NOS Nieuws - Algemeen

In de VS heeft presidentskandidaat Trump gezegd dat Rusland gerust NAVO-landen mag aanvallen als die niet genoeg geld uitgeven aan defensie. De voormalige president deed de opvallende uitspraken op een campagnebijeenkomst in Conway, in de staat South Carolina.

Het Witte Huis noemt de uitspraken van Trump "losgeslagen" en een gevaar voor de wereldwijde stabiliteit. NAVO-chef Stoltenberg noemt de suggestie van Trump ondermijnend voor het bondgenootschap. Hij benadrukt dat de NAVO altijd in actie komt als een lidstaat wordt aangevallen, een vastgelegde afspraak.

Trumps opmerking refereert aan de NAVO-richtlijn voor lidstaten om minimaal 2 procent van het bruto binnenlands product te besteden aan defensie. Vorig jaar voldeden zeven van de 31 lidstaten aan deze richtlijn. Ook tijdens zijn presidentschap (2017 - 2021) heeft Trump forse kritiek geuit op landen die niet aan de norm voldoen.

'Jullie moeten je rekeningen betalen'

In Conway keek Trump terug op zijn presidentschap. Hij zei dat "een president van een groot land" hem vroeg of de VS zou optreden als zijn land door de Russen zou worden aangevallen, terwijl het niet voldeed aan de NAVO-norm.

"Als jullie niet betalen? Als jullie je niet aan de regels houden?" vroeg Trump retorisch. "Nee, dan zou ik jullie niet beschermen. Ik zou ze [Rusland] juist aansporen om te doen wat ze maar willen. Jullie moeten gewoon jullie rekeningen betalen."

Bekijk hier het fragment uit de speech van Trump:

Een van de grondbeginselen van het bondgenootschap is dat een aanval op een van de leden geldt als een aanval op alle lidstaten. Als president klaagde Trump al vaak dat veel NAVO-landen aanzienlijk minder geld uitgeven dan die richtlijn. Mede daarom dreigde hij meermaals uit de alliantie te stappen. De VS geeft ongeveer 3,5 procent van zijn bbp uit aan defensie.

De richtlijn van 2 procent is bijna twintig jaar geleden afgesproken. In 2014 voldeed slechts drie van de lidstaten aan deze norm. De laatste jaren hebben meer NAVO-landen de defensiebudgetten verhoogd om eraan te voldoen. Met name sinds de Russische invasie in Oekraïne investeren Europese landen fors meer in hun legers.

Een groep inwoners van Oudeschip, vlak bij de Groningse Eemshaven, voert actie. Ze zijn het niet eens met de plannen van de gemeente om de geluidsnorm van de Eemshaven op te schroeven naar zestig decibel. Dat is vergelijkbaar met het volume van constant kwakende kikkers. De betogers hebben protestborden langs de wegen naar het dorp gezet.

'Rel del del fuck 60 decibel', staat op een van de borden. "Wij zijn hier gewend om boeken te lezen", legt een bezorgde inwoner uit bij RTV Noord. "En als we 's nachts slapen, hebben we een ruit open. Wij hebben geen mechanische afzuiging. We moeten ventileren en dat kan dan niet meer. Hoe leefbaar blijft Oudeschip?"

De gemeente Het Hogeland en de provincie Groningen willen de Eemshaven uitbreiden naar de Oostpolder, een gebied grenzend aan Oudeschip. De polder is in totaal zeshonderd hectare groot. Daarvan moet twee derde beschikbaar komen voor industrie, zoals waterstof- en accufabrieken.

Hele dag buiten

Op dit moment ligt de geluidsnorm op maximaal vijftig decibel. Dat betekent dat inwoners van Oudeschip en omstreken af en toe geluiden uit de Eemshaven kunnen horen als ze in de tuin staan. Burgemeester en wethouders van Het Hogeland willen die norm vanwege de uitbreiding verhogen.

Onacceptabel, vindt ook Jan Dijkstra, die een kwekerij heeft aan de rand van de Oostpolder. "Ik ben de hele dag buiten. En als die verhoging er komt, is het straks ondenkbaar dat we nog straks nog buiten kunnen zitten."

Mooie geste

De gemeente biedt inwoners aan om hun huizen te isoleren tegen geluidsoverlast. "Een mooie geste", vinden de actievoerders, maar geen oplossing voor het probleem: "We leven niet alleen binnen, maar vooral ook juist buiten. We kwamen hier ooit omdat het rustig was. Je kunt het huis wel isoleren, maar dan heb je er buiten alsnog last van. Dus Oudeschip gaat de barricade op en we zijn nog lang niet klaar."

De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Israel Katz wil dat UNRWA-topman Philippe Lazzarini opstapt. Aanleiding is een tunnel onder het kantoor in Gaza-Stad van de VN-organisatie, die Israël claimt te hebben gevonden. Katz noemt het ongeloofwaardig dat Lazzarini daar geen weet van zou hebben gehad.

De Israëlische ambassadeur bij de VN, Gilad Erdan, eist ook dat Lazzarini vertrekt. Volgens Erdan is het niet zo dat Lazzarini "het niet wist, maar je wilde het niet weten". Lazzarini heeft zijn kop in het zand gestoken en Israël heeft eerder gevraagd om een grondig onderzoek binnen UNRWA-instellingen, zegt Erdan.

Niet bewezen

Het zou gaan om een tunnel van 700 meter lang op een diepte van 18 meter. Hij zou in de buurt van een school van de UNRWA lopen en ook onder het hoofdkantoor van de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen. De tunnel zou via het hoofdkantoor zijn voorzien van elektriciteit. Een groep journalisten heeft de tunnel te zien gekregen.

Internationale persbureaus als Reuters en AP bevestigen dat journalisten zo'n 20 minuten door een tunnel werden geleid. Volgens AP werd niet onomstotelijk bewezen dat Hamas de tunnel gebruikte, maar liep die inderdaad wel onder het terrein van de UNRWA door.

