NOS Nieuws - Algemeen

Bij een club in het centrum van Gorinchem is vannacht een zwaar explosief afgegaan. Ook bij een kledingwinkel in een buitenwijk van Breda gingen vannacht twee explosieven af. Bij de ontploffingen raakte niemand gewond, maar er is veel schade.

Het explosief bij Club Heat in de middeleeuwse binnenstad van Gorinchem ging rond 00.30 uur af, meldt omroep Rijnmond. De club was toen dicht.

Door de klap sneuvelde niet alleen een deel van de nachtclub zelf, maar sprong ook een aantal ruiten van andere gebouwen in de steeg. De brand die ontstond bleek lastig te blussen: om het vuur te kunnen doven moesten delen van het pand worden gesloopt.

De politie is op zoek naar een verdachte. Volgens de lokale omroep ZHZactueel zijn er camerabeelden waarop te zien is hoe een persoon iets aansteekt bij de hoofdingang van de club. Een motief is onbekend.

Hoofdingang

Iets later, rond 02.30 uur, gingen vlak achter elkaar twee explosieven af bij dameskledingzaak Chiq Fashion By Brit aan de Heksenakker in Breda.

Een buurtbewoner spreekt bij Omroep Brabant van "een gigantische ontploffing en daarna een wat kleinere".

Ook in dit geval ontstond brand. Uit voorzorg werden de bewoners van vier huizen in de buurt tijdelijk geëvacueerd door de politie.

Sprinkler

De brand kon snel worden geblust, ook omdat het sprinklersysteem snel in werking trad. Wel laat de eigenaresse op sociale media weten dat er "niets meer over is van onze prachtige winkel'.

Over verdachten of een motief voor de explosies in Breda is niets bekend.

Op de galerij van de zevende verdieping van een flat in Zwolle ging rond 23.30 uur gisteravond ook een explosief af. Niemand raakte gewond, de bewoner wist de brand die ontstond zelf te blussen.

Getuigen zagen een man direct na de explosie via de brandtrap vluchten, meldt RTV Oost. Hij is nog niet achterhaald.

Bij een explosie gisteravond in Enschede raakte de gevel van een woning beschadigd. Ook daar is nog geen verdachte opgepakt.

Het radicaal-rechtse azc-protestlied Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc is niet meer te beluisteren op Spotify. Ook is het nummer weg van YouTube. Het nummer steeg vorige week flink in de Top 50 Nederland van Spotify en werd op de streamingdienst 1,7 miljoen keer beluisterd.

Het nummer combineert hardcoremuziek met een AI-gegenereerde stem. Die zingt onder meer: "Alle grenzen open, ons land is in nood. (...) Ze overspoelen ons met mensen die hier niet passen. Asielzoekers met fatbikes, iPhones, dure jassen."

Spotify zegt desgevraagd tegen de NOS dat het liedje van de streamingdienst is gehaald door "de rechthebbenden van het nummer".

De maker van het omstreden nummer zegt in een reactie dat hij vermoedt dat zijn Spotify- en YouTube-accounts zijn gehackt. In een verklaring op YouTube voegt hij daaraan toe dat hij vandaag een nieuw nummer uitbrengt, "als het niet er gelijk weer wordt afgehaald". Hij spreekt van "een tegengeluid".

Protestlied op protestlied

Er was de afgelopen weken enige ophef over het nummer. Zo noemde de feministische beweging Dolle Mina het lied "schandalig" en riep de beweging mensen op het nummer Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap van zangeres Sophie Straat zo veel mogelijk te streamen. In dat nummer, dat al in 2023 is uitgekomen, zingt Straat over hoop voor de wereld en haar ideale maatschappij, waarin ze onder meer graag zou zien dat azc's overbodig zijn.

De maker van Wij zeggen nee, nee, nee tegen een azc noemt zichzelf JW Broken Veteran; hij zegt een oud-militair met PTSS te zijn. Het nummer is volgens hem zo succesvol omdat het "discussie oproept, mensen aan het denken zet, maar ook gewoon lekker klinkt".

Spotify liet eerder al weten het liedje niet te verwijderen, omdat het nummer niet in strijd was met hun beleid. "In onze regels staat duidelijk dat we geen inhoud toestaan die aanzet tot geweld of haat tegen groepen of die gewelddadig extremisme promoot dat een onmiddellijk offline risico met zich meebrengt."

