Aggregator

"Mijn tuin bloeit wel, maar zoemt en fladdert niet." In Facebookgroepen delen bezorgde natuurliefhebbers hun ervaringen uit de eigen tuin. Zulke waarnemingen over lage aantallen bijen en vlinders komen overeen met landelijke metingen, blijkt uit een rondgang van de NOS langs insectenexperts.

Voor vlinders waren mei en juni in elk geval slecht, zegt Kars Veling van de Vlinderstichting. De aantallen dagvlinders zijn in Nederland in ruim dertig jaar tijd meer dan gehalveerd, waarbij al meerdere soorten zijn uitgestorven. En vorig jaar hadden de vlinders het slechtste jaar ooit gemeten.

Bij vlinders bestaat een goed zicht op de landelijke aantallen dankzij een groot meetnetwerk. Ze worden al jaren op dezelfde manier geteld door vrijwilligers langs exact dezelfde looproutes. Binnen datzelfde landelijke telnetwerk worden ook hommels geteld. Daar lijkt dit jaar nog iets geks mee aan de hand: in juni stortten de hommelaantallen in, tot iets meer dan een derde van de normale aantallen voor de tijd van het jaar.

"In mijn eigen looproutes zie ik al het hele jaar weinig hommels", zegt Menno Reemer van insectenkenniscentrum EIS. "Landelijk waren de aantallen in het voorjaar nog normaal en begon de daling later." Vooral de steenhommel, een algemeen voorkomende zwarte hommel met rood achterlijf, wordt dit jaar nauwelijks waargenomen.

'Aantallen bijen zeer laag'

Wat voor vlinders en hommels geldt, lijkt ook voor kleinere wilde bijensoorten op te gaan, zegt bijenexpert Ivo Raemakers van adviesbureau Ecologica. "Het algemene beeld is dat de bijenaantallen dit jaar zeer laag zijn. Op droog gebleven plekken zijn de meeste soorten nog wel te vinden, maar in veel lagere aantallen dan normaal."

In langdurig overstroomde gebieden lijken meerdere soorten volledig verdwenen. Dat geldt bijvoorbeeld voor natuurgebieden die niet alleen in de winter, maar ook in de lente onder water hebben gestaan. "Die effecten zijn onderzocht voor de grijze zandbij. Die soort kan in de ondergrondse nesten kortdurende overstroming overleven, maar als het langer aanhoudt neemt de sterfte snel toe. Zuurstoftekort, schimmel en te lage temperaturen zijn bij aanhoudende nattigheid desastreus voor alle bodembewonende bijen."

De structurele afname van bestuivende insecten heeft andere oorzaken: stikstofvervuiling, intensivering van het landschapsgebruik en vermoedelijk ook grootschalig gebruik van insecticiden. De recente weersextremen komen daar nog bovenop, zeggen de experts.

Raemakers zegt dat er dit jaar in elk geval een scherpe achteruitgang te zien is in zijn eigen bijenmonitoringsprojecten in laaggelegen natuurgebieden bij Eindhoven en Breda. Hij wacht nog op nauwkeurige tellingen uit een monitoringsgebied in het Limburgse Geuldal, waar voor Nederlandse begrippen veel zeldzame soorten voorkomen. "Wilde bijen hebben in dat gebied te lijden gehad onder de overstroming van 2021, gevolgd door de droogte van 2022", zegt bijenexpert David Kleijn, van Wageningen University & Research.

Ook Raemakers denkt dat de opeenvolging van zeer droge en zeer natte jaren de bijen extra in de knel brengt: "Waarschijnlijk is het negatieve effect van de huidige natte periode versterkt doordat veel grondnestelende bijen in de eerdere extreem droge jaren juist naar lager gelegen gebieden moesten verkassen omdat hun normale leefgebied volledig verdroogd was."

Regen wél goed voor rupsen

Is er ook nog iets opbeurends te melden? Zweefvliegen lijken het wel redelijk te doen, zegt Reemer. En ook Veling ziet nog wel een lichtpuntje: helemaal aan het begin van het voorjaar deden vroege algemene soorten als het koolwitje en de dagpauwoog het wel goed. Die hebben toen eitjes afgezet, en die rupsen hadden vervolgens door alle regen meer dan genoeg te eten. Die soorten zouden deze zomer, in hun tweede generatie, juist kunnen opleven.

En die regen is mogelijk ook goed voor het herstel van bloeiende planten. Bestuivende insecten gaan onder meer achteruit door een afname van (geschikt) stuifmeel en nectar in het landschap. Wilde bloemen terugkrijgen is dus belangrijk om insectensterfte tegen te gaan.

Maar inmiddels bestaat in Nederland ook het omgekeerde probleem: er zijn zo weinig bestuivende insecten over, dat wilde bloemen niet meer bestoven worden. De bloemen kunnen hierdoor minder goed zaad vormen en dreigen op hun beurt verder te verdwijnen uit het landschap, vertelde onderzoeker Kaixuan Pan van de Universiteit Leiden en Naturalis in april aan de NOS. En met de toename van weersextremen door klimaatverandering, lijkt dat een vicieuze cirkel die steeds moeilijker te doorbreken is.

In Rotterdam heeft vannacht een brand gewoed in shoarmazaak El Aviva, bekend als plek waar het gerecht 'de kapsalon' is uitgevonden. Voor zover bekend is niemand gewond geraakt. Twintig omwonenden zijn uit hun huis gehaald en elders opgevangen.

Ooggetuigen melden aan de regionale omroep Rijnmond dat de brand is ontstaan in de afzuiginstallatie van de keuken. Toen de brandweer aankwam, sloegen de vlammen uit het restaurant. De schade is aanzienlijk. De keuken is compleet zwartgeblakerd en rondom het keukenraam liggen brokstukken, meldt de omroep.

De Rotterdamse shoarmazaak El Aviva vierde vorig jaar de twintigste verjaardag van de kapsalon. Het gerecht ontstond in 2003 min of meer bij toeval toen kapper Nataniël 'Tati' Gomes bij de shoarmazaak zijn eigen variant op een broodje shoarma bestelde.

Gomes overleed vorig jaar op 47-jarige leeftijd. Vrienden, kennissen, winkeliers en wijkbewoners verzamelden zich toen bij zijn kapperszaak in Rotterdam-West. Toen de rouwstoet bij de salon stopte, werd er geklapt en gehuild, zo meldde een aanwezige verslaggever van Rijnmond op X.

De uitvinding van Gomes sloeg ook al snel in het buitenland aan, vaak onder zijn Nederlandse naam. In België en Duitsland is de kapsalon inmiddels ingeburgerd. Inmiddels is de combinatie van patates frites, shoarma, tomaat, komkommer, knoflooksaus, sambal en gesmolten kaas tot in Suriname en Indonesië te koop. Een kapsalon bevat gemiddeld 1800 kilocalorieën.

In Kameroen is ophef ontstaan nadat de dochter van president Biya een foto op sociale media had geplaatst waarin ze een vrouw zoent. In het Afrikaanse land zijn relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht verboden.

De 26-jarige Brenda Biya zoent op de foto met het Braziliaanse model Layyons Valença. In een Instagram-bericht schrijft ze onder de foto: "Ik ben helemaal weg van jou en ik wil dat de wereld het weet." Ook deelt ze een artikel van de Franse krant Le Monde waarin staat dat ze uit de kast is gekomen.

5 jaar gevangenisstraf

Personen die in Kameroen homoseksuele handelingen uitvoeren of een relatie hebben met iemand van hetzelfde geslacht, riskeren een gevangenisstraf van maximaal vijf jaar. President Biya heeft nog niet officieel gereageerd.

