NOS Nieuws - Algemeen

De Nederlandse krijgsmacht krijgt de komende jaren niet alleen weer de beschikking over tanks, er worden ook extra F35-straaljagers, gevechtshelikopters en fregatten gekocht. Dat staat in de Defensienota die morgen wordt gepresenteerd, bevestigen bronnen na een bericht van RTL Nieuws.

In totaal wordt er structureel 2,4 miljard euro geïnvesteerd in Defensie. Naast het nieuwe materieel wordt er ook veel munitie aangeschaft en wordt de Koninklijke Marechaussee, die de grensbewaking doet, versterkt.

Gisteren lekte al uit dat Nederland weer eigen tanks gaat aanschaffen van het type Leopard 2. Die werden dertien jaar geleden nog wegbezuinigd. Nu blijkt dus dat er ook extra F35's komen, anti-onderzeebootfregatten (ASW) en maritieme gevechtshelikopters (NH-90).

In het hoofdlijnenakkoord heeft de nieuwe coalitie afgesproken om 2 procent van het bruto nationaal product uit te geven aan Defensie. Daardoor is het budget enorm omhooggegaan.

De politie heeft vanmiddag een 31-jarige man uit Den Haag aangehouden voor het aanzetten tot een terroristisch misdrijf. Daarnaast wordt hij verdacht van groepsbelediging, omdat hij vorige week in een Haagse tram iemand uitschold voor "kankerhomo", dit filmde en ook zelf deelde.

Volgens de politie zou de man op Telegram hebben geschreven dat hij "een genocide aanval" wilde plegen "op een goed druk bezochte moskee". Bij het bericht over de aanval zou hij ook hebben geschreven: "Maar wil dat niet in m'n eentje doen. En niemand wil me joinen."

Video in tram

Ook is tegen de man aangifte gedaan om het incident in de tram, schrijft Omroep West. De verdachte, die een relatief nieuwe vlogger is met ruim 10.000 volgers op zijn YouTubekanaal, schold vorige week donderdag een trampassagier uit voor "kankerhomo". Een omstander die ingreep kreeg daarna te horen: "Door mensen zoals jij worden deze demonen geaccepteerd".

De verdachte plaatste het filmpje, dat massaal werd gedeeld, zelf online. Op die manier kon hij door de politie worden herkend. Voor dit voorval is hij formeel niet aangehouden, volgens de politie omdat iemand voor een dergelijk vergrijp niet in voorarrest mag worden geplaatst. "Hij zal daar wel over verhoord worden."

De man wordt verdacht van opruiing tot een terroristisch misdrijf, groepsbelediging en belediging met een discriminatoir aspect.

Ophef

De video leidde op sociale media tot ophef. Volgens Omroep West werd er niet alleen woedend gereageerd, maar was er ook veel lof voor de passagier die het voor de jongen opnam. Onder meer VVD-fractievoorzitter Dilan Yesilgöz complimenteert de helper. "Be that guy. Letterlijk opstaan en opkomen voor een ander. Wat een voorbeeld", schreef ze op X.

Weinig technologieën ontwikkelen zich zo snel als kunstmatige intelligentie (AI). Dat merken ze ook in het onderwijs. De Algemene Onderwijsbond pleit voor duidelijke landelijke richtlijnen omdat er nog te weinig bewustzijn is over de risico's van die snelle ontwikkeling. Zo is er de dreiging dat techbedrijven invloed krijgen op lesstof en bestaat de kans dat gevoelige data op straat komen te liggen.

Maar docenten merken ondertussen dat ze bijna niet meer om AI heen kunnen. Zij zien ook de kansen. Niels de Leeuw, levensbeschouwingdocent, kwam voor het eerst in aanraking met AI toen hij profielwerkstukken ging begeleiden. Die bleken niet altijd meer door studenten zelf geschreven te zijn, maar door een AI-chatbot als ChatGPT.

'Vet probleem'

De Leeuw: "Je hebt heel weinig middelen om het te tackelen en het is moeilijk om te herkennen. Als die werkstukken een wassen neus worden, heb je wel een vet probleem." Hij zag zelfs hoe AI-werkstukken een verdienmodel werden. "Ik ken verhalen over leerlingen die met betaalde accounts andere leerlingen helpen om opdrachten te genereren."

En dus ging hij zich samen met een aantal andere docenten verdiepen in AI. Hij las studies en richtlijnen van universiteiten in Cambridge en Leuven en maakte een richtlijn voor zijn school. "Er was in Nederland nog weinig over te vinden, maar internationaal wel."

De Leeuw was niet de enige die het laatste jaar geconfronteerd werd met de keerzijde van ChatGPT in de klas. "Kunstmatige intelligentie is een enorm ding", zegt ook docent geschiedenis Marco van Vemde. Hij past inmiddels regelmatig zijn opdrachten en lessen aan: "We laten sommige opdrachten bijvoorbeeld met pen en papier schrijven omdat leerlingen anders ChatGPT gebruiken."

Spannender

Toch is Van Vemde niet per se negatief over kunstmatige intelligentie in de klas. "We hebben ook een opdracht waarbij we met de klas gaan kletsen met oud-premier Willem Drees. We laten een chatbot zich voordoen als Drees en leerlingen kunnen hem dan in de chat vragen stellen over zijn leven. Op die manier kan je de les interessanter maken, maar je leert leerlingen ook hoe je ermee om moet gaan."

Hij gebruikt generatieve AI ook om zijn lessen voor te bereiden. "Stel ik moet een toetsvraag maken over de Verlichting. Dan voer ik de vraag in ChatGPT in om te kijken wat voor soort antwoord ik krijg. Ik kan op basis daarvan mijn vraag verbeteren of verduidelijken."

Ook De Leeuw is ondanks zijn strijd tegen AI-werkstukken niet per se kritisch over chatbots als ChatGPT. "Ook zonder ChatGPT was het plagiaatbeleid op school niet waterdicht. Het grote voordeel is dat ik mijn lessen spannender en beter kan maken met hulp van ChatGPT."

Moeite met verandering

Zo laat hij ingewikkelde teksten vertalen, zodat ook leerlingen in de onderbouw ze kunnen gebruiken. "Laatst heb ik een heel interessant artikel in het Amerikaanse blad Wired over AI vertaald naar B2 Engels. Dan heb ik een hele actuele interessante tekst die ik na controle kan voorleggen. Het alternatief is vaak dat ik een oude en achterhaalde tekst uit het archief moet gebruiken."

Koen Buiter ziet als projectleider onderwijsvernieuwing bij scholenkoepel Openbaar Onderwijs Groningen veel vragen over AI voorbijkomen. "AI is voor scholen echt heel ingrijpend. Van het genereren van teksten en afbeeldingen tot het maken van hele profielwerkstukken. Er is zo veel mogelijk en leerlingen gebruiken AI vaak ongemerkt."

Toch ziet hij dat veel docenten en scholen nog niet staan te springen om er les over te geven of het in te zetten. "Zeker in het voortgezet onderwijs zie je ook docenten die weinig ruimte voor verandering voelen. Bijvoorbeeld een docent die denkt: ik geef al jaren goed les. Ik ga dat echt niet omgooien vanwege de komst van generatieve AI."

Werkdruk

Volgens Buiter is het ontbreken van tijd een probleem. "Het lastige met AI is dat je echt basiskennis moet hebben om een betekenisvol gesprek te hebben over hoe je het in je onderwijs kan gebruiken. Dan moet je het ook nog op een doordachte manier in je onderwijs integreren." De tijd om dat te doen hebben docenten vaak niet, ziet Buiter.

Hij vindt de richtlijnen waar de Algemene Onderwijsbond voor pleit een goed idee. "Maar die moeten dan wel heel actief geüpdatet worden. De ontwikkeling van AI gaat zo snel, dat het al snel gedateerd raakt."

