NOS Nieuws - Algemeen

De herkomst van drie kanonnen die al honderden jaren half begraven in Hoorn liggen, is bekend. Ze blijken uit de eerste helft van de zeventiende eeuw te stammen en te zijn geïmporteerd uit Zweden en Engeland.

Tot drie jaar geleden stak slechts het topje van de kanonnen boven de straat uit bij het Westfries Museum. Op het eerste gezicht deden ze menigeen denken aan palen en in Hoorn stonden ze bij het uitgaanspubliek dan ook wel bekend als 'pispalen'.

Maar experts wisten wel beter: onder de grond lagen drie kanonnen. Alleen waar ze precies vandaan kwamen en hoelang ze daar al lagen was onduidelijk. Dus toen het Westfries Museum eind 2022 aan een flinke renovatie zou beginnen, werd dat gezien als een uitstekend moment om de kanonnen uit te graven en nader te onderzoeken.

"Tot onze stomme verbazing waren ze op een paar flinters na compleet", zegt archeoloog Michiel Bartels van Archeologie West-Friesland tegen de regionale omroep NH. Dat komt volgens hem waarschijnlijk doordat de kanonnen in zand waren ingegraven, waardoor ze goed behouden bleven.

Door de staat van het geschut kon vrij gedetailleerd worden herleid waar het vandaan kwam. Eén kanon blijkt afkomstig uit een oude ijzergieterij in het Zweedse Huseby, de andere twee komen uit Engeland.

Ook de tijd waaruit ze komen is nu duidelijk. Eerst werd gedacht aan de late zeventiende of vroege achttiende eeuw, maar ze blijken iets ouder. Ze stammen uit de periode tussen 1620 en 1650.

Gietijzer

De kanonnen zijn van gietijzer. Dat was een stuk goedkoper dan brons. "Bronzen kanonnen gingen langer mee en waren niet magnetisch", zegt Bartels. "Maar oorlogsschepen uit die tijd hadden doorgaans 44 tot 48 kanonnen aan boord. De kosten liepen daardoor snel op." Hoewel het zeventiende-eeuwse Hoorn bekend stond als een welvarende en rijke havenstad, werd dus veelal gebruikgemaakt van het goedkopere soort kanonnen. Die werden geïmporteerd uit Engeland, Zweden en Polen.

De drie opgegraven kanonnen werden zowel op zee als op land gebruikt. Later werden ze ingegraven als bescherming van het straatbeeld, vertelt Bartels. "Zo konden karren en rijtuigen de gebouwen niet beschadigen."

Ondersteboven

De kanonnen zijn inmiddels schoongemaakt en opnieuw geverfd. Ze zijn te zien op het Oostereiland, een paar honderd meter bij het Westfries Museum vandaan.

Als het goed is, blijven ze daar ook te bekijken, zegt Bartels. "We gaan ze in ieder geval niet meer ondersteboven ingraven voor de deur van het museum."

Het dodental na de grote jongerenprotesten in Nepal deze week is opgelopen tot 72. Dat meldt het ministerie van Volksgezondheid van het land in de Himalaya.

Reddingswerkers vinden nog altijd lichamen onder het puin van onder meer winkelcentra en huizen die in brand zijn gestoken of zijn aangevallen door de Gen-Z-demonstranten. Volgens de laatste cijfers raakten 2113 mensen gewond.

Begin deze week braken de protesten uit in het land. De directe aanleiding was een verbod op sociale media, maar de betogers keren zich ook tegen de aanhoudende corruptie.

Heftige confrontaties

In de hoofdstad Kathmandu kwam het tot heftige confrontaties tussen betogers en de oproerpolitie. Demonstranten kwamen om het leven toen ze door de politie onder vuur werden genomen. Ook werden er meerdere gebouwen in brand gestoken, waaronder het parlementsgebouw, belangrijke ministeries, het hooggerechtshof en politiebureaus.

De protesten leidden tot het vertrek van premier Oli, die vervolgens op de vlucht sloeg. Ook zijn woning werd in brand gestoken.

Interim-premier Sushila Karki trad vandaag officieel aan. Ze is de eerste vrouwelijke premier van Nepal. Ze drong aan op kalmte en riep op om samen te werken bij de wederopbouw.

Hulpdiensten in de Spaanse hoofdstad Madrid hebben een dode gevonden na de gasexplosie van gisteren in een café. Vanochtend werd het lichaam van een 52-jarige man gevonden in puin van meer dan een meter diep.

Bij de ontploffing in het pand raakten zeker 25 mensen gewond, van wie er drie slecht aan toe zijn. Volgens Spaanse media was het op het moment van de explosie afgeladen vol in het café.

Op beelden is te zien dat de vloer en de muren van het pand met drie verdiepingen zwaar beschadigd zijn. Boven de bar zijn woningen, die ook flinke schade hebben, net als een naastgelegen winkelpand. Volgens de autoriteiten kunnen de bewoners de komende dagen nog niet naar huis.

De oorzaak van de explosie wordt nog onderzocht.

In de Mexicaanse staat Yucatán zijn vijftien mensen om het leven gekomen bij een verkeersongeval op een snelweg. Elf van de slachtoffers zaten in een busje.

Bij het ongeluk waren meerdere voertuigen betrokken. Behalve het busje was dat onder meer een vrachtwagen die bier vervoerde

Volgens ooggetuigen raakte een van de voertuigen op de verkeerde weghelft, waarna een frontale aanrijding volgde. Door de klap kantelde de bus en vlogen enkele voertuigen in brand.

Volgens getuigen raakten slachtoffers bekneld in de wrakken. Ook zouden mensen levend zijn verbrand en lagen hun lichamen verspreid op het wegdek. Mexicaanse media spreken van een van de dodelijkste verkeersongevallen in de regio in de afgelopen vijftig jaar.

Oekraïne heeft met een drone-aanval een olieraffinaderij getroffen in het noordwesten van Rusland. Op de plek, zo'n 100 kilometer ten zuidoosten van Sint-Petersburg, brak brand uit. Op beelden op sociale media zijn grote vlammen boven de raffinaderij te zien. Het vuur is inmiddels geblust.