Veel grote landelijke media berichten niet over de foto omdat omroepen sancties opgelegd krijgen voor het delen van afbeeldingen van homoseksualiteit.

De 91-jarige Biya werd in 1982 president van Kameroen en is een van de langst regerende leiders van Afrika. Onder zijn leiding is Kameroen altijd redelijk stabiel geweest. De laatste jaren is er echter meer onrust, onder meer door separatisten in het Engelstalige zuidwesten die strijden voor onafhankelijkheid.

Stickers met "geen statiegeldflesjes of -blikjes in deze zak" in Amsterdam. Boetes op het openmaken van afvalzakken in Nijmegen. En een speciale ring aan vuilnisbakken voor blikjes in Eindhoven. Allemaal reacties op opengebroken vuilnisbakken, kapotgescheurde vuilniszakken en daaruit voortvloeiende rotzooi op straat sinds de invoering van statiegeld op flesjes en blikjes.

Het ministerie had niet voorzien dat die rotzooi zou ontstaan, blijkt uit documenten die de NOS opvroeg via de Wet open overheid (Woo).

In deze documenten spreekt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over onder meer de innamepunten, de hoogte van het statiegeld en hoe de politiek, het bedrijfsleven en ngo's zullen reageren op de plannen. Maar nergens wordt genoemd dat het invoeren zou kunnen leiden tot overlast en extra kosten.

De Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten (NVRD) zei eerder dat er bij grote gemeenten twee extra fte op jaarbasis nodig zijn om dit op te ruimen.

Premiejagers

Halverwege 2021 voerde Nederland statiegeld in op kleine flesjes (1 miljard stuks per jaar). Vorig jaar april kwamen daar blikjes bij (jaarlijks 2,5 miljard stuks). Blikjes en flesjes in het zwerfafval nemen af, zegt de NVRD, maar de rotzooi op straat door opengebroken vuilnisbakken neemt toe. "De schaal waarop dit zou gebeuren, was van te voren moeilijk in de schatten", zegt een woordvoerder.

Uit de documenten en onze vragen daarover blijkt dat ook het ministerie dit niet had voorzien. In een adviesrapport aan de overheid staat alleen de verwachting dat "zogeheten premiejagers geprikkeld worden om blikjes en flesjes zwerfafval op te rapen en in te leveren."

Ook Rob Buurman, directeur van ngo Fair Resource Foundation, had dit niet verwacht. "We zijn uitgegaan van het buitenland en daar gebeurde dit niet." Waarom hier wel? "Kennelijk leven er genoeg mensen in Nederland in zulke armoede dat het loont om prullenbakken te doorzoeken. En misschien hebben we in vergelijking met andere Noord-Europese landen een hogere dichtheid mensen en leven we meer op straat. Dat leidt tot meer blikjes en flesjes in openbare prullenbakken."

Maar het komt volgens Buurman vooral doordat het statiegeld te laag is en er te weinig innameapparaten zijn. "Als ik ergens een blikje frisdrank koop, moet ik dat de rest van de dag bij mij houden, thuis verzamelen en later naar een supermarkt brengen. Voor veel mensen is dat te veel gevraagd."

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de NVRD wijten het ook aan te weinig inzamelpunten waar je geld terugkrijgt. Ze pleiten voor een systeem zoals in Duitsland, waar ieder verkooppunt verplicht ook een innamepunt heeft.

Geen innameplicht

Want aan innamepunten schort het nog steeds. In 2018 staat al in een nota van het ministerie dat er "heldere, afrekenbare afspraken moeten komen over het aantal te plaatsen innameapparaten en de termijn waarop ze er moeten staan". Een eerste grove inschatting van het ministerie is 10.000 innamemachines. 8000 machines is een "aanvaardbaar resultaat uit de onderhandeling, 5000 het minimum".

En dit ging nog alleen om de invoering van statiegeldflesjes, bij blikjes zouden er nog veel meer inleverapparaten bij moeten. Uiteindelijk is het aan het bedrijfsleven overgelaten hoeveel en waar ze geplaatst werden en bleef een verplichting uit. Aan dat minimum voor alleen flesjes (die 5000 machines) is pas kort geleden voldaan, meer dan twee jaar na de invoering.

250 miljoen euro boete

In Verpact, de organisatie achter het statiegeldsysteem, zijn supermarkten, producenten en importeurs verenigd. Ze beloofden in december beterschap, na teleurstellende inleverpercentages (68 procent ingeleverde flesjes in plaats van het wettelijke doel van 90 procent) en druk vanuit de samenleving.

In drie jaar tijd werd bijna 400 miljoen euro geïncasseerd statiegeld niet uitgedeeld. Verpact zegt dat geld te gebruiken voor informatiecampagnes en ruim 5000 nieuwe innamepunten. Ook werd de financiële bijdrage van drankproducenten (producenten moeten meebetalen aan het statiegeldsysteem) aan het statiegeldsysteem verlaagd.

Verpact zegt in 2026 het doel te halen, maar dat vindt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) niet snel genoeg. Die wil sneller verbetering, anders dreigen dwangsommen tot 250 miljoen euro. Ook wil de Inspectie het statiegeld voor alles verhogen naar 50 cent. Verpact is het daar niet mee eens en heeft gedreigd met een rechtszaak. Een procedure loopt nog.

Verpact laat wel weten dat het een proef is gestart met het plaatsen van speciale donatiebakken met een klepje zodat men de flesjes en blikjes eruit kan halen zonder de prullenbak open te breken.

Goedemorgen! De Britten gaan vandaag naar de stembus en goed nieuws voor alle Swifties: vanavond geeft Taylor Swift na tien jaar weer een concert in Nederland.

Eerst het weer: Vanochtend landinwaarts buien. Daarna overal droog en steeds zonniger. Er waait wel een stevige wind en daardoor blijft het aan de frisse kant met 17 tot 19 graden.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

De nieuwe landbouwminister Femke Wiersma wil wel voor de zomervakantie met de Tweede Kamer in debat over de dreigende mestcrisis. Dat schrijft ze rond middernacht in een brief aan de Tweede Kamer. Het debat kan vandaag al plaatsvinden.

Ook BBB-leider Van der Plas steunt het debat, laat ze aan de NOS weten. "Als de minister zelf aangeeft bereid te zijn vandaag het mestdebat te willen voeren, is dat prima wat mij betreft."

Het debat moet nog officieel aangevraagd worden, maar het heeft er alle schijn van dat het debatverzoek een meerderheid krijgt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Je zou denken dat zijn jongensdroom al uit was gekomen toen hij wekelijks de razend populaire Top 40 presenteerde, maar volgens radio-dj Erik de Zwart is dat moment pas nu gekomen. Sinds een week is hij trambestuurder in Amsterdam. "Ik wilde dit als jongen al worden", zegt hij.

Fijne dag!

Alle ogen in politiek Den Haag zijn vandaag gericht op premier Dick Schoof. Nadat hij woensdag de regeringsverklaring had voorgelezen in het parlement, gaat hij nu het debat aan met de Kamer. Die is deels zeer bezorgd over de komst van het kabinet dat zijn naam draagt. Schoof zal proberen de oppositie te overtuigen dat de rechtsstaat bij zijn regering wel degelijk in goede handen is.

Gisteren uitten bijna alle oppositiepartijen hun zorgen over de rechtsstatelijkheid van de nieuwe ploeg. Vooral de ministers Faber en Klever van de PVV moesten het ontgelden, vanwege hun omstreden uitspraken over 'omvolking' en migratie in het verleden. Faber nam afstand van de term, Klever sloot zich daar uiteindelijk bij aan.