Carnaval

VluchtelingenWerk bracht gisteren als reactie op het azc-nummer een AI-carnavalslied uit. Het nummer Ja, ja, ja, zo is Nederland met teksten als "met open ogen, open hart en samen hand in hand" is volgens de organisatie een "vrolijk nummer met een verbindende boodschap over hoe verschillende culturen onze Nederlandse samenleving verrijken".

VluchtelingenWerk zegt het nummer te hebben gemaakt omdat de organisatie afgelopen week talloze reacties ontving van mensen die zich niet herkennen in het negatieve geluid van het anti-azc-lied.

In Suriname is vandaag uitgeroepen tot dag van nationale rouw, vanwege het overlijden van oud-president Ronald Venetiaan, een week geleden. Hij wilde geen staatsbegrafenis en de nationale dag is bedoeld om toch medeleven en solidariteit te betuigen.

Het houdt onder meer in dat op alle openbare gebouwen in Suriname de vlag halfstok hangt en dat alle radio- en tv-zenders is gevraagd hun programmering aan te passen.

Venetiaan overleed op 5 november op 89-jarige leeftijd en gisteravond werd er afscheid van hem genomen. In de Kathedrale Basiliek in Paramaribo lag Venetiaan opgebaard in een open kist. Vele honderden mensen brachten een laatste groet aan de oud-politicus, die vijftien jaar president was van Suriname.

Venetiaan werd door velen beschouwd als een leider van uitzonderlijke integriteit, die zijn land met discipline en morele overtuiging diende. De nationale rouwdag biedt de samenleving de gelegenheid om gezamenlijk stil te staan bij zijn nalatenschap en de waarden waarvoor hij heeft gestaan, staat op de website van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Liefdevol portret

In de grote houten kerk in Paramaribo waren familieleden, vrienden, belangstellenden en ook politici, onder wie de huidige Surinaamse president Jennifer Simons en vicepresident Gregory Rusland. Simons, die op de middelbare school les kreeg van Venetiaan, noemde hem deze week "een bijzondere Surinamer die een blijvende indruk heeft achtergelaten".

De sprekers in de basiliek schetsten een liefdevol portret van een veelzijdige politicus, wis- en natuurkundige en familieman. Zijn zoon Alvin had een advies: "Als het volk van Suriname één ding kan meenemen van de lessen van mijn vader, hoop ik dat het is: niets is gratis, dingen gaan niet snel-snel, je moet er zelf voor werken, je moet er zelf voor zwoegen. De overheid kan je op weg helpen, maar jij zult het zelf moeten doen."

De oud-president werd uitgeleide gedaan met gebed, zang en toespraken van familie. Veel zang was in het Sranantongo, de Surinaamse taal waarin Venetiaan ook dichtte. Volgens Afro-Surinaams gebruik werd na de mis gedanst met de kist. Aansluitend aan het afscheid in de basiliek is Venetiaan in familiekring gecremeerd.

Veel bewoners van Moerdijk zijn woedend over het voorstel van het college van burgemeester en wethouders om hun dorp op te heffen. Op een drukbezochte bijeenkomst gisteravond lieten zij de tranen de vrije loop, meldt Omroep Brabant.

"Deze avond vind ik een slachthuis", riep een geëmotioneerde man. "Dit wordt er: 'hop, alsjeblieft' doorheen gedrukt", stelde een andere bewoner.

Andere reacties op de bewonersavond:

Gisteren werd bekend dat het Brabantse dorp, onderdeel van de gemeente met dezelfde naam, waarschijnlijk verdwijnt om plaats te maken voor de uitbreiding van het nabijgelegen haven- en industriegebied. Op de plek van Moerdijk moet een knooppunt in de energietransitie komen, met onder meer een nieuw 380 kV-hoogspanningsstation. Ook zijn er meerdere waterstoffabrieken gepland. Dwars door Moerdijk lopen straks ook de enorme buizen voor het vervoer van ammoniak en waterstof van de Rotterdamse haven naar Limburg.

Leefbaarheid

Al in mei werd geconstateerd dat de leefbaarheid van het dorp met z'n 1100 inwoners daarmee verder onder druk kwam te staan. Pal bij Moerdijk zijn nu al tal van industriële bedrijven gehuisvest.

