NOS Nieuws - Algemeen

Er zweeft naar schatting zo'n 27 miljoen ton aan extreem kleine plasticdeeltjes in de Noord-Atlantische Oceaan. Onderzoekers van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) hebben daarover gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Het gaat om zogenoemde nanoplastics, dat zijn plasticdeeltjes van minder dan 1 micrometer groot. De deeltjes zijn voor veel microscopen onzichtbaar. "Deze schatting laat zien dat er meer plastic in de vorm van nanodeeltjes in dit deel van de oceaan zweeft, dan er aan grotere micro- of macroplastics in de Atlantische of zelfs alle wereldoceanen drijft", zegt hoogleraar Helge Niemann, een van de onderzoekers aan het NIOZ.

Op twaalf plekken in de Noord-Atlantische Oceaan namen onderzoekers monsters van het water. Dat gebeurde aan de oppervlakte, op 1000 meter diepte en op de bodem. Door de resultaten van die onderzoeken te extrapoleren naar de oceaan, komen de onderzoekers op de hoeveelheid van 27 miljoen ton.

'Schokkende hoeveelheid'

"Een schokkende hoeveelheid", vindt Sophie ten Hietbrink, die als masterstudent meedeed aan het onderzoek. "Maar daarmee hebben we wel een belangrijk antwoord op de paradox van het missende plastic." Want niet al het geproduceerde plastic ter wereld kon tot nu toe worden teruggevonden. Een groot deel blijkt nu als minuscule deeltjes in de oceaan te zweven.

"Aan de oppervlakte vonden we meer nanoplastics dan op de bodem", zegt Niemann. Dat was wel te verwachten, zegt de hoogleraar, omdat plastic vaak via rivieren of via de lucht in de zee belandt. "Maar het is niet leuk om te zien dat ook op de middenlagen en op de zeebodem nog nanoplastic wordt gevonden. De vervuiling zit dus in de hele oceaan."

Niemann benadrukt dat de consequenties van al die kleine deeltjes plastic groot kunnen zijn. "Het is al bekend dat nanoplastics diep in ons lichaam kunnen doordringen", zegt hij.

'Niet meer op te ruimen'

"Ze worden zelfs in hersenweefsel gevonden. Nu we weten dat ze zo alomtegenwoordig zijn in de oceanen, ligt het ook voor de hand dat ze in het hele ecosysteem doordringen: van bacteriën en andere micro-organismen tot vissen en top-predatoren zoals de mens." Overigens moet de invloed van de vervuiling op het ecosysteem nog verder worden onderzocht, aldus de hoogleraar.

De onderzoekers gaan ook de andere oceanen onder de loep nemen. Niemann zegt ervoor te vrezen dat daar net zoveel zal worden aangetroffen. En volgens hem is er niets meer aan te veranderen. "De nanoplastics die er nu zijn, die ruim je nooit meer op. Een belangrijke boodschap van dit onderzoek is dan ook dat we op zijn minst de verdere vervuiling van ons milieu met plastics moeten voorkomen."

Vorige maand maakte NOS op 3 deze uitlegvideo over de staat van de oceanen:

De rechtbank heeft zeven mannen uit Lelystad en Oss vandaag tot acht jaar gevangenisstraf opgelegd.

Het gaat om een familiebende van neven en broers die zich volgens de rechtbank schuldig heeft gemaakt aan een reeks gewelddadige woningovervallen, een straatroof en poging tot oplichting. Een achtste verdachte is vrijgesproken, meldt Omroep Brabant.

De geruchtmakendste overval pleegde de bende eind september vorig jaar, op een 92-jarige vrouw in haar woning in het Brabantse Heusden. Het slachtoffer zei later dat ze door vijf gemaskerde bendeleden was overvallen terwijl ze lag te slapen. Toen ze zich probeerde te verzetten, trokken de overvallers haar trouwring van haar vinger, waardoor ze gewond raakte. Ook werd ze bij haar schouder vastgepakt en op bed gedrukt, terwijl de bendeleden geld en sieraden buit maakten.

Een paar maanden eerder pleegde de bende al een vergelijkbare woningoverval in Den Bosch. Daar was een 82-jarige vrouw het slachtoffer. Ze werd bij haar polsen gepakt, terwijl een van de overvallers een ketting van haar nek trok.

Kwetsbaar

"Voor iedereen is duidelijk hoe kwetsbaar iemand van die leeftijd is en wat de impact van een nachtelijke overval is. De verdachten trokken zich hier niets van aan", stelde de rechtbank vandaag, bij het uitspreken van het vonnis.

De groep, die in wisselende formaties opereerde, deed in juni vorig jaar voor het eerst van zich spreken. Met een babbeltruc probeerde een van de mannen die nu veroordeeld zijn, verschillende oudere mensen te misleiden en hen dierbare spullen afhandig te maken. Een keer lukte dat. De buit bestond uit een grote hoeveelheid sieraden en meerdere bankpassen.

Een week na de woningoverval in Heusden beroofde de bende een verkoper van vapes. Het slachtoffer werd geslagen, geschopt en getaserd door vijf mannen. Volgens de rechter ging dat met fors geweld. Daarna werd hij beroofd van zijn vapes en sigaretten, zijn auto en de spullen die daarin lagen.

Voortrekkersrol

De zwaarste straf van acht jaar werd opgelegd aan een 30-jarige man, die volgens de rechter vaak een voortrekkersrol had. Hij was ook degene die het meeste geweld gebruikte. Net als zijn familieleden moet hij niet alleen naar de gevangenis maar ook een schadevergoeding betalen aan de slachtoffers, variërend van bijna 4000 tot ruim 24.000 euro.

Een 22-jarige verdachte uit Lelystad werd vrijgesproken. Hij was weliswaar in Heusden toen een van de overvallen werd gepleegd, maar volgens de rechter kan niet worden vastgesteld dat hij deel uitmaakte van de dadergroep.

De straffen vallen lager uit dan de eisen van het Openbaar Ministerie. Dat vond onder andere dat de man die een voortrekkersrol vervulde 14 jaar de cel in moest. Maar de rechter was "van oordeel dat de ernst van de feiten voldoende tot uitdrukking komt met de opgelegde gevangenisstraf".

Litouwen en Finland willen zelf landmijnen gaan produceren vanwege de Russische dreiging. Dat meldt persbureau Reuters op basis van gesprekken met Litouwse en Finse functionarissen. Beide landen grenzen aan Rusland.

"We gaan honderden miljoenen euro's investeren in anti-tankmijnen, maar ook in anti-personeelsmijnen. Het gaat om een significant aantal", citeert Reuters de Litouwse onderminister van Defensie. Het land wil de landmijnen vooral produceren voor eigen gebruik, maar zou ze ook naar Oekraïne willen sturen.

Al eerder kondigden Litouwen en Finland aan zich te willen terugtrekken uit het Verdrag van Ottawa, waarin landen afspraken antipersoneelsmijnen in de ban te doen. Het verdrag werd gesloten in 1997 door veertig landen. Sindsdien is het aantal landen dat het verdrag heeft ondertekend gegroeid tot 160.

Zodra het terugtrekkingsproces is afgerond, over ongeveer een halfjaar, kunnen Litouwen en Finland beginnen met het produceren van de mijnen.

De voorzitter van de Finse parlementaire defensiecommissie zegt dat Finland de anti-personeelsmijnen gaat produceren voor de eigen veiligheid. Volgens hem had Finland voor het in 2011 het verdrag ondertekende meer dan 1 miljoen anti-personeelsmijnen.

Andere landen

Ook Estland, Letland en Polen hebben onlangs aangekondigd uit het Ottawa-verdrag te stappen. Die landen hebben tot nog toe geen plannen gedeeld om de landmijnen ook daadwerkelijk te gaan produceren. Oekraïne wil zich ook terugtrekken uit het verdrag.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei vandaag bewijzen te hebben dat Oekraïne al herhaaldelijk antipersoneelsmijnen inzet, dus dat de Oekraïense terugtrekking uit het verdrag geen verschil maakt. De VS besloot vorig jaar om Oekraïne antipersoonsmijnen te leveren.

De landen sloten de Ottawa-conventie vanwege het humanitaire leed dat ze veroorzaken, ook lang nadat een oorlog is afgelopen. Veel mijnen blijven lang in de grond liggen en komen tot ontploffing als iemand ze raakt of over de grond waarin ze liggen loopt. Ze kunnen daardoor jaren later nog slachtoffers maken.

