De meeste microplastics in Nederland zijn afkomstig van slijtende banden van auto's en vrachtwagens. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM, in opdracht van het ministerie voor Infrastructuur en Waterstaat. Het RIVM keek waar de deeltjes het meest vrijkomen en waar ze eindigen. Het overgrote deel, 80 procent, belandt in de bodem.
Naar hoe schadelijk die microplastics zijn voor de gezondheid wordt nog volop onderzoek gedaan. Wel is duidelijk dat microplastics een negatieve impact hebben op het milieu. Ze breken niet of nauwelijks af, en worden soms alleen maar kleiner tot enkele nanometers, dat gelijk is aan een miljardste van een meter.
Volgens het RIVM is er verder onderzoek nodig naar maatregelen om de uitstoot van microplastics te verminderen. Het meest voor de hand liggende advies: minder plastic gebruiken. Toch is in sommige gevallen het gebruik van plastic minder schadelijk of belastend voor het milieu dan bijvoorbeeld papier of katoen.
Het ontwikkelen van betere autobanden die minder slijten kan helpen de uitstoot te verminderen. Consumenten kunnen het beste op banden rijden die goed op spanning zijn, en versleten banden tijdig vervangen.
Het RIVM gaat aan de hand van dit onderzoek verder kijken naar oplossingen die de politiek kan inzetten.
Zijn honderdste verjaardag vandaag is niet de mijlpaal waar Jimmy Carter naar uitkeek. Hoewel geen enkele andere oud-president van de VS ooit die leeftijd bereikte, wil Carter het toch vooral nog iets langer volhouden: hij hoopt in zijn belangrijke swingstate Georgia nog zijn stem te kunnen uitbrengen op partijgenoot Kamala Harris.
Carter werd een eeuw geleden geboren in het dorpje Plains in de staat, de plek waar hij nu nog altijd woont. Hoewel hij inmiddels palliatieve zorg ontvangt, volgt hij volgens zijn familie de actualiteit nog altijd met interesse.
"Vooral de laatste maanden was hij erg geïnteresseerd in het wereldnieuws, in de politiek", zei kleinzoon Jason recent over zijn pawpaw. "Toen we hem vroegen of hij uitkeek naar zijn honderdste verjaardag antwoordde hij dat hij vooral zin had om op Kamala Harris te stemmen".
PoststemmenDaarvoor moet Carter in ieder geval tot 15 oktober in leven blijven, de datum dat poststemmen in Georgia kunnen worden ingeleverd. Als het stembiljet daarna is verwerkt door het stemlokaal, telt zijn stem op 5 november ook mee mocht hij komen te overlijden.
Verrassend hoeft de keuze voor Harris niet te zijn: Carter noemde de Republikeinse presidentskandidaat Trump eerder al een onwettig president omdat die de verkiezingen met hulp uit Rusland zou hebben gewonnen. Ook noemde hij Trump "een ramp" op het gebied van mensenrechten.
Trump zette Carter daarop weg als een rampzalig president die door de geschiedenis zou worden vergeten.
Carter krijgt al sinds februari vorig jaar hospicezorg, een bijzonder lange periode. Gemiddeld maken patiënten aan het eind van hun leven slechts 63 dagen gebruik van dergelijke verzorging, maar voor Carter staat de teller al op 19 maanden.
Daarbij kreeg hij in de tussentijd ook nog eens te maken met de dood van zijn geliefde vrouw Rosalynn, die in november vorig jaar op 96-jarige leeftijd overleed na een huwelijk van 77 jaar. Haar uitvaart was de laatste keer dat hij in het openbaar verscheen. Hij zag er toen fragiel uit in zijn rolstoel en nam niet het woord bij de ceremonie.
"We dachten eigenlijk dat hij het niet lang meer zou maken", gaf Jason recent toe. "Maar hij geeft zichzelf over aan Gods plan, hij weet dat hij niet de leiding heeft."