Zowel Rusland als Oekraïne meldt de aanval. Er zijn geen gewonden gevallen, zegt de gouverneur van de regio Leningrad. De brand werd volgens de autoriteiten veroorzaakt door brokstukken van een van de drie drones die werden neergehaald. Hoe groot de schade is, is nog niet bekend.

De Russische minister van Defensie zegt dat Rusland de afgelopen dag 361 Oekraïense drones heeft neergehaald. Vannacht zouden het er 80 zijn geweest.

Vaker aanvallen

De olieraffinaderij in Kirisji is een van de grootste van Rusland. Met een productie van 355.000 vaten olie per dag is het complex verantwoordelijk voor 6,4 procent van de totale olieproductie in het land.

Sinds de Russische invasie in Oekraïne, 3,5 jaar geleden, voert Oekraïne regelmatig aanvallen uit op olie-installaties in Rusland. Kyiv probeert zo de brandstoftoevoer van het Russische leger te verstoren. Ook raken ze met de aanvallen een belangrijke inkomstenbron van de Russen.

Goedemorgen! Vandaag is de tweede dag van het WK atletiek in Tokio met wederom een Nederlandse medaillekans en tijdens het Gala van het Nederlands Theater worden de Theo d'Ors uitgereikt.

Eerst het weer: Vandaag droog en zonnig. In de middag neemt de bewolking toe en kan in Zeeland wat regen vallen. Het wordt maximaal 19 graden. In de avond trekken er meer buien over het land.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het Israëlische leger heeft een inval gedaan in het huis van Basel Adra, een van de regisseurs van de veelgeprezen documentaire No Other Land, op de bezette Westelijke Jordaanoever. De Israëlische militairen waren op zoek naar hem en doorzochten de telefoon van zijn vrouw, zegt Adra tegen persbureau AP. Zijn negen maanden oude dochter was ook thuis.

Eerder op de dag zouden Joodse kolonisten zijn dorp hebben aangevallen en twee van zijn broers en een neef hebben verwond. Het Israëlische leger stelt het dorp te zijn binnengegaan nadat Palestijnen stenen hadden gegooid.

De documentaire No Other Land, over de Israëlische bezetting en het geweld van kolonisten tegen Palestijnen, werd vorig jaar bekroond met een Oscar. Afgelopen maart zei Adra dat hij en zijn collega's het gevoel hebben dat ze sinds het winnen van de award vaker worden aangevallen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Steeds vaker vinden asielzoekers werk, zoals Mohamad Mowakket, voormalig ondernemer, en Adeel Haider, fotograaf.

Ondanks de onzekerheid over hun verblijfsstatus werken ze bij een poedercoatingbedrijf:

Fijne zondag!

"Alleen als we de doelen niet halen, maken we alternatief beleid", schreven coalitiepartijen PVV, NSC, VVD en BBB vorig jaar over klimaat in hun hoofdlijnenakkoord. Ook committeerden ze zich aan bestaande afspraken. In aanloop naar Prinsjesdag maakt de NOS de balans op: wat is daarvan terechtgekomen?

Een jaar geleden concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het "hoogstonwaarschijnlijk" was dat de klimaatdoelen werden gehaald. In Nederland ligt dat doel vast in de Klimaatwet: in 2030, over ruim vier jaar dus, moeten we 55 procent minder uitstoten dan in 1990. 2030 is inmiddels over ruim vier jaar.

Welk klimaatbeleid is het afgelopen jaar mede door minister Hermans van Klimaat en Groene Groei geschrapt, afgezwakt of juist ingevoerd?

1. Geschrapt

Waar Hermans' voorganger Jetten (met de portefeuille Klimaat en Energie) werk wilde maken van het afbouwen van fossiele subsidies, waait er nu een andere wind. Zo is de Indirecte Kostencompensatie (IKC) heringevoerd, een subsidie voor bedrijven die grote hoeveelheden (dure) fossiel opgewekte energie gebruiken. Vanaf volgend jaar worden deze honderden miljoenen betaald uit het Klimaatfonds, een pot geld eigenlijk bedoeld om uitstoot naar beneden te brengen.

Een belasting op de productie van nieuw plastic (plastic wordt gemaakt van olie) werd onder druk van de industrie geschrapt. Op Prinsjesdag wordt waarschijnlijk bekend waar het demissionaire kabinet de al ingeboekte honderden miljoenen euro's vandaan gaat halen. Dat gebeurt mogelijk bij de burger, bevestigde het ministerie van Financiën eerder.

De CO2-belasting verdween deze zomer in de prullenbak. Deze gold al sinds 2021, maar de industrie werd vanwege coulance van de overheid tot nu ontzien: in plaats van tientallen miljoenen is er slechts 60.000 euro opgehaald. Nu gaat deze belasting helemaal van tafel. Op Prinsjesdag wordt ook bekend hoe dit begrotingsgat wordt opgevangen. Overigens is er voor bedrijven ook een Europese CO2-belasting.

Subsidies op elektrische auto's en warmtepompen werden in het hoofdlijnenakkoord al geschrapt. Het demissionaire kabinet blijft ook de accijnzenkorting op fossiele brandstof verlengen. Lagere (brandstof)prijzen betekenen meestal meer gebruik en dus meer uitstoot.

Wat betreft landbouw, een van de sectoren met de grootste uitstoot, is er eerder sprake van stilstand: er is geen noemenswaardig beleid geschrapt of ingevoerd.

2. Afgezwakt

Maatwerkafspraken, oftewel speciale afspraken tussen de overheid en de industrie over verduurzamen, waren een belangrijk onderdeel van het klimaatbeleid. De overheid beloofde subsidies aan de dertig grootste industrieën in Nederland in ruil voor vergaande klimaatmaatregelen. De industrie is namelijk een van de grootste uitstoters.

