NOS Nieuws - Algemeen

In de omgeving van Zeist en De Bilt hebben tienduizenden huizen urenlang zonder water gezeten vanwege een storing. Inmiddels hebben de meeste huishoudens weer water, meldt RTV Utrecht.

De storing begon rond 12.45 uur. Volgens Vitens was er bij werkzaamheden in de wijk Nijenheim in Zeist een waterleiding geraakt, waarna ongeveer 66.000 huishoudens urenlang zonder water kwamen te zitten.

Monteurs zijn momenteel bezig om het lek te herstellen en de waterdruk te stabiliseren. Bij de meeste huishoudens kwam er rond 16.15 uur weer water uit de kraan. Volgens Vitens kan het gebied rondom Nijenheim nog wel tot vanavond laat last hebben van hinder. "De verwachting is dat dit tot middernacht zal duren", aldus Vitens.

Bij verschillende winkels vlogen de flessen drinkwater de deur uit omdat mensen massaal drinkwater insloegen. Een winkel in Zeist had vanmiddag al bijna niets meer:

Vanwege de storing kwamen naast huishoudens volgens RTV Utrecht ook verschillende horecazaken zonder water te zitten. Ook verschillende crèches in de buurt gingen vanwege de storing dicht en ouders werden gevraagd hun kind op te halen.

Bij het Diakonessenhuis in Zeist, waar operatiekamers, poliklinieken en een verpleegafdeling ouderengeneeskunde zijn gevestigd, had Vitens een watertankwagen neergezet. Die gebruikte het ziekenhuis voor sanitair en wassen. Ook waren er flessen water aanwezig om uit te kunnen drinken, aldus een woordvoerder.

Sommige mensen hebben flink ingeslagen:

Hoofdredacteur Philippe Grumbach van het Franse tijdschrift L'Express blijkt jarenlang op de loonlijst te hebben gestaan van de KGB, de geheime dienst van de Sovjet-Unie. Het magazine onthult nu zelf dat zijn naam voorkomt in een naar het Westen gesmokkeld archief. Hij wordt "een van de oudste en meest gewaardeerde agenten" genoemd.

Huidig hoofdredacteur Étienne Girard, medeschrijver van het artikel, zegt tegen nieuwszender France Info verbijsterd te zijn. "Het eerste nummer van L'Express had als kop 'Frankrijk kan de waarheid dienen'. Dat zou het blad ook gaan doen. We moeten nu een gewetensonderzoek doen, naar het verbijsterende gegeven dat een KGB-agent zolang ons blad heeft kunnen leiden."

Codenaam: Brok

Grumbach was een invloedrijk journalist. Bij zijn overlijden in 2003 op 79-jarige leeftijd noemde zijn blad hem een "aristocraat van de pers" die werd gevreesd en vereerd. Hij gold als vertrouweling van Franse presidenten als François Mitterrand en Valéry Giscard d'Estaing.

Dat vertrouwen blijkt Grumbach te hebben misbruikt. Een historicus ontdekte in 2018 dat Grumbach schuilging achter de codenaam 'Brok' in het Mitrochin-archief. Die duizenden topgeheime notities kwamen in Groot-Brittannië terecht toen een KGB-archivaris aan het einde van de Koude Oorlog overliep. Daaruit blijkt dat Grumbach in 1946 werd gerekruteerd en door de KGB werd gezien als een van hun belangrijkste troeven in Frankrijk.

Over wat Grumbach precies voor de Russen deed, staat nauwelijks iets opgetekend in de archieven. De enige missie die uitgebreider wordt besproken, is inmenging in de Franse verkiezingen van 1974. Brok werd toen ingezet om een nepdocument door te spelen aan rivalen van Giscard d'Estaing. Een vervalst Amerikaans campagneadvies als splijtzwam moest de linkse Mitterrand in de kaart spelen.

Ideologie en financieel gewin

Volgens zijn dossier werkte Grumbach aanvankelijk mee uit ideologische motieven, maar al snel gingen financiën een grotere rol spelen: hij vulde zijn journalistensalaris aan met het geld uit Moskou om een appartement in Parijs te kunnen kopen. Zo verdiende hij in de jaren 70 jaarlijks meer dan 100.000 franc, zo'n 80.000 euro nu. Ook kreeg hij met de persoonlijke goedkeuring van KGB-baas Andropov tot drie keer toe een bonus.

De onthulling wordt met verbazing ontvangen in Frankrijk. Het was bekend dat Grumbach in zijn jeugd had geflirt met het communisme en voor linkse media had gewerkt, maar hij stond ideologisch juist bekend als rechts van het midden. Zo eindigde hij zijn carrière bij het medium Le Figaro.

Ook in zijn tijd bij L'Express had het nieuwsmagazine, vergelijkbaar met Time of Der Spiegel in het buitenland, een centrumrechtse signatuur. Onder leiding van Grumbach bracht het blad zelfs nog een voorpublicatie van De Goelag Archipel van dissident Solzjenitsyn, over de Sovjetstrafkampen.

Bang

Zijn weduwe vertelt in L'Express dat Grumbach zijn activiteiten op hoge leeftijd tegen haar had opgebiecht. Het racisme dat hij in de VS zag als Joodse vluchteling in de Tweede Wereldoorlog zou aanvankelijk de aanleiding zijn geweest om voor de KGB te gaan werken.

"Hij zei meteen dat hij snel had willen stoppen, maar dat dat niet kon", vulde Nicole Grumbach aan. "Hij werd bedreigd en was bang voor zijn familie."

Volgens L'Express werd de Franse geheime dienst in de jaren 90 al ingelicht, maar werd er toen geen actie ondernomen omdat de Sovjet-Unie was gevallen en Brok in 1981 al was afgedankt. De KGB had hem naar verluidt abrupt ontslagen na een evaluatie dat hij "leugenachtig en onbetrouwbaar" was en de waarde van zijn diensten overdreef.