Tijdgebrek is iets dat docent Nederlands Aruna Hoofs herkent. "De werkdruk bij ons is hoog. Ik ben in eerste instantie bezig met de orde van de dag", zegt ze. Zij ziet wel het belang van AI. Dat houdt vooral in dat ze haar leerlingen probeert bewust te maken van de risico's en minder bezig is met de mogelijkheden. "We kijken bijvoorbeeld naar gegenereerde foto's, dan vraag ik ze of de foto echt is of niet. Ik leer ze kritisch kijken."

Bang dat leerlingen op grote schaal teksten laten genereren door ChatGPT is ze overigens niet. "Als ze iets inleveren dat niet bij de leerling past, dan weet ik dat meestal wel."

Met de aankomende aanschaf van vijftig eigen tanks gaat een langgekoesterde wens van Defensie in vervulling. Niet langer hoeven tanks geleaset te worden van het Duitse leger. Experts zeggen dat de tanks nog altijd nodig zijn, ook met de komst van explosieve drones op het slagveld.

"Gezien de verslechterde veiligheidssituatie sinds 2022 is het van wezenlijk belang dat onze krijgsmacht verder wordt versterkt", zei oud-minister van Defensie Ollongren al in februari. Daarin sprak zij al over de aanschaf van vijftig tanks, maar ze zei ook dat het nieuwe kabinet daarover een besluit moest nemen. Dat is nu gebeurd; morgen volgt de officiële aankondiging.

Bijdrage aan NAVO

"Je moet dit vooral zien als een bijdrage aan de NAVO-capaciteit", zegt Peter Wijninga van The Hague Center for Strategic Studies (HCSS), die stelt dat deze tanks maar ten dele ter verdediging van Nederlands grondgebied gebruikt kunnen worden. "Natuurlijk kan je offensieve acties plegen met tanks in het kader van verdediging, maar je kunt ze niet langs de grens zetten en dan denken dat er niemand doorheen komt."

Steeds vaker worden drones ingezet in conflicten, maar oud-Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif zegt dat de tanks nog altijd een belangrijke functie hebben. "Zonder mis je op het land offensief vermogen naar de tegenstander. In mijn tijd als commandant waren er gevechten met de Taliban in Afghanistan en als je met tanks kwam, stopte het gevecht. We noemden de tank het grootste beschermingsmiddel."

Leopard-tanks

Hoewel het nog niet naar buiten is gebracht, is het vrijwel zeker dat de tanks die Nederland koopt Leopard 2 A8-tanks zijn, tanks die in Duitsland worden geproduceerd. Wijninga: "Die hebben betere bescherming dan hun voorgangers, maar hun gebruik is eigenlijk alleen nuttig als je heer en meester bent in het luchtruim. Anders zijn ze zeer kwetsbaar vanuit de lucht."

De Kruif denkt dat dat in de praktijk wel meevalt. "Alle moderne Europese tanks beschikken over anti-dronesystemen en zijn heel erg gericht op bescherming van de bemanning. Dat is echt een verschil met Russische tanks: Europese tanks zijn 60.000 kilo, terwijl Russische tanks zo'n 40.000 kilo wegen."

Volgens hem overleven tankbemanningen in Europese tanks daardoor vaker aanvallen dan hun Russische tegenhangers. "En je kunt de tanks daarna repareren. Bij Russische tanks vliegt de koepel er bij een luchtaanval af en komt de bemanning eerder om."

Ollongren stelde in januari dat de vijftig nieuwe tanks en het bemannen en het onderhoud ervan jaarlijks tussen de 260 en 315 miljoen euro zal kosten.

Wijninga: "Daar is alles bij opgeteld: de salarissen, de exploitatie, het onderhoud, de opleidingscapaciteiten en alles wat gebruikt wordt bij oefeningen." Hij erkent dat het "een flink prijskaartje" is. "Maar als je de capaciteit van het leger geloofwaardig wil hebben, moet je ook het onderhoud op orde hebben en dat kost geld."

Nederland werkt intensief samen met de Duitsers. Dat land bestelt honderd nieuwe tanks. Zowel De Kruif als Wijninga verwacht dat het grootste deel van de Nederlandse tanks in Duitsland komt te staan, omdat daar meer ruimte is om te oefenen.

Duitse tanks

In de tijd dat Nederland door bezuinigingen geen eigen tanks had, maakten Nederlandse militairen gebruik van Duitse tanks die in Duitsland stonden. De Kruif en Wijninga schatten in dat er nu ook een aantal tanks bij de landmachtkazerne in Amersfoort gestationeerd wordt, zodat nieuw tankpersoneel kan worden opgeleid.

Naast de plannen voor de aanschaf van nieuwe tanks, wordt morgen waarschijnlijk ook bekendgemaakt dat Nederland twee nieuwe Patriot-luchtverdedigingssystemen aanschaft en extra helikopters. Wijninga zegt deze keuzes te begrijpen: "Maar ik denk dat we ook flink moeten investeren in drones en cyberveiligheid. Ik ben benieuwd wat daarover in de plannen staat."

Bij een schietpartij op een middelbare school in de Amerikaanse staat Georgia zijn zeker vier doden gevallen. Twee scholieren en twee docenten werden doodgeschoten door een schutter. Een 14-jarige leerling is aangehouden, zo hebben de autoriteiten bekendgemaakt.

Negen gewonden zijn naar het ziekenhuis gebracht. Geen van hen verkeert in levensgevaar. Het motief van de schutter is nog onduidelijk. De 14 jarige Colt Gray is de enige verdachte in het onderzoek. Hij zal volgens het volwassenenstrafrecht worden berecht.

'Doodsbedreigingen'

Volgens krant The Washington Post was de FBI een jaar geleden getipt over de vermoedelijke dader. Gray zou doodsbedreigingen hebben geuit. De destijds 13-jarige jongen en zijn vader waren ondervraagd, maar er werd geen reden gezien voor een arrestatie.

Na de eerste melding van de schietpartij op de Apalachee High School in Winder gisteren, werd de campus hermetisch afgesloten. Leerlingen van de school renden naar een nabijgelegen sportstadion om in veiligheid te komen.

In de omgeving gingen andere scholen uit voorzorg op slot. Op beelden van nieuwszenders was te zien hoe een grote politiemacht zich verzamelde op het terrein. Kort na de schietpartij werd de verdachte gearresteerd.

Scholen vaker doelwit

In de Verenigde Staten zijn scholen geregeld het doelwit van schietpartijen. Tot 11 juli registreerde CNN dit jaar 35 schietpartijen op scholen, waarbij zeventien doden vielen. De beschieting in Georgia was de eerste van het nieuwe schoolseizoen.

De zoveelste domper. Zo zien omwonenden het nieuws dat Schiphol toch minder hoeft te krimpen van het kabinet dan eerder bedoeling was.

Waar de vorige minister van Infrastructuur Harbers in eerste instantie inzette op stevige krimp, wordt die door de huidige minister Madlener afgezwakt. Volgens hem is het effect van eerder aangekondigde maatregelen groter dan verwacht.

De grootste zorg van omwonenden zit hem in de geluidshinder. Volgens Madlener hoeft er minder gekrompen te worden om die hinder voldoende terug te dringen. "Krimp is niet het doel, geluid reduceren is het doel. En dat halen we hier", zei de minister. "Daarom ben ik blij en vind ik het ook goed nieuws voor de omwonenden dat we een forse geluidsreductie kunnen bereiken."

Omwonenden en de gemeente Amsterdam zien dit juist niet als goed nieuws. "Met dit besluit kiest deze minister de kant van grote vervuilers KLM en Schiphol, en niet van al die mensen die wakker liggen door de vliegtuigherrie", zegt Sijas Akkerman van de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland. "Tegen beter weten in gaat deze minister mee met de loze praatjes van de luchtvaartlobby."