Toch voelden inwoners zich gisteravond overvallen door het voorstel om het dorp dan maar helemaal op te heffen. "We zijn totaal niet voorbereid op de mededeling die u vanavond heeft gedaan. Ik hoop dat het college opstapt", aldus een Moerdijker.

Burgemeester Aart-Jan Moerkerke (VVD) kreeg de wind van voren, ook al noemde hij het zijn "moeilijkste besluit ooit".

"Je bent geen Moerdijker", brieste een boze bewoner tegen de burgemeester, die in Rotterdam is geboren. "Je hebt hier niks mee." Moerkerke beaamde dat hij geen Moerdijker is. "Maar ik begrijp uw emotie wel. Ik zie de pijn achter de tranen."

Graf wordt virtueel bewaard

Een andere inwoner zei zich zorgen te maken over het graf van de man van haar 85-jarige buurvrouw. De gemeente kondigde eerder aan dat waardevolle spullen 'virtueel' bewaard zullen worden. "Dat gaat toch niet", zei ze verontwaardigd. "Is er überhaupt begeleiding voor deze mensen? Die gaan met een zwaar hart naar huis."

Een ander wond zich op over het feit dat er niemand van de gemeenteraad bij de bijeenkomst was. "Die zien wat hier gebeurt, hoeveel emotie hier is. Vervolgens schitteren zij door afwezigheid. Dat vind ik echt triest."

De gemeenteraad speelt nog een belangrijke rol, want die moet het voorstel tot opheffing nog goedkeuren. Wat burgemeester Moerkerke betreft gebeurt dat snel, als het kan nog dit jaar, omdat er dan eindelijk duidelijkheid ontstaat: er wordt al heel lang over de toekomst van het dorp gepraat.

Een maatschappelijk werker stond gisteravond verschillende bewoners bij die huilend zaten toe te kijken. "We moeten ermee dealen", stelde iemand mismoedig vast.

Geen van de twintig inzittenden van een Turks militair transportvliegtuig dat gisteren neerstortte, heeft de ramp overleefd. Dat bevestigt het Turkse ministerie van Defensie.

Het toestel, een C-130 Hercules, steeg gisteren op in Ganja in Azerbeidzjan en was onderweg naar Turkije toen het crashte in Georgië. Op videobeelden is te zien hoe brokstukken van het toestel uit de lucht vielen. Direct na de crash achtten de autoriteiten de kans al klein dat er overlevenden zouden zijn.

Het vliegtuig stortte neer in de buurt van de Georgische plaats Signagi, ongeveer vijf kilometer van Azerbeidzjan. De Georgische luchtvaartautoriteit zei dat het contact met het vliegtuig was verbroken een paar minuten nadat het het luchtruim was binnengekomen. Het vliegtuig had geen noodsignaal afgegeven.

De C-130 is een transportvliegtuig van Amerikaanse makelij dat door luchtmachten over de hele wereld wordt gebruikt. De oorzaak van het ongeluk wordt onderzocht.

Beelden van de crash van het transportvliegtuig:

Een rondleiding, een officiële foto en uitleg over hoe het allemaal werkt: de afgelopen dagen zijn tientallen Kamerleden warmgedraaid voor hun nieuwe baan. Zij zullen vanmiddag de eed of de belofte afleggen, waarna ze officieel Kamerlid zijn.

Installatie live te zien bij de NOS

De installatie is vanaf 13.00 uur live te volgen via een stream op de NOS-site en de NOS-app, en op NPO Politiek en Nieuws.

Van de 150 Tweede Kamerleden zijn er 55 nieuwe gezichten, ruim een derde van de Tweede Kamer. Wij spraken drie van hen met de vraag waarom ze in de blauwe zetel plaatsnemen.

Heera Dijk (D66)

"Zo voed je je kinderen niet op", dacht Heera Dijk (46) over het geruzie van de afgelopen jaren in de Haagse politiek. De ict-docente besloot zich daarom "na heel lang nadenken" zelf kandidaat te stellen voor de Tweede Kamer.

"Ik doe het gewoon en als het niet lukt, heb ik het in ieder geval geprobeerd", zegt ze. "Ik wil laten zien dat we wel kunnen samenwerken met elkaar."