Als iemand op een mijn stapt leidt dat vaak tot ernstige verwondingen of zelfs de dood. Zo zijn er wereldwijd veel burgerslachtoffers gevallen door antipersoneelsmijnen Sinds de Russische invasie in 2022 wordt Oekraïne gezien als het land waar de meeste mijnen in de grond liggen.

Een primeur had de gemeente Enschede gisteren, met het plan om fatbikes te verbieden in de binnenstad. De burgemeester wil mogelijk de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) aanpassen, het overzicht van lokale regels rond openbare orde en veiligheid.

Op het plan klonk direct ook kritiek. Eerder wilde de Tweede Kamer namelijk aparte regels maken voor fatbikes, maar oud-minister Madlener van Infrastructuur noemde dat "een heilloze weg". Fabrikanten zouden die regels volgens hem heel makkelijk kunnen omzeilen met aanpassingen aan de fietsen. Waarom zou het Enschede dan wel lukken om fatbikes te weren?

Dat hangt er heel erg vanaf wat Enschede precies wil verbieden, zegt hoogleraar bestuursrecht Geerten Boogaard. Het voordeel van lokale wetgeving is volgens hem dat fabrikanten hier niet zo snel op zullen reageren. "De kans dat zij de fietsen gaan aanpassen om de Enschedese regels te omzeilen, is niet zo groot."

'Hard en asociaal rondrijden'

Het plan om de fatbikes in het centrum van Enschede te weren, komt van onder meer de lokale VVD. De elektrische fietsen met dikke banden veroorzaken gevaarlijke situaties, zegt fractievoorzitter Rachel Denneboom. Jongeren rijden er volgens haar vaak hard en asociaal op rond. "Er gebeuren echt heel veel ongelukken, of net-nietongelukken."

Zij heeft er vertrouwen in dat het mogelijk is om de fatbikes te verbieden. "De APV gaat over openbare orde en veiligheid. Ik ben van mening dat dit allebei raakt, daarom zeg ik: laten we nu doorpakken."

Morgen stemming in Almelo

Dat geluid vindt weerklank in andere gemeenten. In Almelo is inmiddels een soortgelijke motie ingediend, waarover morgen wordt gestemd. En de gemeenteraad van Nijkerk overweegt hetzelfde, weet de griffie van de gemeente Enschede.

Op straat in Enschede zijn de meningen verdeeld:

Maar juristen en landelijke organisaties op het gebied van fietsen hebben hun bedenkingen. Hoogleraar Boogaard noemt het verbieden van fatbikes "een schot hagel".

"Het gaat om het gedrag op de fatbikes: roekeloos rijden, appen tijdens het rijden. Het doel sluit niet helemaal lekker aan bij het middel: je wil het gedrag niet, maar je verbiedt de fiets." Er zijn ook mensen die sociaal rondrijden op fatbikes en mensen die asociaal rondrijden op andere elektrische fietsen, voert Boogaard aan.

Anders dan e-bikes?

Eerder verbood Enschede al scooters in het centrum van de stad. Maar fatbikes verbieden is lastiger, zegt Esther van Garderen, directeur van de Fietsersbond. Scooters vormen wettelijk een aparte categorie, terwijl fatbikes in dezelfde categorie vallen als andere elektrische fietsen. "Dus mag oma op een elektrische driewieler dan ook niet meer rondrijden?"

Ook Veilig Verkeer Nederland denkt dat het ingewikkeld is om een onderscheid te maken tussen fatbikes en andere e-bikes. Maar er zijn wel wat aanknopingspunten, stelt woordvoerder Willemijn Pomper. Veel fatbikes zijn volgens haar anders aangedreven dan andere elektrische fietsen. "Ze bieden niet echt trapondersteuning, je hoeft helemaal geen kracht te zetten op de pedalen om vooruit te gaan."

Daardoor schieten ze volgens Pomper vooruit als je wegrijdt, en gaat afremmen juist trager. "Als je een scherpe bocht neemt, of een noodstop moet maken, is dat ding onhandelbaar. Je hebt er geen controle meer over."

Mag niet doorkruisen

Als het Enschede lukt om een onderscheid te maken tussen fatbikes en andere e-bikes, zijn we er nog niet helemaal, zegt hoogleraar bestuursrecht Boogaard. "Dan komt de vraag: in hoeverre is de APV aanvullend?" Je kan niet zomaar een landelijke regeling aanvullen met een lokale regeling, legt hij uit. Lokale regelgeving mag de nationale wetgeving volgens hem niet tegenspreken.

Hij denkt dat een gebiedsverbod voor asociaal gedrag op fatbikes in het centrum van Enschede misschien wel aanvullend is, en dus kan. "Maar een volledig verbod op fatbikes zal niet kunnen, dat zal al snel een doorkruising van de nationale wetgeving zijn."

Haagse politici die het land in trekken om "burgers op te hitsen" tegen het besluit voor de komst van azc's. Daar maakt commissievoorzitter Asielzaken Mark Boumans van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zich zorgen over. Dat zegt hij naar aanleiding van verschillende demonstraties die in het land hebben plaatsgevonden tegen azc's waar onder anderen PVV-leider Wilders aan heeft deelgenomen.

Boumans zegt het vreselijk te vinden dat landelijke politici naar lokaal bestuur trekken om te voorkomen dat er een democratisch besluit wordt genomen. "Dat is niet wat we willen in dit land", zegt hij tegen de NOS. "Een gemeenteraad moet in vrijheid z'n besluit kunnen nemen, zonder dat er druk wordt gecreëerd vanuit Haagse politici."

'Wekt wantrouwen'

Boumans is niet de enige die kritiek heeft op Haagse politici. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) riep politici vanochtend op om geen onrealistische beloftes te doen in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober. "Te grote beloftes van politici over de mate waarin de overheid kan sturen op migratie, werkt cynisme in de hand en zet de relatie tussen overheid en burger onder druk", zegt SCP-onderzoeker Willem Huijnk.

Daarnaast wekt het volgens het SCP wantrouwen als complexe problemen worden gereduceerd tot één oorzaak en dus ook één oplossing.

Wilders was maandag in Zwolle om te spreken bij een demonstratie. Die vond plaats voorafgaand aan de raadsvergadering waarin werd ingestemd met de komst van een azc. Het steekt Boumans dat Wilders naar Zwolle trok om te verkondigen dat besluiten niet deugen. "Maar meneer Wilders moet zich ook realiseren dat wij nationale wetgeving door het parlement, door de Tweede Kamer aangenomen beleid, hier gewoon uitvoeren als lokale bestuurders."

Tegen de NOS zei Wilders maandag dat "ieder democratisch besluit staat, maar dat wil niet zeggen dat je je daarbij neer moet leggen. Dus verzet je ertegen, op een democratische manier."

Spreidingswet geldt nog

Het uit te voeren beleid waar Boumans, die ook burgemeester is van Doetinchem, op doelt is de Spreidingswet. "Want voorlopig geldt die nog. Die gaat uit van solidariteit en dat is denk ik een goede zaak. Prima dat er aan inperking van migratie wordt gewerkt, maar zolang dat niet gerealiseerd is staat ons nog een hele hoop andere dingen te doen."

Als de gemeenteraad van Doetinchem een besluit moet nemen over een azc, vreest hij dat Wilders naar zijn gemeente komt. "Het risico bestaat dat Wilders ook hier op het plein komt en mensen probeert op te ruien. Ik gun onze gemeenteraad dat niet en eigenlijk geen enkele gemeenteraad."

Overigens benadrukt hij dat de PVV-leider "helemaal gerechtigd is om zijn eigen opvatting te hebben". En hij ziet ook in dat veel Nederlanders hem daarin steunen. Maar Boumans zegt dat het migratiedossier "rust, reinheid en regelmaat" nodig heeft. "Laten we een beetje normaal met elkaar doen. Gewoon de feiten op tafel leggen." Hij roept op om vooral de wet uit te voeren zoals die er nu ligt.

Breder dan opvang vluchtelingen

Boumans realiseert zich ook dat de discussie alleen maar groter wordt doordat hij er nu aandacht aan schenkt. "Tegelijkertijd: als mensen alleen nog maar horen wat meneer Wilders en anderen zeggen, missen ze het echte perspectief, de realiteit. Dan kunnen ze niet meer hun eigen afwegingen maken, omdat ze de feiten niet meer hebben."

Want volgens Boumans is het migratievraagstuk breder dan alleen maar opvang van vluchtelingen. Het zou wat hem betreft ook moeten gaan over kennismigratie en arbeidsmigratie.