Akkerman denkt dat de maatregelen minder geluidsreductie opleveren dan de minister verwacht.

"Er zijn al zo lang twijfels over wat er over zou blijven van de plannen en nu mogen er toch weer meer vluchten. Het is de zoveelste domper", zegt Matt Poelmans. Hij is als bewonersvertegenwoordiger lid van de Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS). "Stille vliegtuigen bestaan niet."

Wat de MRS betreft, moet er vooral op de overstappers worden bezuinigd. Poelmans: "Die zorgen voor twee keer zoveel vluchten en dus ook twee keer zoveel overlast. Zij moeten namelijk voor een overstap sowieso een keer landen en gelijk erna opstijgen. En voor de retourvlucht nog een keer."

Ook Khadija Arib, voorzitter van de MRS, zegt dat de verontwaardiging groot is. "Er is wél geluisterd naar de luchtvaartbranche, maar niet naar de omwonenden", zegt de oud-Kamervoorzitter.

"Er zit geen waarborging in voor de omgeving en de maatregelen zijn veel te vrijblijvend. Er is nog steeds geen 'fair balance' tussen belangen van omwonenden en die van de luchtvaart. Ondanks een uitspraak van de rechter én alle hinder die er nu al is, mag Schiphol doorgroeien."

De uitspraak waar Arib aan refereert is van maart dit jaar. Toen oordeelde de rechter dat de staat de belangen van omwonenden jarenlang niet genoeg heeft meegenomen in besluiten over de luchthaven. De officiële wetten over Schiphol komen uit 2008. Sindsdien is Schiphol flink gegroeid en werd de bijkomende geluidshinder gedoogd. De rechter heeft dus nu gezegd dat de Staat zich binnen een jaar aan de officiële regels moet houden.

'Letterlijk wakker liggen'

"Schiphol is te ver gegroeid, tegen de afspraken in", zegt Poelmans, "Dus moeten ze terug naar 400.000 per jaar, en dan kunnen we daarna kijken naar wat mogelijk is. De gemeente Amsterdam steunt ons hierin." De gemeente Amsterdam is deels aandeelhouder van de luchthaven en wil ook krimp.

Hester van Buren, wethouder Schiphol, vindt het een enorme teleurstelling voor omwonenden: "Ik kan mij voorstellen dat zij hier letterlijk wakker van liggen. Een verdere afzwakking van de krimp van het aantal vliegbewegingen is niet in het belang van de omwonenden van Schiphol en het klimaat. Deze koerswijziging strookt ook niet met de toekomstvisie die wij hebben als aandeelhouder en buurgemeente." Van Buren wil snel in gesprek met het kabinet.

Met haar reactie raakt Van Buren ook aan de zorgen die naast geluidshinder spelen rond Schiphol: de hoge stikstofuitstoot rond de luchthaven, de natuur eromheen die onder druk staat en de woningbouw in gemeentes als Amstelveen, die hierdoor niet kan uitbreiden. Wat de afzwakking van de krimp daarvoor gaat betekenen, kwam vandaag niet aan de orde.

Bij een schietpartij in Dinteloord is vanmiddag een man gewond geraakt. Volgens Omroep Brabant was het slachtoffer na het incident met de auto naar een tankstation gereden om hulp te zoeken.

De politie kreeg rond 13.30 uur een melding van een schietincident aan de Steenbergseweg. Wat er precies is gebeurd, wordt onderzocht. Volgens de politie heeft het slachtoffer medische hulp gekregen.

Een medewerker van het tankstation zegt tegen Omroep Brabant dat een gewonde man vanmiddag om hulp vroeg. "Hij zei dat hij in zijn knie geschoten was. Hij bleef in zijn auto zitten", zegt ze. "Mijn baas kwam vervolgens met een verbandkoffer. Er lag een bloedbad naast de auto." Waar de man is beschoten, weet ze niet. "Niemand wist wat er aan de hand was."

'Het bloed spoot uit zijn knie'

Pieter Vlamings, de eigenaar van het tankstation, ving het slachtoffer samen met een klant op. "Het bloed spoot uit zijn knie", zegt hij. "We hebben de wond proberen te stelpen. Maar als je het aan de ene kant dichthield, kwam het er aan de andere kant weer uit."

Met zijn tweeën hebben ze de wond dichtgehouden tot de hulpdiensten kwamen. De man is daarna naar het ziekenhuis gebracht.

De politie heeft het tankstation enkele uren afgezet voor onderzoek. Ook eigenaar Vlamings heeft geen idee waar de schietpartij was. Wel hoorde hij het slachtoffer diverse keren bellen. "Ik dacht alleen maar, hier wil ik niks mee te maken hebben."

Mogelijk tienduizenden mensen hebben jarenlang een te hoge of te lage arbeidsongeschiktheidsuitkering gekregen. Uitkeringsinstantie UWV gaat verdiepend onderzoek doen naar fouten die zijn gemaakt in het berekenen van de WIA (Wet Inkomen naar Arbeidsvermogen). Dat bevestigt een woordvoerder aan de NOS na berichtgeving in het AD.

Van een WIA-uitkering kun je onder voorwaarden gebruik maken als je langer dan twee jaar ziek bent en daardoor niet of minder kunt werken. "Het is pijnlijk dat we fouten maken", laat het UWV weten. "Het is een ingrijpend moment in het leven van mensen. Je verwacht dan van ons dat wij een goede beoordeling doen en de juiste uitkering geven."

UWV-bestuurder Johanna Hirscher zegt dat de uitkeringsinstantie al jaren onder druk staat om de WIA uit te voeren. "We krijgen al jaren elk jaar meer aanvragen." Volgens haar heeft het UWV "ontzettend veel aandacht om mensen die een aanvraag doen op tijd te kunnen helpen. We hebben te weinig aandacht gehad voor de kwaliteit van onze berekeningen".

Het UWV zegt geen cijfers te kunnen geven over hoeveel fouten er gemaakt zijn. De uitkeringsinstantie verwacht in december klaar te zijn met het onderzoek. Daarna zal de instantie contact opnemen met mensen.

Het UWV heeft wel een team gevormd waar mensen zelf naartoe kunnen bellen om te controleren of de berekening van hun uitkering klopt. Dat team zit vanaf morgenochtend klaar.

Minister Van Hijum

Minister van Sociale Zaken Van Hijum zegt "erg geschrokken te zijn van de vele fouten in de beoordelingen van het UWV". Hij zegt snel een verbeterplan van het UWV te willen om de fouten te herstellen en herhaling te voorkomen. "Dit heeft veel te lang kunnen voortduren."

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft hij dat er sinds 2020 een "substantieel aantal onjuistheden aangetroffen" is bij de WIA-uitkeringen. "Ondanks de kanttekening dat het beeld nog niet volledig is, kan niet worden uitgesloten worden dat tienduizenden uitkeringen niet correct zijn vastgesteld."

Van Hijum schrijft dat het uitgangspunt is dat "mensen waar nodig mogelijk alsnog de uitkering krijgen waar ze recht op hebben." Ook schrijft hij dat er wordt gekeken in welke gevallen er uitkeringen moeten worden teruggevorderd. Hij zegt daarnaast dat het nog niet uit te sluiten is dat sommige fouten al gecorrigeerd zijn doordat mensen bezwaar hadden aangetekend.

Terugbetalen

Wanneer mensen te veel hebben ontvangen door een fout van het UWV hoeven ze het in principe niet terug te betalen, zegt een woordvoerder van het UWV. Maar als mensen redelijkerwijs hadden kunnen weten dat ze te veel geld kregen moet daar wel extra goed naar gekeken worden, zegt de instantie.

