De onderhandelingen tussen Israël en Hamas over de tweede fase van het bestand in Gaza zouden deze week moeten beginnen. Het einde van de eerste fase nadert en duidelijke vervolgafspraken zijn er niet. Toch lijken beide partijen nog een heel parcours te moeten afleggen voordat ze weer om tafel zitten.
De obstakels lopen uiteen. Israël zou de wapenstilstand al meerdere keren hebben geschonden door dodelijke aanvallen uit te voeren en noodhulp te beperken. Afgelopen weekend weigerde het land 620 Palestijnse gevangenen vrij te laten, zoals was afgesproken. Het kantoor van premier Netanyahu gaf als reden "ceremonies waarin onze gijzelaars worden vernederd en het cynische gebruik van onze gijzelaars voor propagandadoeleinden."
Israël heeft het over de de manier waarop Hamas gijzelaars overdraagt aan het Rode Kruis. De gijzelaars worden als een soort trofeeën gepresenteerd op een podium voordat ze worden vrijgelaten. Hamas wil niet meer onderhandelen tot de Palestijnse gevangenen vrij zijn.
Hoe dan nu verder? De VS wil kijken naar een verlenging van fase 1. Dat is voor beide partijen interessant, zegt Eytan Gilboa, hoogleraar aan de Israëlische Bar-Ilanuniversiteit en gespecialiseerd in de relatie tussen de VS en Israël.
"Israël en Hamas zijn het niet eens over de details van fase 2, maar ze willen ook allebei de oorlog niet hervatten. Een verlenging zou betekenen dat de wapenstilstand doorgaat en er geleidelijk meer gijzelaars en Palestijnse gevangenen worden vrijgelaten", legt hij uit.
"Hamas wil liever door naar fase 2", zegt politicoloog Radi Suudi. "In die fase moet het Israëlische leger zich verder terugtrekken uit Gaza en wordt ook gesproken over fase 3, het langetermijnverhaal, en daar heeft Hamas meer te bereiken."
De Amerikaanse president Trump kwam drie weken geleden met het plan om de Palestijnen uit Gaza permanent te verplaatsen naar Arabische landen. Maar die landen hebben het plan verworpen en zeven Arabische landen overleggen deze week in Riyad over een alternatief. Dat willen ze presenteren op 4 maart. "De VS zal kijken wat Israël wil. Als Israël het plan steunt, dan zal de VS dat ook doen", zegt Gilboa.
'Hezbollah-systeem'
Sommige Israëlische politici willen juist dat de oorlog in Gaza verdergaat. Zo schreef de uiterst rechtste minister van Financiën Smotrich op X dat "de enige oplossing de vernietiging van Hamas is, en die mag niet worden uitgesteld".
Ook minder extremistische politici laten van zich horen. "We moeten ervoor zorgen dat de volgende stap zal leiden tot een situatie waarin Hamas Gaza niet langer in handen heeft", zei onderwijsminister Kisch in een interview met Politico.
Hamasleider Basem Naim gaf zaterdag aan dat de groep bereid is afstand te doen van het bestuur van Gaza, maar sommige Israëliërs vrezen dat Hamas uit is op een 'Hezbollah-systeem'. "Een systeem waar het geen onderdeel is van de overheid, maar achter de schermen wel alle touwtjes in handen heeft", legt Gilboa uit.
"Dat is een reële angst", zegt ook Suudi. "Hamas wil de dominante kracht in de Palestijnse politieke arena worden, maar je kunt dat tegengaan door een alternatieve regering en een alternatieve gewapende macht in Gaza neer te zetten, bijvoorbeeld de Palestijnse Autoriteit. Maar dat wil Israël niet, want een politiek proces in Gaza betekent dat je de fundamenten voor een Palestijnse staat legt, en dat wil Netanyahu voorkomen."
Spectrum aan opties
Wie er dan volgens Israël wél verantwoordelijk moet zijn voor het bestuur van Gaza in de toekomst, is niet duidelijk. "We weten niet wat Israël wil", zegt de onafhankelijke Israëlische analist Ori Goldberg. "We willen Hamas niet als bestuur in Gaza, maar dan is er nog een heel spectrum aan andere opties: wordt Hamas onderdeel van de PLO? Wil je een technocratische Palestijnse overheid onder leiding van de Palestijnse Autoriteit? Komt er een Arabische samenwerking als bestuur?"
Op 1 maart eindigt de eerste fase van de wapenstilstand. Zonder toezegging van beide partijen dat ze zullen blijven onderhandelen is de toekomst van het bestand onzeker.
Toch verwacht Goldberg dat het staakt-het-vuren stand zal houden. "Israël heeft de maatschappelijke en militaire veerkracht niet om te beginnen aan de Gazaoorlog 2.0. En behalve wapens van de VS, hebben we ook weinig steun."