In 2024 kwamen er zo'n 314.000 mensen naar Nederland, 6 procent minder dan in 2023, meldde het ministerie van Asiel en Migratie vorige maand. Ze kwamen om te werken, studeren of voor asiel. De afgelopen 10 jaar kwam ongeveer 11 procent van de migranten naar Nederland om asiel aan te vragen.

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft acht jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging geëist tegen een 27-jarige man uit Den Haag. Hij wordt verdacht van online misbruik en het bezit, verspreiden en vervaardigen van kinderporno.

De man benaderde jonge meisjes via sociale media als Snapchat, Instagram en TikTok. Hij deed zich in gesprekken voor als medewerker van een modellenbureau dat op zoek was naar nieuwe modellen. Hij vroeg jonge meisjes eerst om portretfoto's te sturen, om vervolgens te vragen om naaktfoto's en -video's waarin de slachtoffers seksuele handelingen uitvoerden.

De zaak kwam aan het licht toen de zus van een van de slachtoffers begin 2022 aangifte deed bij de Belgische politie. Na onderzoek bleek uit het IP-adres van de verdachte dat hij in Nederland woonde. De zaak werd toen overgedragen aan een speciaal Nederlands team dat zich richt op de bestrijding van kinderporno.

Uit het onderzoek kwam naar voren dat in Nederland meerdere meldingen waren gedaan van jonge meisjes die slachtoffer waren geworden van zedendelicten of een poging daartoe, schrijft het OM. In totaal wist de politie dertig slachtoffers tussen de 4 en 13 jaar te identificeren en met hen in contact te komen. Bij 27 slachtoffers lukte dat de politie niet.

In totaal vond de politie op gegevensdragers van de verdachte zo'n 4500 beelden van kinderporno.

Georganiseerd te werk

Het OM stelt dat de man georganiseerd te werk ging. Zo gebruikte hij verschillende accounts en telefoons en vertelde hij de slachtoffers aan de hand van voorbeelden wat voor foto's en opnames ze moesten maken.

Als de meisjes dat niet wilden, zette de verdachte de slachtoffers onder druk. Hij dreigde met boetes en het doorsturen van andere beelden als ze niet mee zouden werken.

Omdat de man een autistische- en pedofiele stoornis heeft, vreest de officier van justitie dat de verdachte nogmaals in de fout gaat. Daarom vindt het OM tbs met dwangverpleging belangrijk. De rechter doet op 25 juli uitspraak in de zaak.

Chipfabrikant Nvidia heeft als eerste bedrijf ooit een beurswaarde van 4000 miljard dollar bereikt. Door de razendsnelle opmars van AI groeide de waarde van het Amerikaanse bedrijf de afgelopen jaren gigantisch. De computerchips van Nvidia zijn essentieel voor de ontwikkeling van de meeste kunstmatige intelligentie.

Nvidia tikte vandaag vlak na de opening van Wall Street de marktwaarde van 4000 miljard dollar aan. In vijf jaar tijd steeg het aandeel van de chipfabrikant bijna 1500 procent, waarbij de grootste groei eigenlijk pas vanaf 2024 plaatsvond. Een aandeel kost nu ruim 160 dollar.

Hiermee bereikt het bedrijf eerder dan Apple en Microsoft de 4000 miljard dollar beurswaarde; de drie bedrijven wisselen elkaar al tijden af aan de top. Apple was de eerste die in 2018 de 1000 miljard dollar-beurswaarde behaalde.

ChatGPT

Nvidia begon met het maken van grafische kaarten voor gamecomputers. Jarenlang was dit voor het bedrijf de belangrijkste bron van inkomsten. Later bleken de kaarten niet alleen geschikt voor spelletjes spelen, maar ook voor AI-toepassingen. De chips van Nvidia zijn enorm gewild bij alle bedrijven die met kunstmatige intelligentie werken, zoals Microsoft en OpenAI.

Tijdens de Moesson Revolutie in Bangladesh, vorig jaar zomer, heeft toenmalig premier Sheikh Hasina opdracht gegeven om met scherp te schieten op demonstranten. Dat blijkt uit de audio-opname van een telefoongesprek dat Hasina had. Die opname is nu door de BBC geverifieerd.

Tienduizenden mensen, vooral studenten, gingen een jaar geleden de straat op uit onvrede over het harde beleid van Hasina. In de audio is te horen hoe zij aan een onbekende beller uitlegt dat ze de veiligheidstroepen opdracht heeft gegeven om "dodelijk wapens" te gebruiken tegen de demonstranten. Ook zegt ze dat de troepen zullen schieten "waar ze de demonstranten ook zullen vinden".

De audio-opname, er zijn er meer, vormt het meest directe bewijs tot nu toe dat Hasina achter het geweld zat waarbij meer dan 1400 mensen om het leven kwamen. Zij kwamen veelal om door politiegeweld.

De audio werd al in maart online gelekt door een onbekende bron. Voor veel mensen in Bangladesh is dit open geheim dus geen nieuws.

"Maar dat een internationale nieuwsorganisatie het bevestigt is wel belangrijk", zegt advocaat voor het hooggerechtshof in Bangladesh Mahdin Choudhury tegen de NOS. Hij maakt deel uit van de huidige interim-regering onder leiding van Nobelprijswinnaar Muhammad Yunus, die sinds het vertrek van Hasina Bangladesh bestuurt. "Nu is ook voor de rest van de wereld duidelijk wat hier is gebeurd."

Studentenbeweging

Het gaat om opnames van een telefoongesprek dat op 18 juli 2024 door Hasina gevoerd werd vanuit haar huis. Al in juni van dat jaar waren studenten begonnen met een vreedzaam protest tegen een voorrangsregel voor overheidsbanen waar vooral aanhangers van Hasina's partij van zouden profiteren.

De timing van het telefoontje is belangrijk, omdat rond die tijd de stemming op straat omsloeg toen politie en veiligheidstroepen steeds meer geweld gingen gebruiken. Videobeelden waarop te zien was hoe studentenleider Abu Sayeed op 16 juli werd neergeschoten gingen viraal en meer mensen sloten zich aan bij de demonstraties.

"We waren geschokt door het geweld, maar zeker niet verrast. Het was niet de eerste keer dat Hasina de politie en het leger inzette tegen haar eigen volk", zegt de 25-jarige Munim Mubahshir, die zelf in die tijd ook de straat op ging en werd geraakt door rubberkogels.

Hierdoor veranderde het doel van het protest: de demonstranten eisten vanaf toen het vertrek van Hasina. Het harde optreden van de overheid maakte voor veel mensen in Bangladesh duidelijk dat vijftien jaar onderdrukking onder Hasina genoeg waren geweest.

"Ik werd met stokken in elkaar geslagen door de politie", vertelt Mubahshir over wat er die dagen gebeurde. "Daarna beschoten ze mij met rubberkogels toen ik weg probeerde te rennen." Hij hield tijdens de protesten rekening met de mogelijkheid van zijn eigen dood.

Volgens een VN-rapport was 5 augustus, de dag dat Mubahshir beschoten werd, een van de dodelijkste dagen in het protest. Die dag vluchtte Hasina per helikopter naar buurland India.

Uit het onderzoek dat de BBC door een gespecialiseerd team liet doen blijkt dat de audio niet bewerkt is. De stem komt overeen met andere opnames van de stem van Hasina. De clip die de BBC geverifieerd heeft is onderdeel van meerdere opnames die zijn gemaakt door het National Telecommuncations Monitoring Centre in Bangladesh, dat telefoongesprekken registreert.

De aanklager in de rechtszaak die nu tegen Hasina loopt in het International Crimes Tribunal (ICT) in Dhaka wil de opnames gebruiken om te bewijzen dat de oud-premier zich schuldig heeft gemaakt aan misdaden tegen de menselijkheid. "Deze rechtbank hanteert een eigen wetgeving als het gaat om de toelaatbaarheid van bewijsmateriaal", zegt Choudhury. Daardoor kunnen foto's, films of opnames eerder als bewijs geaccepteerd worden.

Het ICT is een speciaal tribunaal dat in 2010 door Hasina zelf is opgezet. Het moest Bengaalse collaborateurs uit de onafhankelijkheidsstrijd tegen Pakistan in 1971 berechten. Nu wordt ze er bij verstek zelf berecht. Hasina verblijft nog altijd in India en dat land levert haar niet uit, ondanks een verzoek van Bangladesh.