Al eerder dit jaar kwam aan het licht dat de wijze waarop het UWV tot de arbeidsongeschiktheidsbeoordelingen komt onder de maat was.

Het UWV noemt de berekening van de uitkeringen "bijzonder complex". De organisatie zegt dat de afgelopen jaren de opbouw van het loon veranderd is, waardoor het lastiger geworden is goed en snel de uitkering vast te stellen. Volgens het UWV gaf dit veel druk op de organisatie en medewerkers.

Zorgen bij FNV

Vicevoorzitter Kitty Jong van vakbond FNV laat weten bezorgd te zijn om de mensen die hierdoor zwaar zijn benadeeld. "Die moeten zo snel mogelijk fatsoenlijk gecompenseerd worden." Daarvoor is 2025 te laat, vindt de vakbond. Daarnaast vraagt de FNV zich af er niet ook mensen zijn die een volledige afwijzing hebben gekregen op hun aanvraag, terwijl ze daar wel recht op hadden.

"Wat we moeten voorkomen, is weer een affaire waarbij de mensen die zelf geen fouten gemaakt hebben de dupe worden van een uitkeringsinstantie", zegt Jong.

Het Europese landbouwbeleid moet dringend op de schop. Dat adviseren bijna dertig vertegenwoordigers van uiteenlopende clubs, afkomstig uit onder meer boeren- natuur- en consumentenorganisaties en de wetenschap.

Ze willen dat EU-subsidies voor een veel groter deel bij boeren belanden die de inkomenssteun echt nodig hebben. Nu ontvangen vooral de grootste boerenbedrijven die subsidies.

De afgelopen maanden kwamen de organisaties bij elkaar op verzoek van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Het overleg begon in januari, toen in de hele EU boze boeren de straat op gingen.

Ook in Brussel kwamen duizenden boeren op trekkers protesteren tegen de in hun ogen doorgeschoten gevolgen van de Green Deal. Onder die deal vallen de plannen van de EU om als eerste continent ter wereld in 2050 klimaatneutraal te zijn. Onder druk van de demonstraties versoepelde de Europese Commissie eerdere eisen aan boeren.

'Gezamenlijke visie'

De protesten liepen regelmatig uit de hand. In een poging de gemoederen te bedaren, startte Von der Leyen de gesprekken met alle vertegenwoordigers van de sector. "We voelen allemaal dat de verdeeldheid en de polarisatie op het terrein van landbouw toeneemt", zei de Commissievoorzitter bij de aftrap.

Doel van het overleg was met een gezamenlijke visie voor de toekomst van de landbouw en voedselsector te ontwikkelen.

Een succesvolle strategie, lijkt het. Vanmorgen presenteerde Von der Leyen de uitkomsten van de zogenoemde "strategische dialoog over de toekomst van het EU-landbouwbeleid". Het verstrekkendste voorstel is het advies om de basis van de EU-landbouwsubsidies te veranderen.

Nu nog krijgen boerenbedrijven met de meeste hectares grond het overgrote deel van de subsidies. Daardoor komt ongeveer 80 procent van de bijna 400 miljard euro bij de 20 procent grootste bedrijven terecht. Dat is niet eerlijk, vinden de organisaties. In hun advies pleiten ze voor steun aan boeren die de subsidie het meest nodig hebben.

'Compromissen onvermijdelijk'

Op die manier hopen de vertegenwoordigers de zo nodige verduurzaming van de landbouw- en voedselketen meer te stimuleren. Ook zou die op deze manier competitiever en winstgevender worden, waardoor ook kleinere boeren een beter inkomen zouden krijgen.

De Commissievoorzitter is dankbaar voor de unanieme adviezen van de club. "Het is heel belangrijk het gepolariseerde debat achter ons te laten en het wederzijdse vertrouwen vast te houden", zei ze.

"Vanwege de tegengestelde belangen zijn compromissen onvermijdelijk", schrijven de deelnemers. Daarbij mag wat hen betreft geen kostbare tijd verloren gaan. "De tijd voor verandering is nu", is het eerste van tien politieke uitgangspunten die in het stuk staan.

"Deze breed gedragen voedselvisie biedt een stevige basis voor toekomstig landbouw- en milieubeleid in Europa met perspectief voor jonge boeren en tuinders. Het helpt ons om weer vanuit een visie naar de wereld te kunnen kijken, zodat we de huidige problemen in Nederland op kunnen lossen", zegt Gerben Boom, vicevoorzitter van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt.

Niet bindende adviezen

Sjoukje Heimovaara, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Wageningen Universiteit, was een van de deelnemers aan het overleg. Voor haar is het cruciaal dat de adviezen een goede wetenschappelijke basis hebben.

"Wetenschappelijke onwaarheden zijn benoemd en het stuk is zo goed mogelijk gebaseerd op feiten. De rol van de wetenschap is door alle partijen aan tafel, hoe verschillend ook, als belangrijk genoemd." Ze "put moed" uit het gegeven dat onomwonden gesteld wordt dat de landbouw dringend moet verduurzamen.

De adviezen zijn niet bindend. Eerder beloofde Von der Leyen wel dat ze de aanbevelingen wil gebruiken als leidraad voor een nieuwe visie op landbouw en voedselvoorziening. Ze wil die binnen honderd dagen na het van start gaan van de nieuwe Europese Commissie wil presenteren, vermoedelijk in het eerste kwartaal van volgend jaar.

Influencers zien steeds vaker haatcomments voorbijkomen op hun socialemediaprofielen. Dat blijkt uit een rondvraag van NOS Stories onder zestig grote influencers.

Het gaat hierbij om reacties onder video's en foto's die mensen plaatsen die onaardig zijn en soms ook ronduit discriminerend, racistisch of homofoob.

"Ik denk dat ik wel tientallen van zulke berichten per dag krijgt", zegt Julia Verschuur, goed voor bijna 700.000 volgers op TikTok. Ze is inmiddels gewend geraakt aan nare berichten, maar toen ze begon met video's maken, had ze er veel last van. "Ik dacht: wat overkomt me nou?"

Waarom zou je zulke reacties plaatsen? NOS Stories sprak met twee jongens die dit wel eens doen:

De impact van zo'n comment is groot. Niet alleen op influencers, maar ook op jongeren die niet bekend zijn. "Ik voelde me gewoon echt onveilig", zegt Sterre (18). Ze plaatste een video op TikTok waar op de achtergrond een regenboogvlaggetje te zien was. "Kankerhomo", kreeg ze vervolgens te lezen.

"En iemand stuurde ook een doodsbedreiging." Sindsdien plaatst Sterre nauwelijks meer beelden met haar gezicht op sociale media uit angst voor meer negatieve reacties.

Onderzoeker Koen Kros keek voor Movisie naar de impact van online haat op jongeren. "Sommigen zeiden dat haatcomments niets met hen deden, anderen geven juist aan meer depressieve klachten en negatieve emoties te hebben. Ze trekken zich vaker terug, niet alleen online, maar ook offline."

Zijn algoritmes het probleem?

De toename zou te maken kunnen hebben met nieuwe algoritmes van TikTok en Instagram, zegt socialemedia-expert Kirsten Jassies. "Je komt online steeds vaker content tegen van accounts die je niet volgt. Dan krijg je dus ook vaker dingen te zien die je niet leuk vindt. Dat zou kunnen verklaren waarom er meer negatieve reacties zijn."

TikTok bevestigt dat deze algoritmes ertoe kunnen leiden dat er meer negatieve reacties te zien zijn. "Zeker wanneer content gekoppeld is aan een bepaalde niche, bijvoorbeeld queer-content", zegt een woordvoerder.

"Mensen reageren eerder op posts die ze boos maken, dan op posts die ze leuk vinden", legt mediawetenschapper Linda Duits, verbonden aan de Universiteit Utrecht, uit.