Afgelopen juni werd bekend dat de gesprekken met een groot aantal bedrijven zijn gestopt, onder meer met Shell (olie), BP (olie), Air Liquide (gas), Air Products (gas), ExxonMobil (olie), LyondellBasell (plastic) en Dow Chemical (chemie). Tot nu toe zijn alleen maatwerkafspraken gemaakt met zoutfabrikant Nobian. Het grote wachten is nu op de grootste uitstoter, Tata Steel. De bedrijven die gestopt zijn, zeggen zelf dat dit niet betekent dat ze geen klimaatmaatregelen zullen nemen.

Ook lijken de normen van het Klimaatfonds te zijn opgerekt. Uit deze enorme subsidiepot van 26 miljard euro - specifiek bedoeld om de klimaatdoelen te halen - wordt inmiddels dus ook fossiele subsidie IKC betaald. Ook wil het kabinet een half miljard uit deze pot gebruiken om de energiebelasting voor huishoudens iets te verlagen en liggen er plannen voor een ov-pas voor lage inkomens.

3. Ingevoerd

In 2027 worden belastingvoordelen ingevoerd voor elektrische auto's op de leasemarkt. Ook zal de motorrijtuigenbelasting worden aangepast. Doordat elektrische auto's door hun accu's zwaarder zijn dan benzineauto's, is die belasting nu nog hoger. Daarom wordt het criterium niet meer gewicht, maar voertuigoppervlakte. Aankoopsubsidies zijn inmiddels afgelopen. Er ligt wel een belofte voor extra laadpalen.

Ook stelde Hermans afgelopen april miljarden beschikbaar voor het uitbreiden van het stroomnet. Bedrijven en huishoudens die willen verduurzamen, lopen nu tegen allerlei netcongestieproblemen aan waardoor een aansluiting op het net niet altijd mogelijk is. Wil een bedrijf overstappen van fossiel naar elektriciteit, dan is dat noodzakelijk.

De glastuinbouw - een grootverbruiker van gas - heeft extra geld gekregen om te verduurzamen - al is over de uitwerking nog weinig bekend. Hetzelfde geldt voor groene waterstof en de ondergrondse opslag van CO2 - over de klimaatwinst van dat laatste zijn de meningen overigens verdeeld.

En als laatste een ingewikkelde: een belastingvoordeel op 'rode diesel' voor boeren was afgeschaft, zou weer worden ingevoerd, maar gaat nu toch weer niet door.

En nu?

Wat deze plussen en minnen betekenen voor het halen van het klimaatdoel, zal komende dinsdag bekend worden, als het PBL op Prinsjesdag zijn nieuwe berekeningen presenteert.

De Braziliaanse muzikant Hermeto Pascoal, die bekendstond als een van de meest excentrieke en innovatieve componisten ter wereld, is op 89-jarige leeftijd overleden. Hij overleed in een ziekenhuis in Rio de Janeiro, schrijft zijn familie op sociale media. Volgens het bericht is Pascoal "heengegaan in het bijzijn van familie en collega-muzikanten".

Pascoal werd geboren op 22 juni 1936 in het arme noordoosten van Brazilië. Omdat hij albinisme had en slecht tegen zonlicht kon, hoefde hij niet op het land te werken. In plaats daarvan leerde hij accordeon spelen.

De muzikant won drie keer een Latin Grammy Award. Hij speelde onder meer samen met de Amerikaanse jazzcomponist en trompettist Miles Davis, die Pascoal "de meest indrukwekkende muzikant ter wereld" noemde.

Een compositie van Pascoal:

De Braziliaan kreeg de bijnaam 'de tovenaar', omdat hij met vrijwel elk object muziek wist te maken. Zo gebruikte hij onder meer een theepot, koehoorns en zelfs een levend biggetje als instrument.

Tussen eind juli en half augustus was Pascoal nog op tournee in Europa. Op 29 juli trad hij op in de Melkweg in Amsterdam.

De Mexicaanse regering wil dat er een onderzoek komt naar de dood van een man die vrijdag in de buurt van Chicago werd neergeschoten door een agent van de Amerikaanse immigratiedienst ICE. De man kwam uit Mexico.

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid stelt dat de 38-jarige Villegas tijdens een verkeerscontrole werd staande gehouden door de immigratiedienst. Hij probeerde te vluchten en zou daarbij zijn ingereden op een ICE-agent, die door het voertuig werd meegesleurd. De agent zegt uit zelfverdediging te hebben geschoten.

De gouverneur van Illinois, de Democraat Pritzker, vroeg gisteren ook om een onafhankelijk onderzoek. "De inwoners van Illinois verdienen een volledig, feitelijk verslag van wat er is gebeurd om transparantie en verantwoording te garanderen", zei hij.

Kritiek

De Amerikaanse president Trump kondigde begin deze week aan dat de controles op illegale migranten in Chicago zouden worden geïntensiveerd. De acties van ICE krijgen steevast kritiek van Democraten.

In juli raakte een Mexicaanse migrant in Californië zwaargewond bij een inval van de immigratiedienst ICE. Hij viel van een dak.

NOS op 3 maakte deze video over ICE:

Gewapende bendes hebben afgelopen donderdag een bloedbad aangericht in een vissersdorp in Haïti. Er werden minstens veertig mensen gedood. VN-chef Guterres heeft de aanval veroordeeld.

Haïtiaanse media berichtten gisteren voor het eerst over het bloedbad in het dorpje Labodrie, ten noorden van de hoofdstad Port-au-Prince. Functionarissen zeggen tegen de Haitian Times dat gewapende bendes de kleine vissersgemeenschap binnentrokken. "De mannen stormden naar binnen, trapten de deuren van huizen in en openden het vuur op jonge jongens en meisjes, ouderen en zelfs baby's", zegt een Haïtiaanse ambtenaar.

Volgens de Haïtiaanse autoriteiten kan het dodental nog verder oplopen. Er zijn nog enkele mensen vermist. Ooggetuigen noemen de moord op een bendeleider eerder deze maand als mogelijke aanleiding.