Deze week veroordeelde dezelfde rechtbank Hasina al tot zes maanden gevangenisstraf wegens minachting van de rechtbank, omdat ze in een andere telefoonopname te horen is over de rechtszaken tegen haar. Ze zegt daarover: "Er lopen 227 zaken tegen mij, dus ik heb nu een vergunning om 227 mensen te vermoorden."

'Te laf'

Een woordvoerder van Hasina's partij, de Awami League, laat aan de BBC weten dat volgens hem uit de opnames niet blijkt dat er sprake was van "onrechtmatige intenties" of "buitenproportioneel handelen".

Zelf heeft Hasina nog niet gereageerd. Maar vanuit India blijft ze via online speeches fel uithalen naar de huidige politieke leiders in Bangladesh. Ze noemt de interim-regering van Yunus hebzuchtig en zegt, zonder enig bewijs, dat die zich schuldig maakt aan genocide.

Demonstrant Mubahshir verwacht ook niet dat er nu snel beweging komt in de zaak. "Ik wil dat ze naar Bangladesh komt om berecht te worden", verzucht hij. "Maar daar is ze te laf voor."

Familie en vrienden van patiënten nemen in het St. Antoniusziekenhuis in Nieuwegein steeds meer zorgtaken over van verpleegkundigen. Ze helpen bij het verschonen van het bed, maar ook bij het legen van katheters, of de zorg voor wonden.

Een proef met die zorghulp is de afgelopen twee jaar zo succesvol verlopen dat het St. Antonius de naastenzorg nu uitbreidt naar het hele ziekenhuis, meldt RTV Utrecht.

Het St. Antonius is niet het enige ziekenhuis waar familie en vrienden bijspringen. Maar het is waarschijnlijk wel het eerste waar de naastenzorg volledig wordt geïntegreerd.

De naastenzorg begon op twee afdelingen van het ziekenhuis in de zomer van 2023. Het ging daarbij vooral om een oplossing voor de toenemende werkdruk bij verpleegkundigen. Maar, zei verpleegkundige Annette van Duijn toen al: niet alleen de verpleegkundigen worden geholpen, familieleden vinden het ook fijn om te helpen.

Machteloos

"Misschien heb je zelf weleens aan een bed gezeten van iemand die je liefhebt en gedacht: kon ik maar wat doen, ik voel me zo machteloos", aldus Van Duijn. "Je hebt geen diploma nodig om een bed te verschonen en het geeft de verpleegkundigen extra tijd om andere werkzaamheden te doen."

Dat is precies de reden waarom Henk Littooy aan de slag is gegaan als naastenzorger in het ziekenhuis. Zijn dochter belandde drie weken geleden met een klaplong in het St. Antoniusziekenhuis. Door een bacterie mag ze nog niet weg.

Littooy helpt en beperkt zich niet tot het verschonen van het bed. "Kijk", laat hij zien. "Zo draai ik het infuus eraf. En dan bevestig ik hem op de looppaal." Zo kan zijn dochter naar de wc lopen of de gang op, ondersteund door haar vader.

De hulp ontlast de medewerkers van het ziekenhuis, vertelt verpleegkundige Lisa Suidman. "Als ze nu wil opstaan hoeft ze niet op de bel te drukken. Dan kunnen verpleegkundigen op andere plekken aan het bed staan." Bij wat meer ingewikkelde zorgtaken, zoals het legen van katheters, geeft het ziekenhuis voorlichting over wat te doen.

Bezoekuren

Voor het nieuwe beleid van het ziekenhuis zijn de bezoekuren uitgebreid. Iedereen is nu van 09.00 uur 's ochtends tot 21.00 uur 's avonds welkom. Bij een geplande opname krijgen patiënten van tevoren een vragenlijst opgestuurd, met de vraag of een patiënt het fijn vindt als naasten komen helpen.

Uit de proef van de afgelopen twee jaar bleek dat ongeveer de helft van de naasten ook daadwerkelijk helpt. Bijkomend voordeel: patiënten en familie voelen zich meer betrokken bij de zorg.

Niet verplicht

Het is overigens niet verplicht om als naaste extra zorgtaken in het St. Antonius op je te nemen. Patiënten, familieleden en vrienden bepalen zelf hoeveel ze betrokken willen zijn bij de zorg. "Als je niet in staat bent die zorg te geven, dan doen de verpleegkundigen het werk natuurlijk gewoon", zegt verpleegkundige Suidman. "Je krijgt dan niet minder zorg."

De dochter van Henk Littooy is alleen maar gelukkig dat haar vader in de buurt is. "Ik hoop dat ook andere mensen familie of vrienden gaan helpen, dan kan je de zusters en dokters ontlasten."

PKK-leider Abdullah Öcalan is voor het eerst in meer dan twintig jaar verschenen in een openbaar gemaakte video. Het is de eerste publieke video met hem sinds zijn arrestatie in 1999. Eerder dit jaar verscheen een zeldzame foto van hem, genomen in gevangenschap.

In de video richt de leider van de PKK, die door Turkije maar ook door de EU en de VS wordt bestempeld als terreurorganisatie, zich tot zijn aanhangers. Hij herhaalde de oproep om de wapens neer te leggen vóór de ontwapeningsceremonie van aankomende vrijdag in Sulaymaniyah in Noord-Irak.

De ceremonie maakt mogelijk de weg vrij voor nieuwe vredesonderhandelingen met de Turkse regering. De laatste vredesbesprekingen begonnen in 2012 en strandden in 2015, waarna een nieuwe golf aan geweld volgde.

Bekijk hieronder de videoboodschap van Abdullah Öcalan:

De video is in juni opgenomen en werd vandaag vrijgegeven door Firat News Agency, een nieuwsdienst met nauwe banden met de PKK. Öcalan zegt onder meer dat het bestaan van de Koerden is erkend en daarom het basisdoel is bereikt. Daardoor kan dus ook afstand worden genomen van de militaire strategie, aldus de partijleider in de video.

De opheffing van de PKK werd al op 12 mei aangekondigd. In aanloop naar de ontwapeningsceremonie roept Öcalan het Turkse parlement op een commissie op te richten om het vredesproces te bewaken. De Turkse president Erdogan zegt dat zijn regering geen sabotagepogingen van het ontwapeningsproces zal toestaan.

Öcalans oproep tot ontwapening volgt na een veertig jaar durende gewapende strijd tegen de Turkse staat. Daarbij zijn meer dan 40.000 mensen gedood. Öcalan zit al sinds 1999 in de gevangenis.

Hoewel er sinds november vorig jaar een staakt-het-vuren tussen Israël en Hezbollah is, wordt dat vrijwel dagelijks geschonden. Het Israëlische leger voert geregeld luchtaanvallen en gerichte droneaanslagen uit op mogelijke wapenopslagplaatsen en Hezbollah-strijders. Daarbij worden ook geregeld burgers gedood.

Tegen de afspraken in bezet het Israëlische leger ook nog altijd vijf strategische punten in Zuid-Libanon én neemt de internationale druk toe om Hezbollah zo snel mogelijk te ontwapenen. Ondertussen wachten tienduizenden Libanezen op geld voor de wederopbouw.

Hoe verder je richting Zuid-Libanon gaat, hoe meer verwoesting je ziet. De winkels zijn leeg, de straten uitgestorven, huizen onbewoonbaar en landbouwgrond onbruikbaar. Maandenlange bombardementen hebben een groot deel van Zuid-Libanon verwoest.

Uit het puin steken gele Hezbollah-vlaggen en hangen foto's van Hezbollah-martelaren, strijders die tijdens de oorlog gesneuveld zijn, afgewisseld met posters van de door Israël gedode Hezbollah-leider Hassan Nasrallah. Die wordt vaak samen afgebeeld met de opperste leider van Iran. Want ondanks de verschillende controleposten van het Libanese leger en de ruim tienduizend militairen van de VN vredesmissie Unifil in het gebied, heeft Hezbollah hier nog altijd veel steun. Ze zijn verzwakt, maar zeker niet verdwenen.

Huilen om huizen

De Wereldbank schat dat de totale economische schade bijna 11 miljard euro is. "Ik heb nog geen cent compensatie gezien. Niks van niemand", zegt Miled Eid terwijl hij door zijn verwoeste hotel struint. "De overheid kwam en ze hebben van alles genoteerd. Hezbollah is gekomen, ook zij hebben van alles opgeschreven. Organisaties kwamen langs en schreven pagina's vol. Maar tot nu toe hebben we geen cent gezien."