Voor zijn honderdste verjaardag werd dit weekend al een feestje gehouden, een benefietconcert in Atlanta met 4000 gasten bedoeld om geld in te zamelen voor doelen waar Carter zich voor inzette. Jason Carter typeerde het als een "heel cool feest voor een heel coole gast".
Ook zittend president Biden heeft zijn voorganger al gefeliciteerd. Hij zei diep respect te hebben voor de moed, overtuiging en medemenselijkheid van de oud-president. "Ik bewonder u verdorie heel erg."
Biden stond ook kort stil bij het overlijden van Carters vrouw. "We weten dat dit de eerste verjaardag zonder Rosalynn is. Het is dus bitterzoet, maar we weten ook dat ze altijd bij u zal zijn. Ze is in uw hart, daar zal ze nooit verdwijnen."
Reizen met het openbaar vervoer of de auto is te duur voor veel gezinnen en stellen met één modaal inkomen. Dat leidt ertoe dat huishoudens moeilijke keuzes moeten maken, blijkt uit onderzoek dat het Nibud uitvoerde in opdracht van de Mobiliteitsalliantie, een samenwerkingsverband van (openbaar) vervoerorganisaties.
Al eerder was bekend dat de armste tien procent van Nederland financiële problemen heeft met reizen. Nu blijkt dat niet alleen de armste groep hier moeite mee heeft, maar dat ook gezinnen en stellen die leven van 1 modaal inkomen honderden euro's tekortkomen om te reizen, als ze niet besparen op andere kosten.
'Tast sociaal weefsel samenleving aan'Tussen 2015 en 2023 zijn de kosten om te reizen met bijna dertig procent gestegen, iets meer dan de inflatie van 26 procent. De gestegen kosten komen onder meer door duurdere benzine en verhoogde prijzen voor de trein en ander openbaar vervoer.
Uit het onderzoek blijkt dat het weinig verschil maakt of een gezin of stel gebruikmaakt van het ov of de auto. Het ov is relatief goedkoper, maar in een auto passen meer mensen, waardoor het verschil in kosten niet zo groot is.
Ook is te lezen dat bewoners in de stad minder geld kwijt zijn aan vervoer dan mensen die verder weg van de stad wonen. Mensen in de stad hebben meer toegang tot openbaar vervoer of kunnen de fiets gebruiken, waar dit in minder stedelijke gebieden minder voor de hand liggende vervoersmiddelen zijn.
Volgens de Mobiliteitsalliantie heeft het gebrek aan mobiliteit niet alleen gevolgen voor de mensen zelf, maar "tast dit ook het sociaal weefsel van de samenleving aan". De voorzitter van de mobiliteitsalliantie vindt het essentieel dat het betaalbaar is om te reizen. "Of dat nu is om naar werk of een sollicitatie te gaan, een ouder te bezoeken om te mantelzorgen of om naar de sportclub te gaan."
Grote groepen Nederlanders moeten hier steeds moeilijkere afwegingen in maken, zegt de voorzitter. "Onze samenleving is hiervan de verliezer."
Aanpak probleemVolgens de organisatie krijgt niet iedereen een reiskostenvergoeding van de werkgever, terwijl het fiscaal aantrekkelijk kan zijn om werknemers deze tegemoetkoming wel te geven. Dat hoeft niet alleen voor de auto of het ov te zijn, maar zou ook voor de fiets of scooter kunnen, stelt de organisatie. Ook vindt de organisatie het belangrijk dat duidelijk is wat reizen kost omdat die informatie nu niet overal te vinden is.
Daarnaast vindt de Mobiliteitsalliantie dat de overheid meer moet doen om wonen, werken en voorzieningen dichter bij elkaar te brengen, omdat deze behoeften het reisgedrag van mensen bepalen.
Nederland zal zich volgende week van stemming onthouden als er binnen Europa gesproken wordt over nieuwe maatregelen om de verspreiding van kinderporno tegen te gaan via berichtendiensten als WhatsApp, Instagram, TikTok of Signal. Minister Van Weel van Justitie schrijft aan de Tweede Kamer dat het kabinet nog steeds zorgen heeft over de bescherming van grondrechten als privacy in het plan.