Maar de nieuwe oppositie twijfelt aan de oprechtheid van dat gebaar. GroenLinks-PvdA-leider Timmermans benadrukte nog eens dat er bewindslieden aantreden die "racistische complottheorieën propageren en moslims en vluchtelingen ontmenselijken door te zeggen dat ze parasiteren en ziektes verspreiden, een beeld dat in de duisterste jaren van de Europese geschiedenis ook op Joden werd geplakt".

Hij kwam daardoor in botsing met PVV-leider Wilders, die vond dat Timmermans zijn mensen met nazi's vergeleek. "Wij zijn geen racisten."

Moties van wantrouwen

Schoof werd gisteren ook al geconfronteerd met twee moties van wantrouwen tegen zijn kabinet. Denk wil nu al het vertrouwen in het hele kabinet opzeggen, GroenLinks-PvdA kondigde een motie van wantrouwen aan tegen Faber en Klever. Die zullen wel steun krijgen van sommige andere oppositiepartijen, maar geen meerderheid.

De nieuwe premier heeft geen enkele ervaring in het politieke debat, maar weet na een lange carrière als topambtenaar wel 'hoe de hazen lopen' in Den Haag. Om zijn belofte waar te maken dat hij een premier voor alle Nederlanders is, zal hij de zorgen van de oppositie serieus moeten nemen.

Ook de coalitiepartijen VVD en NSC zeggen dat ze de nieuwe regering met argusogen zullen volgen. Ook zij hebben zorgen over de 'gedachtewereld' van sommige PVV-bewindspersonen. NSC-leider Omtzigt wil dat Schoof "reflecteert op het mensbeeld van waaruit de regering zal handelen".

Eigen koers

Schoof zal waarschijnlijk zijn best doen om duidelijk te maken dat het kabinet een eigen koers wil varen. Een normaal kabinet, dat vooral verbindend wil zijn. Over de keuzes die precies gemaakt gaan worden, zal vandaag vermoedelijk nog niet veel bekend worden. Het kabinet gaat de komende zomer gebruiken voor het schrijven van een regeringsprogramma, waarin de hoofdlijnen zijn uitgewerkt.

Interessant wordt hoe de premier zich opstelt tegenover Wilders, de leider van de grootste partij die Schoofs premierschap mogelijk maakte. De komende tijd zullen de twee hoofdrolspelers soms aan dezelfde kant van het touw trekken, maar soms zullen ze ook clashen en de verschillen benadrukken, zo is de verwachting.

Orkaan Beryl is afgelopen nacht langs de zuidkust van Jamaica getrokken. Het eiland wordt geteisterd door zware wind en regen en er is zeker een dode gevallen. De krachtige orkaan van categorie 4 bereikt snelheden van 215 kilometer per uur.

Langs de kust van Jamaica zijn straten ondergelopen en op verschillende plaatsen is elektriciteit uitgevallen. Een vrouw stierf nadat een boom op haar huis was gevallen.

Dit zijn beelden uit Jamaica:

De Jamaicaanse premier Holness had het eiland gisteren uitgeroepen tot rampgebied en een avondklok ingesteld. De luchthavens van hoofdstad Kingston en Montego Bay zijn voorlopig gesloten. Bijna duizend Jamaicanen zitten nog in opvangcentra, volgens de rampendienst.

8 doden

Beryl trok de afgelopen dagen al over kleinere eilanden in het Caribische gebied. Tot nu toe zijn er zeker acht doden gevallen, maar verwacht wordt dat dat aantal nog oploopt.

Onder meer op Saint Vincent en de Grenadines en op Grenada is veel schade gemeld. Op Union Island, onderdeel van Saint Vincent en de Grenadines, is zo'n 90 procent van de huizen verwoest.

Ook het noorden van Venezuela had te maken met de orkaan. Zeker 25.000 mensen zijn daar getroffen.

Vrijdag bij Mexico

Het Amerikaanse Nationaal Orkaancentrum (NHC) verwacht dat de orkaan vrijdagnacht (plaatselijke tijd) Mexico bereikt. De kracht van Beryl is dan waarschijnlijk wel afgenomen.

Beryl groeide snel uit tot een orkaan van categorie 5, de zwaarste soort, maar zwakte later weer af tot 4. Nooit eerder was een orkaan in de Atlantische Oceaan zo vroeg in het orkaanseizoen zo krachtig als Beryl.

Meer dan 7 procent van de sterfgevallen in tien van de grootste steden in India houdt verband met luchtvervuiling. De situatie is het ernstigst in New Delhi, laat een nieuw onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet Planetary Health zien. In de hoofdstad gaat het om 11,5 procent van de doden.

Een team wetenschappers onderzocht van 2008 tot 2019 de niveaus van kankerverwekkende microdeeltjes PM2.5 in de steden Ahmedabad, Bengaluru, Chennai, Hyderabad, Kolkata, Mumbai, New Delhi, Pune, Shimla en Varanasi. In de onderzochte periode kunnen meer dan 33.000 sterfgevallen per jaar worden toegeschreven aan de blootstelling van die microdeeltjes.

De wetenschappers roepen de Indiase overheid op tot actie. Ze willen vooral dat de huidige aanbeveling van 60 microgram PM2,5 per kubieke meter wordt verlaagd. Die aanbeveling is bijvoorbeeld vier keer hoger dan de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Volgens de WHO ademt bijna iedereen op aarde meer dan de aanbevolen hoeveelheid luchtvervuiling in. Dat kan leiden tot beroertes, hartziekten, longkanker en andere longaandoeningen.

De nieuwe landbouwminister Femke Wiersma wil wel voor de zomervakantie met de Tweede Kamer in debat over de dreigende mestcrisis. Dat schrijft ze rond middernacht in een brief aan de Tweede Kamer. Het debat kan vandaag al plaatsvinden.

Ook BBB-leider Van der Plas steunt het debat, laat ze aan de NOS weten. "Als de minister zelf aangeeft bereid te zijn vandaag het mestdebat te willen voeren, is dat prima wat mij betreft."

Het debat moet nog officieel aangevraagd worden, maar het heeft er alle schijn van dat het debatverzoek een meerderheid krijgt.

Ontdek in onze speciale productie meer over minister Wiersma en andere ministers:

Van der Plas zei eerder dat ze het debat nog niet wilde houden, omdat Wiersma nog maar net is aangetreden. Volgens Van der Plas is ze daarom nog onvoldoende bijgepraat door haar ambtenaren. "Ik bescherm mijn mensen."

De BBB-leider kwam daarmee zwaar onder vuur te liggen. "Die Kamerleden zijn allemaal specialisten op mestgebied. Die gaan de minister morgen heus niet bij de knieën afzagen. Die willen vooral samen met haar iets regelen voor de boeren", zei Bontenbal (CDA) bijvoorbeeld.

Duizenden veehouders komen in de problemen na het mestuitrijdseizoen in september. Ze mogen dit jaar minder mest uitrijden, door aangescherpte regels vanwege de waterkwaliteit. Dus ze blijven met volle mestkelders zitten. In het debat wilde de oppositie duidelijker krijgen wat voor opties de boeren hebben en welke koers het kabinet gaat varen. Zodat de boeren beslissingen kunnen nemen over wat ze doen en niet in onzekerheid blijven.

Minister Adema was eerder onder meer van plan om strengere regels in te voeren voor melkveehouders met grote stallen maar weinig land en om boeren uit te kopen om ruimte te creëren voor anderen.