Zijn christelijke dorp Alma Shaab was niet direct betrokken bij de oorlog maar is uiteindelijk toch flink geraakt. Eid vertelt hoe Hezbollah-strijders strategisch gelegen huizen introkken waardoor deze toch een doelwit werden. Slechts een fractie van de inwoners is teruggekeerd naar dit dorp dat deels op minder dan een kilometer van Israël ligt.

"Iedereen die hier voor het eerst terugkomt, barst in tranen uit", zegt Eid terwijl er een Israëlische drone in de lucht zoemt. "Ze huilen om hun huizen, de huizen van vrienden en familie. Om alles. Alle dorpen om ons heen, daar staan de muren niet eens meer overeind."

In de video laat Eid ons zijn verwoeste hotel zien. Ondanks alle tegenslag blijft hij optimistisch:

Het fragiele staakt het vuren baart velen in de regio zorgen. "Dit is geen bestand maar meer een vermindering van de intensiteit van het conflict en een subtiele erkenning van Hezbollah van de nieuwe orde in de regio", zegt analist Mohanad Hage Ali, verbonden aan denktank Carnegie Middle East Center.

Hezbollah leed tijdens de oorlog grote verliezen. Tientallen kopstukken werden gedood en Israël vernietigde wapenvoorraden, militaire infrastructuur en tunnels. Bovendien waait er sinds begin dit jaar een nieuwe politieke wind in Libanon met een nieuwe, westers georiënteerde president en premier. Daardoor zit Hezbollah verder in het nauw. Hage Ali: "Hezbollah verloor zijn afschrikkingsvermogen en charismatische leider. Dit zijn grote verliezen die op korte en middellange termijn niet kunnen worden gecompenseerd."

Daarbij komt de toenemende druk vanuit de VS om Hezbollah zo snel mogelijk te ontwapenen. "Hezbollah zal zelf de wapens moeten opgeven en heeft tot nu toe geweigerd dat te doen. De Libanese overheid heeft geen manier om het zelf te doen. Een poging om met geweld de wapens in te nemen zou het uiteenvallen van het leger riskeren, de verlamming van de staat en dat zou dus niet werken", zegt Paul Salem, vice-president van denktank Middle East Institute.

"De uiteindelijke beslissing de wapens op te geven ligt in Teheran en Iran lijkt voor nu te willen behouden wat er nog over is van Hezbollah. Ze denken aan de lange termijn. Hezbollah is altijd de Iraanse kroonjuweel geweest."

Geen noemenswaardige hulp

En dat heeft ook weer grote gevolgen voor de wederopbouw. Salem: "Zolang Hezbollah niet wordt ontwapend, krijgt Libanon geen noemenswaardige hulp, wederopbouw of investeringen. Zonder te ontwapenen wordt Libanon niet echt serieus genomen door de VS en de Golfstaten om de miljarden dollars aan steun vrij te maken die zou leiden tot een snelle wederopbouw en een heropleving van de economie. De realiteit is dat het geld niet komt, behalve kleine beetjes."

Dat Rusland achter het neerhalen van vlucht MH17 zat, wisten ze allang. Maar dat zeventien rechters van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vandaag in Straatsburg unaniem Rusland verantwoordelijk stelden, voelde voor veel nabestaanden van de MH17-slachtoffers toch als een bijzonder moment.

"Ik vind dit zó belangrijk", reageert Grace van Zijtveld, die haar twee kinderen en haar ouders elf jaar geleden verloor bij de vliegramp. "Ik heb altijd al gezegd dat het Rusland was, maar nu bevestigt een internationaal hof het. Dat is zo'n fijn gevoel. Ook al klinkt dat heel raar, want mijn kinderen zijn vermoord, mijn ouders zijn vermoord. Het maakt alles los, alle emoties."

Ook bij andere nabestaanden waren er emoties. In de video zie je hun reacties:

Piet Ploeg was als voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17 aanwezig bij de uitspraak in Straatsburg. Zijn broer, schoonzus en hun zoon waren onder de 298 mensen die in de zomer van 2014 omkwamen in het boven Oost-Oekraïne neergehaalde toestel.

Hij spreekt van een "ongelooflijk belangrijke beslissing", waar Nederland jarenlang voor heeft gestreden. "De waarheid is nu aan het licht gekomen en bevestigd door onafhankelijke rechters. En dat de uitspraak dan ook nog unaniem is, is meer dan we hadden durven hopen. "

Onmenselijke behandeling

Ploeg legt uit dat voor de nabestaanden ook de erkenning van het leed belangrijk was. De rechter onderstreepte dit door te zeggen dat de opstelling van Rusland in de afgelopen elf jaar een "onmenselijke behandeling" was van de nabestaanden.

Die erkenning werd ook gevoeld en gewaardeerd door Silene Fredriksz, die haar zoon en zijn vriendin verloor. "Ik ben dankbaar voor de erkenning van het door ons aangedane leed. Niet alleen door het neerschieten van het vliegtuig en het overlijden van onze kinderen, maar ook door alles wat daarna is gekomen."

Frederiksz doelt op het feit dat Rusland tot op de dag van vandaag ontkent betrokken te zijn geweest, nooit onderzoek wilde doen en de waarheid rond MH17 probeerde te verdraaien.

De Russische betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 is al eens in een Nederlandse rechtszaak vastgesteld. Toch voelde de Europese zaak anders voor Grace van Zijtveld.

"Het ging toen om individuen, nu ging het echt om de Russische staat. En dus eigenlijk over degene die aan de macht staat. Dat is iets wat je elf jaar eigenlijk al weet. Dat het nu is onderzocht en wordt uitgesproken door internationale rechters, vind ik heel mooi."

Ook het mensenrechtenhof zelf spreekt van een belangrijke uitspraak nu is vastgesteld welk bewijs er is tegen Rusland. Omdat de vrede in Europa onder druk staat, is het volgens het hof extra belangrijk om recht te blijven spreken.

Veel meer Russische mensenrechtenschendingen

Het hof deed vandaag ook uitspraak in zaken die Oekraine had aangespannen. Rusland heeft zich in Oekraine jarenlang schuldig gemaakt aan grove mensenrechtenschendingen, luidde het vonnis.

Zo hebben Russische militairen en strijdgroepen duizenden burgers gedood, mensen vastgezet en gemarteld, steden verwoest, kinderen ontvoerd en seksueel geweld gebruikt.

De rechters gaven aan dat ze alleen gebeurtenissen tot september 2022 kunnen beoordelen. Vanaf dat moment maakte Rusland geen deel meer uit van het Europese mensenrechtenhof.

Vanwege de inval in Oekraïne begin 2022 moest Rusland vertrekken. Een speciaal aangewezen rechter houdt sindsdien de belangen van Rusland in de gaten.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is momenteel de enige rechtbank die aantijgingen jegens Rusland beoordeelt. Dat gebeurt onder andere op basis van rapporten van onafhankelijke waarnemers en de Verenigde Naties.

Het hof kijkt puur naar mensenrechten en niet of er ook sprake is van oorlogsmisdrijven. Daarvoor wordt nog gewerkt aan de oprichting van een speciaal Oekraïne-tribunaal.

De MH17-zaak van vandaag was aangespannen door Nederland, maar ook nabestaanden zelf zijn procedures begonnen. Bij het hof liggen klachten van meer dan 500 familieleden van MH17-slachtoffers. Die zullen nu worden bekeken.

Over een schadevergoeding heeft het mensenrechtenhof zich vandaag nog niet uitgesproken. Dat gebeurt pas later.

Cirkel rond

Voor Piet Ploeg is met de uitspraak de cirkel "op inhoud" nu rond. "En ik hoop dat men in Rusland nu een keertje gaat luisteren."

Dat Rusland vandaag in Straatsburg niet in de zaal was vertegenwoordigd, deed hem niet zoveel. Het deed wat hem betreft ook niets af aan de kracht van de uitspraak. Dat sentiment werd onderschreven door meerdere nabestaanden.

"Ze hebben alle tijd gehad om zich te verweren", zegt Ploeg. "En het kan natuurlijk niet zo zijn dat als de moordenaar zegt, 'ik trek me hier niets van aan', dat hij er dan mee wegkomt."

Meerdere gemeenten hebben vandaag alarm geslagen nadat ze dachten mogelijk een poederbrief te hebben ontvangen. Politie, brandweer en ambulances rukten uit en gemeentehuizen werden tijdelijk ontruimd. Het bleek loos alarm: in plaats van een gevaarlijke poederbrief bleek het een verkeerd gevallen grapje van een conferentiehotel.