L'Express verzucht dat er nog veel niet duidelijk is over het verhaal. Wat heeft Brok precies uitgehaald en hoe groot was zijn clandestiene invloed op de macht nu precies? Werd Grumbach gekweld door zijn rol, of juist niet? Het blad concludeert dat "Grumbach-Brok met zijn geheimen is gestorven", zoals een spion betaamt.

Er komt toch geld beschikbaar voor het oprichten van speciale behandelcentra voor mensen met long covid. De Tweede Kamer maakt 27 miljoen euro vrij voor deze poliklinieken. Een ruime meerderheid heeft vanmiddag ingestemd met een wijziging van de begroting van het ministerie van VWS, op initiatief van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Bushoff.

Die meerderheid was eerder nog onzeker, omdat PVV en BBB twijfelden over hun steun. Vanwege de formatieonderhandelingen zijn ze voorzichtig met voorstellen die veel geld kosten. Maar uiteindelijk stemden ze toch voor.

Er lijden ongeveer 100.000 mensen in Nederland aan chronische klachten na een coronabesmetting. Ze zijn vaak te zwak om nog hun huis te verlaten en kunnen heel slecht tegen prikkels. Daardoor raken veel patiënten hun baan kwijt en komen ze buiten de maatschappij te staan.

Er is al lange tijd grote behoefte aan gespecialiseerde longcovidklinieken. In het buitenland bestaan ze al wel, maar voormalig minister Kuipers van Volksgezondheid weigerde er geld voor uit te trekken. Hij vond dat het aan de ziekenhuizen en zorgverzekeraars is om de praktische organisatie van de zorg te regelen. Maar de ziekenhuizen zeiden op hun beurt dat ze dat niet kunnen zonder extra budget.

Dat wilden de zorgverzekeraars niet regelen, omdat er nog geen wetenschappelijk bewezen behandelingen zijn voor long covid. Maar het ontwikkelen van die behandeltrajecten is moeilijk zonder gespecialiseerde klinieken.

Petitie met handtekeningen

Om de impasse te doorbreken diende Kamerlid Bushoff een amendement op de begroting in. Dat is een veel dwingender instrument dan een motie, die het kabinet naast zich neer kan leggen. De 27 miljoen euro kan vrijgemaakt worden omdat het ministerie vorig jaar geld heeft overgehouden.

Om hun wensen kracht bij te zetten en om PVV en BBB alsnog over de streep te trekken, haalden patiëntenorganisaties in tien dagen tijd ruim 100.000 handtekeningen op. Die werden afgelopen dinsdag aangeboden aan PVV-Kamerlid Agema, die ook voorzitter is van de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid.

Toen wilde Agema nog geen duidelijkheid geven over haar stem. 's Avonds liet ze aan het tv-programma Op1 weten dat de longcovidpatiënten toch op haar steun kunnen rekenen.

Tot grote vreugde van de daar aanwezige gasten:

Naast long covid-patiënten hebben ook vertegenwoordigers van patiënten met soortgelijke post-acute infectieuze ziekten als ME/CVS, Q-koorts en lyme verheugd gereageerd. Deze aandoeningen, die al decennia bestaan, hebben veel overeenkomsten met long covid en zodoende is er weinig over bekend. De hoop is dat kennis die in de longcovidklinieken wordt opgedaan ook nuttig gaat zijn voor de behandeling van deze andere aandoeningen.

Al in 2018 adviseerde de Gezondheidsraad de kennisachterstand rondom post-acute infectieuze ziekten aan te pakken door gespecialiseerde klinieken op te richten. Dit advies werd destijds niet opgevolgd.

Een 53-jarige man is veroordeeld tot zes jaar cel voor het verkrachten van twee meisjes van 13 en 15 jaar. Dat deed hij in 2010 in kelderboxen in Schiedam en Vlaardingen. De man, de Schiedammer Marcel B., werd pas begin vorig jaar opgepakt.

De twee verkrachtingen vonden plaats binnen een periode van drie weken. In beide gevallen volgde de dader het slachtoffer op de fiets naar haar huis, dwong hij haar een kelderbox in en verkrachtte hij haar onder bedreiging van een mes.

Compositietekening en DNA-onderzoek

De zaken bleven jarenlang onopgelost. Eind 2021 verspreidde de politie een 3D-animatie van de verdachte, gebaseerd op een compositietekening uit 2010. Er kwamen ruim 300 tips binnen.

Later werd een DNA-onderzoek uitgevoerd onder tientallen geselecteerde mannen, die vrijwillig meewerkten. Dat leverde een match op met Marcel B., die zich ook had gemeld.

Straf lager dan geëist

In het proces ontkende hij schuld. "Hij heeft met zijn handelingen enkel oog gehad voor zijn eigen lustgevoelens en heeft zich niet bekommerd om de schade die hij bij de minderjarige slachtoffers aanrichtte", aldus de rechtbank. Die neemt het B. ook kwalijk dat hij al die jaren heeft gezwegen.

De straf is lager dan de acht jaar cel die het Openbaar Ministerie had geëist. Dat is onder meer omdat de rechtbank B. vrijsprak van een poging tot aanranding van een ander meisje van 13.

Het duurt nog zeker acht weken voordat het asbest in het Twentse Vroomshoop is opgeruimd. Dat verwacht het specialistisch bedrijf dat de komende tijd aan de slag gaat om het dorp vrij te maken van de gevaarlijke stof. Het kwam daar terecht door een grote brand, eerder deze maand in een industriepand.

Een flinke klus, zegt de projectmanager tegen RTV Oost. "We hebben een besmet gebied van ongeveer 25 hectare, zeg maar 50 voetbalvelden." De daken van auto's zijn al schoongespoten. Nu zijn de daken van huizen en scholen aan de beurt. Ook wegen en speeltoestellen moeten nog worden schoongemaakt. Nog zeker tot eind april lopen mensen met gele pakken rond in Vroomshoop.