Ons land zal zich onthouden en dat actief kenbaar maken, schrijft Van Weel. Dat betekent volgens hem dat Nederland daarmee gerekend zal worden tot de landen die inhoudelijk tegen zijn, waardoor de kans klein is dat het voorstel doorgaat.
Het kabinet kiest er niet voor om helemaal tegen te stemmen. In zijn brief wijst de minister erop dat ook "de positie van ons land in het Europese krachtenveld" heeft meegespeeld bij de afweging.
Bij de bijeenkomst van de ministers van Justitie van de lidstaten ligt volgende week een compromisvoorstel van Hongarije op tafel. Daarin worden berichtendiensten verplicht om software te installeren die het berichtenverkeer moet controleren op bekende afbeeldingen van kindermisbruik. Als zo'n afbeelding wordt aangetroffen, moeten de bedrijven dat melden bij de autoriteiten.
Impact"Nederland erkent de urgentie van de bestrijding van kinderpornografisch materiaal volledig", stelt de minister. "Tegelijkertijd is het kabinet van mening dat er op dit moment onvoldoende duidelijk is over de impact van de voorgestelde maatregelen."
Vanmorgen nog riepen Kamerleden en tech-experts het kabinet op om niet in te stemmen met de voorstellen. Het is volgens hen nog totaal niet duidelijk hoe de scan precies moet gaan werken. De software moet nog ontwikkeld worden. En omdat er dagelijks zo veel appjes verstuurd worden, is ook bij een kleine foutmarge de kans groot dat veel mensen ten onrechte worden beschuldigd.
Net als de briefschrijvers heeft Van Weel grote zorgen over de veiligheid en het brief- en telecommunicatiegeheim als het Hongaarse voorstel doorgaat. Berichten tussen burgers mogen alleen gelezen worden als er een concrete verdenking is.
'Wet moet van tafel'Een van de briefschrijvers, GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kathmann, reageert opgelucht op het standpunt van de minister. "De blokkerende minderheid in Europa blijft overeind", al vindt ze eigenlijk dat Nederland gewoon volmondig tegen moet stemmen. "Die wet wordt keer op keer van de plank gehaald en moet niet in de ijskast, maar van tafel."
Volgens Kathmann is het voorstel voor de berichten-scan een vorm van massasurveillance "waarvan de AIVD de risico's voor de digitale weerbaarheid te groot acht. De wet is gevaarlijk en onveilig."
In Thailand zijn meer dan twintig jonge scholieren en leraren omgekomen toen de bus waarin ze zaten in brand vloog. De brand brak uit in een buitenwijk van de hoofdstad Bangkok.
De 44 passagiers waren onderweg voor een schoolreisje. Over de leeftijd van de slachtoffers is niets bekend, maar de scholieren zouden op de basisschool en de middelbare school zitten. Hulpdiensten zijn nog bezig met het onderzoek.
Het duurde even voor ze de bus in konden vanwege de hitte. Nog niet alle lichamen zijn geborgen, maar door het aantal overlevenden te tellen, wordt uitgegaan van 23 doden. Het gaat om twintig scholieren en drie leraren.
KlapbandDe chauffeur van de bus zou het ongeluk hebben overleefd, maar is waarschijnlijk gevlucht. De minister van Binnenlandse Zaken zegt dat hij nog niet is gevonden.
Op video's die op sociale media rondgaan is te zien dat de hele bus in brand stond en dat er zwarte rookpluimen uitkwamen. Een reddingswerker vermoedt dat de brand is ontstaan door een klapband, waardoor het voertuig langs een wegversperring schraapte.
De premier van Thailand heeft haar medeleven betuigd aan de passagiers en nabestaanden van de slachtoffers. Ze zegde toe dat de overheid de medische kosten zou betalen en de familie van slachtoffers zal compenseren.
Israëls grondoffensief in Libanon zal zich alleen richten op plekken waar Hezbollah aanwezig is langs de grens met Israël. Dat zegt legerwoordvoerder Hagari in de eerste persconferentie sinds het begin van het offensief afgelopen nacht.
