelden.
Zo probeerde Walz Trump neer te zetten als een onbetrouwbare leider. Hij noemde Trump wispelturig en betichtte hem van het hebben van een zwak voor autoritaire leiders. Harris heeft als vicepresident juist laten zien dat zij de degelijke leider is waar Amerika op kan bouwen, stelde Walz. Vance kaatste terug dat Trump de wereld veiliger had gemaakt toen hij president was.
Vance vroeg zich af waarom Harris niet meer had gedaan om inflatie en illegale immigratie aan te pakken als vicepresident onder president Biden. Walz stelde dat Trump miljardairs prioriteit had gegeven toen hij president was.
Ook betichtte de Democraat Trump van het onder druk zetten van de Republikeinen in het Congres om een immigratiewet te laten vallen waarover beide partijen overeenstemming leken te hebben, zodat Trump migratie kan blijven gebruiken als campagnethema.
Abortus en het CapitoolRichting het einde van het debat werd het iets feller. Toen abortus aan bod kwam, voerde Walz de druk op; het is een onderwerp waarop de Democraten volgens analisten nog weleens stemmen kunnen winnen. Walz refereerde aan Project 2025, een omstreden plan dat is opgesteld door conservatieve denktanks en dat in verband wordt gebracht met Trump. De Republikeinse presidentskandidaat ontkent iedere connectie met Project 2025.
Pas in de laatste minuten botsten de vicepresidentskandidaten echt, toen de bestorming door Trump-aanhangers van het Capitool aan bod kwam. Dat gebeurde in de nasleep van de vorige presidentsverkiezingen, die Trump verloor. Vance ontweek de vraag of hij de uitslag van de presidentsverkiezingen zou accepteren als de Democraten als winnaar uit de bus komen.
Uiteindelijk antwoordde hij dat hij Walz zou feliciteren als de Democraten de verkiezingen zouden winnen. Daarop werd met enige scepsis gereageerd, mede omdat Vance nog altijd beweert dat Trump in 2020 de presidentsverkiezingen won.
Trump keek meeTrump keek ook mee naar het debat, was te lezen op zijn socialemediaplatform Truth Social. Hij betichtte de debatleiders van CBS ervan een voorkeur te hebben voor de Democratische kandidaat. Het doet denken aan de nasleep van het debat tussen Trump en Harris. Toen kwam er achteraf ook veel commentaar vanuit het kamp-Trump dat de CBS-presentatoren partijdig zouden zijn geweest.
De Israëlische premier Netanyahu heeft vergelding aangekondigd voor de Iraanse raketaanvallen op zijn land, gisteravond. "Iran heeft een grote fout gemaakt en zal ervoor boeten", zei hij na overleg met het veiligheidskabinet.
Iran vuurde volgens Israël zo'n 180 raketten af. Israël zegt dat het de meeste raketten heeft onderschept, al waren er ook inslagen en is er op meerdere plekken schade.
Iran zegt juist dat 90 procent van de projectielen op doelen terecht is gekomen. Op videobeelden is te zien dat ten minste één luchtmachtbasis is getroffen door raketten. Het Israëlische leger deelde zelf beelden van een schoolgebouw in de stad Gedera dat is geraakt.
Het leger zegt geen berichten te hebben ontvangen over gewonden in Israël. Op de bezette Westelijke Jordaanoever kwam wel iemand om het leven bij een raketinslag.
Netanyahu noemt de Iraanse raketaanval mislukt. Over hoe Israël wil terugslaan heeft hij niets gezegd. Legerwoordvoerder Hagari zegt in een videoboodschap ook dat er gevolgen zullen zijn voor Iran en dat Israël gaat bepalen hoe en wanneer wordt teruggeslagen.
Iran heeft al gezegd dat een Israëlische reactie tot nieuwe Iraanse acties zal leiden. "In dat geval zal ons antwoord sterker en krachtiger zijn", schrijft minister van Buitenlandse Zaken Araghchi op X.
Araghchi schrijft verder dat zijn land aan zelfverdediging heeft gedaan en uitsluitend militaire doelen heeft aangevallen. Alle doelen houden volgens de minister verband met de Israëlische militaire acties in Gaza en Libanon, die hij genocide noemt. "We deden dit nadat we bijna twee maanden lang uiterst terughoudend waren geweest, om ruimte te creëren voor een staakt-het-vuren in Gaza."
Nachtelijke aanvallen op BeiroetHet Israëlische leger heeft vannacht ook nieuwe luchtaanvallen uitgevoerd in Libanon. Die waren volgens het leger gericht tegen terroristische doelen in de hoofdstad Beiroet, waarmee Hezbollah-doelen worden bedoeld.
Israël had nieuwe aanvallen aangekondigd. De slagkracht van het leger en de luchtmacht zou niet hebben geleden onder de Iraanse raketaanvallen.
Nieuwe informatie over het Israëlische grondoffensief tegen Hezbollah in Libanon is er niet. Gisternacht staken militairen de grens over met Libanon, naar eigen zeggen om Hezbollah-doelen in dorpen in de grensstreek aan te vallen en infrastructuur onklaar te maken. Beelden daarvan zijn amper naar buiten gekomen en ook deze nacht is niets nieuws gezegd over de militaire acties op de grond.
In Almere is aan het einde van de avond een politieachtervolging geëindigd in een ongeluk met vijf gewonden. Agenten gaven rond 23.00 uur een stopteken aan een bestuurder, die dat negeerde en ervandoor ging. In Almere Buiten ging het kort daarna mis.
De bestuurder van de achtervolgde auto botste tegen geparkeerde voertuigen en uiteindelijk tegen een boom. Alle vijf inzittenden van de auto raakten gewond. Politiemensen hebben eerste hulp verleend. Alle gewonden zijn naar een ziekenhuis gebracht.
Op foto's is te zien dat bij de plaats van het ongeluk meerdere auto's forse schade hebben. De politie was tot ver in de nacht bezig met onderzoek. Waarom de bestuurder een stopteken kreeg, is niet bekend.
Twee tekeningen die prinses Beatrix maakte toen ze jong was, zijn geveild voor bijna 3000 euro. Het gaat om de werken Ballerina's en Veld met hondjes. Het laatste is gesigneerd met de letters TVO: Trix van Oranje.
In welk jaar Beatrix de tekeningen heeft gemaakt, vermeldt het veilinghuis niet. Vermoedelijk komen ze uit haar vroege tienerjaren, wat zou neerkomen op begin jaren 50. De werken zijn allebei kleiner dan een A4'tje en ingekleurd, de hondjes met potlood en de ballerina's met aquarel.
De tekeningen werden gisteravond geveild in Hilversum. Mensen konden vanaf 2000 euro bieden. Na ruim veertig biedingen werd de kavel afgetikt op 2985 euro.
Volgens het veilinghuis zijn de tekeningen via een voormalige medewerkster van prinses Juliana, de moeder van Beatrix, terechtgekomen bij de vorige eigenaar. Wie de tekeningen heeft gekocht is niet bekendgemaakt.
Beatrix was van 1980 tot 2013 koningin van Nederland. Ze woont sinds haar abdicatie op Kasteel Drakensteyn in Lage Vuursche, een paar kilometer buiten Hilversum.