Omwonenden konden hun auto's wassen in speciaal daarvoor ingerichte plekken:

Door de brand, die in de nacht van zondag 4 februari woedde, kwam asbest in tuinen van 500 huishoudens terecht. Het had veel gevolgen voor de inwoners van het dorp. Zo lag het treinverkeer tussen Almelo tot vrijdag 9 februari stil, omdat het asbest over een lengte van 240 meter op het spoor terecht was gekomen.

Een basisschool in de buurt bleef dagenlang dicht en kon pas vrijdag 9 februari weer open. Verder werden speeltuinen afgesloten en werd omwonenden verzocht voorlopig niets uit de moestuin te eten.

Toplaag

Van daken kan het asbest over het algemeen vrij makkelijk worden afgespoeld. Moestuinen reinigen is daarentegen wat ingewikkelder. "Daar zullen we de toplaag vanaf moeten schrapen", aldus de projectleider.

In het gebied waar het asbest is neergedaald, staan ook kerken. Het specialistisch bedrijf gaat daar op de daken en torens aan de slag met kranen van veertig meter hoog.

Als alles is opgeruimd, voert een extern laboratorium een inspectie uit om te controleren of Vroomshoop inderdaad asbestvrij is, schrijft de regionale omroep.

Gezamenlijke container

Ook in Zeeland wordt asbest opgeruimd. In het dorp Kloetingen brak vorige week een brand uit in een loods. Zo'n zestig woningen kregen op de een of andere manier te maken met asbestvervuiling.

Binnen zes weken is dat allemaal opgeruimd, zegt de gemeente. Tijdens die weken gelden maatregelen voor bewoners. Zo mogen huisdieren zoals kippen niet vrij rondlopen in de tuin en moeten de bewoners afval deponeren in een gezamenlijke container.

De politie heeft meer verdachten aangehouden voor de dodelijke schietpartij bij het treinstation van Purmerend. Het gaat om een 18-jarige man uit Amsterdam en een 16-jarige jongen uit Purmerend. De twee werden gisteravond aangehouden.

Een dag eerder werd al een andere 16-jarige jongen uit Purmerend aangehouden. De verdachten zitten in beperkingen. Dat betekent dat zij met niemand behalve hun advocaat contact mogen hebben. De 16-jarige jongen die eergisteren werd aangehouden en de 18-jarige man worden morgen voorgeleid bij de rechter-commissaris. Er wordt nog overlegd wanneer de andere 16-jarige verdachte wordt voorgeleid.

De politie meldt nu ook dat een conflict tussen jongeren in Purmerend mogelijk de aanleiding is geweest van het schietincident. Gisteren werd daar nog niets over gezegd.

Bij de schietpartij op maandagavond raakte een 19-jarige man uit Purmerend zwaargewond. Hij overleed die nacht in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. Een man van eveneens 19 jaar raakte zwaargewond. Hij ligt nog in het ziekenhuis. De politie sluit meer aanhoudingen niet uit.

Het Nationaal Slavernijmuseum moet komen op de kop van het Java-eiland in Amsterdam, en het moet "een compleet beeld geven van het Nederlandse koloniale slavernijverleden". Dat adviseert een commissie die plannen voor het nieuwe museum heeft voorbereid.

In de commissie zitten oud-PvdA-Kamerlid John Leerdam, museumdirecteur Peggy Brandon en David Brandwagt, manager bij de gemeente Amsterdam op het gebied van ruimtelijke (bouw)projecten. Voor het advies deden deze zogenoemde kwartiermakers onderzoek, hielden participatiebijeenkomsten en spraken met diverse gemeenschappen, organisaties, culturele instituten en kennisinstituten.

Nu het advies er ligt, kan het worden uitgewerkt, waarna het stadsbestuur van Amsterdam en het Rijk met een reactie komen en het wordt voorgelegd aan de Amsterdamse gemeenteraad. Het gebouw moet zo'n 9000 vierkante meter beslaan en 3 of 4 verdiepingen hebben. Het moet "recht doen aan de bijzondere inhoud ervan, in architectuur, uitstraling, materiaal, vorm en omgeving". De verkenners verwachten dat het museum in 2029 of 2030 open kan.

De kop van het Java-eiland, gelegen aan het IJ, wordt genoemd als "een waardige en prominente plek aan doorgaand stromend water". Ook is dit een goed bereikbare locatie die voldoende ruimte biedt, staat in het advies. Dat het museum in Amsterdam komt, was al bekend. Afgelopen oktober zei Leerdam in het NOS-radioprogramma Nieuws en Co dat naast het Java-eiland ook het Marineterrein en het Nelson Mandelapark in Amsterdam-Zuidoost serieus werden bekeken.

Trans-Atlantische slavernij

De commissie adviseert nu om op de kop van het Java-eiland een nieuw museum te bouwen. Daarin moet de trans-Atlantische slavernijgeschiedenis centraal komen te staan.

Deze geschiedenis kan volgens de commissie worden verteld aan de hand van verschillende tijdvakken, met verhalen en thema's die in de participatiebijeenkomsten zijn genoemd. "Verhalen over kracht, verzet, onderdrukking en pijn, maar ook over vieringen en culturele uitingen." In het gebouw zou volgens de commissie ook een kindermuseum moet komen, net als een kenniscentrum "waar mensen hun familiegeschiedenis kunnen onderzoeken onderdeel te maken van het museum".

Bij raketaanvallen over en weer tussen Oekraïne en Rusland zijn meerdere doden gevallen.