Onafhankelijk onderzoek

De hulporganisatie liet in reactie weten geen kennis te hebben van een tunnel bij het hoofdkantoor, maar zegt dat de bevindingen een onafhankelijk onderzoek verdienen. Zo'n onderzoek is op dit moment niet mogelijk vanwege de aanhoudende oorlog, stelt de organisatie, en UNRWA zou ook de middelen of de mensen niet hebben om het uit te voeren. De UNRWA voegt eraan toe dat bij verdachte situaties altijd alle partijen worden geïnformeerd, ook Israël.

De Israëlische autoriteiten lieten eind januari weten dat een aantal UNRWA-medewerkers betrokken was bij de terroristische aanval op Israël op 7 oktober. Meerdere landen, waaronder Nederland, schortten daarop hun steun op aan de organisatie op totdat uitvoerig onderzoek is gedaan. Een aantal medewerkers is al ontslagen, vooruitlopend op de resultaten van het onderzoek. In Gaza werken zo'n 13.000 mensen voor UNRWA.

Door een aardverschuiving in de Filipijnen zijn tot nu toe zeker 37 mensen omgekomen. De reddingsactie is nog in volle gang, meldt persbureau Reuters. Er zijn nog tientallen vermisten en 32 mensen zijn gewond geraakt.

De aardverschuiving ontstond dinsdag na zware regenval in het zuiden van het land, in de stad Maco. Bussen met mijnwerkers werden bedolven onder de modder, net als huizen. Het regenseizoen in de Filipijnen loopt tot november, maar de regenval is dit jaar uitzonderlijk heftig.

Al de hele week zijn hulpverleners met man en macht bezig om zoveel mogelijk mensen te reden. Bij de reddingsactie zijn volgens lokale bronnen meer dan 300 reddingswerkers betrokken. Het verloopt tot nu toe moeizaam, ook omdat er meer aardverschuivingen dreigen.

De hulptroepen hebben te kampen met enorme modderstromen. Er worden machines gebruikt, maar op plekken waar mogelijk veel lichamen liggen, moet met de hand en met scheppen worden gegraven.

Meisje na 60 uur gered

Vrijdag werd er een jong meisje levend onder het puin vandaan gehaald. De autoriteiten spraken van een wonder, omdat ze bijna 60 uur na de aardverschuiving werd gevonden.

Er vallen vaker doden door aardverschuivingen in de Filipijnen, in 2022 nog door modderstromen en noodweer. Omdat het de komende periode blijft regenen is het risico op nieuwe verschuivingen groot. In totaal zijn 1200 huishoudens geëvacueerd. Zij kunnen voorlopig nog niet naar huis.

Goedemorgen!

Eerst het weer: vanmorgen valt in de noordelijke helft nog enige tijd lichte regen. Vanuit het zuiden wordt het geleidelijk droger en breekt soms de zon door. Helemaal droog is het niet, want 's middags zijn er ook weer enkele buitjes. Het wordt gemiddeld 10 graden bij een matige zuidwestenwind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar aan het spoor wordt gewerkt.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Hanneke de Jonge is uitgeroepen tot nieuwe stem van NOS Met het Oog op Morgen. De journalist en voice-over volgt Hans Hogendoorn op, die na 48 jaar afzwaait. De Jonge gaat de bekende begintune inspreken, net als jingles voor het programma.

De afgelopen vijf weken kon iedereen zich opgeven om de nieuwe stem te worden. De Jonge is gekozen uit bijna 7200 inzendingen. Gisterenavond werd via een livestream bekend gemaakt dat zij de winnaar is.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Het was een raadsel in Den Bosch wie dat bord speciaal voor Randstedelingen had opgehangen. De tekst luidt: "Randstedelingen opgelet! Neem carnaval serieus. Neem mauwende Oeteldonkers niet te serieus. HET IS FRIET!!!"

Gisteren om 11.11 uur maakte Jasper Schilder bekend dat hij het bord in het holst van de nacht heeft opgehangen, meldt Omroep Brabant. De tekst, met een knipoog naar de Randstad, moet duidelijk maken dat iedereen welkom is tijdens carnaval.

Fijne zondag!

Nigeria en Ivoorkust staan vandaag tegenover elkaar in de finale van de Afrika Cup. Het is niet alleen een sportief hoogtepunt, maar ook een wedstrijd waar veel geld op wordt ingezet. Want de goklust wordt steeds groter op het Afrikaanse continent. Maar wie is de winnaar?

Op zijn telefoon scrolt de 32-jarige Sifiso Makatana langs de sportwedstrijden van dit weekend. "Kijk, daar staat de finale van de Africa Cup. Het is heel moeilijk om in te schatten wie er gaat winnen, dus daar gok ik niet op. Ik wed erop dat beide partijen scoren in de negentig minuten speeltijd."

Het is niet de enige wedstrijd waar hij op inzet. In het gokkantoor in de wijk Mitchells Plain bij Kaapstad bladert Makatana door een stapel A4'tjes. Alle wedstrijden van dit weekend staan erop. "Het meeste kan je verdienen als je op een reeks wedstrijden wedt," legt hij uit. "Die moet je dan allemaal goed hebben om echt veel te verdienen."

Naast de Africa Cup staan er ook andere internationale competities op de lijst, zoals de UEFA Champions League, en landelijke competities zoals die van Roemenië, Thailand en Nederland. Zoals Jong FC Utrecht tegen Jong AZ, maandag in de Nederlandse eerste divisie.

Makatana kent de Nederlandse teams en zet er regelmatig geld op in. "Ik gok op het aantal rode kaarten, het aantal hoekschoppen, of er de eerste tien minuten doelpunten vallen. Op van alles kan je gokken."

En hij is niet alleen. Het wedden op sportwedstrijden neemt sterk toe op het Afrikaanse continent. In 2023 zetten Afrikanen volgens data van H2 Gambling Capital 2,6 miljard euro in op sportwedstrijden, wel vijftig keer meer dan tien jaar geleden.

De groei wordt onder meer gedreven door de gigantische toename van het aantal mobieltjes en internettoegang, en door een hele jonge bevolking die gek is op voetbal. Bovendien wordt het gezien als manier om je inkomen aan te vullen. Makatana werkt 's nachts als beveiliger, daar verdient hij nog geen 350 euro per maand mee. "Met gokken wil ik extra geld verdienen voor mijn gezin." Hij zet tien euro per dag in. "En ik win meer dan ik verlies, dus ga ik ermee door."