Van der Plas zei eerder dat ze het debat wel aanstaande maandag wil houden, maar dat het weer de oppositie is die dat tegenhoudt. Volgens Bontenbal was dat een trucje; als er maandag vergaderd wordt, moeten minstens 76 Kamerleden terugkomen van vakantie. Alleen dan kan er gestemd worden over eventuele moties.

Einde aan uitzondering

De Europese Commissie bepaalde vorig jaar dat er een einde komt aan de Nederlandse uitzonderingspositie in het Europese mestbeleid. Nederlandse boeren mochten jarenlang extra mest uitrijden omdat ons gezonde gras relatief veel voedingsstoffen opneemt. Maar omdat de kwaliteit van het oppervlaktewater onvoldoende vooruit is gegaan, trekt Brussel die uitzonderingspositie stapsgewijs in.

Japan is vandaag begonnen met de uitgifte van nieuwe bankbiljetten. Het ministerie van Financiën en de Japanse Bank herontwerpen de bankbiljetten elke 20 jaar om vervalsing te voorkomen. Ditmaal zijn de keuzes voor de nieuwe gezichten opvallend: de portretten moeten symbool staan voor de vooruitgang van Japan, maar leggen vooral de grootste problemen bloot die het land ervaart.

Op het grootste biljet, van 10.000 yen (57 euro), staat de negentiende-eeuwse ondernemer Ei'ichi Shibuzawa. Hij was betrokken bij de oprichting van honderden bedrijven, maar is vooral bekend als de grondlegger van de eerste bank van Japan en de introductie van papiergeld in het land. Mede vanwege deze innovaties staat hij bekend als de vader van het moderne Japanse kapitalisme.

Toch lijkt het land deze innovatiekracht te hebben verloren. "Japan heeft nog steeds heel erg het imago van moderne technologie, maar helaas klopt dat niet meer", zegt politiek econoom Saori Shibata.

Ondanks pogingen van de overheid om het gebruik van digitale betaaloplossingen te stimuleren, blijven Japanners afhankelijk van contant geld.

Zes op de tien betaaltransacties worden nog steeds met fysiek geld betaald. In Nederland wordt bij slechts twee op de tien aankopen contant afgerekend. "Je ziet dat een groot deel van de bevolking sceptisch is over de digitalisering van betalingen, dus weigert deze te gebruiken", vervolgt Shibata. "Van innovatie is dus weinig sprake."

Investeren in wetenschap en onderwijs

In een poging het roer om te gooien introduceerde premier Kishida vorig jaar een grootschalige economische hervorming onder de titel "het nieuwe kapitalisme." Hierin beloofde hij onder andere de lonen te verhogen, midden- en kleinbedrijven te ondersteunen, en te investeren in wetenschap en onderwijs om de Japanse innovatiekracht weer terug te winnen.

Mede hierom is de keuze voor het portret op het 1000 yen biljet (6 euro) gevallen op de bacterioloog Shibasaburo Kitasato. Hij ontwikkelde samen met de Duitse Emil von Behring de eerste behandeling voor tetanus. Hij was een van de eerste Japanners die internationaal actief waren op het gebied van kennisuitwisseling, en staat daarmee symbool voor de Japanse innovaties in technologie en wetenschap.

Met trots presenteerde het Japanse Nationale Printbureau daarom dat de nieuwe bankbiljetten gemaakt worden met de nieuwste antivervalsingstechnologie, waaronder driedimensionale printmethodes. Japan is daarmee het eerste land dat gebruikmaakt van bewegende hologrammen op zijn bankbiljetten.

Ondanks de investeringen in de wetenschap en de flitsende presentatie van nieuwe technologieën, lijkt Japan weg te zakken op het gebied van wetenschappelijke innovatie. In 2004 stond het land nog vierde in de wereldwijde ranglijst voor het aantal geciteerde wetenschappelijke publicaties, net achter Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Inmiddels is het gezakt naar de dertiende plek.

Vrouwenemancipatie

Het zijn niet alleen de wetenschappelijke ranglijsten waar het land mee achteruitkachelt: volgens het Wereld Economisch Forum gleed Japan in 2023, onder de 145 landen die gemeten werden, van de 116e naar de 125ste plek op het gebied van vrouwenemancipatie. Het is het gevolg van slechte representatie in topfuncties in het bedrijfsleven, in het parlement en het kabinet.

Misschien juist daarom is ervoor gekozen om Umeko Tsuda, een pionier in het vrouwenonderwijs, op het 5,000 yen biljet (29 euro) te zetten. Tsuda was de eerste Japanse vrouw die ging studeren in Amerika, en bij terugkomst richtte ze een van de eerste universiteiten voor vrouwen op. Ze is vandaag de tweede vrouw geworden die Japanse bankbiljetten siert sinds de invoering van papiergeld in 1885.

"De overheid wil laten zien dat ze zich ervan bewust is dat vrouwen ook een rol spelen in de Japanse geschiedenis", verklaart Shibata. "Maar het is geen oprechte poging om hun positie te verbeteren. Het is namelijk vanwege het beleid van de huidige regering dat er bijna geen vooruitgang is in de emancipatie van vrouwen."

De arbeidsparticipatie van Japanse vrouwen ligt met 73 procent ver boven het wereldwijde gemiddelde van ongeveer 50 procent. Tegelijk is de loonkloof veel groter dan in andere landen, en belanden vrouwen vaak in slecht betaalde parttimebanen zonder baanzekerheid.

"De regeringspartij behandelt vrouwen vooral als machines die productiviteit verhogen en arbeidstekorten opvangen", verklaart Shibata. "Een vrouw op een bankbiljet is dus een mooi gebaar, maar het is vooral symboolpolitiek."

Een van de oudste rotstekeningen ooit blijkt na toepassing van een nieuwe onderzoeksmethode nog ouder te zijn. De bewuste tekening van vermoedelijk een celebeswrattenzwijn werd in 2017 ontdekt in een grot op het Indonesische eiland Sulawesi. Na onderzoek werd het werk geschat op zo'n 44.000 jaar oud, waarmee het toen al een van de oudste rotstekeningen ooit was.

Maar na het toepassen van een nieuwe dateringsmethode blijkt de tekening volgens Australische onderzoekers minimaal 51.000 jaar geleden te zijn gemaakt.

In eerste instantie werd de tekening van het zwijn - gemaakt met donkerrood pigment en bijna een meter breed - gedateerd via een methode waarbij de chemische samenstelling van afzettingen op de tekening werd geanalyseerd om de leeftijd te bepalen. Daarvoor moesten flinke monsters worden genomen van de afzetting; een soort kristal dat zich in de loop der millennia heeft gevormd op de tekening.

Voor het nieuwe onderzoek, vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, werd een speciale laser gebruikt om diezelfde afzetting te analyseren. Via de laser kon er preciezer een monster worden genomen van het laagje afzetting dat het dichtst bij de tekening zat. Daardoor is volgens de wetenschappers de leeftijd aanzienlijk nauwkeuriger te bepalen.

'Oudste voorbeeld van verhalende kunst'

Een van de onderzoeksleiders, archeoloog Maxime Aubert van de Australische Griffith-universiteit, zegt tegen persbureau Reuters dat de methode baanbrekend is voor het dateren van rotstekeningen. Hij kan volgens hem wereldwijd worden toegepast. In Europa wordt de oudste grotkunst, in een grot in Noord-Frankrijk, nu nog geschat op zo'n 40.000 jaar oud.