Zij ziet dat haatcomments ook steeds normaler worden. "Hoe meer je ze ziet, hoe meer je het normaliseert. Je wordt aangestoken met wat er om je heen gebeurt."

Wat wordt er tegen gedaan?

Socialemediaplatformen geven aan dagelijks comments te verwijderen. Daarvoor volgen ze hun eigen 'community-richtlijnen'. TikTok heeft in het eerste kwartaal van dit jaar bijna een miljard reacties verwijderd. Dat komt neer op 1,6% van alle comments.

TikTok en ook YouTube wijzen op de tools die gebruikers hebben om zélf comments te verwijderen, of niet toe te laten. Instagram reageerde niet op vragen van NOS Stories.

Of die richtlijnen en tools genoeg zijn? "Belangrijk is dat mensen gaan beseffen dat er gevolgen zijn", zegt sociaalwetenschapper Duits. Ze pleit voor een sociale norm waarbij haatcomments ontoelaatbaar zijn, dus ook strafbaar zijn. "Dat kan in de rechtbank, maar we kunnen 'sociaal straffen'. Net zoals dat je boze blikken krijgt als je zit te bellen in een restaurant."

Haatcomments hebben in het verleden al eens tot rechtszaken geleid. Zo vervolgde het OM in 2020 twee mannen. Zij plaatsten discriminerende reacties onder een AT5-livestream over Keti Koti, de jaarlijkse herdenking van de afschaffing van de slavernij.

Wetenschappers wisten al twintig jaar dat het mogelijk moest zijn, maar nu is het ook echt gelukt: de opvolger van de atoomklok aan de praat krijgen. Deze zogenoemde thoriumklok kan de tijd nog veel preciezer gaan meten dan de beste huidige atoomklokken, beloven de onderzoekers in het wetenschappelijke vakblad Nature.

De beste atoomklokken hebben een afwijking van één seconde in ruim 30 miljard jaar. Hoe onwaarschijnlijk nauwkeurig dat ook is, de nieuwe thoriumklok belooft een nog grotere precisie: een afwijking van slechts één seconde in meer dan 300 miljard jaar.

Voor dagelijks gebruik is die enorme precisie overbodig, maar allerlei technologieën maken er dankbaar gebruik van. Het is aan atoomklokken te danken dat we met behulp van satellietnavigatie wereldwijd onze locatie kunnen bepalen. Ook het internet en mobiele telefonie zijn mede mogelijk dankzij atoomklokken.

Sneller en stabieler

De nieuwe thoriumklok biedt perspectief op nog sneller internet, stabielere netwerken en betere digitale beveiliging. Ook quantumnetwerken, gebaseerd op de nog in ontwikkeling zijnde quantumcomputer, zou kunnen profiteren van de nieuwe klok.

"Dit is revolutionair. Het is de start van een ontwikkeling waar we al twintig jaar over dromen", zegt Jeroen Koelemeij, natuurkundige bij het LaserLab van de Vrije Universiteit in Amsterdam, en zelf niet betrokken bij het onderzoek. "De omvang en potentie van deze innovatie zijn vergelijkbaar met de impact van de traditionele atoomklok zelf, zeventig jaar geleden."

Wetenschappers wisten al dat het mogelijk moest zijn om een nog preciezere atoomklok te maken door metingen aan de atoomkern te doen. Maar ze hadden geen idee met welk type licht ze de trillingen zouden kunnen meten. "Het was echt zoeken naar een speld in een hooiberg".

Die speld was al eerder gevonden, onder meer door een Duitse groep onderzoekers. De trillingen bleken opgewekt te kunnen worden met ultraviolet licht met een golflengte van 148 nanometer. In de nieuwe studie is op basis van deze kennis voor het eerst een echte thoriumklok gedemonstreerd.

Die klok heeft op dit moment nog niet de precisie van een atoomklok, maar de verwachting is dat de thoriumklok over een aantal jaren de precisie van atoomklokken zal evenaren en vervolgens verbeteren.

Hoogtemeting dankzij Einstein

Een voordeel is ook dat de nieuwe thoriumklok niet in een speciaal vacuüm hoeft te worden geïsoleerd, zoals bij de huidige atoomklokken. "Die speciale vacuümkamers kosten veel ruimte en energie", zegt Koelemeij. "Dit past gewoon in een kristalletje." Dat kan de productie van thoriumklokken op termijn eenvoudiger en goedkoper maken.

Naast snellere en stabielere netwerken zou die nauwkeuriger klok ook een rol kunnen gaan spelen bij hoogtemeting. Dankzij de relativiteitstheorie van Einstein weten we dat een klok net iets sneller loopt als hij verder van de aarde is verwijderd. Door twee heel precieze klokken met elkaar te vergelijken, kun je dan de hoogte berekenen.

Met de nieuwe thoriumklokken zou dat tot op de millimeter nauwkeurig moeten kunnen. Ter vergelijking: met de huidige methoden kunnen we de hoogte in Zuid-Limburg op dit moment tot ongeveer vijf centimeter nauwkeurig meten.

Wat Koelemeij betreft staan we nog maar aan maar het begin van deze ontwikkeling: "Atoomklokken zijn in zeventig jaar tijd tien miljoen keer nauwkeuriger geworden. Dus wie weet hoeveel preciezer de thoriumklokken nog gaan worden."

Twee Noorse dierenrechtenorganisaties hebben aangifte gedaan vanwege de dood van de witte walvis Hvaldimir. Dierenartsen en anderen hebben schotwonden in het lichaam van het dier gezien. De organisaties OneWhale en Noah zeggen dat ze sterke aanwijzingen hebben dat de beloega opzettelijk is gedood.

Volgens Regina Haug van OneWhale "is er geen twijfel mogelijk dat dit vriendelijke, zachtaardige dier zinloos werd vermoord". OneWhale was betrokken bij de bescherming van de witte walvis, die in 2019 in Noorse wateren bij de Russische grens werd aangetroffen met een tuigje waarin een camera gedragen kan worden en waarop 'Sint Petersburg' stond.

De dierenrechtenorganisaties zeggen geen idee te hebben wie er achter de dood van de witte walvis kan zitten.

Hvaldimir leek gezond

Hvaldimir (een samentrekking van het Noorse woord voor walvis en de voornaam van Poetin) werd zaterdag dood voor de Noorse kust gevonden door een jongen en zijn vader die aan het vissen waren. Het dier lag met zijn buik naar boven, in de buurt van Stavanger in het zuidwesten van Noorwegen.

Zijn dood was opmerkelijk omdat hij al jaren nauwlettend gevolgd werd en hij tot dan een gezonde, relatief jonge witte walvis leek.

Hvaldimir was zo'n 15 jaar oud, en beloega's kunnen wel 60 worden.

Ontsnapt uit Moermansk

OneWhale en Noah zeggen dat dierenartsen, biologen en andere deskundigen beelden van getuigen en de media hebben bekeken, inclusief close-ups van de verwondingen. Op basis daarvan concluderen ze dat het dier naar alle waarschijnlijkheid is doodgeschoten.

De politie en het Noorse Veterinair Instituut willen niet reageren. Zij wachten op de uitkomst van de autopsie, die nog wel een paar weken kan duren.

Mogelijk was de witte walvis in 2019 ontsnapt uit een marine-complex in de Russische havenstad Moermansk. Witte walvissen worden door de Russische strijdkrachten ingezet voor spionagemissies. Een woordvoerder van de Russische marine ontkende dat deze witte walvis voor spionage werd gebruikt, maar sloot niet uit dat hij was ontsnapt uit Moermansk.