Soepeler regels

"Een recent onderzoek laat zien dat de armere klasse niet wedt voor het plezier, maar voor levensonderhoud," zegt hoogleraar economie Johan Fourie van de Universiteit van Stellenbosch. "Terwijl de economie amper groeit en de werkeloosheid hoog is, groeit het gokken op sportwedstrijden in Zuid-Afrika jaarlijks met 30 procent. Dat is gigantisch."

Voor sommigen is het hun enige inkomen. 46 procent van de Zuid-Afrikaanse jongeren tussen 15 jaar en 34 jaar heeft geen baan. Ze wedden om geld te verdienen voor eten, huur en schoolgeld. En internationale gokbedrijven zien die markt in Afrika en de motivatie om te gokken van de onderklasse. Juist op het platteland en in arme wijken verschijnen steeds meer gokkantoren.

Volgens onderzoek zijn ook de soepeler regels op het continent een reden waarom de Afrikaanse markt aantrekkelijk is voor westerse gokbedrijven. Zo is het in Nederland verboden dat BN'ers reclame maken voor gokwebsites. In veel Afrikaanse landen mogen beroemdheden dit wel. De Afrikaanse voetballegende Didier Drogba uit Ivoorkust is ambassadeur van een gokbedrijf en ook de Nigeriaanse afrobeats-ster Davido prijst een gokwebsite aan. En in Zuid-Afrika heeft de meest populaire sport-tv-zender sinds kort een eigen gokplatform.

Gevaarlijk, vindt econoom Fourie. "Het geeft een gevoel van veiligheid als je helden gokken promoten en er wordt ondertussen onvoldoende gesproken over de keerzijde." Zuid-Afrikaanse hulpverleners waarschuwen dat er sprake is van een epidemie van gokverslaafden. En een groot vangnet om hulp te verlenen is er ondertussen niet voor juist deze zeer kwetsbare groep, die geen extra geld heeft om uit te geven.

Makatana wijst op kleine lettertjes op het scherm van zijn smartphone. Daar staat de waarschuwing dat gokken verslavend is. De vijf euro die hij gisteren op een reeks wedstrijden had ingezet is hij kwijt. Maar voor vanavond heeft hij goede hoop. "De pot is 1100 euro. Als ik die win heb ik extra geld voor mijn kinderen en kan ik geld naar mijn moeder op het platteland sturen. Ik ga door."

Boeren protesteerden de afgelopen weken massaal door heel Europa. Hun toekomst staat op het spel, zeggen ze. De protesten waren goed hoorbaar en zichtbaar.

Het belangrijkste punt van protest verschilt van land tot land, maar wat de boeren bindt is verzet tegen door nationale overheden en de Europese Commissie opgelegde regels die de agrarische sector moeten verduurzamen. Die zijn nodig om klimaatdoelen te halen.

Maar de boeren vinden dat de maatregelen vooral vragen oproepen over hun bestaanszekerheid. Hoe worden hun verdiensten eigenlijk beïnvloed door regels uit Den Haag en Brussel, en door de plannen voor nieuwe regels? En wat is de inkomenspositie van boeren?

Vriezen of dooien

Het is een lastige rekensom: het inkomen van een boer is niet zomaar te vergelijken met de inkomens van andere werkenden. Wat in de landbouw een 'laag inkomen' is, is anders dan het sociale minimum voor mensen met een baan. En bij weinig beroepsgroepen zijn de inkomensverschillen zo groot als bij boeren.

Wat iemand precies aan een boerenbedrijf overhoudt als inkomen, hangt in de eerste plaats af van het type boer dat hij of zij is.

In welke sector de boer ook zit, pieken en dalen zijn heel gewoon in het boerenbestaan. Oftewel: het kan vriezen en het kan dooien. Dat gezegde gaat niet alleen op voor het weer. Zo kunnen de kosten voor bijvoorbeeld veevoer of energie per jaar verschillen, net als de opbrengsten van slachtvee of fruit.

De marktprijs van agrarische producten speelt een grote rol. En die prijs wordt internationaal bepaald. Is er bijvoorbeeld weinig import van fruit van buiten de EU, dan is dat goed nieuws voor Nederlandse fruittelers.

Maar het kan ook flink tegenzitten. Bijvoorbeeld als de opbrengsten dalen, maar de kosten tegelijkertijd stijgen. Het inkomen kan dan zelfs negatief zijn, verlies dus. Een boer moet dan interen op opgebouwde reserves.

Hoe groot zijn die reserves? De gemiddelde waarde van een land- en tuinbouwbedrijf in Nederland is 3,5 miljoen euro. Een belangrijk deel daarvan zit in de waarde van grond. Maar dat is geen vermogen dat zomaar ten gelde kan worden gemaakt. Want grond verkopen, betekent het opgeven van (een deel van) het bedrijf. Daarnaast vormt het 'grondvermogen' vaak het pensioen van de boer.

Subsidie

Van het Brusselse EU-budget gaat ongeveer een derde naar de landbouwbegroting. In de periode 2021-2027 is dat bijna 390 miljard euro. Ruim 70 procent daarvan wordt als directe inkomenssteun uitgekeerd. Het oorspronkelijke idee erachter: de EU moet wat voedsel betreft zelfvoorzienend zijn. En dat mag wat kosten.

In 2021 ontving Nederland 825 miljoen euro subsidie voor boeren. Voor het overgrote deel ging het om steun voor boeren met een laag inkomen. Vooral bij de kleinste boerenbedrijven wordt er weinig verdiend: 63 procent van de boeren in die groep krijgt minder dan de lage-inkomensgrens.

Zonder die Europese subsidies zou vijf jaar geleden ongeveer de helft van de boeren een bedrijfsinkomen hebben dat onder het minimumloon ligt. Door de inkomenssteun is dat teruggebracht tot een derde.