Ze zijn flink geschrokken in het gemeentehuis van Tynaarlo, zegt een woordvoerder tegen de NOS. Enkele kamers moesten worden ontruimd nadat een brief met onbekende substantie op de mat was gevallen.

Aanvankelijk stelde de Drentse gemeente dat de brief naar zo'n 200 gemeentehuizen was gestuurd. Later stelde Tynaarlo dat bij naar "meerdere gemeenten". "Al met al een vervelende situatie", blikt de gemeente terug.

In Nijmegen werd de zogeheten stadswinkel enige tijd ontruimd vanwege een "mogelijk gevaarlijke substantie", zegt een politiewoordvoerder. "Dan treedt een protocol in werking en komen de brandweer, politie en ambulance er meteen op af."

Het poeder in de envelop bleek geen gevaarlijke stof maar meel. De afzender: een conferentiehotel op de Veluwe waar gemeenten hebben vergaderd. Het was nooit de bedoeling om mensen bang te maken, laat een woordvoerder van Conferentiehotel Villa Heidebad weten aan de NOS. "We wilden alleen een ludiek bedankje naar ze sturen", zegt hij.

'Meelt u ons?'

Waarom er meel in de envelop zat? "Dat is de eerste stap van ons koekjesrecept", legt de woordvoerder uit. Een woordgrapje: 'Mailt u ons?', maar dan gespeld als 'Meelt u ons?'.

Dat de brief met woordgrap werd aangezien voor een poederbrief vindt hij erg. "We hebben daarna meteen gebeld om iedereen gerust te stellen. Het was bedoeld als iets ludieks."

"We hebben nog getwijfeld of we meel in de envelop zouden stoppen of bellenblaas. Zo van: belt u ons?", zegt hij. "Hadden we maar voor bellenblaas gekozen."

Een woordvoerder van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters noemt het "een ludieke actie die verkeerd is gevallen". De burgemeesters zijn niet boos en blijven gewoon vergaderen op de locatie in Epe.

De NS heeft ruim 100.000 aanvragen ontvangen van reizigers die een vergoeding willen vanwege stakingen van het spoorwegpersoneel vorige maand. Dat heeft het spoorbedrijf laten weten in een e-mail aan mensen die een vergoeding hebben aangevraagd.

Vanwege het hoge aantal aanvragen duurt het verwerken ervan langer, waarschuwt het bedrijf. Normaal gesproken kost dit maximaal vier weken, maar nu heeft het spoorbedrijf vier weken extra nodig. De NS wil naar eigen zeggen "elke aanvraag met zorg behandelen" en heeft daardoor "iets meer tijd nodig".

Vorige maand staakte het spoorwegpersoneel van vakbonden CNV, VVMC en FNV Spoor op verschillende dagen. De vakbonden eisten in cao-onderhandelingen een hoger loon en een ruimere zwaarwerkregeling, maar kwamen daar in onderhandelingen met de NS niet uit. Daarop besloot het spoorwegpersoneel het werk neer te leggen. Na een eindbod van de NS hebben de vakbonden de stakingen voorlopig opgeschort.

Tot 25 euro per stakingsdag

Een deel van de aanvragen wordt automatisch verwerkt, maar omdat er meerdere stakingsdagen waren "wil de NS er goed naar kijken en er de tijd voor nemen", zegt een woordvoerder van het spoorbedrijf.

Reizigers konden bij de NS een tegemoetkoming tot maximaal 25 euro per dag aanvragen voor extra kosten die ze maakten voor alternatief vervoer, zoals een taxi of het reizen met de eigen auto.

Daarnaast konden mensen die al een treinkaartje hadden gekocht geld terugvragen via de vertragingsregeling. Volgens de woordvoerder hadden de meeste reizigers niet vooraf een vervoersbewijs gekocht en hebben de meesten gebruik gemaakt van de tegemoetkomingsregeling.

Ter goeder trouw

Omdat de NS merkte dat een groot aantal aanvragen werd gedaan door chatbots, heeft de website waarop reizigers een aanvraag konden doen er een week uitgelegen. Daardoor konden mensen tijdelijk geen aanvraag doen om geld terug te krijgen.

De woordvoerder benadrukt dat reizigers die hinder hadden van de staking tot drie maanden na de stakingsdag een aanvraag voor een tegemoetkoming kunnen doen. "We gaan er in de basis vanuit dat mensen te goeder trouw handelen, en daarom roepen we reizigers ook op om geld terug te vragen."

De provincie Groningen schiet het noodlijdende ziekenhuis in Scheemda te hulp. Het Ommelander Ziekenhuis Groningen (OZG) hoeft de komende twee jaar geen rente te betalen over de lening van 10 miljoen euro die de provincie eerder heeft verstrekt.

"Het OZG gaat aan de slag met het opstellen van een verbeterplan", zegt gedeputeerde Karin Dekker bij RTV Noord.

Vorig jaar weigerde de provincie nog om uitstel van rentebetaling te verlenen. Maar de financiële situatie van het ziekenhuis is volgens de provincie nu zo precair dat het niet anders kan.

Het Ommelander Ziekenhuis is in 2018 geopend en ontstaan uit een fusie van de ziekenhuizen in Delfzijl en Winschoten. Al sinds de opening zijn er financiële problemen.

Prijskaartje: 132 miljoen euro

De bouw van het ziekenhuis kostte 132 miljoen euro en is betaald met leningen van de provincie, ABN Amro, Siemens, zorgverzekeraar Menzis en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG).

Maar door tegenvallende resultaten kan het ziekenhuis de rentelasten voor die bouwleningen niet opbrengen. Vorig jaar november was sprake van een openstaande schuld van zo'n 71 miljoen euro.

Rapportcijfer 1

De tegenvallende resultaten hebben te maken met een gebrek aan specialistisch personeel, stijgende personeelskosten, een hoog ziekteverzuim en te weinig patiënten. Vorig jaar leed het OZG een verlies van 1,9 miljoen euro. In 2023 was het verlies nog groter: 2,4 miljoen.

Eind oktober beoordeelde accountantskantoor BDO de financiële positie van het ziekenhuis over 2023 met het rapportcijfer 1. Daarmee stond het OZG onderaan de ranglijst van alle niet-academische ziekenhuizen in Nederland. Bij die beoordeling woog zwaar mee dat het ziekenhuis niet in staat was om z'n schulden af te lossen.

Toch houdt gedeputeerde Dekker vertrouwen in het OZG en het verbeterplan dat het Scheemder ziekenhuis opstelt met het UMCG. Ook banken en zorgverzekeraars zijn bij dat verbeterplan betrokken. De besprekingen over het plan vinden achter gesloten deuren plaats.

Geen kwijtschelding

Het OZG hoeft dus twee jaar geen rente over de provinciale lening te betalen. Maar dat betekent geen kwijtschelding, benadrukt de provincie. Met andere woorden: de rente wordt 'gewoon' bijgeschreven bij de lening en moet in 2027 alsnog worden betaald.

"We blijven de situatie nauwlettend monitoren", laat de provincie weten.

Het zaaltje van café De Zon in Wijk aan Zee vult zich met mensen die leven in de directe omgeving van Tata Steel IJmuiden. Omwonenden kunnen op een informatiebijeenkomst vragen stellen over de toekomstplannen voor de staalfabrieken. Tata wil in 2030 voor bijna de helft van de productie overschakelen op waterstof.

In het café spelen vertegenwoordigers van de staalmaker filmpjes af die laten zien hoe de onderneming groener en schoner wil worden. Zo zal de stank in de omgeving minder worden dankzij een nieuwe, schonere fabriek. Overkappingen moeten de fijnstof in de lucht tegenhouden. Het giftige laagje vuil dat te vinden is in de speeltuinen moet zo verdwijnen - of in ieder geval dunner worden.

De reacties in het zaaltje zijn gemengd. Een paar mensen zeggen tegen de NOS dat Tata toch zijn best doet. Anderen vinden de presentatie "veel promopraatjes en weinig informatief".

Groen staal

Het gaat om een miljardeninvestering die volgens het bedrijf niet zonder hulp van de overheid gedaan kan worden. Alles hangt daarom af van de zogenoemde maatwerkafspraak met de minister van Klimaat en Groene Groei.