De wetenschappers stellen in hun onderzoek daarnaast dat de tekening in de grot in Sulawesi nu het oudste voorbeeld is van verhalende kunst; op het werk zijn naast een varken ook mensachtige figuren te zien. Een andere onderzoeker, Adam Brumm, zegt dat deze figuren "bewust" op een bepaalde manier zijn neergezet, waarmee "onmiskenbaar een gevoel van actie" wordt overgebracht. Brumm: "Er gebeurt iets tussen deze figuren, het is een verhaal. Maar het is duidelijk dat we niet weten wat voor verhaal dit was."

Aubert voegt eraan toe dat de mens zichzelf ziet als een verhalenvertellende soort. "En dit is het oudste bewijs van het vertellen van die verhalen."

De Turkse regering roept de Duitse ambassadeur op het matje, vanwege de rol die EK-gastland Duitsland speelt in de commotie rond de Turkse verdediger Merih Demiral. De voetballer bracht in de achtste finale tegen Oostenrijk na een van zijn doelpunten de 'wolvengroet', een symbool van de ultranationalistische en extreemrechtse Turkse groepering Grijze Wolven.

De UEFA stelde daarop een onderzoek in, dat kan leiden tot een schorsing van Demiral. Nancy Faeser, de Duitse minister van Binnenlandse Zaken, stuurde in een bericht op X aan op sancties. "De symbolen van Turkse rechtsextremisten horen niet thuis in onze stadions", zei ze. "We verwachten dat de UEFA de zaak onderzoekt en sancties overweegt."

'Trots op Turk zijn'

Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken noemt die reactie onacceptabel. De regering wijst erop dat het symbool in Duitsland niet verboden is. Ook de organisatie zelf is in Duitsland niet verboden. Wel staat de groepering er onder toezicht.

Volgens Turkije heeft de voetballer een historisch en nationaal gebaar gemaakt en had hij geen verkeerde bedoelingen. "De manier waarop ik feestvierde, heeft iets te maken met mijn Turkse identiteit," zei Demiral zelf na de wedstrijd. "Ik zag mensen in het stadion die ook dit gebaar maakten. Er was geen verborgen boodschap. We zijn allemaal Turken, ik ben erg trots om Turk te zijn en dat is het doel van dit gebaar."

De Grijze Wolven zijn officieel als jongerenbeweging gelieerd aan de MHP, de Turkse rechts-nationalistische partij die samenwerkt met de AK-partij van president Erdogan.

Linkse activisten vermoord

De Grijze Wolven-beweging kent een gewelddadige geschiedenis. In de jaren '70 waren er geregeld gewelddadige confrontaties tussen linkse activisten en de Grijze Wolven waarbij veel linkse activisten en journalisten zijn vermoord. Ook zijn er de afgelopen jaren confrontaties in Europa geweest van Grijze Wolven met Koerden en Armeniërs. In Frankrijk leidden grote vechtpartijen tussen Grijze Wolven en Armeniërs in 2020 tot een verbod van de organisatie.

Het is niet de eerste keer dat voetbal leidt tot diplomatieke spanningen tussen Duitsland en Turkije. Na het WK in 2018 ontstond er een enorme rel in Duitsland doordat Mesut Ozil, een Turks-Duitse speler van het het Duitse elftal op de foto ging met president Erdogan. De rel liep zo hoog op dat Ozil uiteindelijk stopte bij het Duitse elftal en zowel Erdogan als toenmalig bondskanselier Angela Merkel zich ermee bemoeide.

John Curtice is een bekend gezicht voor de volgers van de Britse politiek. Hij is hoogleraar aan de Universiteit van Strathclyde in Schotland en doet al decennia onderzoek naar het stemgedrag van de Britse kiezers. Curtice geldt als dé autoriteit op dit gebied.

Bij elke Lagerhuisverkiezing presenteert hij de eerste exitpoll na het sluiten van de stembureaus. Door het districtenstelsel (zie kader) is het notoir moeilijk te peilen hoeveel zetels de partijen exact in de wacht slepen. Toch zijn de exitpolls van verkiezingsgoeroe Curtice, die alle Britse media vandaag gebruiken, verrassend nauwkeurig en wijken ze nauwelijks af van de uiteindelijke uitslag. Met de NOS deelt hij zijn verwachtingen voor de verkiezingen van vandaag.

"We koersen af op een overwinning voor de Labour-partij, die op zijn minst een ruime meerderheid in zetels gaat halen", zegt Curtice. "Het kan zelfs een historisch grote verkiezingsoverwinning worden. De peilingen zien er bijzonder slecht uit voor de Conservatieven."

De regeringspartij van premier Sunak schommelt in peilingen rond 20 procent, het laagste niveau sinds de Eerste Wereldoorlog. De Tories hebben nu nog 344 zetels, maar Curtice sluit niet uit dat ze er minder dan honderd overhouden. "De Conservatieven bestaan al sinds 1834. Hun slechtste resultaat dateert uit 1906, toen ze 156 zetels haalden. De kans dat ze onder dat getal duiken is best groot."

De oorzaken voor het verwachte verlies hebben zich volgens de kenner opgestapeld. "Eén Conservatieve premier, Boris Johnson, was gedwongen af te treden vanwege dubieus ethisch gedrag. Zijn opvolger Liz Truss moest binnen een paar weken aftreden vanwege haar economische incompetentie. De Britse kiezers zal ze dat niet zo makkelijk vergeven en de Conservatieven hebben moeite om dat negatieve imago van zich af te schudden."

Dat ontdekte ook correspondent Fleur Launspach bij bezoeken in het land. In deze video legt ze uit waar de verkiezingen over gaan en wat kiezers bezighoudt:

Waar de Conservatieven een zwarte verkiezingsnacht tegemoet gaan, kan Labour hopen op een droomresultaat. De grootste overwinning tot nu toe was onder Tony Blair in 1997, met 418 zetels. Keir Starmer zou dat wel eens kunnen overtreffen. Opvallend, want hij is lang niet zo charismatisch als Blair.

"In deze verkiezingen zijn de leiders van beide grote partijen verre van charismatisch", beaamt Curtice. "Dit is misschien wel de saaiste verkiezingscampagne sinds de jaren 50. Labour scoort hoog in de peilingen juist door de impopulariteit van de Conservatieven."

Corona als keerpunt

Voor de Tories was de coronapandemie het keerpunt. Terwijl de Britten zich aan strenge lockdownmaatregelen moesten houden en niet eens de hand mochten vasthouden van stervende coronapatiënten, werd in regeringsgebouwen feestjes gevierd. "Partygate raakte veel Britten diep", zegt Curtice. "Daarna kwam Liz Truss, die met haar beleid een crisis in de markten uitlokte. Geen regering kan zoiets overleven."

Kiezers hebben het vertrouwen in hun politici verloren, stelt Curtice vast. En niet alleen door schandalen als partygate. De hoogleraar verwijst naar onderzoeken waaruit blijkt dat 45 procent van de kiezers niet meer gelooft dat de regering de belangen van het land stelt boven die van hun partij.

Hij somt op: "De levensstandaard is achteruit gehold. Het bruto nationaal product per hoofd van de bevolking is lager dan vijf jaar geleden. De economie stagneert, de openbare voorzieningen functioneren niet, de wachtlijsten in de zorg zijn enorm, terwijl de belastingdruk recordhoogtes heeft bereikt. Dit zie je terug in de stemming van het electoraat dat steeds verder wegdrijft van de Conservatieven."

En Brexit?