Heera kreeg tijdens de verkiezingscampagne verdrietig nieuws te verwerken. Ze verloor haar moeder, die uit Curaçao komt. Vanwege die achtergrond wil ze met haar Kamerwerk verbinding zoeken met het Caribisch deel van het Koninkrijk. "Het zijn zes verschillende eilanden en je moet je echt verdiepen in iedere cultuur, want ze zijn alle zes anders."

Haar verkiezing kan ook aan de overkant van de oceaan op trotse reacties rekenen. "Ik ben gefeliciteerd door de minister-president van Aruba", vertelt Dijk. "Ik vind het heel leuk om te merken dat iedereen van de eilanden heel erg trots is."

Hilde Wendel (VVD)

Hilde Wendel (29) was nog maar 19 jaar toen ze politiek actief werd. "Toen wist ik net dat de Tweede Kamer 150 zetels had", vertelt ze. "En nu zit ik daar tien jaar later zelf."

Ze komt uit het Drentse Norg, waar de inwoners "met elkaar het dorp draaiende houden". Ze zag daar dat er "allemaal besluiten over ons genomen worden in Den Haag, waar we helemaal niet over meepraten." Dat was aanleiding om zich in de politiek te verdiepen.

Wendel werd actief bij de JOVD, de jongerentak van de VVD, waarvan ze in 2020 voorzitter werd. Na haar voorzitterschap adviseerde Wendel onder andere gemeenten over aanpak van ondermijning.

Nu vindt ze het "heel bijzonder" om in het Kamergebouw te mogen rondlopen. "Ook als je in een klein Drents dorpje bent opgegroeid en vroeger niks met politiek deed, kan je mensen vertegenwoordigen in de Tweede Kamer", zegt Wendel.

Luciënne Boelsma (CDA)

Voor Luciënne Boelsma (53 jaar) is het ruim twee uur reizen naar Den Haag. Ze woont op de veehouderij die haar man samen met hun zoons runt en was tot haar Kamerlidmaatschap wethouder van de gemeente De Fryske Marren.

Toen het kabinet viel, besloot ze te solliciteren. "Ik dacht: het is nu of nooit." Die ambitie legde Boelsma ook voor aan haar vier zoons. "Ze zijn redelijk nuchter en zeiden dat ze het prima vonden. Nu het zover is, vinden ze het allemaal toch stiekem heel leuk."

In de gemeentepolitiek werkte Boelsma veel samen met andere partijen en ze hoopt die manier van werken in de Kamer voort te zetten. "De ene keer heeft de ene partij een goed idee, en de andere keer de andere", zegt Boelsma. "Zo kom je verder."

De Haagse politiek is harder dan Boelsma uit de gemeente gewend is, toch heeft ze zin om aan de slag te gaan. "Natuurlijk zal dat niet van vandaag op morgen veranderen en ook niet door mij alleen. Daar moet je gezamenlijk wel voor gaan."

ABN Amro neemt de hypotheekbank NIBC over. Voor de Haagse bank legt ABN Amro 960 miljoen euro neer. Daarmee doet het bedrijf de grootste overname sinds de nationalisatie in 2008.

De overname moet nog wel worden goedgekeurd door de toezichthouders. ABN Amro verwacht dat de overname volgend jaar kan worden afgerond.

NIBC is de voormalige Nationale Investeringsbank, die na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht om Nederland weer op te bouwen. Tegenwoordig is de bank gespecialiseerd in hypotheken en sparen. NIBC heeft ongeveer 325.000 spaarklanten, 200.000 hypotheekklanten en 175 zakelijke klanten binnen Noordwest-Europa.

NIBC was de laatste jaren in handen van de Amerikaanse durfinvesteerder Blackstone. Die zocht naar een koper voor de bank uit Den Haag. In de tussentijd werden bij NIBC veel zakelijke activiteiten afgebouwd. Zo werd vorig jaar de leasedochter Beequip verkocht.

Moneyou verdwijnt

Samen met Rabobank is ABN Amro al jaren de marktleider op hypotheekgebied in Nederland. Met een marktaandeel van 19 procent sluit een op de vijf mensen een hypotheek bij ABN Amro af. Via de overname van NIBC versterkt de bank nu zijn positie, ook in België en Duitsland.

