Nederland, Duitsland, Canada en Australië zijn een procedure gestart tegen Afghanistan omdat de vrouwenrechten daar niet worden nageleefd. Zo'n procedure kan uiteindelijk leiden tot een zaak bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ). Het zou de eerste keer zijn dat een land voor het hof wordt gedaagd wegens vrouwendiscriminatie.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt tegenover de NOS dat er sprake is van een aansprakelijkstelling van Afghanistan. Dat betekent dat Nederland en de drie andere landen vinden dat er ruimschoots bewijs is dat de machthebbers zich niet aan een VN-verdrag hebben gehouden.
Volgens de gebruikelijke procedure gaan de vier landen nu onderhandelen met Afghanistan om de vrouwenrechten te verbeteren. Als dat niet lukt kunnen de landen voorstellen om over te gaan op arbitrage, een manier om het conflict op te lossen zonder dat daar een rechter bij betrokken is. Daar kan het Afghaanse regime mee akkoord gaan, al achten experts dat onwaarschijnlijk. In dat geval kan de zaak worden voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.
Volgens het internationaal recht moet Afghanistan de vrouwenrechten waarborgen. Het land bekrachtigde het VN-Vrouwenverdrag in 2003, ver voordat de Taliban in 2021 opnieuw de macht grepen.
Het is de vraag of de Taliban zich iets zullen aantrekken van de aansprakelijkstelling. André Nollkaemper, hoogleraar internationaal recht, acht het zeer onwaarschijnlijk dat het regime zal ingaan op zo'n verzoek tot arbitrage. "De Taliban hebben tot nu toe nog geen enkel signaal gegeven waaruit blijkt dat zij van plan zijn om mee te doen met het internationale juridische spel."
In dat geval gaat de zaak dus naar het Internationaal Gerechtshof. "Die geven uiteindelijk een inhoudelijk vonnis: heeft Afghanistan vrouwenrechten geschonden of niet?", legt Nollkaemper uit.
Volgens de hoogleraar kan zo'n uitspraak - als die er komt - wel iets bijdragen aan de positie van vrouwen in het land. "Het zou een heel gezaghebbende uitspraak zijn, die ertoe kan leiden dat andere landen meer druk gaan uitoefenen op de machthebbers in Afghanistan. Het is een heel geïsoleerd regime, maar ook zij hebben behoefte aan diplomatieke relaties. Dit kan leiden tot meer druk van buitenaf om iets te veranderen aan de positie van vrouwen."
Scherper beleid
De afgelopen jaren heeft een klein aantal landen toenadering gezocht tot de Taliban. Zo sloten China en Rusland een oliedeal met het regime.
Daarbij kan een uitspraak ook invloed hebben op de opstelling van internationale organisaties die actief zijn in Afghanistan, denkt Nollkaemper. Onlangs klonk er kritiek op de VN, die onderhandelde met de Taliban zonder dat er vrouwen aanschoven. Dat was een eis van de Taliban. "Het kan dat de VN daar scherper beleid op gaat voeren en daarbij verwijst naar zo'n uitspraak", aldus Nollkaemper.
Vrouwenrechten snel ingeperkt
Sinds de Taliban de macht greep in Afghanistan zijn vrouwenrechten in rap tempo ingeperkt. Bij de machtsovername beloofden de Taliban dat ze zich gematigder zouden opstellen dan toen ze aan de macht waren in de jaren 90, maar daar is in de praktijk weinig van terechtgekomen.
Zo zullen vrouwen voortaan publiekelijk gestenigd worden voor overspel en is het voor meisjes verboden om onderwijs te volgen na de basisschool. Daarnaast zijn onder meer parken en sportscholen verboden, mogen vrouwen alleen naar buiten met bedekt gezicht en onder begeleiding van een mannelijk familielid.