Opvallend afwezig deze campagne is Brexit, wat vijf jaar geleden nog hét thema was. Ook veel Labour-aanhangers stemden bij het referendum in 2016 voor het verlaten van de Europese Unie, terwijl hun partij tegen was. Bij de laatste verkiezingen switchten die kiezers naar de Conservatieven.

"Labour kwam tot de conclusie dat ze daarom maar beter over Brexit konden zwijgen", verklaart Curtice de afwezigheid van Brexit in de campagne. "De Conservatieven hebben het óók niet over Brexit, omdat het niet het succes is geworden waarop ze gehoopt hadden."

In het Vlaamse Kieldrecht zijn twee lijnbussen frontaal op elkaar gebotst. Volgens de eerste berichten in Belgische media zijn er elf gewonden gevallen, onder wie twee zwaargewonden. Geen van de gewonden zou in levensgevaar zijn.

Onder anderen de twee chauffeurs raakten gewond. Het ongeluk gebeurde doordat een van de twee bussen rond 15.00 uur om een nog onduidelijke reden op de andere weghelft terechtkwam.

Eén bus, die richting het zuiden naar Verrebroek reed, was nagenoeg leeg. In de andere bus zaten wel passagiers. Marc Van de Vijver, burgemeester van het nabijgelegen Beveren, zegt tegen de krant Gazet van Antwerpen dat alle gewonden ter controle naar het ziekenhuis zijn gebracht: "Volgens de eerste berichten was er sprake van twee zwaargewonden, maar al bij al vallen de verwondingen gezien de omstandigheden nog mee".

Kieldrecht ligt op steenworp afstand van de Nederlandse grens en vormt één geheel met het Zeeuwse dorp Nieuw-Namen.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft volgens een vertrouweling gezegd dat zijn publieke optredens van de komende dagen cruciaal zijn in zijn afweging om door te gaan met zijn presidentscampagne. Dat melden onder andere The New York Times en ABC News.

Het Witte Huis ontkent echter dat de president overweegt uit de race te stappen. Volgens perswoordvoerder Karine Jean-Pierre overweegt hij "absoluut niet" om dat te doen. Volgens een andere vertrouweling, die CNN sprak, houdt de president voet bij stuk. "Niemand gaat mij eruit duwen", zou hij tegen zijn campagneteam hebben gezegd.

De president heeft de komende dagen onder meer een tv-interview met ABC News en campagnebijeenkomsten in Pennsylvania en Wisconsin. Na zijn zwakke optreden in het debat met Donald Trump van vorige week ligt hij in de media en zijn eigen partij onder een vergrootglas. Tot nu toe waren er geen aanwijzingen dat Biden zelf twijfelde aan zijn kandidatuur.

The New York Times stelt echter dat volgens de anonieme vertrouweling Biden "weet hij dat als hij nog twee optredens heeft zoals tegen Trump het er aan het einde van het weekend een stuk anders uitziet".

Witte Huis ontkent

Bidens campagnewoordvoerders ontkennen dus met klem dat hij overweegt uit de race te stappen. Team-Biden probeert al dagenlang de schade te bagatelliseren van het "rampzalige" optreden in het debat Trump.

De campagne heeft verschillende verklaringen voor het slechte debat: zo zou hij verkouden zijn geweest en last hebben gehad van een jetlag. Tijdens een bijeenkomst voor donoren van zijn campagne zei Biden dinsdagavond dat hij onder meer vanwege zijn reizen naar Frankrijk en Italië die hij twee weken voor het debat had vermoeid was. Woordvoerder Jean-Pierre zegt vandaag dat het "zowel het schema van de president als een verkoudheid" hem parten speelde.

Hoewel grote partijprominenten als Barack Obama en Bill en Hillary Clinton kort na het debat lieten weten Biden te blijven steunen, zijn er de laatste dagen steeds meer geluiden van Democraten binnen de partij die openlijk hun twijfel delen. Lloyd Doggett, lid van het Huis van Afgevaardigden uit Texas, heeft als eerste zittende Congreslid publiekelijk gezegd dat Biden plaats moet maken voor iemand anders. Volgens The New York Times deed ook Reed Hastings, een mede-oprichter van Netflix die de afgelopen jaren een van de grootste donoren van de Democratische Partij is geworden, diezelfde oproep.

Ook hebben partijprominenten cryptische uitspraken gedaan. Zo vroeg Nancy Pelosi zich in een interview af of Bidens debatoptreden "een eenmalig incident was of iets wat vaker voorkomt".

Harris

Jim Clyburn, een invloedrijke zwarte leider binnen de Democratische partij, zegt vicepresident Kamala Harris te steunen als Biden zich uit de race zou terugtrekken. Hij vindt dat de partij Harris, als eerste zwarte vrouwelijke vicepresident, zeker niet moet passeren. "We moeten alles doen om haar te ondersteunen."

Harris zelf zegt dat ze nog steeds volledig achter Biden staat. Ze "kijkt ernaar uit om een tweede termijn met president Joe Biden aan te gaan", laat ze in een verklaring weten. In peilingen van CNN, die het debat organiseerde, scoort Trump al maandenlang beter dan Biden. Voor het eerst scoort Harris in die peilingen nu beter als potentiële kandidaat tegen Trump dan Biden. Volgens de peiling maakt Harris dus meer kans om Trump te verslaan dan Biden.

Alle hens aan dek

Het is nu alle hens aan dek voor de Democraten. Jeff Zients, de stafchef van Biden heeft een telefoongesprek ingelast voor alle medewerkers van het Witte Huis, volgens Amerikaanse media om de boel te sussen. En Democratische gouverneurs vanuit het hele land komen vandaag bijeen in Washington om te spreken met leiders in het Congres en met Biden zelf.

Opvallend is dat daar ook kandidaten tussen zitten die worden genoemd als mogelijke opvolger van Biden, zoals gouverneur Gavin Newsom van Californië en gouverneur Andy Beshear van Kentucky.

Bekijk hier een korte samenvatting van het debat tussen Trump en Biden:

De Jamaicaanse premier Holness heeft zijn eiland uitgeroepen tot rampgebied en een avondklok ingesteld, nu orkaan Beryl het eiland nadert. Ook zijn de luchthavens van hoofdstad Kingston en Montego Bay voorlopig gesloten, zei Holness in een speech.

Meteorologen verwachten dat Beryl vanaf ongeveer het middaguur (lokale tijd) over het zuiden Jamaica trekt, of anders langs het eiland scheert. Hoe dan ook wordt er zware overlast verwacht. Beryl is op dit moment een orkaan van de een na zwaarste categorie; categorie vier. In de praktijk komt dat neer op aanhoudende windsnelheden tot 230 kilometer per uur.

Holness zei dat Jamaica voor minimaal een week tot rampgebied is uitgeroepen. Mensen mogen vandaag van 06.00 uur tot 18.00 uur (lokale tijd) het huis niet uit. Veiligheidstroepen zijn volgens Holness "volledig gemobiliseerd" om de orde te bewaken en hulp te bieden. Ook geldt er een evacuatiebevel voor mensen in gebieden die kwetsbaar zijn voor aardverschuivingen en overstromingen.

Behalve harde wind worden ook hevige regenval en een stormvloed verwacht, die het water naar verwachting tot ruim 2 meter boven het normale zeeniveau zal stuwen. In Kingston hebben bewoners uit voorzorg houten platen voor ramen geplaatst en grote reclameborden weggehaald. Ook hebben vissers hun boten uit het water gehaald en staan er rijen bij winkels en tankstations, waar mensen levensmiddelen en brandstof inslaan.

Spoor van verwoesting

Eerder liet Beryl al een spoor van verwoesting achter op kleinere eilanden in het oosten van de Caribische Zee, zoals Grenada en Carriacou. De orkaan eiste tot nu toe zeker zes levens.