Catastrofaal

Haïti wordt al jaren geteisterd door hevig bendegeweld. Volgens de Verenigde Naties leidde dat in het eerste halfjaar van 2025 tot 3141 doden. Meer dan 1,3 miljoen inwoners zijn ontheemd geraakt.

In 2022 vroeg de toenmalige premier Henry de VN-Veiligheidsraad om een internationale troepenmacht te sturen. Vorig jaar arriveerde een internationale politiemacht om de orde te herstellen, maar die heeft nog weinig kunnen bereiken. De VN-organisatie voor mensenrechten noemde de situatie in Haïti afgelopen juli catastrofaal.

Venezuela beschuldigt de Verenigde Staten ervan een tonijnvissersboot te hebben geënterd in territoriale wateren van het Zuid-Amerikaanse land. De bemanning van een Amerikaanse torpedojager bezette de vissersboot acht uur lang, stelt het Venezolaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Volgens het ministerie was de vissersboot ongevaarlijk en zaten er "negen bescheiden vissers" op. De VS heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging.

De spanningen in het Caribisch gebied lopen de laatste tijd op. Begin deze maand werden elf mensen gedood bij een Amerikaanse militaire aanval op een motorboot uit Venezuela. De boot was volgens de Amerikaanse president Trump volgeladen met drugs. Hiervoor werd geen bewijs geleverd.

De aanval zou gericht zijn tegen de drugsbende Tren de Aragua, die door de VS is aangemerkt als terreurorganisatie. Trump stelde in zijn bericht dat de groep onder controle staat van president Maduro en verantwoordelijk is voor onder meer drugshandel en moordpartijen, ook in de VS.

In een video van de aanval, die online werd gezet, is te zien hoe de kleine motorboot van een afstand onder vuur wordt genomen en vlam vat:

Na het opblazen van de boot werd bekend dat de VS tien gevechtsvliegtuigen naar Puerto Rico stuurt in de strijd tegen drugskartels. F-35's gaan gerichte acties uitvoeren tegen een aantal terroristische drugskartels in de zuidelijke Caraïben. De verwachting is dat de spanning daardoor nog meer oploopt.

Polen heeft vandaag weer gevechtsvliegtuigen laten opstijgen vanwege een dreigende Russische drone-aanval op Oekraïne. Inmiddels is de operatie beëindigd, meldt het Poolse leger op X.

De drones kwamen volgens de Poolse premier Tusk in de buurt van de Poolse grens. Daarom gingen de Poolse en geallieerde vliegtuigen uit voorzorg de lucht in. Ook verdedigingssystemen op de grond werden geactiveerd.

Inwoners van een aantal districten in Polen ontvingen berichten van de regering met de waarschuwing voor het "gevaar van een aanval vanuit de lucht", schrijft persbureau DPA. In de plaatsen Swidnik en Chelm zouden waarschuwingssirenes hebben geklonken.

Ook in Roemenië stegen twee straaljagers op omdat er een drone door het Roemeense luchtruim ging. De vliegtuigen volgden de drone volgens de autoriteiten ongeveer 20 kilometer, tot hij van de radar was verdwenen. De drone vloog niet over bewoond gebied en vormde volgens de Roemeense autoriteiten geen gevaar.

Poolse luchtruim binnengedrongen

In Polen gaan wel vaker gevechtsvliegtuigen preventief de lucht in als Rusland een aanval uitvoert op Oekraïne, maar vanwege de gebeurtenissen van afgelopen week trekt het nu meer aandacht. In de nacht van dinsdag op woensdag vloog een golf van Russische drones het Poolse luchtruim binnen.

Poolse gevechtsvliegtuigen gingen toen de lucht in. Ook Nederlandse F-35-straaljagers kwamen in actie. Volgens premier Tusk werden zeker vier drones uit de lucht geschoten. In het dorp Wyryki in Oost-Polen raakte een huis beschadigd.

NASA vindt sterkste aanwijzingen tot nu toe voor mogelijk leven op Mars, kopte de NOS deze week. Is dan eindelijk aangetoond dat er ook buiten de aarde leven voorkomt? Nee, zegt astrobioloog Inge Loes ten Kate meteen. Nog niet. Maar hoe dichtbij zijn we dan?

Marsrover Perseverance onderzocht luipaardvlekjes op een steen met de naam Cheyava Falls. Die vlekken bevatten ijzerrijke mineralen die op aarde meestal ontstaan door microben. Zeker een combinatie van die twee, meldde NASA, is een 'potentiële vingerafdruk' voor microscopisch leven, miljarden jaren geleden toen er nog rivieren en zeeën waren op de rode planeet.

"Je kunt ernaartoe redeneren", zegt Ten Kate. "Dat is met deze ontdekking makkelijker geworden. Maar je kunt er ook nog steeds vanaf redeneren en zolang dat zo is, hebben we geen smoking gun."

Ten Kate, hoogleraar aan de UvA en de UU, zag al vaker aanwijzingen voor leven op Mars voorbijkomen. In de VS werkte ze mee aan een instrument voor Marsrover Curiosity die bewijs vond dat in de krater Gale de omstandigheden ooit in ieder geval geschikt waren voor het ontstaan van leven.

Curiosity vond ook een methaanpiek en organische moleculen. De conclusie was ook toen dat die zowel een biologische als een niet-biologische (abiotische) oorsprong kunnen hebben.

Maar nu is het anders, vinden de onderzoekers die de Cheyava Falls-steen onderzochten. Ook Ten Kate denkt dat. "We kijken naar zo'n Marssteen vanaf een afstand, verzamelen gegevens en proberen die zo goed mogelijk te interpreteren. Er is altijd ook wel een abiotische uitleg mogelijk, maar deze keer is die voor het eerst echt lastig. We weten niet precies hoe dat dan zou moeten zijn gegaan."

Debacle van 1996

Bewijs voor buitenaards leven, de heilige graal, lijkt dus dichterbij te komen. Toch is voorzichtigheid geboden, weten ook de onderzoekers. Ze wachtten een jaar voordat ze het aandurfden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature te publiceren.

