De overgebleven bewindslieden van VVD en BBB in het kabinet vinden dat er snel weer een volledige ministersploeg moet komen, maar een nationaal kabinet zoals is voorgesteld door D66 zien ze niet zitten.
D66 vindt dat er een noodkabinet met gedegen bestuurders moet komen. Alle huidige ministers zouden moeten stoppen, behalve premier Schoof, en om hem heen zouden mensen aangesteld moeten worden als de ministers van staat Jan Peter Balkenende, Winnie Sorgdrager, Jaap de Hoop Scheffer en oud-GroenLinks-politica Kathalijne Buitenweg.
Zo'n kabinet van nationale eenheid zou de beste uitweg uit de chaos kunnen bieden, zei D66-leider Jetten in het NOS Radio 1 journaal. Na het vertrek van de PVV (in juni) en NSC (vorige week) uit de coalitie zijn alleen VVD en BBB nog over. Zij hebben in de Tweede Kamer 32 van de 150 zetels.
Niet ingewerkt
Demissionair minister Brekelmans (VVD) vindt het geen goed idee om de ingewerkte ministers van VVD en BBB te vervangen door een nationaal kabinet. Mensen die al een "jaar of tien uit de politiek weg zijn" zijn wat hem betreft ook niet per se beter ingewerkt, want die "zitten niet op actuele dossiers".
"Het klinkt heel romantisch, maar praktisch is het niet", zegt demissionair VVD-minister Van Weel van Justitie. Ook staatssecretaris Rummenie (BBB) wijst het plan af: "Omdat wij gekozen zijn". Wat hem betreft wordt er binnen VVD en BBB naar vervangers gezocht.
Maar zijn die mensen er ook? Demissionair minister Wiersma van Landbouw denkt van wel: "Als er geleverd moet worden, dan doen we dat." Maar uiteindelijk is het aan de Tweede Kamer om te beslissen, zeggen de bewindslieden voor aanvang van een begrotingsoverleg.
Verkenner aanstellen?
Hoe het verder loopt, moet morgen blijken als de Tweede Kamer erover debatteert. Mogelijk wordt dan een verkenner aangesteld die gaat onderzoeken hoe het nu verder moet.
Gisteren werd duidelijk dat er in politiek Den Haag verschillende scenario's circuleren voor een uitweg uit de crisis. Als na de verkiezingen een lange formatie volgt, zou het demissionaire kabinet het nog wel eens een jaar moeten zien vol te houden, terwijl het nu nog maar steunt op 32 zetels in de Tweede Kamer.
Minister Brekelmans vindt dat er ook met die 32 zetels gewoon kan worden bestuurd, waarbij dan in beide Kamers meerderheden moeten worden gezocht. Die zijn volgens hem best te vinden.
'Relschopperij'
Ook de fractieleider van de BBB, Van der Plas, denkt dat die meerderheden te vinden zijn. Het plan voor een nationaal kabinet doet ze af als "relschopperij" en noemt ze "onverantwoord en roekeloos". De chaos wordt volgens haar op die manier nog groter, zei ze na een overleg met VVD-leider Yesilgöz over de ontstane situatie.
Op de vraag hoe die meerderheden gevonden moeten worden zegt ze dat er altijd al contact is tussen coalitie en oppositie en dat het een "democratisch proces" is. Ze gaat ervan uit dat "iedereen die serieus aan de slag wil met Nederland" de komen de maanden ook "professioneel gedrag" gaat vertonen. "Verschillen tussen standpunten zijn er altijd."
De reactie van Van der Plas:
Linkse oppositiepartijen als GroenLinks-PvdA en de SP willen alleen nadenken over steun als het kabinet alsnog een strengere toon gaat aanslaan tegen de Israëlische regering inzake Gaza. NSC-minister Veldkamp kreeg dat niet voor elkaar, omdat hij naar eigen zeggen tegendruk van zijn coalitiegenoten ervoer, waarna hij besloot op te stappen.
Om daarbij de druk op het kabinet hoog te houden, spelen sommige oppositiepartijen met plannen voor een motie van wantrouwen tegen het hele kabinet. In de huidige politieke verhoudingen zou zo'n motie een meerderheid kunnen halen. Dan zou de chaos compleet zijn.
Geen ruzie maken
Demissionair minister Van Weel hoopt in elk geval dat de ploeg snel wordt aangevuld, want met de hele justitieportefeuille, Binnenlandse Zaken en een deel van de asielportefeuille heeft hij nu wel erg veel op zijn bord.
Het betekent volgens hem prioriteiten stellen, "maar het is geen manier van werken die we lang willen voortzetten".
Bij het vertrek van de PVV uit het kabinet voor de zomer leverde het herverdelen van de asielportefeuille van minister Faber nog onderlinge discussie en ruzie op. Dat is volgens Van Weel nu helemaal niet aan de orde. "We gaan echt geen ruzie maken. Het lijkt me hoog tijd om dat niet meer te doen."