De liet onder meer in Venezuela en Grenada een spoor van vernieling achter:

Het is zeldzaam dat een orkaan zo vroeg in het orkaanseizoen al zo krachtig is als Beryl. Nooit eerder bereikte een orkaan in de Atlantische Oceaan zo vroeg in het seizoen de zwaarste categorie vijf. Daarnaast ging Beryl in minder dan tien uur van categorie één naar categorie vier. Dat was nog nooit voor september - wanneer de piek van het orkaanseizoen is - voorgekomen.

In de afgelopen dagen zwakte Beryl iets af, maar er wordt verwacht dat Beryl na Jamaica ook nog als een orkaan afkoerst op de Kaaimaneilanden. Tegen het einde van de week trekt Beryl dan waarschijnlijk als tropische storm over het Mexicaanse schiereiland Yucatán.

Deskundigen hadden al voorspeld dat er door het warme zeewater dit orkaanseizoen records zouden sneuvelen. Meteorologen verwachten een bijzonder actief seizoen, met dertien orkanen waarvan vier grote. Gemiddeld zijn er jaarlijks zeven orkanen, waarvan drie grote.

Twee weken na het sluiten van de praktijken van huisartsenketen Co-Med, meldt zorgverzekeraar CZ dat patiënten op sommige plekken zicht krijgen op een nieuwe vaste huisarts. In Breda zou er vandaag een "blijvende oplossing" zijn gevonden. Maar regionale huisartsenorganisaties waarschuwen dat het nog minstens drie tot zes maanden gaat duren.

Patiënten worden vooralsnog onder het noodplan van de zorgverzekeraars geholpen door de digitale huisartsenpraktijk Arene én fysieke praktijken in de buurt. Zo blijft de basiszorg ook voor deze mensen gegarandeerd, aldus de woordvoerder van CZ, die namens alle zorgverzekeraars spreekt.

Geen ketenzorg

Maar uit een rondgang van de NOS blijkt dat in ieder geval in de regio's West-Brabant en Zwolle chronische patiënten met diabetes of longziektes niet hun periodieke controles krijgen. Deze zorg is belangrijk om bij te kunnen houden of de medicatie nog goed is afgesteld.

CZ spreekt tegen dat deze controles niet plaatsvinden, ze zouden gewoon onder het noodpakket vallen. De woordvoerder zegt het vreemd te vinden dat de NOS "verkeerde informatie krijgt van sommige huisartsen."

"Als deze mensen klachten hebben worden ze uiteraard geholpen. Maar normaliter voorkom je dat zoveel mogelijk via periodieke controles. En juist die controles zitten dus níet in het noodpakket", volhardt Nienke Rijkers, voorzitter van Huisartsenvereniging Regio Zwolle.

Rompslomp

De overdracht van zorg voor complexere en chronische patiënten werd sowieso bemoeilijkt. Co-Med gaf de patiëntendossiers nauwelijks vrij. Vandaag heeft de Inspectie Gezondheid en Jeugd een bestuursdwangmaatregel opgelegd om de dossiers beschikbaar te krijgen.

Ook patiënten die zorg nodig hebben, krijgen te maken met rompslomp. Richard Brooijmans uit Bergen op Zoom was naar eigen zeggen "een halve dag" kwijt aan registraties, codes aanvragen en het downloaden van een zorgapp voordat hij hulp kon vragen voor een opgezwollen pols. Daarna duurde het vier dagen voordat hij werd teruggebeld.

"Ik vind het schandalig dat dit zomaar kan in Nederland. We betalen ons blauw aan zorgverzekeringen voor een goede huisartsenzorg. Die is voor velen nu minder goed toegankelijk", zegt Brooijmans. Hij vindt dat zorgverzekeraars er zich met dit noodplan "erg makkelijk vanaf hebben gemaakt."

De Landelijke Huisartsen Vereniging ziet deze situatie niet als langdurig houdbaar. Een structurele oplossing waarbij iedereen weer een eigen en goed bereikbare huisarts krijgt moet volgens voorzitter Marjolein Tasche een "kwestie van weken zijn".

Zorgverzekeraar CZ zegt vandaag in Breda al een "blijvende oplossing" te hebben gevonden. De huisartsen daar gaan capaciteit vergroten, zodat de lokale 4400 CoMed-patiënten zich uiterlijk in de herfst bij een praktijk kunnen inschrijven. "Dat betekent dat het zo mogelijk ook al binnen een paar weken kan", zegt de woordvoerder.

In de tussentijd krijgen mensen een vaste huisarts in Breda via tussenkomst van Arene en een lokale digitale huisartsendienst: Thuisdok.

'Gaat maanden duren'

Bij de overkoepelende Huisartsen Zorggroep Breda wordt verbaasd gereageerd. Het klopt dat nu al honderden patiënten worden ingeschreven, aldus algemeen directeur Jurriaan Pröpper. "Maar voor duizenden mensen zijn de praktijkruimtes nodig die Co-Med nu nog bezet houdt én extra huisartsen. Dat kost voor beiden maanden om te regelen, nadat Co-Med nog daadwerkelijk failliet gaat."

Dat patiënten tot die tijd via Arene en Thuisdok op een vaste huisarts kunnen rekenen klopt volgens Pröpper ook niet. "De essentie van Arene en Thuisdok is dat zorg geleverd wordt door verschillende lokale huisartsen in bestaande praktijken. Dat is niet ideaal maar het beste wat we samen de komende maanden kunnen doen."

In de regio West-Brabant, durven ze er niet op te hopen dat binnen enkele maanden nieuwe huisartsen verschijnen die praktijken willen starten. "Het aantal huisartsen per tienduizend inwoners is hier het laagste in het land", zegt Martijn Kilsdonk, directeur van Huisartsencoöperatie West-Brabant.

De organisatie houdt daarom al langere tijd informatieavonden om huisartsen enthousiast te krijgen. Ze hebben ook echt iets te bieden aan aankomende praktijkhouders. "Je krijgt een heel ondersteuningsteam inclusief een praktijkmanager. Je krijgt dan niet alleen begeleiding in het runnen van een praktijk, je houdt ook meer tijd over om te doen waarvoor je er eigenlijk bent: dokter zijn en zorg verlenen."

Kilsdonk verwacht dat het vinden va nieuwe huisartsen desondanks een hele kluif gaat worden. "Volgende week zal er geen vervanger zijn, volgende maand ook niet. Hopelijk binnen een half jaar."

Door de 3-0 overwinning op Roemenië is de oranjekoorts flink toegenomen. En dat Nederland zaterdagavond in de kwartfinale tegen Turkije speelt, leidt tot extra belangstelling, want ook Turkse Nederlanders willen de wedstrijd niet missen. Bedrijven die grote schermen verhuren, moeten 'nee' verkopen en de prijzen van kaartjes voor de wedstrijd zijn hoog opgelopen.

Edward Petrovics van QLedX heeft geen scherm meer over. "Het was wel even paniek." In een pool met bedrijven in dezelfde branche verhuren ze samen zo'n 35 schermen. Die zijn allemaal verhuurd. Vooral festivals en horeca proberen volgens Petrovics nog een scherm te regelen. Hij ziet een opvallend verschil met de eerdere wedstrijden van Oranje. "Nu worden ook aanvragen gedaan voor feestjes van Turkse supporters."