De behoedzaamheid is begrijpelijk. Iedere planeetwetenschapper zal even slikken als 'rock 84001' ter sprake komt, het debacle van 1996. In een meteoriet, gevonden op de Zuidpool maar zeker afkomstig van Mars, waren door NASA-wetenschappers sporen van mogelijk leven gevonden.

"De implicaties ervan zijn zo verstrekkend en ontzagwekkend als men zich maar kan voorstellen", hield de Amerikaanse president Clinton de verzamelde pers voor, tenminste, zei hij erbij, als de ontdekking werd bevestigd. Maar dat gebeurde niet.

Twijfels over de vondst stapelden zich op en in 2022 werd in een nieuwe studie vastgesteld dat de gevonden organische moleculen door chemische processen waren ontstaan, niet door iets levends.

Met dat fiasco in het achterhoofd zijn de meeste wetenschappers supervoorzichtig. Geochemicus Paul Mason van de Universiteit Utrecht is eveneens terughoudend, maar denkt net als Ten Kate wel dat de ontdekking van leven op Mars door Cheyava Falls een stap dichterbij is gekomen. "Op dit moment is het niet mogelijk te zeggen of de mineralen die in deze rotsen zijn gevonden een teken van leven zijn of niet. Onderzoekers zijn echter nog niet eerder zo dichtbij gekomen als het gaat om het vinden van biosignaturen op Mars", zegt hij.

Zeker weten of er sprake is van een biologische oorsprong, kan volgens Mason niet op afstand. "Dat kan alleen in een laboratorium terug op aarde. Als we dat zouden kunnen doen, komt mogelijk een van de sterkste aanwijzingen tevoorschijn dat microben in staat waren om te groeien op het oude oppervlak van Mars."

Er moet dus Marsgruis naar de aarde. Rover Perseverance heeft al een monster van de Cheyava Falls-steen in een buisje gestopt, maar om dat hierheen te krijgen is een complexe operatie nodig met meerdere ruimtevaartuigen: de Mars Sample Return-missie. Die staat al jaren in de steigers, maar president Trump maakt er geen geheim van dat hij juist van die dure missie af wil.

Ten Kate hoopt dat de terughaalmissie op een of andere manier toch doorgaat. "Omdat we dan deze specifieke monsters nog beter kunnen analyseren. Als andere partijen gaan, zoals China, gaan die weer andere dingen vinden, misschien wel spectaculairder, maar misschien ook niet. Dan blijft dit een gemiste kans."

In de Spaanse hoofdstad Madrid zijn zeker 25 mensen gewond geraakt bij een ontploffing in een pand. Drie mensen zijn er slecht aan toe. Volgens de brandweer was het een gasexplosie.

Een ooggetuige zegt tegen de Spaanse krant El País dat een bar in het pand op het moment van de explosie afgeladen vol zat. Het café ligt in een pand waarin ook meerdere woningen zijn. De explosie was ergens in dat pand.

Brandweerlieden zijn bezig om met de hand het puin op te ruimen. Volgens de autoriteiten is het gebouw te instabiel om met machines naar binnen te gaan. Ook de hondeneenheid is opgeroepen en de politie assisteert met behulp van drones.

De explosie was rond 15.00 uur. Het pand ligt in de wijk Puente de Vallecas, in het zuidoosten van Madrid. Op beelden is te zien dat de vloer en de muren van het pand zwaar beschadigd zijn. Ook de woningen boven de bar hebben flinke schade, net als een naastgelegen winkelpand. Een deur die werd weggeblazen, beschadigde een gebouw aan de overkant van de straat.

Net verbouwd

Het gebouw heeft drie verdiepingen. Volgens buurtbewoners woonden er elf gezinnen in het pand, onder wie de eigenaren van het café, een echtpaar. Zij wonen op de begane grond, waar ze onlangs hadden verbouwd.

De oorzaak van de explosie wordt nog onderzocht.

In de Nepalese hoofdstad Kathmandu is het leger niet meer op straat te zien, het samenscholingsverbod is opgeheven en het leven gaat door. Inwoners komen naar buiten om met eigen ogen de schade te zien na dagen van protesten.

De 18-jarige Misan Rai kijkt verslagen naar het uitgebrande parlementsgebouw. "Ik was hier de eerste dag toen er mensen doodgingen. Ik moest terugkomen om met eigen ogen de ravage te zien."

Deze week gingen jonge Nepalezen de straat op uit frustratie over de corruptie in het land. Nadat zij wekenlang op sociale media filmpjes hadden gedeeld waarin te zien was hoe Nepalese politici pronkten met extreme rijkdom, kwam er een verbod op platformen waarop deze video's werden verspreid. 26 online netwerken, waaronder YouTube, Instagram en WhatsApp, werden geblokkeerd door de regering.

Bij de daaropvolgende protesten kwamen meer dan 50 mensen om het leven en vervolgens trad de premier af.

Politieke hervormingen

Nepal is het derde land in Zuid-Azië waar de afgelopen tijd een politiek leider opstapte na protesten geleid door jonge (protest)leiders. Sri Lanka kreeg in 2022 te maken met een politieke crisis toen het land economisch instortte en burgers daarop in opstand kwamen. Studenten in Bangladesh joegen hun autoritaire premier vorig jaar weg nadat 1400 mensen waren omgekomen bij betogingen.

Nepalese jongeren zagen iets vergelijkbaars aankomen, maar dachten niet meteen dat zoiets in hun land mogelijk was. "We hadden nooit gedacht dat het zover zou komen, maar toen de overheid demonstranten begon neer te schieten, werd het onvermijdelijk dat de premier zou opstappen", zegt rechtenstudent Prashansa Subedi.

Subedi stelde samen met de leiders van de protestbeweging een eisenlijst op. "We wilden meer transparantie over waar overheidsgeld heen gaat en hoe politieke aanstellingen verlopen", zegt Subedi. "De waakhond die toeziet op machtsmisbruik moet echt politiek onafhankelijk zijn", gaat zij verder.