Dit zouden dorpen zijn in het zuiden van Libanon. "Hezbollah veranderde Libanese dorpen naast Israëlische dorpen in militaire bases", zegt Hagari in de verklaring. "Hezbollah wilde hiervandaan een aanval als 7 oktober uitvoeren." Deze claim heeft het leger vaker gedaan in de afgelopen maanden.
Hagari claimt ook dat deze oorlog niet gericht is tegen het Libanese volk, maar spreekt daarbij niet over de 1 miljoen Libanezen die zijn gevlucht voor het geweld in het zuiden van hun land of de burgerslachtoffers die omkwamen bij Israëlische luchtaanvallen.
Israël zei vannacht Libanon met grondtroepen binnen te zijn gevallen voor "beperkte en gerichte" acties tegen Hezbollah-doelen die "een acute dreiging vormen" voor Noord-Israël. Na de Hamas-aanval van 7 oktober nam Hezbollah dat gebied onder vuur met raketten. Israël heeft vorige maand de veiligheid van burgers daar tot een van zijn oorlogsdoelen gemaakt.
Elite-eenheid ingezetHet Israëlische leger spreekt van een zware strijd in Zuid-Libanon. Er worden onder meer commando's en paratroepen van een elite-eenheid ingezet.
Veel details over de strijd zijn er nog niet, mede doordat journalisten uit het gebied worden geweerd: in opmaat naar de aanval verklaarde Israël de noordelijke regio tot militaire zone, waar geen burgers mogen komen.
Inwoners van Zuid-Libanon meldden in de loop van de nacht aanvallen op plaatsen bij de grens. Getuigen spraken tegen persbureau Reuters van zware aanvallen op het grensplaatsje Aita al-Shaab, waarbij ook drones en helikopters ingezet werden. In het nabijgelegen Rmeish waren ook de lichtsporen van aanvallen te zien.
"Israël wil de infrastructuur van Hezbollah vernietigen, tunnels en opslagplaatsen met name", vermoedt defensiespecialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies. "Die zijn soms moeilijk te bereiken met alleen luchtaanvallen. Je moet weten waar ze zitten en dat zie je gewoon moeilijker vanuit de lucht."
'Beperkte en gerichte acties'Israël begon een week geleden met zware luchtaanvallen op Hezbollah-doelen in Libanon, enkele dagen nadat die terreurorganisatie was getroffen door een golf van exploderende apparatuur. Afgelopen weekend werd Hezbollah-leider Nasrallah gedood bij een luchtaanval.
Of dit grondoffensief het einddoel voor Israël dichtbij brengt, betwijfelt Wijninga. Want om een eind te maken aan de raketaanvallen "moet je eigenlijk veel dieper Libanon in", waarschuwt hij. "De vraag is of Israël zich dat kan veroorloven en of de rest van de wereld dat toelaat."
Iran zou bijvoorbeeld bondgenoot Hezbollah militair te hulp kunnen schieten, ondanks waarschuwingen van Israël en de VS dat er dan ernstige consequenties zullen volgen. Ook Syrië kan ingrijpen, dat land heeft nog altijd veel invloed in Libanon. "Je weet nooit hoe het gaat, maar dit heeft een groot risico om uit te breiden."
'Geen bezetting'Israëlische troepen vochten in 2006 voor het laatst in Libanon tegen Hezbollah, in een oorlog die na enkele weken van gevechten onbeslist eindigde. Israëlische functionarissen zeggen anoniem tegen CNN dat het offensief geen "langdurige bezetting" tot doel heeft. Het zou dus geen herhaling moeten worden van de Israëlische bezetting van Zuid-Libanon tussen 1982 en 2000. Die was bedoeld om een buffer te creëren tegen aanvallen.
Het Libanese regeringsleger lijkt zich momenteel afzijdig te houden van het conflict, net zoals in 2006. Een bron meldt aan persbureau Reuters dat Libanon gisteravond laat zijn eigen troepen tot op ongeveer 5 kilometer van de grens heeft teruggetrokken. Een legerwoordvoerder wilde dat bevestigen noch ontkennen.