In de regio Charkiv leidde een nachtelijke Russische raketaanval tot in ieder geval vijf doden en meerdere gewonden, zegt de militaire gouverneur van Charkiv. Bij de aanval zouden meerdere gebouwen geraakt zijn. Onder het puin wordt nog gezocht naar vermisten. Oekraïne meldt dat één vrouw is gered.

Ook in andere delen van Oekraïne zijn raketten neergekomen, zoals bij Kyiv en bij Zaporizja. De Oekraïense luchtmacht claimt de helft van 26 raketten die zijn afgevuurd te hebben onderschept.

Raketaanval op Belgorod

Later op de ochtend zijn er ook in de Russische stad Belgorod explosies geweest na raketaanvallen. In de stad vlak bij de Oekraïense grens is een winkelcentrum geraakt. Russische staatsmedia melden dat er vijf mensen zijn omgekomen. Ook zegt Rusland dat er achttien gewonden zijn.

Rusland zegt bovendien dat het veertien Oekraïense raketten boven de regio Belgorod heeft neergehaald.

Die regio, zo'n 40 kilometer van de Oekraïense grens, was de afgelopen maanden vaker doelwit van Oekraïense aanvallen. Er is ook een militaire basis gevestigd.

De aanvallen kunnen niet onafhankelijk geverifieerd worden en de lezingen van Oekraïne en Rusland verschillen. Oekraïne reageert vrijwel nooit op aanvallen die zijn uitgevoerd op Russisch grondgebied.

De Koninklijke Marechaussee heeft een militair aangehouden voor het beschieten van boa's met zwaar vuurwerk. Dat gebeurde tijdens de jaarwisseling in Katwijk.

De militair is opgepakt op verdenking van vernieling en poging tot zware mishandeling, schrijft Omroep West. Na onderzoek van de marechaussee werd de verdachte aangehouden in Den Helder, waar de Koninklijke Marine is gevestigd. Hij zit momenteel vast en wordt verhoord. Het is niet bekend of de man uit Katwijk komt.

Bekijk hier hoe de handhavers werden bekogeld op 31 december:

Oudejaarsavond in Katwijk verliep onrustig. Handhavers werden beschoten met vuurwerk, wat door omstanders werd gefilmd. Daarnaast waren er flink wat vernielingen in de kustplaats: de gemeente hield er volgens het Leidsch Dagblad een schadepost van 27.000 euro aan over.

Vuurwerkgeweld

Tijdens de jaarwisseling waren politie en hulpdiensten op meer plekken in Nederland doelwit van relschoppers. In het Gelderse Hedel deden agenten aangifte van poging tot doodslag omdat ze waren bekogeld met zwaar vuurwerk, glas en stenen. Ook in Nieuw-Beijerland was er sprake van vuurwerkgeweld tegen hulpverleners: daar werden twee mannen voor aangehouden op verdenking van poging tot doodslag.

De mobiele eenheid werd op verschillende plaatsen ingezet om rust te herstellen. Uit een eerste balans op 1 januari bleek dat de politie zeker 200 mensen had opgepakt en dat tientallen agenten gewond waren geraakt.

Nadat gisteren alweer een auto uit de bocht was gevlogen op de A20 bij Schiedam neemt Rijkswaterstaat maatregelen. Het was de zesde auto die dit jaar in de vangrail belandde van de verraderlijke bocht. Voor zover bekend zijn er bij de ongelukken twee mensen gewond geraakt, voor de rest is het gebleven bij blikschade.

In een poging om meer incidenten te voorkomen, plaatst Rijkswaterstaat vandaag extra borden bij de bocht van de verbindingsweg van de A20 (vanuit Rotterdam) richting de A4 (Beneluxtunnel). "Aan de rechterkant van de weg staan die borden al, nu zetten we ze ook aan de linkerzijde", zegt een woordvoerder.

Op de borden staat een adviessnelheid van eerst 80 kilometer per uur, en op het scherpste punt van de bocht 70 kilometer per uur.

Bandenprofiel

Waarom auto's precies daar steeds uit de bocht vliegen is voor Rijkswaterstaat een raadsel. "Het is niet de gladheid, dat hebben we in januari nog gemeten", zegt een woordvoerder. "Er is ook niks mis met het wegbeeld. We tasten in het duister." Voor verdere mogelijke oorzaken verwijst Rijkswaterstaat naar de politie, maar na navraag daar blijkt dat ook zij het niet kan zeggen.

Eerder dit jaar waarschuwde de politie al voor de bocht. "Je kunt als bestuurder niet goed de bocht in kijken", schreef Politie Schiedam toen. Ze adviseerden weggebruikers te controleren of het bandenprofiel nog in orde is, omdat de auto dan meer grip heeft.

Met de extra borden langs de weg hoopt Rijkswaterstaat een einde te maken aan de ongevallen bij de bocht.

Het Oekraïense leger bouwt steeds meer verdedigingsstellingen. Die zijn er al langer in de Donbas-regio, sinds het eerste begin van de strijd met Rusland in 2014. Nu verschijnen er ook stellingen in het noordoosten, in de provincie Charkiv.

Het Russische leger zou de afgelopen weken een troepenmacht verzamelen om de provincie in te nemen. Geschat wordt dat het gaat om 40.000 militairen plus 500 tanks en nog meer pantservoertuigen.

Een woordvoerder van de Oekraïense landmacht relativeert het aantal. Het zou vooral gaan om het aanvullen van verliezen. En het zijn volgens hem ook niet allemaal gevechtseenheden. Die 40.000 bevatten ook allerlei verzorgingseenheden, zoals medische, verbindings-, en onderhoudstroepen.

En ook het materieel van de Russen is niet al te best, volgens de legerwoordvoerder. De lopen van de kanonnen zijn versleten, neemt hij aan, omdat de beschietingen in intensiteit afnemen.