Toch kwam in 2019 een derde van de Europese inkomenssteun terecht bij boeren met een bedrijfsinkomen van tweemaal modaal en meer, terwijl zij zonder die steun al bovenmodaal zouden verdienen.

In het EU-landbouwbeleid voor 2023-2027 staat dat subsidies meer ten goede komen aan kleine bedrijven, en minder aan de grote. Om dat te bereiken, krijgen boeren vanaf dit jaar meer subsidie voor de eerste 40 hectare van hun bedrijf.

Daarnaast staan in het EU-beleid verduurzamingseisen waar boeren zich aan moeten houden. Maar die eisen zijn onder invloed van de protesten deels teruggeschroefd. Zo werd de verplichting uitgesteld om een gedeelte van het land braak te laten liggen voor natuurherstel. Ook werd het plan ingetrokken om het gebruik van pesticiden te halveren.

Wat betekent het nieuwe beleid, en de concessies die er in zijn gedaan, voor de inkomens van de boeren? "Dat is nu niet goed in kaart te brengen", zegt Roel Jongeneel, landbouweconoom aan de Wageningen Universiteit. "Want de vergroeningsdoelen die de Europese Commissie aan de boeren stelt zijn niet meer dan stippen aan de horizon. Er staat niet bij hoe die doelen moeten worden behaald. En dus kun je ook niet goed vaststellen wat de aanpassingen uiteindelijk in de portemonnee betekenen."

Bekijk deze explainer van NOS op 3 over de haat-liefdeverhouding tussen boeren en de EU:

Bij een auto-ongeluk op de A7 bij Noordbeemster zijn twee mannen van 19 en 27 jaar oud om het leven gekomen. Een derde inzittende raakte gewond en is voor controle naar het ziekenhuis gebracht, meldt de politie.

Bij het ongeluk, rond 01.50 uur, was alleen de auto van de slachtoffers betrokken. Door het ongeluk vloog het voertuig in brand. Hoe het ongeluk gebeurde is nog onduidelijk. Een van de slachtoffers komt uit Hoorn, de andere uit Wervershoof.

Ook op de A4 is vannacht iemand om het leven gekomen. Bij dat ongeval ter hoogte van Weteringbrug, op de grens met Zuid-Holland, waren twee auto's betrokken. De auto waarin het slachtoffer zat vloog in brand, meldt de politie. Mede daardoor is over de identiteit van het slachtoffer nog niks bekend.

Op een militaire basis in de Somalische hoofdstad Mogadishu heeft een militair vijf mensen doodgeschoten. Onder de slachtoffers zijn Somalische legerfunctionarissen en een militair uit de Verenigde Arabische Emiraten, meldt persbureau Reuters.

De schutter, naar verluidt een net opgeleide Somalische soldaat, opende het vuur toen begonnen werd met bidden. Hij werd nadat hij het vuur had geopend zelf ook doodgeschoten. De doden vielen op de Gordon militaire basis, die wordt geleid door de VAE.

Een bron zegt tegen Reuters dat de schutter 'gedeserteerd' was uit de islamitische terreurorganisatie al-Shabaab, waarna het leger hem had gerekruteerd. Al-Shabaab heeft de verantwoordelijkheid voor de aanslag opgeëist. Volgens de terreurorganisatie vielen er meer doden: zeventien.

Al-Shabaab, gelieerd aan Al-Qaida, is al meer dan 20 jaar actief in Oost-Afrika. Sinds 2006 probeert het de Somalische regering omver te werpen, in een poging een streng-islamitische staat te vestigen gebaseerd op sharia-wetgeving.

De VN heeft bijna 20.000 Afrikaanse blauwhelmen in Somalië. De blauwhelmen moeten hun taken de komende maanden overdragen aan het Somalische leger. Volgens critici is dat leger daar niet klaar voor.

David Linszen is de grote winnaar van het Leids Cabaret Festival. De cabaretier won zaterdagavond alle drie de prijzen voor zijn optreden in de Leidse Schouwburg.

Linszen mocht de juryprijs, de publieksprijs en de studentenjuryprijs in ontvangst nemen. De vakjury omschrijft zijn show als absurdisme op hoog niveau. "Gedurfd, gekund en geestig. David is vanaf de eerste tot de laatste seconde verrassend, muzikaal, origineel en hypergeestig. Zijn stem, lichaam, mimiek en zijn gedachten; alles is onder controle."

De cabaretier nam het in de finale op tegen Said El Hassnaoui en Tim Kroezen. De drie finalisten gaan vanaf 5 maart op tournee door Nederland.

Het Leids Cabaret Festival werd in 1978 voor het eerst georganiseerd. Oud-winnaars zijn onder anderen Najib Amhali, Paulien Cornelisse, Dolf Jansen en Sanne Wallis de Vries.

Het festival is al jaren een van de belangrijkste springplanken voor cabarettalent. Vorig jaar ging het niet door. Volgens de organisatie ontbrak het toen aan talent.

Koning Charles heeft zijn dank uitgesproken voor alle berichten van steun die hij heeft gekregen sinds maandag bekend werd dat hij kanker heeft. "Zoals iedereen weet die getroffen is door kanker, warme steunbetuigingen bieden enorme troost en bemoediging."

De Britse koning (75) verblijft op het koninklijke landgoed Sandringham. Hij wordt behandeld, voor wat voor soort kanker is niet bekendgemaakt. De kanker werd ontdekt toen hij in een ziekenhuis werd behandeld vanwege een vergrote prostaat.

Charles zegt in zijn verklaring verder dat hij het hartverwarmend vindt dat het delen van zijn diagnose er ook toe heeft geleid dat er meer aandacht is voor organisaties die kankerpatiënten en hun families ondersteunen.

Harry en William

Tijdens zijn behandeling zal de koning geen publieke taken verrichten, maar wel staatszaken blijven uitvoeren.

Dinsdag was Charles naar Sandringham gevlogen, samen met zijn vrouw Camilla. Hij sprak daarvoor met zijn zoon prins Harry, die vanuit Los Angeles naar Engeland was gevlogen.