56 procent van de Nepalezen is jonger dan 30 jaar. De jonge democratie in Nepal kent een turbulente politieke geschiedenis waarin machthebbers rouleren.

"In 2008 was het groot feest in mijn dorp. De monarchie werd opgeheven, we verbrandden een pop van de koning en ik herinner mij hoe blij ik was als 11-jarige dat Nepal nu echt zou veranderen", zegt sociaal wetenschapper Samikshya Bhattarai. Van de hoop die de nu 28-jarige Bhattarai toen voelde, is weinig meer over.

Na het gedwongen vertrek van de koning duurde het zeven jaar voordat Nepal in 2015 een definitieve grondwet kreeg. In de daaropvolgende tien jaar is er twaalf keer een nieuwe regering gevormd. Aan het hoofd daarvan stonden afwisselend drie premiers, allen boven de 70 jaar oud.

"Het is een soort stoelendans tussen deze leiders die de macht afwisselen. Nieuwe gezichten krijgen zo geen kans", zegt Birat Ojha. Hij is journalist en een generatiegenoot van Bhattarai.

Opgroeien met deze politieke instabiliteit heeft er bij beiden voor gezorgd dat ze vanaf jonge leeftijd naar het buitenland wilden verhuizen. "We zien op onze telefoons hoe de rest van de wereld leeft en dat willen we ook. Goede wegen, grote huizen, mooie spullen", zegt Bhattarai.

Volgens cijfers van de overheid verlaten dagelijks 1500 mensen Nepal om in het buitenland te gaan werken of studeren. Emigratie heeft ook impact op het traditionele, hechte familieleven in het land.

"Mijn nichtjes groeien op in Australië, ik heb ze nooit gezien en ik heb geen idee wanneer ik mijn zus weer zal zien", zegt Ojha. Hij wilde studeren in de Verenigde Staten, maar zijn studentenvisum werd afgewezen. Vrienden vertrokken naar Bangladesh om medicijnen te studeren en via hen zag Ojha hoe studenten daar succesvol een autoritair regime omverwierpen.

'Nepobaby's'

En toen kwam daar de zogenoemde 'nepobaby'-trend op TikTok, die overwaaide vanuit de Filipijnen en Indonesië.

"Ik was een van de eersten die een TikTok-bericht plaatsten in hetzelfde format dat ze in Indonesië gebruikten", zegt Subedi trots. Op het filmpje is te zien hoe jonge vrouwen met luxeproducten poseren. De suggestie wordt gewekt dat die zijn betaald door hun ouders, die op hun beurt de aankopen met belastinggeld zouden hebben gefinancierd.

Subedi vraagt zich in de video hardop af wat er zou gebeuren als deze 'nepobaby's' uit Nepal in de spotlights zouden worden gezet. Er werd zo massaal gehoor gegeven aan het verzoek van onder anderen Subedi dat het uiteindelijk tot een protestbeweging leidde.

Inspraak jongeren

Het verbod op sociale media werd ingetrokken en met de aanstelling van de 73-jarige Sushila Karki als interim-premier heeft de jongerenbeweging voorlopig de vertegenwoordiger gekregen die ze wilde.

Hoe het opzetten van een nieuwe regering de komende maanden ook zal verlopen, sinds deze week is duidelijk dat ook in dit Zuid-Aziatische land jongeren daar wat over te zeggen hebben.

Kees Bakels, het hoofdpersonage uit het boek Kees de jongen van Theo Thijssen, is vanaf nu te zien op een muurschildering in de Jordaan in Amsterdam. Kees is de hoofdpersoon in het boek, dat in 1923 verscheen. Hij woonde in de Amsterdamse wijk en droomde van een leven als 'jongen van stand'.

De muurschildering is een initiatief van het Theo Thijssen Museum, dat Kees wilde terugbrengen naar de plek waar hij opgroeide. Striptekenaar Dick Matena maakte het ontwerp, Ellen Bouman en Ed Simons schilderden het op de hoek van Tuinstraat 61.

Kees de jongen gaat over Kees Bakels, een twaalfjarige schoenmakerszoon die aan het einde van de negentiende eeuw opgroeit in de Jordaan. Kees is een jongen vol dromen, vertelt historicus Peter-Paul de Baar van het Theo Thijssen Museum tegen AT5. "Hij fantaseerde voortdurend over hoe hij eindelijk een keer ontdekt zou worden als de bijzondere jongen die hij toch eigenlijk wel is."

Zwembadpas

Op de onthulling van de muurschildering kwamen veel geïnteresseerden af, schrijft de Amsterdamse stadszender. Onder hen waren leerlingen van de nabijgelegen Theo Thijssenschool, die een zelfgeschreven lied zongen over Kees de jongen.

Op de schildering staat Kees in de karakteristieke 'zwembadpas', de manier van lopen die Thijssen beschrijft in het boek. Iets voorovergebogen, met armen zwiepend voor het lichaam langs. In het boek introduceerde Kees die pas aan zijn schoolklas om sneller naar het zwembad te kunnen lopen. Op de achtergrond van het kunstwerk zijn de Jordaan en de Westertoren te zien.

Kees is "een icoon, een jongen van de Jordaan", zegt Nienke van Renssen van de gemeente Amsterdam. "Dit laat zien hoe de Jordaan met Kees verbonden is. Hij is een dromer en dat brengt Amsterdammers samen."

In België sprak Horeca Vlaanderen gisteren van "een donkere dag voor de keuzevrijheid van de horecasector". Vanaf 2027 zal het daar verboden zijn om te roken en te vapen op het terras.

In Nederland verdwenen vijf jaar geleden de laatste rookruimtes, maar op terrassen is het nog toegestaan om te roken. Toch nam het aantal rookvrije terrassen de afgelopen jaren toe. Hoe wordt er in Nederland op het Belgische rookverbod gereageerd?