Schiphol hoeft van het kabinet minder te krimpen dan eerder de bedoeling was. In de loop van de tijd zijn veel verschillende getallen genoemd en het vorige kabinet hield in mei rekening met een aantal vluchten van 460.000 tot 470.000 per jaar. Minister Madlener van infrastructuur gaat nu uit van een 'bandbreedte' van 475.000 tot 485.000. Volgens hem is het effect van eerder aangekondigde maatregelen groter dan verwacht.

De controle van de berekeningen kan nog wel leiden tot een andere uitkomst. De uitkomst van die controle verwacht de minister in het najaar.

Stillere toestellen

Madlener kwam vandaag met wat hij noemde "een definitief maatregelenpakket om het geluid rond Schiphol terug te dringen en de rechtsbescherming van omwonenden te herstellen".

In de nacht komen er strengere geluidsnormen en het maximaal aantal toegestane vluchten in de nacht gaat van 32.000 naar 27.000. KLM heeft beloofd in de nacht stillere toestellen in te zetten. De luchthaven zal hogere tarieven gaan berekenen voor vliegtuigmaatschappijen die lawaaiige toestellen gebruiken.

Verder hebben KLM en Transavia toezeggingen gedaan over het sneller vernieuwen van de toestellen. Ook dat moet geluidswinst opleveren. Een eerder geplande middagpauze voor twee banen wordt juist geschrapt.

'Goede balans'

Madlener legt het pakket nu voor aan de Europese Commissie. Die moet kijken of de juiste procedures zijn doorlopen en het kabinet neemt later een definitief besluit.

Volgens de minister is het nu gepresenteerde pakket een goede balans tussen de belangen van de omgeving en die van de luchtvaart: "Krimp is niet het doel, maar reductie van geluidhinder. En de geluidbelasting rond Schiphol wordt volgend jaar met 17 procent teruggedrongen."

Hij benadrukt dat het pakket niet vrijblijvend is: "Vanuit de sector zijn toezeggingen gedaan. Als ze hun beloftes niet nakomen, zal dat gevolgen hebben."

Minister Faber (Asiel) stopt op 1 januari volgend jaar met het financieren van de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers. Op X laat ze weten dat ze daarover overleg heeft gehad met de gemeenten die nu nog zo'n 'bed-bad-brood-opvang' hebben. "Ik zet in op terugkeer in plaats van gesubsidieerde opvang", schrijft ze.

In vijf gemeenten worden nu nog uitgeprocedeerde vreemdelingen op sobere wijze opgevangen. Dat zijn Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Groningen en Eindhoven. Door ze toch nog een soort van opvang te bieden moet voorkomen worden dat ze op straat gaan zwerven en voor overlast zorgen.

Maar volgens Faber (PVV) zijn het mensen die "al lang hadden moeten vertrekken", omdat ze geen recht hebben op een verblijfsvergunning. "Ze hoeven ook helemaal niet op straat te zwerven, want als ze meewerken aan terugkeer naar het land van herkomst willen we ze ook nog daarbij helpen."

De minister wijst erop dat ze daarnaast aan een wet werkt die het niet meewerken aan terugkeer strafbaar maakt.

In het hoofdlijnenakkoord heeft de nieuwe coalitie al afgesproken dat de bijdrage aan de Landelijke Vreemdelingenvoorziening (LVV), zoals de opvang officieel heet, zou worden beëindigd. Nu is dus duidelijk dat die op 1 januari al stopt.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zegt in een reactie het belangrijk te vinden dat gemeenten opvang en begeleiding kunnen blijven bieden aan uitgeprocedeerde asielzoekers, om te voorkomen dat deze mensen op straat belanden.

"De minister zet in op terugkeer van mensen waarvan de asielaanvraag is afgewezen. Maar om uiteenlopende redenen lukt het de minister lang niet altijd mensen te laten terugkeren", laat een woordvoerder weten. "In de ogen van de VNG is het dan aan de minister om voor deze mensen een passende oplossing te vinden."

Als de 'bed-bad-brood-opvang' niet langer gefinancierd wordt door het Rijk en er geen alternatief is voor de omgang met uitgeprocedeerde vreemdelingen, worden mensen dakloos, stelt de VNG. "En ze zijn dan ook onvindbaar voor overheidsdiensten. Dit zal leiden tot overlast en ervaren onveiligheid door de inwoners van onze gemeenten."

De Amsterdamse wethouder Rutger Groot Wassink noemt het "uitermate onverstandig" dat de sobere opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers stopt. De regeling heeft volgens hem gezorgd voor rust in de hoofdstad, omdat mensen humaan werden opgevangen en overlast door krakers verdween. "Daarom zijn wij genoodzaakt om de opvang voor het komende jaar zelf te regelen. Wij kunnen dat in 2025 nog vanuit de gemeentelijke kas bekostigen."

Eerder protest

Fabers voorganger, VVD-staatssecretaris Van der Burg, wilde vorig jaar de financiering van de 'bed-bad-brood-opvang' al stopzetten, om de kosten van de opvang te beperken. Dat ging uiteindelijk niet door na veel protest, ook van de toenmalige coalitiepartners D66 en ChristenUnie. Het Rijk steekt jaarlijks ongeveer 30 miljoen euro in de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers.

In 2015 viel het tweede kabinet-Rutte bijna over de sobere opvang. De VVD wilde toen illegaliteit strafbaar stellen en botste daarover hard met coalitiegenoot PvdA. Uiteindelijk kwam er een pilot met 'bed-bad-brood-opvang' in een aantal steden.

De oppositie is kritisch op het schrappen van het zogeheten Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) door het nieuwe kabinet. Dat voornemen kwam vandaag naar buiten via de NOS. Wat ervoor in de plaats komt, is nog onduidelijk. Ook bij coalitie-Kamerleden leidt dat tot spanning.

Verschillende Kamerleden spraken in een debat vanmiddag over het weggooien van de oude schoenen terwijl er nog geen nieuwe zijn. "We weten niet eens of er wel nieuwe schoenen komen", zei CDA'er Boswijk.

Het idee achter het NPLG was dat de provincies het beste zelf een samenhangend ruimtelijk plan konden maken om alle milieudoelen te halen. Daarmee zou ook het probleem met de vergunningverlening worden opgelost. Als de natuur wordt verbeterd, mogen er bijvoorbeeld weer vergunningen voor onder meer woningbouw en ondernemingen worden uitgegeven.

Pyromanenpolitiek

De provincies werkten in opdracht van toenmalig minister Van der Wal (VVD) de afgelopen twee jaar hun plannen uit en waren daar al ver mee. Kamerlid Bromet van GL-PvdA noemde het "bestuurlijk vandalisme" dat het kabinet daar nu een streep door zet. Grinwis van de ChristenUnie sprak van "je reinste pyromanenpolitiek". "Mijn kernvraag is: hoe dan wel?"

Coalitie-Kamerlid Van Campen (VVD) zei benieuwd te zijn waar het kabinet mee zou komen, maar benadrukte dat de milieudoelen gehaald moeten worden. "Dat die doelen staan, dat we die zullen halen, en dat rechters ons nationaal en internationaal daaraan zullen houden, daarover is geen twijfel mogelijk."

De VVD'er erkende dat hij het "spannend" vindt of dat het kabinet gaat lukken. Eerder was er nog een stikstoffonds ter waarde van 25 miljard euro, en zelfs toen was het al moeilijk om stappen te zetten in de stikstofcrisis. "Maar blijkbaar zijn er mensen die denken dat het anders kan", zei hij verwijzend naar het kabinet.

'Juridisch robuust'

Minister Wiersma van Landbouw (BBB) wilde in het debat niet kwijt hoe het anders kan. "Hoe het eruitziet, daar komen we met het regeerprogramma mee." Die uitwerking van het coalitieakkoord wordt volgende week verwacht. De minister benadrukte dat de milieudoelstellingen overeind staan, maar dat er "een andere invulling" komt.