Interim-premier Mikati zegt dat zijn land momenteel een van de gevaarlijkste periodes uit zijn geschiedenis meemaakt. Hij wees erop dat bijna een vijfde van de totale bevolking op de vlucht is geslagen, ongeveer een miljoen mensen. Hij riep op tot internationale noodhulp.
VN-afsprakenMikati zei gisteren nog dat zijn land zich wil houden aan de VN-afspraken die in 2006 werden gemaakt over een staakt-het-vuren tussen Hezbollah en Isräel. Destijds werd tevergeefs afgesproken dat het de Hezbollahstrijders ten zuiden van de Litani zouden worden vervangen door het regeringsleger.
Ook Hagari verwees in zijn statement naar VN-resolutie 1701. "Israël en Libanon hadden afgesproken dat er geen strijders, militaire faciliteiten of wapens in Zuid-Libanon zouden zijn behalve van de regering en vredestroepen. Maar 18 jaar later is Hezbollah het grootste niet-statelijke leger en wemelt het er van terroristen en wapens."
"Als Libanon en de rest van de wereld Hezbollah niet bij onze grens vandaan kunnen houden, hebben we geen keuze dan het zelf te doen", redeneerde Hagari. "We zullen niet nog eens een '7 oktober' laten gebeuren, aan welke grens dan ook."
Op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel is Mark Rutte geïnstalleerd als nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Na een ceremonie heeft hij officieel het stokje overgenomen van Jens Stoltenberg, die tien jaar lang de baas was van het militair bondgenootschap.
Rutte noemde Oekraïne als een topprioriteit en zei dat het land thuishoort in de NAVO. Hij benadrukte daarbij dat Kyiv militair gesteund moet worden in de oorlog tegen Rusland.
Bekijk hier het moment dat Rutte geïnstalleerd werd als nieuwe secretaris-generaal:
In zijn eerste woorden in zijn nieuwe functie bedankte Rutte verder alle landen voor het vertrouwen in hem. "Ik heb grote schoenen om te vullen. De NAVO is groter en sterker dan ooit. Jens Stoltenberg heeft de lat heel hoog gelegd, maar laat het goed achter. Dat werk ik wil voortzetten", zei Rutte.
Rutte benadrukte het belang van de NAVO om de meer dan 1 miljard inwoners die eronder vallen veilig te houden. Hij wil dat doen door onder meer te investeren in de toekomst. "Om meer te doen, moeten we meer uitgeven."
Eerder vanochtend bedankte Rutte Stoltenberg al voor zijn inzet en prees hem voor zijn werk van de afgelopen jaren. "Ik zal hard blijven werken om het bondgenootschap ijzersterk te houden."
Volgens Stoltenberg is Rutte de ideale opvolger. "Je hebt de perfecte achtergrond en ervaring om een goede secretaris-generaal te worden. Je bent 14 jaar premier geweest en je weet hoe je compromissen moet sluiten. Dat is heel belangrijk hier. Daarnaast verdedig je onze normen en waarden."
Rutte begint zijn nieuwe baan direct in turbulente tijden, met onder meer de oorlog in Oekraïne. Voor de voormalig premier van Nederland is dat een van zijn prioriteiten wanneer hij aan de slag gaat. "Dat staat bovenaan onze lijst. We moeten ervoor zorgen dat Oekraïne de overhand krijgt in de strijd", zei hij kort op vragen van journalisten. Later voegde hij er bij zijn toespraak aan toe: "Ik weet uit eigen ervaring met de ramp met de MH17 in 2014 dat dit conflict niet ophoudt bij de frontlinie."
Een van Ruttes belangrijkste taken op dat vlak wordt om politiek draagvlak te organiseren om Oekraïne te blijven voorzien van steun, nu de Oekraïense roep op westerse wapens groot blijft. Ook wil Oekraïne meer ruimte krijgen om de wapens op Russische grondgebied in te zetten.