Ook prins William heeft zijn dank uitgesproken voor alle steun voor zijn vader en voor zijn vrouw, Catherine. Die heeft een buikoperatie ondergaan en moet tot zeker Pasen rust houden.

NSC-leden komen volgende week vrijdag bijeen om de stukgelopen formatie te bespreken. "Het houdt de leden bezig en daarom moeten we nu het gesprek met elkaar gaan voeren", schrijft partijvoorzitter Bert van Boggelen in een interne brief.

Deze week brak de partij de formatiepoging met PVV, VVD en BBB voortijdig af. Dat besluit is niet lichtvaardig genomen, staat in de brief aan partijleden. Van Boggelen "merkt dat NSC-leden willen weten waar we staan".

Er staan twee bijeenkomsten gepland: aanstaande vrijdag in Zwolle en de week erop in Breukelen. Op deze avonden zijn maximaal 100 tot 150 leden aanwezig. "Zo garanderen we interactie met elkaar en met de onderhandelaars Pieter Omtzigt en Eddy van Hijum."

Verslag naar Kamer

Informateur Plasterk zal maandag zijn verslag over de formatieronde naar de Tweede Kamer sturen. De betrokken partijen kunnen het nog inzien en controleren op feitelijke onjuistheden.

Afgelopen week, nadat Omtzigt had laten weten niet meer mee te doen aan deze formatieronde, nodigde Plasterk de NSC-leider een paar keer tevergeefs uit voor een gesprek. Wel spraken de twee elkaar donderdag nog telefonisch. Plasterk wilde daarover weinig kwijt. "Ik ben blij dat ik hem heb gesproken en daar laat ik het bij."

Eerder had Plasterk Omtzigt een gebrek aan respect voor het 'instituut informateur' verweten. Daarvoor had Omtzigt Plasterk verweten dat hij stukken te laat op tafel zou hebben gelegd.

Journalist en voice-over Hanneke de Jonge is de nieuwe stem van NOS Met het Oog op Morgen. Ze volgt Hans Hogendoorn op, die na 48 jaar en bijna 17.000 uitzendingen afzwaait als stem van het radioprogramma.

De Jonge gaat als stem van het programma de bekende begintune inspreken ("Buiten is het twaalf graden, binnen zit... "), net als jingles.

De Jonge zei bij de bekendmaking in het radioprogramma "ontzettend vereerd" te zijn. "Je stem krijg je, dat is iets heel persoonlijks. Als je die mag delen met de wereld, is dat iets heel moois."

Bekijk hier het moment van de bekendmaking:

De afgelopen vijf weken is via een publiekswedstrijd een nieuwe stem gezocht. Die van De Jonge is gekozen uit bijna 7200 inzendingen. Daaronder zaten de stemmen van acteurs en stemacteurs, maar ook van gewone luisteraars. Een jury onder leiding van Oog- en NOS Journaal-presentator Rob Trip maakte eerst een selectie van 170 stemmen; uiteindelijk bleef een shortlist van elf stemmen over.

De jury roemt De Jonge als "een stem waar je iedere avond naar wilt luisteren". "Een stem die je er zo uitpikt. Uniek en toegankelijk tegelijk, dat is heel bijzonder. ( ) Als zíj praat, dan kun je niet anders dan daarnaar luisteren."

Luister zelf hoe het begin van 'Het Oog' voortaan klinkt:

Hanneke de Jonge is verslaggever voor onder meer Nieuwsuur. Ook werkt ze als voice-over.

Andere mensen op de shortlist waren de actrices Jacqueline Blom en Thekla Reuten, acteur Gijs Scholten van Aschat en de zangeressen Eva Zwaving en Esther Floor.

Zoektocht naar unieke en eigentijdse stem

In de jury zaten behalve Rob Trip Nieuws & Co-presentator Fleur Wallenburg, dj en stemacteur Fernando Halman en plaatsvervangend hoofdredacteur van NOS Nieuws Bart Leferink. Ze waren op zoek naar een stem die uniek, herkenbaar en eigentijds is, karakter heeft, past bij de late avond "en zowel urgentie als warmte heeft".

Vanwege de overweldigende belangstelling werd de inzendingstermijn voor de publiekwedstrijd twaalf dagen naar voren gehaald. Uiteindelijk werden 7183 opnames ingestuurd.

Hogendoorn maakte begin januari bekend te stoppen. Hij is sinds de start in 1976 te horen in de intro van NOS Met het Oog op Morgen. Hogendoorn, bekend om zijn diepe, karakteristieke stem, noemde het toen jammer dat zijn stem verdwijnt. "Toch is het beter om nu al een opvolger te zoeken en niet te wachten tot het moment dat ik dit niet meer kan doen."

In Rotterdam is gisteren een haan aangetroffen in een hotelkamer. De gast was al uitgecheckt en omdat de dierenambulance geen pluimvee vervoert, werd de politie ingeschakeld.

De politie bracht het dier naar opvang Zwerfkip & Zo in Boskoop. Het is een jonge witte haan van vier tot vijf maanden oud die zeer tam is, meldt een medewerker van de opvang aan Rijnmond. Ze zegt nooit eerder iets dergelijks te hebben meegemaakt.

"Ik snap ook niet dat iemand hem in een hotelkamer dumpt. Dat is natuurlijk geen plek voor een haan."

De politie had volgens de opvang goed voor het dier gezorgd en havervlokken voor hem gekocht. De haan zit een week in quarantaine om uit te sluiten dat het dier ziek is. "Wel ziet hij er gezond en fit uit", zegt de medewerker. "Als alles goed gaat kunnen we hem plaatsen bij andere dieren."

In Duitsland is een 20-jarige man bij een carnavalsoptocht onder een praalwagen terechtgekomen. De man overleed later in het ziekenhuis aan zijn verwondingen, melden Duitse media.

Het ongeluk gebeurde vanmiddag in Sankt Goarshausen, zo'n 95 kilometer ten westen van Frankfurt. De optocht zou op dat moment al zijn afgelopen.

Tegen Duitse media zei de burgemeester dat het slachtoffer probeerde om in de wagen te stappen, maar vervolgens tussen de dubbele wielen belandde op het moment dat het voertuig wegreed.