Spookstad

Ondanks deze relativeringen zijn de Oekraïners hun posities aan het versterken ten noordoosten van Koepjansk. Dat is inmiddels een spookstad, maar als militair doelwit interessant omdat hij relatief hoog ligt en overzicht biedt over een groot gebied. Ook is het een knooppunt van spoorwegen.

Op straat lopen er bijna alleen maar militairen die even vrijaf hebben. Ze doen inkopen op een lokaal marktje, waar alle mogelijke artikelen worden verkocht om het leven in de loopgraven een beetje te vergemakkelijken, zoals kaplaarzen, zakmessen en verdelgingsmiddelen tegen ratten en muizen. Die zijn een grote plaag in de ondergrondse bunkers.

De nieuwe stellingen liggen op zo'n vijf kilometer van Koepjansk, aan de oostkant. "De Russen zitten daar, aan de horizon. Twee, drie kilometer hiervandaan", zegt eerste luitenant 'Joker'. Dit is de frontlijn, waar het Oekraïense en het Russische leger elkaar voortdurend bestoken.

Het doffe geluid van artillerie en het staccato van een snelvuurkanon klinken vanuit de verte. Ergens begint een alarm te loeien. In deze vallei, even buiten het zwaar gehavende Koepjansk zou een nieuwe veldslag kunnen plaatsvinden.

"Dit is de voorste linie", zegt Joker. "Hier hebben we net versperringen aangebracht: in vijf rijen liggen er wat we 'drakentanden' noemen: puntige betonnen obstakels die met staalkabels aan elkaar vast zitten. En daaromheen zit dan weer prikkeldraad." Tot kilometers ver zie je de drakentanden uit het vlakke land omhoog steken.

Toch lijkt het niet toereikend om een grote legermacht en honderden tanks tegen te houden. "Maar dit is niet alles", zegt Joker. "We kennen de exacte coördinaten van deze linie, dus als de Russen hier zouden willen doorbreken, dan weet onze artillerie precies waar ze hen moeten raken. En dit is ook nog maar de eerste barricade." Een paar honderd meter is de volgende horde aangelegd.

In de afgelopen nachten, onzichtbaar voor de vijand, hebben manschappen van de 123e brigade zich ingegraven in de zware zwarte klei. Via glibberige paadjes bereik je de verse loopgraven.

De boel vertragen

Vier militairen zitten net aan een ontbijt van brood met worst en thee. De kachel brandt, het is bijna huiselijk. Maar deze eenheid zal als eerste de confrontatie met de vijand moeten aangaan als de eerste linie is gevallen. Zware wapens hebben ze niet, alleen hun geweren en raketwerpers. Hun taak is dan ook niet om de Russen daadwerkelijk tegen te houden: het enige wat zij moeten doen is de boel vertragen, zodat het Oekraïense leger zwaar geschut kan aanvoeren. Langs een front van 1000 kilometer heb je niet altijd alles paraat wat je nodig hebt om een aanval af te slaan. Een beetje extra tijd kan dan net het verschil maken.

Joker: "We hebben te maken met een machtige vijand die zijn plannen steeds verandert. Als ze een zwakke plek vinden, vallen ze aan."

Er komt 24 miljoen euro extra beschikbaar in het tijdelijke noodfonds voor steun aan huishoudens om de energierekening te betalen. Energieleveranciers en demissionair minister Schouten (Armoedebestrijding) willen met dat geld nog eens 38.000 extra huishoudens helpen.

Sinds het Tijdelijke Noodfonds Energie ruim drie weken geleden weer werd geopend, hebben meer dan 85.000 mensen een aanvraag gedaan. Het gaat om huishoudens met een relatief laag inkomen en een hoge energierekening.

Om nog meer mensen te kunnen ondersteunen is het beschikbare budget nu uitgebreid van 60 miljoen euro naar 84 miljoen euro. Energiebedrijven als Essent, Vattenfall, Eneco en Greenchoice stoppen acht miljoen euro extra in de pot. Schouten levert het dubbele: zestien miljoen euro. Dat geld was al hiervoor gereserveerd op haar begroting.

Open tot half maart

De minister verwacht dat het fonds door de extra storting tot het eind van de winter, halverwege maart, kan openblijven. Als door het aantal aanvragen de regeling eerder moet sluiten, dan wordt dat aangegeven op de website van het noodfonds.

Schouten schrijft aan de Tweede Kamer dat ze de energieleveranciers "zeer erkentelijk" is voor de extra bijdrage. Ze neemt ook het aanbod van de bedrijven aan om mee te denken over het ondersteunen van huishoudens op de lange termijn, bijvoorbeeld door verduurzaming.

Het noodfonds is bedoeld voor huishoudens met een bruto maandinkomen tot maximaal 3200 euro (alleenstaand) en 4480 euro (samenwonend). Ze moeten minstens 8 tot 10 procent van dat inkomen kwijt zijn aan energiekosten. Het fonds betaalt een deel van de rekening, maximaal een half jaar lang.

Ook vorig jaar konden mensen via het noodfonds steun aanvragen. Zo'n 50.000 huishoudens maakten er toen gebruik van. Door de oorlog in Oekraïne rezen de energieprijzen toen de pan uit. Voor dit jaar verwacht het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) juist dat de gemiddelde energierekening honderden euro's lager uitvalt, al zijn de verschillen tussen huishoudens groot.

De nieuwe informateur Kim Putters zal vooral kijken welke mogelijke vormen van een kabinet op draagvlak kunnen rekenen. De Kamer benoemde de SER-voorzitter gisteren tot informateur en vanmorgen gaf hij een korte toelichting op zijn aanpak.

Hij zei dat het politieke landschap lastig is en dat hij van plan is om met alle fractievoorzitters te spreken. Hij hoopt dat ze allemaal komen. Want ook van partijen die niet zelf meedoen aan een coalitie wil hij horen hoe ze aankijken tegen de verschillende kabinetsvormen. Putters noemde het van belang "dat we elkaars beelden daarvan kennen" en hij zal de gesprekken met open vizier in gaan.