Sinds de Russische invasie in 2022 probeert Oekraïne versneld lid te worden van de NAVO en de Europese Unie. In juli werden de NAVO-landen het eens dat de weg van Oekraïne naar het lidmaatschap 'onomkeerbaar' is. Hoelang die weg is, is niet duidelijk omdat onder meer de Amerikaanse president Biden liet weten dat Oekraïne geen lid kan worden zolang het land in oorlog is.
'China moet stoppen met wapenleveranties'Rutte benadrukte ook dat China moet stoppen met wapenleveranties aan Rusland in de oorlog tegen Oekraïne. "Dit moet stoppen", zei hij op de persconferentie. "De leveranties hebben ook impact op hun positie in de wereld. China kan het grootste conflict in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog niet blijven voeden."
"Door zijn steun aan de militaire industrie van Rusland is China een beslissende leverancier geworden van Ruslands oorlog in Oekraïne", aldus Rutte.
Investeren in DefensieRutte noemde het een prioriteit dat alle landen blijven investeren in defensie. Sinds 2006 hebben de NAVO-landen afgesproken om minstens 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te besteden aan defensie. Veel leden hielden zich daar echter nooit aan, want het was een vrijblijvende onderlinge afspraak.
Na dreigende uitspraken van toenmalig president Trump en de oorlog in Oekraïne hebben steeds meer landen geïnvesteerd in defensie. Van de 32 NAVO-landen zijn er naast Nederland 22 die waarschijnlijk aan de 2 procent komen. Nog nooit haalden zoveel landen de norm.
Rutte zei dat hij niet bezorgd is over de uitkomst van de Amerikaanse verkiezingen. "Ik zal samenwerken met elk van de kandidaten."
Vier locaties van het Etty Hillesum Lyceum in Deventer blijven de rest van de dag gesloten. Aanleiding daarvoor is een mail die naar de school is gestuurd. Daarin wordt gedreigd met een schietpartij.
Een woordvoerder van de school meldt aan Oost dat de vier locaties pas morgen weer open gaan. "Er worden maatregelen genomen, zowel zichtbaar als onzichtbaar, voor de veiligheid van leerlingen en medewerkers." Dat besluit is genomen in overleg met politie, justitie en de gemeente.
De middelbare scholen zijn sinds vanmorgen dicht, vanwege een dreigmail die bij de school was binnengekomen. In een bericht dat ook rondgaat op sociale media, staat: "Ik zal iedereen doden zonder genade en niemand sparen." De locaties Marke Noord en de locatie Zuid worden daarin genoemd als doelwit.
'Dreiging niet reëel'De ernst van de dreigementen was voor de directie van het Etty Hillesum Lyceum aanleiding direct contact te zoeken met de politie. Die heeft de bedreiging in onderzoek. Toch gaf de school eerder vanmorgen aan dat er "geen aanleiding is om te denken dat de dreiging reëel is".
De genoemde locaties blijven vandaag voor de zekerheid dicht. Ook de locaties Arkelstein en Leerroute Het Corberic blijven gesloten.
In Bunnik is vandaag een bom uit de Tweede Wereldoorlog ontmanteld, nadat de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) de ontsteker met succes van de bom had verwijderd.
Dat betekent dat de bewoners van zestien woningen in de omgeving, die uit voorzorg waren ontruimd, weer terug naar huis mogen. Ook het treinverkeer tussen Utrecht en Driebergen is hervat. De noodverordening die in een deel van het gebied gold, is door de burgemeester om 10.45 uur opgeheven.
Bekijk hier hoe de bom tot ontploffen is gebracht:
De bom, een Britse 500-ponder, werd in juli al gevonden in de grond bij een houthandel. Dat gebeurde na speurwerk van de lokale historicus Henk Blok. Hij had meerdere oorlogsdagboeken in handen, waarin staat beschreven hoe de geallieerden de strategische locatie langs het spoor en de Kromme Rijn bombardeerden.