Stefano van Galen van Ledimpact heeft ook geen scherm meer over. "Onze schermen blijven staan tot Nederland uit het toernooi ligt. Huurders betalen per wedstrijd." Ook hij merkt dat vooral horecabedrijven nog een scherm proberen te regelen, al zijn er ook particulieren die belangstelling hebben. "Af en toe belt iemand die een scherm in zijn achtertuin wil. Die heeft waarschijnlijk niet door hoe groot onze schermen zijn."

Bij elektronicaketen MediaMarkt worden flink meer tv's verkocht. Een woordvoerder ziet vooral een stijging bij de grotere toestellen, en ook beamers worden vaker verkocht.

Dure Tickets

Wie er bij wil zijn in Berlijn, moet diep in de buidel tasten. Via website Viagogo zijn kaarten te koop vanaf 500 euro. Voor de beste plekken in het stadion, moet meer dan 2000 euro worden neergelegd. Op andere onofficiële verkoopsites worden vergelijkbare prijzen gevraagd.

Supportersvereniging Ons Oranje adviseert tickets alleen aan te schaffen via de website van de UEFA om te voorkomen dat je te veel betaalt, of het stadion niet in komt.

Zelf heeft Ons Oranje geen ticket meer over. Alle beschikbare kaarten voor wedstrijden van Oranje tot aan de finale zijn in december al verloot onder clubkaarthouders. De 7000 mensen die in die loting een ticket toegewezen kregen voor de kwartfinale, krijgen vandaag de mogelijkheid het ticket te kopen via de UEFA. De KNVB verwacht morgen te kunnen zeggen hoeveel Oranjesupporters een kaart hebben weten te bemachtigen.

Nieuwe aanvragen worden niet meer in behandeling genomen. Mochten er extra kaarten beschikbaar komen, dan worden die verloot onder clubkaarthouders die op de wachtlijst staan. Fans zonder ticket kunnen in Berlijn wel terecht bij de oranje-activiteiten die de supportersvereniging organiseert.

Vollere treinen

De treinen naar Berlijn zitten voller dan anders. Een woordvoerder van NS ziet het hele EK al extra boekingen naar Duitsland. Voor de trein naar Berlijn moet een zitplaats gereserveerd worden, daardoor weet NS dat er nog plaatsen beschikbaar zijn. Over exacte aantallen doet de woordvoerder geen uitspraken.

Festivals

Sommige festivals en evenementen nemen maatregelen, zodat bezoekers niets hoeven te missen van de kwartfinale. Zij plaatsen extra schermen en maken ruimte vrij. Anderen vinden dat de muziek voor moet gaan. Mensen die de wedstrijd toch willen volgen, moeten dat via hun telefoon doen.

Festival WiSH Outdoor laat de kwartfinale niet ongemerkt voorbijgaan. Op het festivalterrein in Beek en Donk is naast de artiesten op verschillende podia nu ook de voetbalwedstrijd te zien. "We zenden de kwartfinale GROOTS uit bij onze indoor mainstage", schrijft de organisatie.

Down The Rabbit Hole in Beuningen plaatst op een aparte plek op het festivalterrein een scherm van acht bij vier meter.

Ook kleinere festivals willen bezoekers de mogelijkheid geven om de wedstrijd te volgen. Ruud Bakker organiseert voor het eerst het Undercover festival Gouda. Hij heeft nog een paar kleinere schermen kunnen regelen voor feestgangers die niets van de wedstrijd willen missen, maar de muziek gaat door. Op hetzelfde moment brengen muzikanten liedjes van ABBA op het podium. "Ik hoop dat veel mensen daar ook van genieten."

De Amerikaanse superster Taylor Swift begint pas morgenavond aan haar concertreeks in Amsterdam, maar vandaag hadden zich al duizenden fans verzameld bij de Johan Cruijff ArenA.

De Swifties, zoals fans van de popster zich noemen, staan in de rij voor merchandise, ofwel T-shirts, posters, bekers en truien van de zangeres. Het verkooppunt ging vanmiddag open. Tot 20.00 uur konden liefhebbers nog hun slag slaan.

Fans stonden vandaag zo'n drie uur in de rij, schrijft omroep AT5. "Ik wil een trui, een zip hoodie en een poster. Ik ga huilen als die er niet meer zijn, maar ze blijven aanvullen deze dagen", zegt een van hen hoopvol.

Regels

Vanaf morgenavond barst de drukte pas echt los. De popster treedt op 4, 5 en 6 juli op en geeft telkens een show van zo'n 3,5 uur. Fans zonder kaartje mogen op last van de gemeente geen eigen feestje bouwen buiten de Arena, iets wat in andere steden wel gebeurde.

Bijvoorbeeld in Seattle, waar duizenden fans zich buiten verzamelden om naar het concert te luisteren:

Het dak van de Arena blijft dicht tijdens de concerten en de gemeente heeft bezoekers al gewaarschuwd dat ze niet rond de Johan Cruijff Arena mogen kamperen. Wie zich daar niet aan houdt, kan een boete verwachten, waarschuwt Amsterdam.

De crowd manager van de gemeente roept alleen mensen met een ticket op naar Amsterdam te reizen. "Kom niet te vroeg of op een andere datum. Hebt u geen kaartje? Blijf dan thuis. U kunt geen tickets voor de show(s) kopen bij de Johan Cruijff ArenA."

Huilen

De concerten waren al bijna een jaar geleden volledig uitverkocht. Per avond worden 55.000 bezoekers verwacht. De spanning stijgt nu al voor sommige Swifties. "Ik weet zeker dat als ik vrijdag wegloop, ik moet huilen. Dan is het voorbij, dat wordt zo zwaar", zegt een fan.

Radio-dj en presentator Erik de Zwart heeft op zijn 67e een nieuwe baan: hij is sinds een week officieel trambestuurder in Amsterdam. "Het is een jongensdroom die uitkomt", zegt hij tegen omroep AT5.

De carrièreswitch komt niet geheel uit de lucht vallen. Als kind was hij al dol op treinen en trams. Sindsdien is hij fervent verzamelaar van modeltreinen. "Ik wilde dit als jongen al worden", zegt hij. Het leven liep anders want de radiomaker werd in de jaren 80 het gezicht van de Nederlandse Top 40 en was te zien en te horen bij onder meer Veronica en Radio 538.

Achter knoppen

Tientallen jaren zat hij achter de knoppen in de studio, nu neemt hij twee keer per week plaats achter de knoppen in de tram op onder meer lijn 13.

Wie binnenkort een bekende stem hoort in de tram in Amsterdam, heeft misschien Erik de Zwart als bestuurder:

Wat hij het mooiste vindt aan rijden op de tram? "Alles" zegt hij. "Er kan van alles gebeuren. Het is een baan waarbij je je nooit verveelt."

Naast het besturen vindt hij ook het contact met de reizigers leuk. Hij zal in de toekomst waarschijnlijk regelmatig herkend worden, want onlangs kwam er volgens De Zwart al een vrouw de tram in die zei: 'Hé, je lijkt op Erik de Zwart, maar dan knapper'.

Ondanks zijn pensioengerechtigde leeftijd kan hij nog een aantal jaar vooruit als trambestuurder. In Nederland mag je tot je 75e een tram besturen, schrijft NH.

Andere BN'ers

De Zwart is verrassend genoeg niet de enige Bekende Nederlander die op latere leeftijd koos voor een baan in het openbaar vervoer. Voormalig staatssecretaris van Justitie Fred Teeven ging in 2017 voor een parttime baan als buschauffeur.

In Rotterdam kun je oud-wereldkampioen boksen Don Diego Poeder achter het stuur van de bus vinden. Hij liet zich vorig jaar omscholen.