Einde niet afgelast

Volgens de burgemeester was het na het ongeluk eerst de bedoeling dat het einde van het carnavalsfeest zou worden afgelast, zodat feestvierders de reddingswerkers niet zouden hinderen. Daarna is toch besloten om de afsluiting door te laten gaan, maar wel in afgeslankte vorm.

De burgemeester heeft zijn medeleven betuigd aan de nabestaanden van het slachtoffer. Ook sprak hij zijn dank uit aan de hulpdiensten.

Volgens de brandweer was er niets mis met de praalwagen die betrokken was bij het dodelijke ongeluk. Ook de apk van het voertuig was in orde.

Israël voert meer luchtaanvallen uit op Rafah. Daarmee groeit de vrees voor een grondoffensief onder de 1,4 miljoen Palestijnen die in en rondom de zuidelijke stad schuilen voor de oorlog. Premier Netanyahu heeft er een grote operatie aangekondigd tegen Hamas.

Afgelopen nacht en vandaag zijn minstens 44 Palestijnen gedood door Israëlische luchtaanvallen op Rafah, schrijft persbureau AP. De door Hamas aangestuurde autoriteiten melden deze aantallen. Een journalist van het Amerikaanse persbureau heeft gezien dat de lichamen aankwamen bij een ziekenhuis.

Volgens AP kwamen zeker dertien kinderen om het leven bij de bombardementen. Het is onduidelijk hoeveel Hamas-strijders werden gedood. De lokale autoriteiten maken alleen bekend hoeveel mensen zijn omgekomen en of het mannen, vrouwen of kinderen zijn.

'Waar moeten we heen?'

Inwoners en VN-hulporganisatie OCHA melden een toename van het aantal luchtaanvallen op de stad, die grenst aan Egypte. Palestijnen zien dat als voorbode van een naderend Israëlisch grondoffensief.

"We weten niet meer waar we naartoe moeten gaan", zegt een uit het noorden gevluchte Palestijn tegen een verslaggever van de Arabische nieuwszender Al Jazeera. Burgers zijn steeds verder zuidwaarts gestuurd door het Israëlische leger, dat vrij spel wil hebben in de oorlog met Hamas.

Het leger is al klaar voor de aanval op Rafah over land, schrijven Israëlische media op basis van anonieme bronnen. Legerchef Halevi zou nog wachten op een besluit van het oorlogskabinet wat er met de vele burgers in de omgeving moet gebeuren. De autoriteiten hebben niet op deze berichtgeving gereageerd.

Gisteren maakte Netanyahu wel bekend dat hij het leger een plan laat opstellen. Behalve over een aanvalsstrategie moeten de strijdkrachten zich ook buigen over een evacuatieplan voor burgers. "Het is onmogelijk het doel van de oorlog te bereiken terwijl er nog vier Hamas-bataljons in Rafah zitten", zei de premier. Hij zei niet wanneer de grondaanval zou beginnen.

Achter de schermen heeft Netanyahu gezegd dat Israël, gezien de toenemende internationale druk, één maand heeft om de operatie in Rafah te voltooien, zeggen anonieme functionarissen tegen Israëlische nieuwssites. Netanyahu zou het offensief uiterlijk voor het begin van de islamitische vastenmaand ramadan, half maart, willen afronden.

De Amerikaanse president Biden zei gisteren dat het Israëlische offensief in Gaza doorslaat. Het was voor het eerst dat de belangrijkste bondgenoot van Israël zo'n kritische toon aansloeg. "Er zijn veel onschuldige mensen die verhongeren en doodgaan. Dat moet stoppen", zei Biden.

De humanitaire crisis verslechtert met de dag, benadrukt de VN. Ongeveer 1,7 miljoen van de 2,3 miljoen Palestijnen in Gaza is op de vlucht geslagen. Slechts een op de drie ziekenhuizen werkt nog deels. Honderdduizenden burgers lijden acute honger en ondervoeding dreigt voor ruim 2 miljoen mensen. De toevoer van noodhulp, waarover Israël beslist, schiet nog altijd ernstig tekort volgens hulporganisaties.

'Extreme tegenmaatregelen'

Ook Duitsland en Saudi-Arabië hebben uitgehaald naar Israël. Het Saudische koninkrijk dreigt met "extreme tegenmaatregelen" als Israël de aanval op Rafah opent. Van de toenadering tussen de twee landen van voor de oorlog lijkt niets meer over. Zonder Palestijnse staat komen er geen diplomatieke betrekkingen met Israël, zei de Saudische minister van Buitenlandse Zaken deze week.

"Een offensief door het Israëlische leger op Rafah zou een humanitaire catastrofe zijn", zegt de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock. Ze herhaalt dat Israël het recht heeft zich te verdedigen tegen terroristische acties van Hamas, maar roept het land op burgers zo veel mogelijk te ontzien. "Er is een nieuwe wapenstilstand nodig, zodat de gijzelaars eindelijk kunnen worden bevrijd."

Met tussenkomst van Egypte, de VS en Qatar onderhandelen Hamas en Israël nog altijd over een staakt-het-vuren.

De Hongaarse president Novák is afgetreden na ophef over door haar verleende gratie aan een man die veroordeeld was voor medeplichtigheid aan kindermisbruik. Ze was president van Hongarije sinds 2022.

"De gratie die ik heb verleend heeft bij veel mensen geleid tot verbijstering en onrust", zo verklaarde ze op televisie. Het conservatieve staatshoofd erkende dat ze een fout had gemaakt. Novák was de eerste vrouwelijke president van Hongarije en bij haar aantreden in 2022, toen ze 44 jaar was, ook de jongste.

Na de toespraak van Novák gingen demonstranten opnieuw de straat op:

Novák was een trouwe bondgenoot van premier Orbán, maar die distantieerde zich deze week van haar. Eerder was ze vicevoorzitter van de Fidesz-partij van Orbán. Voordat ze president werd, was ze minister van Familiezaken. Ze was groot voorstander van traditionele familiewaarden en het beschermen van kinderen.