OntploffingBlok realiseerde zich daardoor dat er een grote kans was dat er nog steeds bommen in de grond aanwezig waren en besloot de houthandel erop te wijzen vanwege mogelijk explosiegevaar bij graafwerkzaamheden. Het bedrijf nam de waarschuwing meteen serieus en legde het werk per direct stil, meldt RTV Utrecht.
Een gespecialiseerd onderzoeksbureau werd ingeschakeld en vond de bom, die daarna direct is afgedekt en veiliggesteld door de EOD. Vandaag werd deze ontmanteld door het ontstekingsmechanisme te verwijderen. De bom wordt nu naar het militair oefenterrein Leusderheide vervoerd, waar die tot ontploffing wordt gebracht.
Er werd in de scheepvaartsector al een tijdje rekening mee gehouden, maar het gaat nu echt gebeuren. Vanaf vandaag legt het havenpersoneel langs de Amerikaanse oostkust en in de Golf van Mexico het werk neer. Het is een staking waar tienduizenden medewerkers bij betrokken zijn en die een behoorlijke impact kan hebben op de wereldwijde scheepvaarthandel.
De staking is aangekondigd door de International Longshoremen's Association (ILA), een vakbond die 47.000 arbeiders vertegenwoordigt. De gesprekken tussen de bond en rederijen over het nieuwe arbeidscontract liepen in juni vast. Sindsdien is er tussen beide partijen nauwelijks gesproken en dus zette de ILA de staking door. Het is voor het eerst sinds 1977 dat de bond staakt.
InflatieDe havenvakbond eist een stapsgewijze loonsverhoging van 77 procent. Concreet houdt die verhoging in dat het uurtarief van de arbeiders zes jaar lang, ieder jaar met vijf dollar omhoog gaat. De ILA wil dat vanwege de stijgende inflatie. De United States Maritime Alliance, de werkgeversvereniging, is bereid om de salarissen stapsgewijs met 40 procent te laten stijgen.
Een andere eis van de vakbond is dat er meer afspraken komen over de automatisering van het werk. Op die manier willen ze voorkomen dat personeel in de toekomst hun werk kwijtraakt. De staking vindt alleen aan de oostkust plaats, medewerkers aan de westkust vallen onder een andere vakbond en hebben andere voorwaarden.
Het wordt spannend hoelang de havens platliggen. "Als de staking een week duurt zal de impact beperkt blijven voor de rest van de wereld, maar als het langer gaat duren zal er zeker impact zijn", verwacht Rico Luman, econoom bij ING.
Bij een lange staking kunnen er problemen ontstaan met de wereldwijde containercapaciteit. "Dan kunnen containers niet meer op tijd aankomen in Azië en ontstaat er een tekort. Vooral in China zullen ze dat merken", verwacht Casper Roerade van branchevereniging Evofenedex. "Daardoor ontstaat er een probleem voor iedereen die handelt met China."
Ook Luman verwacht problemen met containers. "De dagprijzen voor containers waren aan het dalen, maar die gaat waarschijnlijk weer stijgen als dit langer duurt." De staking komt bovenop de aanhoudende problemen in de Rode Zee. Door aanvallen van de Houthi's moeten schepen omvaren en zijn ze zeker tien dagen langer onderweg.
Het zijn gevolgen die we ook in Nederland merken. Schepen die nu onderweg zijn naar de Amerikaanse havens moeten wachten als de staking van start gaat. "Ze blijven voor de kust voor anker liggen, omdat er niet meer gelost kan worden", zegt Roerade. "Hetzelfde geldt voor de producten die Amerika exporteert, die blijven opgeslagen."
Omvaren duurt langDe verwachting is niet dat we in Nederland nu lege schappen krijgen. "Vanuit Amerika komen niet heel grote volumes aan", zegt de econoom. Het gaat met name om producten voor de industrie, zoals lasers of auto-onderdelen.
Schepen kunnen omvaren naar de westkust, maar dan zijn ze weken langer onderweg. "Bedrijven hebben het misschien zien aankomen en iets meer voorraad opgebouwd, maar dit is vrij lastig te omzeilen", zegt Luman.