Koninklijke Horeca Nederland ziet dat roken maatschappelijk onder druk staat, maar vindt het belangrijk dat ondernemers zelf kunnen kiezen of ze hun terras rookvrij maken of niet. "Iedereen moet welkom blijven in de horeca", laat de branchevereniging weten. "De wet moet ondernemers daarom voldoende ruimte geven om roken op het terras te kunnen blijven faciliteren."

'Het is een hellend vlak'

Volgens anti-rookorganisatie Clean Air Nederland groeit het aantal initiatieven voor meer rookvrije terrassen. Deze zomer startte Utrecht bijvoorbeeld een alliantie met lokale horecaondernemers. De gemeente geeft advies en deelt promotiemateriaal uit, zoals stickers en bordjes.

Ook in Tilburg zijn rookvrije terrassen te vinden, zoals bij Brasserie Anvers aan de Oude Markt. Eigenaar Rob Michielsen vindt het een goede stap van België. "Het moet ook in Nederland bij wet geregeld worden. Het zal er vanzelf een keer van komen. Het is een hellend vlak."

Hij vindt het vooral belangrijk dat iemand zelf moet kunnen beslissen om wel of niet in de rook te zitten. "Ik wil zelf ook niet ergens zitten waar gerookt wordt", zegt Michielsen. "Ik zat laatst met mijn kleindochters ergens te eten en toen zijn we naar binnen gevlucht, omdat om ons heen mensen zaten te roken."

450 rookvrije terrassen

Een jaar geleden stond de teller op zo'n 450 rookvrije terrassen van in de totaal ongeveer 25.000 terrassen. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van anti-rookorganisatie Clean Air Nederland. Zes jaar geleden waren het er nog 113, zeven jaar geleden 39.

Bij Café de Postillon, een bruin café in Utrecht, mag roken op het terras nog wel. "Wij denken er helemaal niet over na", zegt Rutger, een van de eigenaren. "Zolang het niet wettelijk bepaald wordt, stoppen we er niet mee."

In Nederland ligt de keuze voor een rookvrij terras bij de horecaondernemers zelf. Rutger is het daarmee eens. "Daar ben je ondernemer voor."

Commerciële keuze

Michielsen stelt dat de zaken waar nog wel gerookt mag worden, die keuze vanuit commercieel oogpunt maken. Bij zijn brasserie is de omzet van de keuken hoger dan die van de drank. "Wij zijn niet echt een uitgesproken uitgaansgelegenheid", legt hij uit. Het rookvrije terras heeft zijn zaak dan ook geen omzet gekost. "Ik snap dat het bij de zogenoemde natte horeca en het nachtleven een ander verhaal is."

Toen hij een jaar geleden zijn terras volledig rookvrij maakte, kreeg hij zowel blije als boze reacties. Inmiddels zijn er geen problemen meer. "We hoeven bijna niet te handhaven, want we geven het duidelijk aan met bordjes. Soms is er alleen nog een verdwaalde toerist die het niet snapt."

'We stoppen er niet mee'

Mocht er toch een verbod komen in Nederland, denkt Rutger dan het misschien wel voor overlast zal zorgen. "Mensen blijven toch wel roken naast hun biertje. Dan krijg je dat groepen naast het terras gaan staan roken. Dat levert rotzooi en overlast op."

Michielsen ziet dat anders. Hij heeft liever dat mensen op de hoek van de straat gaan staan in plaats van op het terras roken. "Het gaat erom dat gasten niet zonder dat ze dat willen in de rook van een ander zitten. Ook moeten mijn medewerkers rookvrij kunnen werken."

Ook gemeente Utrecht hoopt snel meer van dit soort terrassen te zien:

Een noodbevel, gesloten scholen en sportverenigingen die alle trainingen afbliezen: in en rond Beverwijk was de onrust groot vanwege geweld door twee groepen jongeren. Vandaag probeert Beverwijk de rust weer te laten terugkeren. "Er wordt gewoon weer lekker gevoetbald."

Veel ouders en ook kinderen hebben de heftige beelden van mishandelingen en vernederingen gezien, of zijn geschrokken van het nieuws. Ook bij voetbalclub DEM in Beverwijk gingen de trainingen vrijdag niet door vanwege de onrust. Maar vanochtend vroeg stroomden de velden weer vol. Bijna net als normaal.

"We hebben vandaag een paar beveiligers rondlopen", vertelt Elly Bouwens, wedstrijdsecretaris bij DEM. Zelf zag ze ook wat van de beelden. Ze herkende niemand van de club, waar ze al dertig jaar rondloopt. "De beveiligers zijn er niet omdat we iets verwachten, maar om de zorg weg te nemen. Volgens mij vinden de ouders het wel prettig."

De beveiligers kennen de club goed en zijn de ontspannenheid zelve: "Wij dachten, weet je wat we doen? We doen onze kleding aan, we doen daar een bakkie en we laten zien dat we er zijn." Ook enkele handhavers van de gemeente lopen rond op het terrein.

Tegenstanders zeggen af

Hoewel er 'gewoon' koffie wordt gedronken, gelachen en aangemoedigd, hangt er volgens Bouwens wel een bepaalde sfeer. "Iedereen heeft het erover." Een vader vertelt dat een groep ouders heeft besloten voortaan altijd met hun kinderen mee te fietsen van en naar het veld. Drie tegenstanders die vandaag bij DEM moesten spelen, hebben afgezegd vanwege de onrust.

De politie benadrukt ondertussen dat er geen nieuwe incidenten meer zijn geweest. Allerlei online berichten over nieuwe escalaties zijn vrijdag nagelopen, en nergens was iets aan de hand. "Het was veilig op straat", concludeert de politie.

Een 20-jarige man uit Heemskerk is aangehouden voor het verspreiden van valse informatie en opruiing. Meer aanhoudingen op korte termijn worden niet uitgesloten.

'Onrust is vooral online'

De scholen die vrijdag sloten, gaan maandag weer open, en daarvoor staat volgens de politie ook niets in de weg. "De onrust is vooral online", zegt een politiewoordvoerder. "Op plekken waar wij komen is het rustig en treffen we niks aan." De politie roept dan ook op om te stoppen met het delen van berichten die de onrust kunnen aanwakkeren.