In het debat van gisteren werd vaak gepraat over bijvoorbeeld een extraparlementair kabinet of gedogen van een minderheidskabinet. Maar verschillende fractievoorzitters gaven aan dat ze zelf ook niet precies weten wat daar precies mee wordt bedoeld.

Morgen ontmoetingen met experts

Omdat het volgende week reces is, spreekt de informateur pas de week erna met de fractievoorzitters. Vanmiddag heeft hij ook nog een ontmoeting met zijn voorganger Plasterk. Putters zal de komende tijd gebruiken om eerst een "grondige analyse" te maken en morgen praat hij met minister van Staat Tjeenk Willink, die bij veel formaties betrokken is geweest, en vicepresident De Graaf van de Raad van State.

Die moeten hem helpen om in beeld te brengen wat de samenwerkingsvormen precies inhouden. De informateur zei vanmorgen desgevraagd dat hij niet "de definitie-Putters wil toevoegen aan de definities die we gisteren voorbij hebben zien komen".

'Boven de partijen'

Putters zei een beetje verrast te zijn dat hij als informateur is gevraagd. Maar hij wees erop dat er veel tegenstellingen zijn in de samenleving en in het parlement en dat er een beroep op hem is gedaan om te kijken of hij tot verbinding kan komen. Putters is PvdA-lid, maar hij benadrukte dat hij "de afgelopen dertien jaar alleen maar in rollen heeft gezeten waarin ik boven de partijen moet staan". Naar eigen zeggen beschikt hij over "doorleefde onafhankelijkheid".

De informateur zal uiterlijk in de week van 11 maart met zijn verslag komen. "Wat sneller kan, zal ik sneller doen."

Vladimir Poetin zegt dat hij liever Joe Biden als Amerikaanse president heeft dan Donald Trump. In een interview op de Russische staatstelevisie noemde hij de huidige president voorspelbaarder dan diens voorganger en mogelijke opvolger.

"Hij is de meer ervaren persoon. Hij is voorspelbaar, een politicus van de oude stempel", zei de Russische president over Biden. "Maar we zullen samenwerken met elke leider in wie het Amerikaanse volk zijn vertrouwen stelt."

Bekijk het fragment hier:

De opmerkingen zijn opvallend omdat Biden een uitgesproken vijandige opstelling heeft tegenover Poetin sinds de inval in Oekraïne. Zo bestempelde hij de Russische leider als een genocidale dictator en een oorlogscrimineel.

Trump nam daarentegen een hoffelijke houding in ten opzichte van Poetin en prees hem als een sterke leider. Ook zagen Amerikaanse veiligheidsdiensten Russische inmenging in de verkiezingen die Trump in 2016 won. De Russen probeerden erop aan te sturen dat Trump zou winnen.

Leeftijd geen probleem

Maar Poetin nam het in het gesprek dus juist uitgesproken op voor Biden (81). Hoewel diens gevorderde leeftijd weer centraal staat in de verkiezingsstrijd sinds een beschadigend rapport, is er volgens Poetin niets mis met de geestelijke capaciteiten van de oudste Amerikaanse president ooit. Hij zei dat zelf te hebben gezien bij een ontmoeting in Zwitserland, drie jaar geleden.

"Ook toen twijfelde men al, maar ik heb niets gezien. Ja, hij keek af en toe naar zijn aantekeningen, maar om eerlijk te zijn deed ik dat ook."

Trump, die eerder prat ging op zijn goede relatie met Poetin, reageerde in een campagnespeech meteen op de opmerkingen. "Poetin is geen fan van me", concludeerde hij.

"Ik zei eerst: 'Wat een belediging.' Maar toen bedacht ik me dat het eigenlijk positief was", hield hij zijn publiek voor. "Ik denk dat iedereen het erover eens is, ook veel Democraten, dat er nooit oorlog zou zijn geweest met een regering-Trump. We zullen terugkeren naar vrede door kracht."

NAVO-opmerkingen Trump

Poetin ging in het interview ook in op dreigementen van Trump om wanbetalers binnen de NAVO niet meer militair te steunen bij een aanval. Trump zou Rusland "juist aansporen om te doen wat ze maar willen". Het Kremlin had zich deze week nog onthouden van commentaar daarop.

De uitspraken van Trump hebben tot veel consternatie geleid onder NAVO-landen, omdat een van de grondbeginselen van het bondgenootschap is dat een aanval op een lidstaat geldt als een aanval op alle. Het Witte Huis noemde de uitspraken ontstellend en gestoord. Ook waren er richting Europa aanmaningen om minder afhankelijk te worden van de VS.

Poetin vindt dat de NAVO-landen "het zelf maar moeten uitzoeken", maar voegde eraan toe de logica van Europese landen te volgen. "Zij willen graag dat de VS gratis de taken blijft uitvoeren die wij sinds het ontstaan van de NAVO op ons hebben genomen." Hij noemde de militaire alliantie "een verlengstuk van de Amerikaanse buitenlandpolitiek".

Tucker Carlson 'niet bevredigend'

Poetin greep ook nog terug op zijn spraakmakende gesprek met de omstreden Amerikaanse presentator Tucker Carlson. Die gaf de Russische leider vorige week een platform om met een lang historisch betoog de inval in Oekraïne te vergoelijken. Vragen over bijvoorbeeld Russische oorlogsmisdaden of het breidelen van tegenstanders werden niet gesteld.

"Ik dacht eerlijk gezegd dat hij aanvallender zou zijn en kritische vragen zou vragen. Daar was ik niet alleen op voorbereid, ik wilde het juist", beweerde Poetin nu op de staatstelevisie. "Dat had mij de kans gegeven scherpe antwoorden te geven. Ons gesprek was dan meer onderscheidend geweest, maar hij koos een andere tactiek."