Minder bananenIn Amerika zullen de consequenties een stuk groter zijn. Vooral de industrie kan de staking direct voelen. "Dan gaat het bijvoorbeeld over de auto-industrie die minder onderdelen binnenkrijgen. De productie kan daardoor vertragen", vertelt Roerade.
De verwachting is dat de meeste schappen in de winkels gewoon gevuld blijven. Er kunnen wel minder bananen en kersen zijn. Die worden bijna allemaal geïmporteerd per schip.
De feestdagen lijken de dans ook te ontspringen. De staking hing al maanden in de lucht en daarom hebben bedrijven al in mei of juni inkopen gedaan, schrijft CNN. "Een staking van één dag kost drie tot vijf dagen om te herstellen. Hoe langer het duurt, hoe erger het wordt", zegt een bestuurder van de National Retail Federation, de detailhandelsbond, tegen de nieuwszender.
Het is dus vooral afwachten wanneer de partijen weer om de tafel gaan zitten. President Biden kan ervoor kiezen om een wet in te zetten om de staking te beëindigen, maar Amerikaanse media schrijven dat Biden - die de vakbonden vaak steunt - niet van plan is om in aanloop naar de presidentsverkiezingen de wet in te zetten.
In Amersfoort mag vanaf vandaag niet meer altijd de houtkachel aan. De gemeente stelt een stookverbod voor houtkachels in nadat het meldingen had gekregen van bewoners dat rook huizen binnendrong. Amersfoort is de eerste grote stad met zo'n stookverbod.
De gemeente wil bewoners beschermen tegen het inademen van schadelijke stoffen in houtrook en overlast voorkomen. Volgens PvdD-wethouder Johnas van Lammeren (Milieu) is het belangrijk dat "in een steeds dichter bevolkte stad als Amersfoort mensen rekening met elkaar houden".
Inwoners met longaandoeningen zoals COPD en astma hebben namelijk last van houtrook en kunnen daardoor niet goed ademen. Daar hebben zij meer hinder op momenten dat er gestookt wordt.
Als de zogeheten stookwijzer op code rood of oranje staat, is stoken verboden. Wanneer deze op code geel staat, is het wel toegestaan om de houtkachel aan te steken. De stookwijzer zal op rood of oranje komen te staan wanneer de kans groot is dat rook in de lucht blijft hangen, zoals bij vochtig weer of wanneer er weinig wind is.
Niet direct een boeteAlleen bij een melding van ongeoorloofd stoken gaat de handhaving bij een overtreder op bezoek. Als er gestookt wordt bij code rood of oranje, maar de buren onderlinge afspraken hebben gemaakt over het stoken, handhaaft de gemeente niet.
De maatregel is daarom volgens de wethouder vooral bedoeld om mensen te helpen als ze er onderling niet uitkomen. Een melding van een overtreding kunnen inwoners doen bij de stookwijzer, waarna de gemeente op bezoek gaat bij de houtstoker.
In eerste instantie wordt dan uitgelegd waarom de maatregel bestaat en volgt niet meteen een boete. Als er meer meldingen komen en de houtstoker niet stopt met stoken, kan een boete worden uitgeschreven van tussen de 400 en 800 euro.
Er zijn nog vragen over de juridische haalbaarheid van de maatregel. Van Lammeren denkt dat het verbod "het bij een rechterlijke toetsing wel haalt" door de nieuwe omgevingswet, maar erkent dat Amersfoort vooroploopt met dit stookverbod. "Ik verwacht wel dat er meer gemeentes zullen volgen", zegt hij.
Nieuwsuur maakte eerder deze video over overlast door houtrook en een eventueel stookverbod:
De Utrechtse raad stemde eind 2023 al in met een houtstookverbod in de buitenlucht. Vanaf 1 januari 2025 zijn vuurkorven en barbecues die op hout worden gestookt daar verboden. Voedselbereiding op gas, briketten en houtskool is dan nog wel toegestaan, net als sfeervuren waarbij geen afvalstoffen of hout worden verbrand. Het verbod geldt straks voor alle buitenruimtes, dus ook in de eigen tuin.
