Nederland grijpt in bij chipfabrikant Nexperia met vergaande maatregelen tegen de Chinese invloed bij het bedrijf. Het risico was te groot dat cruciale technologie uit Nederland zou weglekken, zegt het ministerie van Economische Zaken. Waarom wil Nederland dit chipbedrijf plotseling beschermen? Vijf vragen over Nexperia.
Wat doet Nexperia?
Het bedrijf is een afsplitsing van het Nederlandse chipbedrijf NXP, dat is ontstaan binnen Philips. Terwijl NXP is doorgegaan met complexere computerchips, bijvoorbeeld voor contactloos betalen met je telefoon, maakt Nexperia relatief eenvoudige chips voor onder andere telefoons, auto's en zonnepanelen.
In 2019 werd Nexperia in zijn geheel overgenomen door het Chinese bedrijf Wingtech. Het bedrijf heeft zijn hoofdvestiging in Nijmegen, maar ook andere vestigingen in diverse landen.
Wat is er aan de hand?
Het ministerie van Economische Zaken heeft ingegrepen via de Wet beschikbaarheid goederen. De overheid kan nu beslissingen in het bedrijf tegenhouden of terugdraaien als deze schadelijk zouden kunnen zijn voor Nederlandse of Europese productie. De inzet van deze wet is erg uitzonderlijk. Het is zelfs voor het eerst sinds de wet in 1952 inging, dat deze wordt gebruikt.
Volgens het ministerie gaat het om "een noodsituatie." Als Nexperia steeds meer losgeweekt zou raken van Nederland en Europa zouden "cruciale technologische kennis en capaciteiten" verloren gaan.
Het ministerie noemt in het bijzonder het belang voor de Europese auto-industrie en de Europese consumentenelektronica. Van de ruim 2 miljard euro omzet van Nexperia in 2024, kwam ruim de helft uit chips voor auto's. De ingreep past dus bij de Europese ambities om de eigen maakindustrie te beschermen.
Waarom nu deze stap?
Er is meer aan de hand dan het beschermen van chips voor auto's. De topman van Wingtech, Zhang Xuezheng, was ook bestuurder bij Nexperia. Hij is wegens "ernstige bestuurlijke tekortkomingen" door de Ondernemingskamer uit zijn functie zijn gezet nadat hij eerder al was geschorst. Daarmee zet Nederland de Chinese aandeelhouder buiten de deur.
Wingtech is deels in handen van de Chinese staat. Topman Xuezheng zou binnen het bedrijf veel macht naar zich toe trekken, meldt een bron aan de NOS. Wingtech reageert niet op vragen van de NOS.
China zegt ook weinig, maar stelt wel dat bij dit soort acties de Verenigde Staten altijd een rol spelen. Volgens de Nederlandse regering is dit niet waar. Wel kwam Wingtech eind vorig jaar op een Amerikaanse 'zwarte lijst'. Er is sindsdien een speciale vergunning nodig om bepaalde Amerikaanse technologie aan bedrijven op deze lijst te mogen verkopen.
Minister: 'Cruciaal bedrijf bevel gegeven chipproductie te handhaven'
Demissionair minister Karremans van Economische Zaken zegt "niet lichtzinnig" voor het eerst in de geschiedenis de Wet beschikbaarheid goederen te hebben ingezet. Tegenover de NOS noemt hij chipmaker Nexperia een "heel belangrijk bedrijf dat een belangrijke toeleverancier is voor de Europe auto-industrie, consumentenelektronica en defensie".
"Recent heb ik ernstige en acute signalen gekregen dat er bij het bedrijf ernstige tekortkomingen zijn die de leveringszekerheid in gevaar kunnen brengen. Dat zou grote gevolgen hebben voor de Europese en Nederlandse economie. Op basis van de signalen die ik heb gekregen had ik in mijn ogen geen andere keuze dan in te grijpen via deze wet."
Karremans stelt dat hij met de wet uit 1952 in zijn hand Nexperia "het bevel heeft gegeven" om de productie van chips te handhaven. "Zij maken chips in Nijmegen. We hebben gezegd: dit moeten jullie blijven doen. Er staat een straf op als zij iets doen dat de productie zou kunnen schaden." Karremans ontkent dat de stap is gericht tegen China: "Dit is gericht tegen het bedrijf."
Morgen informeert Karremans de Tweede Kamer over de situatie.
Wat heeft Nexperia nou te bieden aan China?
Het gaat om simpele chips die China ook zelf maakt. Toch kunnen die eenvoudige chips interessant zijn voor China, zegt Maaike Okano-Heijmans van Clingendael, gespecialiseerd in de technologische kant van geopolitiek. "Het is vooral vanwege de ruime toepassing van die chips. Het gaat echt niet alleen maar om zonnepanelen, maar ook om auto's en robots waarin AI wordt verwerkt."
Sinds 2022 valt ook de Delftse startup NOWI onder Nexperia. Dat bedrijf kan draadloos energie overdragen waardoor chips zichzelf kunnen opladen. In 2023 werden Kamervragen gesteld over de overname. De zorgen gingen met name over risico's op sabotage en toepassingen voor Defensie.
Europarlementariër Bart Groothuis (VVD) maakt zich al jaren zorgen om de Chinese invloed op Europese bedrijven. Hij noemt deze overname "een grote blunder die nooit had mogen gebeuren". Hij waarschuwt voor de mogelijkheid om deze kennis militair in te zetten, bijvoorbeeld voor drones.
Maaike Okano-Heijmans van Clingendael zegt dat de goedkeuring voor overname van NOWI "toen al niet logisch was. Idealiter was dit eerder gebeurd omdat het deze toepassing kan gebruiken voor robots waar AI in verwerkt zit."
Wat gaat er nu gebeuren?
Nu de Chinese topman weg is, stelt de rechtbank een onafhankelijke bestuurder aan die beslissingen mag nemen. Ook zijn alle aandelen, op één na, naar een beheerder gegaan die door de rechter is aangewezen. Het is nog niet duidelijk wie dat ene aandeel in handen heeft.
Partijen kunnen tegen de inzet van deze wet bij de rechter in bezwaar gaan. Het reguliere productieproces van het bedrijf kan wel doorgaan. Europarlementariër Groothuis hoopt dat het bedrijf nu volledig in Europese handen komt.
Deze vragen heeft de NOS ook voorgelegd aan Nexperia, maar dat was vandaag niet bereikbaar voor commentaar.