NSC-Kamerlid Holman stelde "met zeer veel belangstelling" af te wachten waar het kabinet dan mee gaat komen. Dat zijn partij er honderd procent vertrouwen in had dat de nieuwe plannen alles gingen oplossen, wilde Holman niet zeggen. PVV-Kamerlid Nijhof-Leeuw zei te hopen dat Wiersma "doorpakt met nieuw beleid", maar dat moet volgens haar wel "juridisch robuust" zijn.

Paniek zaaien

BBB-leider Van der Plas beschuldigde oppositie-Kamerleden in het debat van paniek zaaien. Volgens haar moet de Kamer wat meer vertrouwen hebben in het kabinet. "Misschien zijn het wel hele goede ideeën."

Van der Plas haalde ook uit naar Kamerleden van voormalig coalitiepartijen die volgens haar veel te kritisch waren terwijl ze er zelf "een zooitje" van hebben gemaakt de afgelopen jaren. "Wij zijn besteld om kritische vragen te stellen", antwoordde Podt van D66. "Ik maak me heel erg zorgen, en ik denk dat mevrouw Van der Plas zich ook zorgen moet maken."

BBB is altijd zeer kritisch geweest over het natuur- en stikstofbeleid. Het huidige kabinet schrapte ook al het budget voor het programma, waar nog ruim 20 miljard euro van over was. Daarvoor kwam een veel kleinere pot geld in de plaats van 5 miljard euro specifiek voor de landbouw en 500 miljoen per jaar voor boeren die natuurmaatregelen nemen. De provincies hadden juist om veel meer geld gevraagd.

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft een gevangenisstraf geëist tegen een man die meerdere panden en objecten in Limburg zou hebben vernield. De 54-jarige man uit Heerlen zou onder meer het monument ter nagedachtenis aan de gedode Nicky Verstappen met verf hebben beklad.

De man is al meerdere keren veroordeeld voor het vernielen van het monument op de Brunssumerheide. Volgens het OM kiest hij er in sommige gevallen "bewust voor om zaken te bekladden die, direct of indirect, verbonden zijn aan bekende zaken van kindermisbruik en kindermoord". Zo staat de man ook terecht voor het bekladden van een pand van een van de zussen van de 9-jarige Gino, die in 2022 werd vermoord.

"Dat hij hiermee de gevoelens kwetst van mensen die de gevolgen van dit soort feiten zelf hebben ondervonden lijkt hem daarbij niets te doen", zei de officier van justitie voor de rechtbank in Limburg. De verdachte heeft alle vernielingen bekend.

Gebiedsverbod

Uit rapporten van deskundigen blijkt dat er zorgen zijn over het psychosociaal functioneren van de verdachte, maar volgens het OM betekent dat niet dat hij ontoerekeningsvatbaar is. Daarom is een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van tien weken geëist. Volgens de regionale omroep L1 is die duur gelijk aan de periode dat de Heerlenaar in hechtenis zat.

Om herhaling in de toekomst te voorkomen vroeg justitie de rechter ook gebiedsverboden op te leggen voor de plekken waar de man toesloeg. Over twee weken volgt de uitspraak.

Een meerderheid in de Tweede Kamer stemt in met een mogelijk verbod op het inzetten van uitzendkrachten in bedrijfssectoren met ernstige misstanden. Minister Van Hijum van Sociale Zaken (NSC) denkt dat dit een "laatste redmiddel" kan zijn om de arbeidsomstandigheden van goedkope buitenlandse uitzendkrachten in vooral slachthuizen te verbeteren.

In een Kamerdebat over arbeidsmigratie vroegen verschillende partijen aan Van Hijum hoe serieus deze maatregel is en wanneer hij die wil inzetten. De slachthuizen hebben genoeg tijd gehad om het te regelen, vinden zij. "Er is sprake van mensonterende omstandigheden", zegt SP-Kamerlid Van Kent. "U moet nu ingrijpen."

De minister heeft ook genoeg van de misstanden. "Het is te lang te vrijblijvend gebleven. We hebben te lang gerekend op zelfregulering in de vleessector. Het idee van een uitzendverbod is geen bluf. Ik kan het nu doen, er is geen wetswijziging voor nodig."

Economische gevolgen

Volgens BBB-fractievoorzitter Van der Plas is er ook "veel goede wil" in de sector, en moet de minister eerst de economische gevolgen in kaart brengen voordat hij de strenge maatregel oplegt. De VVD ziet ook liever dat individuele bedrijven de 'straf' als laatste middel opgelegd krijgen in plaats van in één keer alle bedrijven in de vleessector.

Van Hijum wil daar niet op vooruitlopen. Hij is in overleg met de vakbonden om toegang te krijgen op de werkvloer van de zeer gesloten slachtbedrijven om zo een beter beeld van de arbeidsomstandigheden te krijgen. "Je moet goedbeslagen ten ijs komen om van een hele sector te kunnen zeggen dat de misstanden daar structureel zijn."

In Duitsland wordt een verbod op uitzendkrachten in bedrijven met misstanden al toegepast. Dat heeft geleid tot meer mensen in vaste dienst en betere arbeidsomstandigheden, zegt Van Hijum. De maatregel kan ook voor andere bedrijfssectoren worden ingezet.

Vertrekpunt

In het Kamerdebat werd verder duidelijk dat er een ruime meerderheid is voor minder arbeidsmigranten. "Dat is het vertrekpunt van dit kabinet", zei Van Hijum. Van links tot rechts zijn de partijen het erover eens dat ongeremde arbeidsmigratie leidt tot overlast en woningtekorten in bepaalde wijken, slechte omstandigheden voor de kinderen van migranten en verdringing van Nederlandse werklozen.

Ook wil de Kamer een strengere aanpak van detacheringsbureaus die arbeiders van buiten de EU via een sluiproute onder de vlag van een ander EU-land in Nederland te laten werken. Ze ontlopen zo de Nederlandse cao's en het betalen van sociale premies.

Maar de Nederlandse economie kan niet helemaal zonder buitenlandse werknemers, vindt ook een meerderheid. Het kabinet gaat in overleg met de SER (de Sociaal-Economische Raad), werkgeversorganisaties en vakbonden om te bespreken in welke sectoren het aantal werknemers van buiten Nederland naar beneden moet en waar juist omhoog.

De Nederlandse staat heeft een onjuist beeld geschetst over het Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam. Dat oordeelt de rechtbank in een zaak van het schoolbestuur Stichting Islamitisch Onderwijs (SIO) tegen de staat. Het onjuiste beeld had zeer negatieve gevolgen voor de reputatie van de school.

Volgens de rechter creëerde de staat ten onrechte het beeld dat er op de islamitische middelbare school "ruimte was voor personen met een antidemocratisch en anti-integratief gedachtegoed". De staat moet het SIO hiervoor een schadevergoeding betalen. De hoogte daarvan wordt later bekend.

Brief openbaar

De staat maakte in 2019 een brief van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) openbaar, waarin werd gewaarschuwd voor de invloed van salafisten op de school. Dit gebeurde na een bericht van de AIVD aan ministeries waarin het onder meer ging over betrokken personen van de school die banden zouden hebben met terroristische groeperingen. De brief werd door de staat openbaar gemaakt zodat ouders een goed geïnformeerde schoolkeuze voor hun kinderen konden maken.

"Een dag na het versturen van de brief raadde de minister-president tijdens het wekelijkse vragenuurtje met de pers ouders af om hun kinderen in te schrijven bij de school", zegt de rechtbank. "In sommige media werd de school daarna omschreven als 'haatschool' of als school waar leerlingen met de radicale islam worden geïndoctrineerd." Dit werd volgens de rechtbank meerdere keren herhaald tijdens die persconferentie.