Misbruik in kindertehuis

Haar besluit om terug te treden komt een week nadat bekend werd dat ze in april vorig jaar gratie had verleend aan een man die was veroordeeld voor het verbergen van seksueel misbruik van kinderen in een door de staat beheerd kindertehuis.

De man werd in 2018 tot ruim drie jaar cel veroordeeld, omdat hij slachtoffers onder druk had gezet om verklaringen over seksueel misbruik door de directeur van het kindertehuis in te trekken. Die directeur is daarvoor veroordeeld: tussen 2004 en 2016 misbruikte hij zeker tien kinderen, waarvoor hij een gevangenisstraf van acht jaar uitzit.

"Op basis van het gratieverzoek en de beschikbare informatie heb ik in april vorig jaar voor clementie gekozen. Dat was in de overtuiging dat de veroordeelde geen misbruik had gemaakt van de kwetsbaarheid van de aan hem toevertrouwde kinderen", zei ze Novák.

"Ik heb een fout gemaakt", vervolgde ze, "omdat dit besluit, dat niet te rechtvaardigen valt, aanleiding geven tot twijfel over zero tolerance voor pedofilie. Hier is geen sprake van", benadrukte ze. "En hier kan ook geen twijfel over bestaan."

Aftreden geëist

Het nieuws van de gratie leidde tot woede onder de bevolking. Duizenden demonstranten stonden gisteren voor het presidentieel paleis in Boedapest om het aftreden van Novák te eisen.

Vlak voor de demonstratie zei een parlementslid dat Novák niet aan kon blijven na het schandaal. "Het is oprechte woede die mensen de straat op drijft en waardoor ze luid van zich laten horen."

Oppositiepartijen zijn een parlementaire procedure tegen Novák gestart. En juist eergisteren diende premier Orbán een voorstel in voor een grondwetswijziging, waardoor mensen die veroordeeld zijn voor misdrijven tegen kinderen geen gratie meer kunnen krijgen. Iets wat dus lijnrecht ingaat tegen het besluit van Novák.

Ook voormalig minister trekt zich terug

Behalve Novák was ook toenmalig minister Varga van Justitie betrokken bij het presidentieel pardon. Zij zou zich kandidaat stellen als lijsttrekker voor Fidesz bij de verkiezingen voor het Europees Parlement, begin juni.

Maar vandaag kondigde ze op Facebook aan dat ze de politieke verantwoordelijkheid voor het goedkeuren van de gratie neemt. Ze trekt zich terug uit het openbare leven en geeft haar zetel in het parlement en haar rol als lijstrekker voor het EP op.

Carnavalsvierders hebben in het zuiden van het land, en op een enkele plaats boven de rivieren, de straten overgenomen. Ze hebben geluk: het is veelal droog en met temperaturen van ruim tien graden ook opvallend zacht weer. Alleen over de kosten wordt hier en daar geklaagd, want carnaval is iets duurder dan vorig jaar.

In veel carnavalssteden is het druk. De gemeente Tilburg raadt mensen aan om pas op zondag weer te komen. "Kruikenstad is vol, kom morgen carnavallen", is het advies. Ook in onder meer Breda en Den Bosch werden tijdelijk pleinen en straten afgesloten om de drukte in goede banen te leiden.

Het feest begon vanochtend op tijd. "O wéé, zingen met een zachte géé", zong een gelegenheidstrio vanochtend niet lang na 11.11 uur op de Zoepkoel in Venlo. Duizenden mensen, uitgedost in alle kleuren van de regenboog, haakten in en deinden mee, zoals te zien is op de speciale website van 1Limburg.

De Zoepkoel is de naam die de Oude Markt in Venlo alleen met carnaval draagt. En het is niet de enige plek die volgestroomd is met carnavalsvierders. Hetzelfde beeld is er in Roermond, Sittard, Eindhoven en in allerlei kleinere steden en dorpen.

Ludieke wegwijzer

Den Bosch, nu Oeteldonk, trekt traditiegetrouw ook tal van carnavalsvierders uit de Randstad. Bij aankomst in de stad zien zij dit jaar een 'instructiebord', waarop staat aangegeven dat ze carnaval serieus moeten nemen. Het bord ziet er officieel uit, maar is een ludiek idee van Bosschenaar Jasper Schilder. "Het verspreidt zich als een lopend vuurtje", zegt hij tegen Omroep Brabant.

Vorig jaar werd het carnaval op sommige plekken in het zuiden des lands te druk. Daarom gelden in een aantal steden nu maatregelen. Zo moeten carnavalsvierders op sommige plekken betalen om mee te vieren. Voor het evenement 't Kanon van 't Balkon in Sittard betalen bezoekers bijvoorbeeld 13 euro. In Roermond geldt een toegangsprijs van 5,55 euro.

In Breda hoeven bezoekers niet te betalen, maar staan dit jaar wel hekken om gedrang te voorkomen. Ook heeft burgemeester Depla gevraagd om de muziekkeus aan te passen en vooral carnavalsmuziek te draaien. "Het is niet de bedoeling om er een housefeest van te maken", zei hij eerder tegen de NOS.

De maatregelen lijken op weinig kritiek te stuiten. Er is wel gedoe over de hoge prijzen voor bier en andere consumpties tijdens het feest. "De begroting van ons evenement is ten opzichte van een paar jaar geleden verdubbeld. Die kosten moeten helaas terugverdiend worden", legt Jolanda Hameleers van de organisatie in Sittard uit.

Een biertje kost daar 3,25 euro, tegenover 3 euro vorig jaar. Hameleers: "De kosten van het licht, geluid, salarissen en energie zijn allemaal gestegen. Ook beveiligingsbedrijven zijn substantieel omhooggegaan in hun uurtarief."

In Venlo is de waarde van het Venlonaerke, de munt om met carnaval in de hele stad te kunnen betalen, 3,65 euro. Vorig jaar was dat nog 3,20 euro.

Statiegeldjagers

Voor sommige carnavalsvierders zijn die hogere prijzen reden om minder, of anders, te eten en te drinken. Anderen proberen wat bij te verdienen door (statiegeld-)blikjes in te zamelen in grote vuilniszakken.