Een oma langs de lijn noemt het een wijs besluit dat de scholen en de sportclubs dichtgingen, maar vindt het ook goed dat alles nu weer doorgaat. "Even wat rust, ook voor die kinderen. En ook goed dat we nu gewoon weer lekker voetballen."

Ook wedstrijdsecretaris Bouwens vindt het belangrijk dat de wedstrijden doorgaan. "Die kinderen kunnen hier allemaal niks aan doen, die willen gewoon een sportieve dag beleven." Tegen een beveiliger zegt ze: "Ik ben blij dat je voor niks hier bent."

De locoburgemeester van Amsterdam Marjolein Moorman heeft vier panden van pizzaketen De Pizzabakkers voor een half jaar gesloten. Dat doet ze naar aanleiding van verschillende explosies in de afgelopen weken.

Het gaat om de filialen op de Overtoom, de Haarlemmerdijk en twee aan de Plantage Kerklaan. Het filiaal op de Haarlemmerdijk is niet getroffen door een explosie, maar wel uit voorzorg gesloten omdat er volgens Moorman "wordt gevreesd" voor een aanslag in dat pand.

De gemeente hoopt met de sluiting een einde te maken aan de "met de openbare orde strijdige situatie", is te lezen in een persbericht. "Aangezien de politie herhaling van de incidenten voorstelbaar acht, is er een risico voor de openbare orde."

Ontploffingen

De onrust rond de pizzaketen begon eind vorige maand, schrijft AT5. In enkele dagen tijd vonden ontploffingen plaats bij twee panden van De Pizzabakkers op de Plantage Kerklaan, vlak bij Artis.

Kort daarna was er nog een explosie in dezelfde straat. Ditmaal bij een broodjeszaak, die een andere eigenaar heeft dan de pizzaketen. Alle getroffen panden liepen flinke schade op.

14-jarige aangehouden

Drie explosies in vijf dagen tijd in dezelfde straat waren voor burgemeester Halsema aanleiding voor het plaatsen van camera's in de Plantage Kerklaan. Dat gebeurde op 2 september en diezelfde nacht werd een 14-jarige jongen uit Amsterdam aangehouden. De jongen was gezien op camera's terwijl hij een explosief probeerde te plaatsen.

Deze week ging in de nacht van donderdag op vrijdag opnieuw een explosief af bij een pand van De Pizzabakkers - ditmaal op de Overtoom in Amsterdam-West. Op camerabeelden is te zien dat na de explosie een man wegloopt in de richting van het Vondelpark.

Niet betreden

Zes maanden lang mag niemand de panden betreden. Op een briefje dat is opgehangen bij de vestiging op de Haarlemmerdijk is te lezen dat de eigenaren niet weten waarom de explosies plaatsvinden.

De Pizzabakkers heeft 36 vestigingen in Nederland, waarvan negen in Amsterdam.

De Amerikaanse president Trump wil dat alle NAVO-landen stoppen met het kopen van olie uit Rusland. Ook wil hij dat de NAVO-landen als blok importheffingen van 50 tot 100 procent instellen op producten uit China. Als ze dat niet doen, zal hij geen zware sancties opleggen aan Rusland, schrijft Trump in een bericht op zijn eigen platform Truth Social.

De president zegt dat hij zijn eisen in een brief heeft neergelegd bij de NAVO-landen. In de praktijk verhoogt Trumps oproep de druk vooral op Hongarije, Turkije en Slowakije. Die landen onderhouden nauwe banden met Rusland en zijn grotendeels afhankelijk van de import van Russische olie.

Trump schrijft in zijn bericht verder dat de NAVO in zijn ogen "veel minder dan 100 procent" is toegewijd "aan winnen". Volgens hem verzwakt het blijven kopen van olie uit Rusland de onderhandelingspositie ten opzichte van de Russische president Poetin, in de pogingen een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

De heffingen aan het adres van China zullen volgens hem ook helpen om een einde te maken aan de oorlog. "China heeft een stevige controle over, en zelfs grip op, Rusland. Deze krachtige heffingen zullen daar een einde aan maken."

Sanctie-overleg

Begin deze week overlegde EU-gezant David O'Sullivan in Washington om eventuele nieuwe sancties tegen Rusland af te stemmen. Trump zei toen dat hij klaar was om naar "de tweede fase" van sancties over te gaan. Wat dat concreet betekende, zei hij niet.

Trumps minister van Financiën Bessent liet bij NBC News doorschemeren dat de VS ook extra heffingen wil opleggen aan landen die olie uit Rusland importeren. Bessent: "Als de VS en de EU meer sancties opleggen en met heffingen komen voor landen die olie uit Rusland kopen, zal de Russische economie instorten en zal dat Poetin naar de onderhandelingstafel brengen."

Vorige maand legde de VS al zo'n indirecte sanctie van 25 procent op aan India, dat veel Russische olie importeert. Daarmee steunt India de Russische oorlogseconomie, aldus Trump.

Geen vooruitgang in onderhandelingen

Krap een maand geleden sprak Trump met Poetin in Alaska over onder meer de oorlog in Oekraïne. Een paar dagen later ontmoette Trump de Oekraïense president Zelensky en Europese leiders in het Witte Huis. Maar die gesprekken hebben vooralsnog niet iets concreets opgeleverd.

Ook spraken Oekraïense en Russische delegaties dit jaar drie keer met elkaar in de Turkse stad Istanbul. Behalve deals over krijgsgevangenen leidden die gesprekken tot niets.

De landen staan ver uit elkaar als het gaat om bijvoorbeeld de toekomst van het Oekraïense grondgebied dat door Rusland is bezet en veiligheidsgaranties voor Oekraïne na de oorlog.

Het Kremlin liet gisteren nog weten dat de onderhandelingen over een einde aan de oorlog, die in 2022 begon met de Russische invasie, op dit moment op "pauze" staan.