De berichtgeving van de AIVD was volgens de rechtbank op een aantal punten onrechtmatig. Zo suggereerde de inlichtingendienst dat er op dat moment al een ernstige en zorgwekkende situatie op de school was, terwijl in werkelijkheid dit beeld in de toekomst zou kunnen ontstaan.

Volgens de rechtbank kan het niet anders "dan dat de staat de groei van de school op oneigenlijke wijze wilde belemmeren". Ook vindt de rechtbank het aannemelijk dat het aantal inschrijvingen hierdoor is achtergebleven en dat het SIO dus schade heeft geleden.

Verbeteringen

Nadat het bestuur van de school in 2020 werd vervangen, zag de onderwijsinspectie in april 2021 verbeteringen. In oktober 2021 zei toenmalig minister van Onderwijs Van Engelshoven dat de zorgen over salafistische beïnvloeding "niet meer actueel zijn".

De laatste tijd namen de zorgen over de school weer toe door onder meer bestuursproblemen. Ook ging de onderwijskwaliteit achteruit. De afgelopen drie jaar meldde de Inspectie van het Onderwijs dat de school onder de maat presteert. De school vecht die rapporten momenteel aan bij de rechtbank.

Het kabinet-Schoof overweegt vier nieuwe kerncentrales te laten bouwen, in 2035 zou er al eentje klaar moeten zijn. Maar het besluit over wat te doen met het schadelijke radioactieve afval zou pas rond het jaar 2100 worden genomen. Het Rathenau Instituut, dat de regering adviseert, vindt dat veel te laat. En ook verantwoordelijk staatssecretaris Jansen van Infrastructuur zegt dat het besluit naar voren moet worden gehaald.

Het Rathenau Instituut heeft de afgelopen vijf jaar onderzocht hoe Nederland is omgegaan met zijn kernafval en hoe dat in de toekomst zou moeten. In het eindadvies staat dat het onverstandig is om het besluit over een definitieve oplossing voor het gevaarlijke kernafval uit te stellen, zeker nu het kabinet veel grotere nucleaire plannen heeft.

Het vinden van zo'n definitieve opslagplek ligt maatschappelijk en politiek gevoelig en neemt vaak vele decennia in beslag. Daarom is nu al actie nodig, zegt het Rathenau Instituut.

Eén tijdelijke opslagplek

Op dit moment heeft Nederland één kerncentrale en is er één tijdelijke plek waar radioactief afval wordt opgeslagen. Dat gebeurt in de oranje bunkers van afvalverwerker Covra in de buurt van de kerncentrale Borssele, in Zeeland.

In Nederland is dat beter geregeld dan in veel andere landen. Achter muren van bijna twee meter dik wordt daar het radioactief afval bewaard van de kerncentrale, maar ook van de industrie en uit ziekenhuizen, waar het onder meer wordt gebruikt voor de productie van medische isotopen voor de behandeling van kanker.

Ondergrondse opbergplaats

Om het Nederlandse radioactief afval op te slaan wil de regering rond het jaar 2130 gebruik kunnen maken van een definitieve ondergrondse opbergplaats. Dat is nodig omdat een deel van het afval honderdduizenden jaren gevaarlijk blijft. Volgens Europees en Nederlands beleid moet het worden opgeslagen totdat het niet meer schadelijk is voor mens en milieu.

Tot begin jaren 80 werd radioactief afval nog in zee gedumpt, met het idee dat het daar maximaal werd verdund en dan niet meer gevaarlijk was. Inmiddels gebeurt dat niet meer, omdat we weten dat blootstelling aan radioactiviteit kan leiden tot ziekte op langere termijn.

Maar hoe de opslag er in de toekomst precies uit moet zien, is nog niet duidelijk; over een definitieve methode en een locatie moet dus nog een besluit vallen. Er wordt nu gedacht aan een ondergrondse geologische berging op een paar honderd meter diepte.

Richting en urgentie

Het Rathenau Instituut adviseert om de besluitvorming op te delen in stappen, nu al te beginnen en de maatschappij erbij te betrekken. Het kabinet heeft nu een einddoel en wil van daaruit terug redeneren, daardoor ontbreken richting en urgentie, zegt het instituut.

Volgens directeur Eefje Cuppen moet er vooruit worden gedacht: "Als je de besluitvorming opdeelt in stappen, kan je het proces sneller starten en ben je wendbaarder." Zo kunnen verschillende beheermethoden en keuzemogelijkheden worden onderzocht. "Per stap is dan duidelijk waarover en wanneer de maatschappij kan meepraten", verwacht Cuppen.

Het Rathenau Instituut adviseert het kabinet om de besluitvorming op te delen in vijf fases die korter of langer kunnen duren. Per fase moet de overheid in overleg met de samenleving bepalen wat er nodig is aan kennis, beleid, publieksparticipatie en financiering. "Elke fase eindigt met een besluit dat ons land dichter bij een definitieve oplossing brengt", aldus Cuppen. De eerste stap zou vanaf 2026 moeten plaatsvinden.

Staatssecretaris Jansen vindt dat er eerder dan gepland moet worden nagedacht over een goede oplossing "om te voorkomen dat latere generaties met dit probleem worden opgezadeld". Hij wil met betrokkenen overleggen en eind 2027 met een plan van aanpak komen, zodat er voor 2100 een besluit kan worden genomen. Hij wil zich niet vastleggen op een jaartal.

Bekijk hier de video die Nieuwsuur in mei maakte over de ervaringen met kernenergie:

Sony neemt het online videospel Concord twee weken nadat het was uitgebracht uit de handel. Als reden geeft het bedrijf dat het groots aangekondigde spel "niet werd ontvangen zoals wij verwachtten".

Het is voor de PlayStation-producent een van de grootste flops ooit, meldt onder meer financieel persbureau Bloomberg. De game, die op pc en PlayStation uit werd gebracht, wordt overmorgen offline gehaald. Sony geeft spelers die de game hebben aangeschaft hun geld terug.

'Gigantische flater'

Gamejournalist Ron Vorstermans, die onder meer meerdere gamepodcasts presenteert, noemt het terugtrekken van de game "een zeer ongebruikelijke stap" en "een gigantische flater". Vorstermans ziet als een van de oorzaken dat Sony ervoor heeft gekozen om voor de aanschaf van het spel geld te vragen. Veel online concurrenten zoals Call of Duty en Fortnite werken met een model waarbij je hun spellen gratis kunt spelen en dan betaalt voor extraatjes zoals bijzondere kleren of wapens.

Vorstermans: "Maar zelfs als de game gratis zou zijn, was het in dit competitieve genre van online schietspellen lastig geworden. De betas (een nog onaffe versie van het spel, red.) waren ook gratis en die waren ook niet populair."

Zo ziet het spel eruit:

Sony heeft niet bekendgemaakt hoeveel geld het heeft gekost om de game te ontwikkelen. Volgens zakenblad Forbes zijn er schattingen dat dat rond de 100 miljoen dollar ligt, maar is dat lastig te verifiëren.

Wat wel duidelijk was, was dat de game nadat die was uitgekomen totaal niet van de grond kwam. Op het hoogtepunt speelden 700 spelers op onlineplatform Steam het spel tegelijk. Vorstermans: "Dat is echt vernietigend. Dan houdt het gewoon op. Zo weinig spelers op het hoogtepunt, terwijl bij spellen als Fortnite dat soort cijfers nooit zo laag liggen."

Sony zegt "opties te verkennen, inclusief de opties waarmee we onze spelers beter kunnen bereiken". Dat kan erop wijzen dat het spel uiteindelijk gratis verschijnt met extraatjes waar spelers dan voor kunnen betalen.

Gamejournalist Vorstermans: "Maar dat lijkt mij ontzettend sterk. De game is echt afgezeken in recensies en was dus ook als gratis betaversie niet populair. Je weet het natuurlijk nooit, maar ik zie dit niet meer goedkomen."