Het had het interview voor hem "niet bevredigend" gemaakt, merkte Poetin op.

Frankrijk is het volgende lid van de NAVO dat dit jaar voldoet aan de zogenoemde tweeprocentsnorm. Dat heeft de minister Lecornu van Defensie bekendgemaakt.

De NAVO-landen spraken in 2014 formeel af dat ieder land 2 procent van zijn bruto binnenlands product (bbp) moet uitgeven aan defensie. Lang niet alle landen houden zich daaraan, Nederland bijvoorbeeld ook niet. Maar sinds de Russische invasie in Oekraïne staat de tweeprocentsnorm weer hoger op de agenda van de NAVO-leden.

Frankrijk zal de komende zeven jaar 413 miljard euro investeren in defensie. Dat betekent volgens Lecornu een aanzienlijke verhoging vergeleken met de afgelopen jaren. Bovendien komt het land niet in 2025, maar al in 2024 boven de tweeprocentsnorm.

Spanningen

De kwestie leidt al enige tijd tot spanningen binnen de NAVO. Afgelopen weekend zwengelde de Amerikaanse presidentskandidaat Trump de discussie weer aan door te stellen dat de VS wat hem betreft landen die de norm niet halen niet zal bijstaan als ze worden aangevallen door Rusland.

Gisteren zei NAVO-chef Jens Stoltenberg dat hij verwacht dat 18 van de 31 NAVO-landen dit jaar voldoen aan de tweeprocentsnorm. Vorig jaar waren dat er zeven.

Nederland haalt norm niet

Nederland heeft de norm dus nog niet gehaald, maar komt wel in de buurt van de 2 procent. De krijgsmacht heeft in dit jaar 21 miljard euro te besteden. Om ervoor te zorgen dat Nederland blijvend aan de norm kan voldoen, zou er vanaf 2026 per jaar twee miljard euro extra moeten worden uitgegeven aan defensie. Demissionair minister Ollongren van Defensie heeft daar onlangs ook al voor gepleit.

Demissionair minister Dijkgraaf wil meer actie tegen ongelijke kansen bij de selectie van studenten in het hoger onderwijs. Hij vindt dat bijvoorbeeld mensen die als eerste van hun familie willen gaan studeren of mensen met een migratieachtergrond net zoveel kans moeten hebben als anderen om een plaats op een universiteit of hogeschool te bemachtigen.

In de praktijk is die 'kansengelijkheid' volgens de Inspectie van het Onderwijs nu niet gewaarborgd en Dijkgraaf vindt dat zorgelijk.

Minder divers

De minister wijst erop dat bijvoorbeeld bij de opleiding geneeskunde de groep studenten die de selectieprocedure door komt de laatste jaren minder divers is geworden. "Terwijl er juist behoefte is aan artsen met verschillende achtergronden."

Dijkgraaf vindt dat de instellingen voor hoger onderwijs zich bewust moeten zijn van het risico op bevoordeling ('bias') in hun methode van selecteren en dat ze de kennis daarover meer moeten toepassen.

Hij denkt dat ook loting een middel kan zijn om te zorgen voor meer gelijke kansen. Sinds vorig jaar is loting als selectie in het hoger onderwijs weer mogelijk.

Tegengaan schaduwonderwijs

De minister keert zich tegen 'schaduwonderwijs', betaalde trainingen als voorbereiding op selectieprocedures. "Dat zorgt voor het systematisch benadelen van aspirant-studenten die zo'n training niet kunnen betalen", vindt Dijkgraaf. Op verzoek van de Tweede Kamer praat hij met de onderwijskoepels over de onwenselijkheid van schaduwonderwijs.

Hij moedigt de onderwijsinstellingen aan om selectie-instrumenten te gebruiken die niet te trainen zijn. De minister denkt daarbij aan het schrijven van de motivatiebrief en het uitvoeren van toetsen op locatie.

Voormalig D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma krijgt een presidentiële onderscheiding van de Oekraïense autoriteiten. Hij wordt geëerd vanwege zijn "onwrikbare steun" aan Oekraïne, staat in een brief van de Oekraïense ambassadeur in Nederland.

Sjoerdsma zat elf jaar in de Tweede Kamer en verliet de politiek afgelopen najaar na de verkiezingen. Hij had bij D66 buitenland in zijn portefeuille en was na de Russische invasie in Oekraïense een van de grootste pleitbezorgers van veelomvattende militaire steun. Zo pleitte hij al in een vroeg stadium voor het sturen van F-16's.

President Zelensky is hem dankbaar voor zijn werk, staat in de brief van de ambassadeur. "Uw proactieve houding ten aanzien van kwesties die van cruciaal belang zijn voor onze beide landen wordt zeer gewaardeerd en zal niet worden vergeten. Of het nu gaat om het ondersteunen van onze Europese integratie of het verstrekken van benodigdheden aan onze dappere mannen en vrouwen aan de frontlinie."

'Een hele eer'

Sjoerdsma vindt de toekenning een "hele eer", zegt hij in een reactie in het NOS Radio 1 Journaal. Tegelijkertijd vindt hij zijn inzet voor de Oekraïense zaak niet meer dan logisch.

"De Oekraïense mannen en vrouwen aan het front vechten elke dag voor hun vrijheid. En indirect ook voor de onze, want hun strijd tegen de Russische agressie is ook onze strijd", zegt Sjoerdsma. "Dus wat ik heb gedaan, is echt vanzelfsprekend. Als je staat voor internationaal recht en mensenrechten, dan kun je simpelweg niet anders."

Afnemende steun

De 42-jarige Sjoerdsma, wiens werk niet altijd even goed viel in Rusland, krijgt de Oekraïense Orde van Verdienste vanmiddag uitgereikt op de ambassade in Den Haag. Met leedwezen ziet hij dat de steun voor de Oekraïense zaak in politiek Den Haag afneemt.