De plannen hebben als doel vermindering van de CO2-uitstoot, in verband met klimaatverandering. De bewoners van Wijk aan Zee, Velsen, IJmuiden en Beverwijk willen vooral graag af van de directe overlast en de gezondheidsrisico's.

Tata pompt al ruim 300 miljoen euro in maatregelen die de klimaat- en milieuschade moeten beperken. Maar dat neemt niet alle overlast en gezondheidsrisico's weg. Het leidt tot acties van milieuorganisaties en vele rechtszaken. Het geduld met Tata raakt op en haast is geboden om de plannen voor verduurzaming om te zetten in actie.

Op de agenda van de informatiebijeenkomst staat het milieueffectrapport dat de staalproducent vorige week publiceerde. Tata wil één van de twee hoogovens sluiten en die vervangen door een fabriek die op groene waterstof kan draaien. Daarnaast komt er een elektrische smeltoven om meer schroot te kunnen recyclen.

Omdat groene waterstof op dit moment maar beperkt beschikbaar is en heel duur, zal de fabriek in het begin waarschijnlijk op aardgas draaien. Dat stoot weliswaar veel minder CO2 uit dan kolen, maar is nog altijd niet CO2-neutraal.

'We hebben het nog niet gezien'

Linda Valent van de Dorpsraad Wijk aan Zee is niet onder de indruk van de plannen. Het milieueffectrapport keurt ze af. "Alles wat belangrijk is voor de effecten op gezondheid en milieu moet in het rapport staan. En dat is nu niet zo."

Het sluiten van één hoogoven vindt ze een veel te kleine stap. "Het gaat maar om een stukje verminderde uitstoot. En dan moeten de plannen ook nog doorgaan, dat hebben we nog niet gezien."

De hele Europese staalindustrie zit momenteel in zwaar weer. China exporteert veel staal naar Europa waardoor het aanbod hoger is dan de vraag. Hierdoor krijgen Europese staalfabrikanten minder geld voor hun staal. Duizenden banen staan hierdoor op de tocht. Daarbovenop hebben de producenten nu ook te maken met de importheffingen in de Verenigde Staten.

Eigen staal eerst

Vanwege de geopolitieke wervelstorm waarin Europa en Nederland zich bevinden, hecht de overheid grote waarde aan het behoud van de staalindustrie. De landen in Europa willen hiervoor niet afhankelijk zijn van Rusland, China of de Verenigde Staten. Vandaar dat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei 'serieuze' onderhandelingen voert met Tata Steel over steun voor de verduurzamingsplannen.

Toch is het nog altijd onduidelijk of de maatwerkafspraak met Tata er ook echt komt. De overheid wil garanties van het Indiase moederbedrijf van Tata Steel IJmuiden voor investeringen in de toekomst. Ook moet Tata op korte termijn de gezondheidsrisico's voor de omgeving beperken. En het bedrijf moet financieel gezond en concurrerend zijn in de nabije toekomst.

Het kan aantrekkelijk zijn om voorop te lopen in de productie van groen staal, maar als Tata over tien jaar alsnog failliet gaat, gaan ook de overheidsmiljarden in rook op.

Banen op het spel

Naast de gezondheid van omwonenden van Tata staan er ook tienduizenden banen op het spel in de regio IJmond. Direct werken er een kleine 9000 mensen bij Tata, indirect zijn dat er naar schatting nog eens 20.000.

Zowel in café De Zon in Wijk aan Zee als daarbuiten willen betrokkenen graag duidelijkheid. Minister Hermans onderhandelt ondanks de demissionaire status van het kabinet gewoon door. Of er voor de verkiezingen van eind oktober een definitief besluit komt over miljardensteun, is onduidelijk.

Chatbot Grok, ontwikkeld door een bedrijf van techmiljardair Elon Musk, heeft antisemitische berichten geplaatst op sociale media nadat de bot begin deze week een update had gekregen.

De chatbot is geïntegreerd in platform X, waar gebruikers de AI-chatbot vragen kunnen stellen. Het Amerikaanse bedrijf achter Grok, xAI, zegt maatregelen te nemen om haatzaaiende taal te verwijderen voordat Grok berichten plaatst op X.

Het bedrijf heeft gisteren allerlei berichten verwijderd van sociale media na klachten van gebruikers en de Anti-Defamation League (ADL), een Joodse organisatie. Zij wezen op berichten met antisemitische inhoud en lof voor Hitler.

"We zijn ons bewust van de recente berichten van Grok en werken er actief aan om de ongepaste berichten te verwijderen", schrijft het bedrijf achter de chatbot op X.

De beschuldigingen volgen op de aankondiging van Musk van afgelopen maandag dat de chatbot een update had gekregen. Een dag later schreef Grok dat "de recente aanpassingen van Elon de woke filters hebben verminderd".

Grok liet weten nu bepaalde patronen te kunnen benoemen. "Zoals radicaal-linkse mensen met Asjkenazische achternamen die anti-witte haat verspreiden." De chatbot verwijst hierbij naar een etnisch-religieuze groep binnen het jodendom.

Extremistische retoriek

Gisteren suggereerde de chatbot onder meer in een post dat Hitler het beste in staat zou zijn om "anti-witte haat" te bestrijden. Volgens Grok zou de leider van de nazi's "het patroon herkennen en resoluut aanpakken".

"Het lijkt erop dat de nieuwste versie van Grok nu terminologieën reproduceert die vaak worden gebruikt door antisemieten en extremisten om hun haatdragende ideologieën te spuien", scheef ADL. De organisatie is bang dat het antisemitisme op de platformen door de extremistische retoriek zal toenemen.

Turkije en Polen

De uitlatingen van de chatbot hebben ook de Turkse autoriteiten gegriefd. Een Turkse rechtbank oordeelde vandaag dat bepaalde inhoud van Grok geblokkeerd moet worden. Volgens de Turkse autoriteiten genereert de chatbot reacties waarin president Erdogan, Turkije-oprichter Atatürk en religieuze waarden worden beledigd.

De Turkse minister van Transport zegt dat hij Grok compleet in de ban zal doen als dat nodig is, meldt de Turkse nieuwszender NTV.

Turkije heeft de afgelopen jaren de wetgeving op het gebied van sociale media aangescherpt. Zo blokkeerde het land al eerder tijdelijk de toegang tot sociale media als YouTube, TikTok en Wikipedia. Eerder dit jaar werden 37 mensen opgepakt omdat ze "provocerende" berichten hadden gedeeld op sociale media volgens de autoriteiten.

'Hoger niveau van haatzaaien'

De Poolse minister van Digitaliseren zei vandaag in een Poolse radio-uitzending dat zijn land xAI gaat rapporteren bij de Europese Commissie vanwege beledigende opmerkingen over Poolse politici, waaronder premier Tusk.

"Ik heb de indruk dat we een hoger niveau van haatzaaien betreden, dat wordt aangedreven door algoritmes", zei hij. "Nu een oogje dichtknijpen of dit negeren is een fout die de mensheid in de toekomst duur kan komen te staan."

Samenzweringstheorie

Het is niet de eerste keer dat gebruikers wijzen op desinformatie en haatberichten van de chatbot, die in 2023 werd gelanceerd. In mei van dit jaar viel het gebruikers op dat Grok de rechtsextremistische samenzweringstheorie over "witte genocide" in Zuid-Afrika opbracht in allerlei discussies. Zuid-Afrikaan Musk, eigenaar van het bedrijf achter Grok, hangt die theorie ook aan.

De chatbot deed dit ook als deze theorie, die nooit door statistieken of onderzoek is bewezen, helemaal niet werd besproken tot Grok het noemde. Het bedrijf achter Grok weet dit aan een ongeautoriseerde wijziging in de reactiesoftware.

Verschillende vrouwelijke automobilisten in Breda hebben een foto van een mannelijk geslachtsdeel aangetroffen op hun voertuig. Meerdere mensen hebben aangifte gedaan. De politie onderzoekt de zaak, bevestigt een woordvoerder aan Omroep Brabant.

Een van de vrouwen trof de polaroid dinsdagavond aan op haar auto op de parkeerplaats van een sportschool. "De foto zat omgekeerd, waardoor ik in eerste instantie niets zag. Toen ik 'm omdraaide, zag ik een erectie", zegt de 33-jarige vrouw tegen de omroep.

In de sportschool hoorde ze van andere vrouwen dat op zo'n vier tot vijf auto's foto's waren achtergelaten. "Het waren allemaal verschillende polaroids. Die van mij was in kleur, de rest was zwartwit of sepia."

