De herdenking van de slachtoffers van de kernbom op Nagasaki heeft dit jaar geleid tot een diplomatieke rel. Het stadsbestuur liet op 31 juli weten dat het Israël niet uitnodigt voor de 79ste herdenking, waar altijd de ambassadeurs van bevriende landen bij zijn.
"Het is geen politieke beslissing", benadrukt Shiro Suzuki, de burgemeester van Nagasaki, tijdens een persconferentie, maar verschillende westerse ambassadeurs zeggen nu de ceremonie te boycotten. Nagasaki bevestigt dat er een brandbrief is ontvangen van zes landen: de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Italië en Canada, plus van de ambassadeur van de Europese Unie in Japan.
Zij schrijven dat ze zich zorgen maken omdat het intrekken van de uitnodiging "de verkeerde boodschap" aan de wereld stuurt en Israël in hetzelfde rijtje plaatst als Rusland en Wit-Rusland. Deze landen zijn sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne ook niet meer uitgenodigd voor de herdenkingsceremonies in Hiroshima en Nagasaki.
Palestijnen wel aanwezig
Volgens burgemeester Suzuki was dat nooit de bedoeling. "We willen slechts de veiligheid en de vrede van de ceremonie beschermen", zegt hij. Ondanks de toenemende internationale druk weigert Nagasaki de beslissing terug te draaien. "Veel overlevenden zijn al heel oud. Daarom willen we het rustig houden", zegt Suzuki. De stad nodigt wel Palestijnse vertegenwoordigers uit.
De beslissing van Nagasaki kwam niet als een verrassing. Kernbomoverlevenden en activisten in zowel Hiroshima als Nagasaki riepen meermaals op om de uitnodiging voor Israël in te trekken vanwege de aanhoudende humanitaire crisis in Gaza. Deze week worden, om dezelfde reden, door het hele land protesten gehouden.
Op 7 juni stuurde de stad een officieel verzoek naar de Israëlische ambassade voor een staakt-het-vuren in Gaza. "De inwoners van de gebombardeerde stad zijn diepbedroefd door de situatie", stond in de brief.
Wel in Hiroshima
De Israëlische ambassadeur Gilad Cohen was ondanks de aanhoudende protesten, ook afgelopen dinsdag voor zijn ambassade, wel bij de herdenking op 6 augustus in Hiroshima. De aanwezigheid van de Japanse premier Fumio Kishida, die zelf uit die stad komt, maakte de herdenking een officiële nationale aangelegenheid. Als gevolg besloot de gemeente Hiroshima de Palestijnse vertegenwoordiging niet uit te nodigen: "Omdat hun staat niet officieel erkend is door de Japanse overheid en de Verenigde Naties".
Japan stelt zich naar eigen zeggen neutraal op in de oorlog tussen Hamas en Israël. Het heeft de aanslagen van Hamas op 7 oktober sterk veroordeeld en zegt dat Israël het recht heeft om zichzelf te verdedigen.
Tegelijk is het land ook openlijk kritisch over de humanitaire crisis in Gaza en de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, en het heeft recent sancties opgelegd aan mensen die op gewelddadige wijze betrokken zijn bij de activiteiten in de regio. In mei steunde Japan de resolutie om de Palestijnen het volledige lidmaatschap in de Verenigde Naties toe te kennen.
Vanwege het streven naar neutraliteit weigert het Japanse kabinet om commentaar te leveren op het intrekken van de uitnodiging voor Israël en de diplomatieke rel die daarop volgde. Het is een beslissing die bij de gemeente Nagasaki ligt, zegt het kabinet. In de toespraak van premier Kishida in Hiroshima vermeed hij het onderwerp en had hij het vooral over het "creëren van een wereld zonder kernwapens".
'Zwakken vertrapt'
De gouverneur van Hiroshima kwam harder uit de hoek: "De sterken winnen, de zwakken worden vertrapt", zei Hidehiko Yuzaki, met de camera gericht op ambassadeur Cohen. "De grootmachten die de internationale orde dienen te beschermen, breken openlijk met internationaal recht." Het werd door Japanners opgevat als indirecte kritiek op Israël.
Ook burgemeester Suzuki geniet veel bijval in eigen land. Oud-premier Yukio Hatoyama bekritiseerde de ambassadeurs die zeggen dat ze de herdenking boycotten als afkomstig uit "landen die Israël verdedigen terwijl het meer dan 15.000 kinderen heeft vermoord in Gaza". Andere prominente parlementsleden en publieke figuren laten ook weten achter de beslissing van Nagasaki te staan. "De steun die ik krijg geeft me veel moed", zegt Suzuki op de persconferentie.
Nederland wel aanwezig
De Israëlische ambassadeur laat op X weten dat hij de beslissing "betreurenswaardig" vindt. De Amerikaanse ambassadeur Rahm Emanuel, een van de ambassadeurs die nu weigert te komen, zegt dat burgemeester Suzuki de herdenking politiseert. Ook de Britse ambassadeur Julia Longbottom geeft aan dat ze overweegt dit jaar niet af te reizen naar de zuidelijke havenstad.
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat ons land morgen wel een afvaardiging stuurt. "Nederland vindt het belangrijk om de slachtoffers te herdenken van de atoombom, waarbij ook Nederlanders zijn omgekomen."
Als gevolg van de Amerikaanse kernbom die daar op 9 augustus 1945 viel, kwamen tussen de 60.000 en 80.000 mensen om het leven.