Een woordvoerder van de gemeente Den Bosch zegt tegen Omroep Brabant die inzamelwoede te herkennen. "Het heeft voor ons zowel voor- als nadelen. Als mensen de blikjes verzamelen en die inleveren, zijn we daar blij mee. Dat helpt om de openbare ruimte schoon te houden. Wanneer mensen gaan graaien tussen het restafval en het afval op straat gooien, zijn we daar natuurlijk niet blij mee."

Tostiapparaat

Er is natuurlijk nog een oplossing voor de hogere prijzen: thuis eten en drinken. Zanger Huub Hangop springt daar handig op in met zijn meezinger Waar is mijn tos, tos, tos, tos, tostiapparaat?, door Radio 538 uitgeroepen tot een van de carnavalskrakers van dit jaar.

Luister hier zelf naar zijn zoektocht:

Zeven inzittenden van een Nederlandse touringcar zijn lichtgewond geraakt toen hun bus op een Duitse snelweg van achteren werd geramd. Het ongeluk gebeurde rond 11.00 uur op de A3 tussen Frankfurt en Keulen.

De bestuurder van de auto raakte zwaargewond. Hij zat bekneld, maar was al bevrijd toen de hulpdiensten arriveerden.

Onwel geraakt

Volgens de Duitse politie reed de auto met hoge snelheid op de bus in. De bestuurder was daarvoor al opgevallen door zijn onrustige rijstijl. Het lijkt erop dat de man onwel is geraakt, zegt de politie.

De weg was in de richting van Frankfurt een uur dicht. De Nederlandse bus is weggesleept. Waar het gezelschap naartoe onderweg was, is niet bekend.

Negentien graven liggen er in de hoek van de begraafplaats van Bijeljina in Bosnië-Herzegovina. Op de grafstenen de letters N. N., wat staat voor nomen nescio: naam onbekend. In deze regio betekent het meestal dat het gaat om migranten die niet zijn geïdentificeerd.

De jaartallen op de grafstenen maken duidelijk dat deze migranten allemaal in de afgelopen drie jaar zijn overleden. "We weten niet wie het zijn, wat hun nationaliteit of religie is", zegt Mario Tomic, het hoofd van de begraafplaats. "We begraven ze als onbekend persoon op het atheïstische deel van de begraafplaats en hopen dat hun familie ze komt zoeken."

Het stadje Bijeljina ligt op de zogeheten Balkanroute, een route die veel migranten gebruiken om de Europese Unie te bereiken. In 2016 kwam de route veel in het nieuws toen migranten vanuit Turkije en Griekenland naar landen in Noord- en West-Europa kwamen.

Sindsdien is er veel gedaan om de migrantenstroom te stoppen. Het aantal mensen dat van de route gebruikmaakt is afgenomen, maar nog steeds hoog. Van de 286.000 migranten die vorig jaar illegaal de Europese Unie bereikten namen enkele tienduizenden de weg over de Balkan. Alleen de route over de Middellandse Zee naar Italië wordt vaker genomen.

Frontex, de EU-organisatie die de grenzen helpt bewaken, publiceerde onlangs de cijfers van het aantal grensoverschrijdingen in 2023:

De migranten die begraven liggen op de begraafplaats van Bijeljina zijn omgekomen toen ze de Drina, de grensrivier tussen Servië en Bosnië-Herzegovina, probeerden over te steken.

De rivier is bekend terrein voor Nenad Jovanovic. Hij is reddingswerker in het gebied en heeft veel van de omgekomen migranten uit het water gehaald. "De rivier is hier gevaarlijk vanwege de grindwinning in het gebied. De stroming kan snel veranderen en is heel onvoorspelbaar."

Terwijl hij langs de rivier loopt, wijst Jovanovic een van de plekken aan waar hij iemand vond. "Een jaar geleden vonden we op deze plek een lichaam. Het water stond toen wat hoger en de persoon was vast komen te zitten in die takken."

Dat migranten langs dit deel van de Balkan trekken is relatief nieuw. In 2016 reisden de meesten via Servië naar Hongarije. Maar dat land bouwde langs de hele grens hekken en verscherpte de grenscontroles.

Het gevolg is dat migranten de afgelopen jaren via de westelijke Balkan naar Kroatië proberen te komen. De grenzen op deze route zijn poreuzer en de autoriteiten controleren minder streng. Met hulp van mensensmokkelaars kunnen migranten relatief eenvoudig door het gebied reizen.

Op de routes moeten migranten een aantal grensrivieren oversteken, dit zijn de plekken waar de meeste doden vallen:

Migranten die omkomen worden vaak snel begraven op begraafplaatsen langs de route, zoals die in Bijeljina. Autoriteiten doen weinig moeite om de identiteit van de slachtoffers vast te stellen. Op lokaal niveau is vaak bekend hoeveel migranten zijn gestorven, maar een centraal overzicht ontbreekt.

De wetgeving in Bosnië om de identiteit te achterhalen schiet in veel gevallen tekort, vindt Vidak Simic, de patholoog van Bijeljina. Hij neemt DNA af van overleden migranten en moet dat volgens de wet zes maanden bewaren.

"Het zijn meestal migranten die van ver komen. Ik vind die zes maanden dan te kort voor familieleden om hun naasten te vinden. Daarom heb ik besloten de botten langer te bewaren."

Het is voor familieleden vaak een ingewikkelde zoektocht, legt hij uit. "Mensen hebben geen informatie, ze proberen het via ambassades, hulporganisaties of soms via het Rode Kruis. Maar uiteindelijk moeten ze vaak zelf op zoek."

In de diepvries in het kantoor van Simic ligt het DNA van zo'n veertig mensen. De afgelopen jaren kon hij drie mensen identificeren, waarna ze in eigen land opnieuw werden begraven.

Terug op de begraafplaats laat de directeur het mortuarium zien. Onlangs is er opnieuw een omgekomen migrant binnengebracht. Het enige dat hij weet is dat ze een vrouw is. Ze wordt binnenkort naast de andere migranten begraven in een anoniem graf.