"Tot mijn verdriet en angst zie ik dat veranderen. Terwijl het echt gaat om een existentiële strijd", aldus Sjoerdsma. "Als de Russen winnen, zullen andere autocraten klaarstaan om hun draaiboek te kopiëren. Als ik dan kijk naar de discussie die nu wordt gevoerd, hoop ik echt dat het volgende kabinet de steun aan Oekraïne doorzet."

De Friese verzetsstrijder Volie Schermer-de Jong is deze week overleden op 100-jarige leeftijd. Ze was een van de laatste nog levende vrouwen die in de Tweede Wereldoorlog fietskoerier was bij het Friese verzet.

Schermer-de Jong werd geboren in Sneek en ging op haar 19e in het verzet. Op de fiets legde ze iedere dag tientallen kilometers af om illegale post te vervoeren, schrijft Omrop Fryslân. Ze deed dat onder de schuilnaam Mary.

Meestal wist ze niet wat er in haar fietstas zat, zei ze elf jaar geleden in een interview met het Sneeker Nieuwsblad. Maar een keer had ze een doosje met 'schietspullen' mee, en dat rammelde nogal. Ze kwam een Duitse militair tegen op haar tocht. "Ik heb hem lief aangekeken en mocht doorfietsen."

Geen hoge pet

Dat was niet ongewoon, weet Hessel de Walle. Hij schrijft een boek over vrouwen in het Friese verzet. Duitsers hadden destijds geen hoge pet op van vrouwen. "Die geloofden niet dat vrouwen tot zulk verzet in staat waren."

"Als een vrouw al gepakt werd, kreeg ze vaak niet meer dan een schop onder haar kont", gaat De Walle verder. "Vooral als ze jong en mooi was. Dan wil je ze niet oppakken, dan wil je er een afspraakje mee." Volgens de auteur was de rol van vrouwen in het Friese verzet bijna even groot als die van mannen.

Niet opvallen

Aan het verzet waren allerlei regels verbonden. Zo maakte Schermer-de Jong een keer een omweg tijdens haar fietstocht om de groeten te doen aan de vriend van een andere koerierster. Maar dat werd niet gewaardeerd.

Bij terugkomst in Sneek sprak Piet Oberman haar streng toe. Hij was een belangrijk figuur in het verzet en had de leiding over de overval op het Huis van Bewaring in 1944. Meer dan vijftig mensen, onder wie veel verzetslieden, werden bevrijd uit de Leeuwarder gevangenis zonder dat een schot gelost werd. Dat wordt gezien als een van de spectaculairste ontsnappingen uit de Nederlandse geschiedenis.

"Oberman zei dat ze als verzetsvrouw niet mocht opvallen", zegt De Walle. "Zelf dacht Volie dat ze iets goeds had gedaan, voor een vriendin."

Jeugdliefde

Bang is ze nooit geweest, verklaarde Schermer-de Jong in het interview in 2013. Gevaar zag ze ook niet in haar daden. "Ik sliep altijd heerlijk. Maar wat wil je ook, als je de hele dag op de fiets zit."

Na de bevrijding vertrok Schermer-de Jong naar Amsterdam om te werken als verpleegkundige. Een paar jaar later keerde ze terug naar haar geboorteplaats Sneek, waar ze trouwde met haar jeugdliefde Jaap Schermer.

De autoriteiten in de Thaise hoofdstad Bangkok hebben een waarschuwing afgegeven omdat de luchtkwaliteit in de stad ongezond slecht is. De stad met 11 miljoen inwoners gaat gebukt onder een dikke laag smog.

Ambtenaren krijgen de opdracht om de komende twee dagen thuis te werken. Ook aan andere bewoners is gevraagd om zo min mogelijk de straat op te gaan.

Bewoners die nog wel op straat rondlopen zijn bezorgd:

De slechte luchtkwaliteit komt onder meer doordat boeren in omgeving afvalresten van gewassen verbranden. Dat, in combinatie met de zware industrie en het drukke verkeer, maakt Bangkok een van de meest vervuilde steden in de wereld.

Elektrische voertuigen

Experts hebben berekend dat de luchtkwaliteit vijftien keer slechter is dan het aanbevolen niveau van Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Door de luchtvervuiling kunnen veel inwoners ademhalingsproblemen en keelpijn krijgen.

De regering heeft beloofd om de problemen met de luchtkwaliteit structureel aan te pakken. Zo ligt er een plan om het aantal auto's op brandstof in de miljoenenstad te beperken en moeten boeren subsidie krijgen om hun afvalresten niet meer te verbranden. Ook wil de regering elektrische voertuigen meer stimuleren.

Thailand heeft vaker te maken met zware smog.

Door de gedaalde prijzen van gas en elektra is een gemiddeld huishouden dit jaar 220 euro minder kwijt aan de energierekening. Dat komt neer op een daling van 12 procent. De rekening had nog lager kunnen uitvallen als de energiebelasting dit jaar niet was verhoogd.

De energierekening is nog wel altijd aanmerkelijk hoger dan voor de energiecrisis die in 2022 ontstond na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. In 2021 was de gemiddelde energierekening nog 740 euro lager dan dit jaar.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berekende op basis van de prijzen van januari dat een gemiddeld huishouden dit jaar 2363 euro betaalt aan energie, maar de verschillen tussen de huishoudens zijn groot. Sommige huishoudens zijn minder dan 1000 euro per jaar kwijt, anderen vele duizenden euro's.

Vooral gas is goedkoper dan een jaar geleden. Het CBS nam naast de prijsdalingen ook mee dat het gemiddelde energieverbruik dit jaar verder daalt, onder meer doordat mensen hun huis beter isoleren. Als het dalende verbruik wordt meegenomen, daalt de gemiddelde energierekening met 323 euro.