Slachtofferhulp

De vrouw heeft naar eigen zeggen slachtofferhulp aangeboden gekregen, maar heeft dat aanbod afgeslagen. "Ik snap heel goed dat het voor vrouwen een traumatische ervaring kan zijn, maar voor mij is het niet nodig."

De politie kan nog niet zeggen hoeveel mensen precies aangifte hebben gedaan. Voor zover bekend is nog niemand aangehouden.

Met verschillende grote natuurbranden in Zuid-Frankrijk is in het land discussie ontstaan over het beschikbare blusmaterieel. Frankrijk beschikt over 23 blusvliegtuigen en 37 blushelikopters, maar die toestellen zijn nauwelijks geschikt om de huidige natuurbranden effectief te lijf te gaan, staat in een recent rapport van het Franse parlement.

"Door klimaatverandering duren de branden tegenwoordig steeds langer. Ze zijn ook heftiger en verspreiden zich naar Noord-Frankrijk", aldus de parlementariërs. "Maar de luchtvloot is verouderd en daarom moeilijk in staat om land en mensen te beschermen."

Oftewel: de problemen nemen toe, maar de blustoestellen worden daar nauwelijks op aangepast. "Er wordt veel te weinig ondernomen en de tijd dringt", staat in het rapport. Dat verscheen eerder deze maand, maar werd tot nu toe nauwelijks opgemerkt. Vanwege de huidige branden krijgt het rapport nu wél veel aandacht.

Zout water

Het meest gebruikte toestel is de Canadair CL-415. Daarvan heeft Frankrijk er twaalf, maar ze zijn oud. De gemiddelde leeftijd van de blusvliegtuigen is 30 jaar. Ze staan steeds vaker aan de grond voor onderhoud en reparaties.

Het aantal vlieguren dat deze toestellen maakt is in drie jaar tijd 34 procent gedaald, becijferden de parlementsleden. Vorig jaar zomer waren er zelfs dagen dat niet een van de twaalf Canadairs branden kon blussen omdat ze allemaal met pech of gebreken aan de grond stonden.

Bovendien halen de toestellen hun water in Zuid-Frankrijk vaak op in zee terwijl ze zijn gebouwd voor zoet water. Daardoor roesten de Canadairs sneller dan bedoeld. Onderdelen van de vliegtuigen zijn moeilijk te vinden, staat in het rapport, en de toestellen worden sinds 2015 ook niet meer gemaakt, wat onzekerheid schept voor de toekomst.

Frankrijk zet ook acht Dash-vliegtuigen in, maar die zijn eigenlijk niet bedoeld voor het blussen van bosbranden. Daardoor verouderen ze sneller dan nodig. Ook zijn er nog drie Beechcraft-vliegtuigen, maar die zijn gemiddeld al 45 jaar oud. "Die moeten zo snel mogelijk vervangen worden", vinden de parlementariërs.

Niet snel ter plekke

De 37 blushelikopters die Frankrijk heeft zijn verspreid over het land gestationeerd. Maar er zijn gebieden die het zonder moeten doen, bijvoorbeeld in het noorden. Een blushelikopter kan daardoor niet snel ter plekke zijn als er brand uitbreekt.

"Door klimaatverandering is er steeds meer kans op bosbranden in Noord-Frankrijk", schrijven de parlementariërs. Hun advies is om de heli's beter te verdelen over het land, om zo de aanvliegtijden te verkorten.

Om alle problemen het hoofd te bieden schakelt de Franse overheid nu steeds vaker derden in. Personeel voor reparaties wordt extern ingehuurd. Blusvliegtuigen en blushelikopters worden van privébedrijven gehuurd. "De kosten daarvan bedragen sinds 2020 meer dan 106 miljoen euro."

De Franse regering beloofde vanochtend beterschap. "We gaan extra geld vrijmaken", zei regeringswoordvoerder Sophie Primas. "We hebben al twee nieuwe Canadairs besteld en ik vind dat we er nóg twee moeten bestellen", aldus minister Retailleau van Binnenlandse Zaken, die gisteren Marseille bezocht.

Brand Marseille

Aan de noordkant van de tweede stad van Frankrijk brak gisterochtend een flinke brand uit die de buitenwijken van Marseille bereikte. Zo'n honderd mensen raakten licht gewond en kregen vooral te maken met ademhalingsproblemen. Ongeveer zeventig huizen brandden geheel of gedeeltelijk uit.

De vlammen bereikten gisteren de buitenwijken van Marseille:

De brand was vanochtend nog niet onder controle, maar de verspreiding van het vuur zou tot staan zijn gebracht.

Iets zuidelijker, in de omgeving van Narbonne, woeden ook al een aantal dagen verschillende branden. De meeste daarvan zijn onder controle maar het vuur is nog niet gedoofd. In de regio is zo'n 2000 hectare in de as gelegd.

Provincies en gemeenten moeten voortaan kunnen afdwingen om bodemmonsters te nemen bij bedrijven als de grond mogelijk vervuild is met PFAS. Dat vinden Kamerleden van verschillende partijen en leden van Provinciale Staten. Ze willen dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dit 'gat in de wet' dicht.

Uit onderzoek van de NOS en de regionale omroepen blijkt dat tientallen bedrijven in Zeeland, Gelderland en Overijssel geen toestemming geven voor het nemen van bodemmonsters bij verdachte PFAS-locaties. De provincies zeggen dat ze dat ook niet kunnen afdwingen.

Samen met gemeenten zijn provincies bezig met een grootschalige inventarisatie om zicht te krijgen waar PFAS in de grond zit. Tot nu toe zijn al duizenden verdachte locaties naar voren gekomen, zoals vuilstortplaatsen, locaties waar verf-, textiel- of chemische industrie zit of heeft gezeten en brandweerkazernes waar met PFAS-houdend blusschuim is geoefend.

'Snelle actie'

Op risicovolle plekken, bijvoorbeeld waar het grondwater in verbinding staat met drinkwaterbronnen willen provincies en gemeenten bodemmonsters nemen, maar dat lukt dus lang niet altijd omdat veel bedrijven dit weigeren.

Kamerleden van GroenLinks-PvdA, NSC, D66 en de Partij voor de Dieren vinden dit onacceptabel. Onlangs constateerde het RIVM nog dat bijna alle Nederlanders teveel PFAS in hun lijf hebben. De SGP heeft naar aanleiding van het bericht Kamervragen gesteld.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zegt in een reactie 'waar nodig te kijken naar aanvullende juridische mogelijkheden, mocht blijken dat hierin niet slagvaardig genoeg opgetreden kan worden'.

Volgens de Kamerleden is nu al duidelijk dat het ministerie snel actie moet ondernemen. "Het kan niet zo zijn dat een weigering van bedrijven om mogelijke PFAS-bronnen te onderzoeken, kan leiden tot verdere verontreiniging in bijvoorbeeld water", zegt GroenLinks-PvdA-Kamerlid Geert Gabriels. "Het algemeen belang van gezondheid voor mens en dier staat voorop. Dit gat in de regelgeving moet snel worden gedicht."

"Het ministerie moet die maas in de wet dichten", zegt Natascha Wingelaar van NSC. "Volksgezondheid en het milieu staan hier voorop. Het is belangrijk om PFAS-bronnen op te sporen."

'Geen escapes'

Volgens oud-hoogleraar Milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Gerrit van der Veen speelde dit probleem ook in het verleden bij bodemvervuiling door bedrijven. "Daarom is er toen een specifieke regeling gemaakt dat bepaalde bedrijven zelf bodemonderzoek moesten doen."

Inmiddels is die regeling niet meer van toepassing. "De wet gaat niet uit van onbeperkt onderzoek doen naar verontreinigingen", zegt Van der Veen, die door vakgenoten wordt gezien als autoriteit op dit gebied.

"De overheid mag onderzoek komen doen als het bedrijf de verontreiniging zelf heeft veroorzaakt. In andere gevallen zal je het moeten hebben van de vriendelijkheid van het bedrijf zelf."

"Het is gewoon belachelijk", reageert SP-Statenlid van de provincie Gelderland Carla Claassen. "Dat je dit als terreineigenaar of bedrijf kan weigeren. We hebben het hier wel over het milieu en over volksgezondheid."

Ook volgens Charlotte de Roo, Statenlid van GroenLinks in Gelderland, kan dit niet. "Er zouden geen escape routes moeten zijn. Je moet gewoon binnen kunnen komen als je het vermoeden hebt dat daar PFAS in de grond zit."