In een persbericht zegt ABN Amro dat het met het oog op de overname van NIBC zijn eigen hypotheekmerken nog eens onder de loep heeft genomen. Besloten is dat het merk Florius blijft, maar dat het doek valt voor Moneyou. Ook wil ABN Amro kijken of het beleggingsplatform BUX kan samenwerken met NIBC.

ABN Amro maakte de overname van NIBC vanmorgen bekend samen met de cijfers over het derde kwartaal van dit jaar. Daarin boekte de bank een nettowinst van 617 miljoen euro. Dat is 2 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar.

'We worden zelf niet overgenomen'

Over twee weken presenteert de onlangs aangetreden nieuwe bestuursvoorzitter Marguerite Bérard een aanscherping van de strategie van ABN Amro. In gesprek met de NOS noemt zij de overname van NIBC een sneak preview, een voorproefje van de plannen die zij gaat presenteren.

Volgens Bérard is de overname van NIBC "een unieke kans" voor ABN Amro: "Omdat het perfect aansluit bij onze strategie om onze positie op de Nederlandse markt te versterken."

Het afgelopen jaar werd ABN Amro enkele malen genoemd als kandidaat om zelf te worden overgenomen door een buitenlandse bank. Het Franse BNP Paribas en het Belgische KBC zouden interesse hebben.

Op de vraag of ABN Amro zelf zal worden overgenomen antwoordt Bérard resoluut met nee. "ABN Amro is een sterke bank. We hebben sterke wortels om zelf te groeien. Ik kan u vertellen dat wij aan onze eigen toekomst bouwen."

Goedemorgen! Vandaag worden de nieuwe leden van de Tweede Kamer beëdigd. En de voetbalsters van FC Twente spelen in de Champions League tegen Benfica.

Maar eerst het weer: in het noordwesten is het vandaag vrij bewolkt, elders is er zon. Het kwik stijgt naar 14 tot lokaal 16 graden bij een matige tot vrij krachtige zuidenwind. Ook morgen verloopt grotendeels droog en zacht. Vrijdag valt geruime tijd regen en wordt het minder warm.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het Brabantse dorp Moerdijk moet verdwijnen om plaats te maken voor de uitbreiding van het nabijgelegen haven- en industriegebied. Dat heeft het college van burgemeester en wethouders medegedeeld op een publieke informatiebijeenkomst. De gemeente ziet het opheffen van het dorp met 1100 inwoners als enige optie.

In het haven- en industriegebied willen het Rijk, gemeenten en de provincie Noord-Brabant nieuwe energie-infrastructuur aanleggen voor de energietransitie en om woningen en bedrijven in de toekomst van stroom te kunnen blijven voorzien. Het gaat bijvoorbeeld om hoogspanningsstations, transformatorstations, kabels en leidingen.

Hierdoor wordt het gebied volgens het Rijk "een van de belangrijkste knooppunten" van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening. Ook zijn er plannen om de haven en industrie in Moerdijk te verduurzamen. In totaal is er 450 hectare aan grond nodig voor de plannen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vandaag worden nieuwe Kamerleden beëdigd, gisteren werd er afscheid genomen van 70 Kamerleden. 23 Kamerleden kozen zelf voor een vertrek en stelden zich niet meer verkiesbaar, 47 andere moesten door zetelverlies bij de verkiezingen het veld ruimen.

Lees hier meer over het afscheid van de Kamerleden:

Fijne dag!

Een wereld die in 2050 nog net zo veel fossiele brandstoffen gebruikt als nu of een toekomst waarbij we fors minderen: het is allebei nog mogelijk. Waar het op uitkomt, hangt af van het klimaatbeleid dat landen gaan voeren, blijkt uit onderzoek van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), een organisatie van vooral rijke landen die data verzamelt over energiemarkten.

Het verbranden van olie, gas en steenkool is de voornaamste oorzaak van de opwarming van het klimaat. Om deze onder de 1,5 graad Celsius te houden zijn bijna alle landen bijeen op de klimaattop in Belém. Voorzitter Brazilië wil praten over een 'routekaart' om fossiele brandstoffen af te bouwen. De mate waarin dat lukt, bepaalt de toekomstige impact van klimaatverandering.

Enorme energiehonger

De wereld heeft een enorme honger naar energie, blijkt ook dit jaar weer uit het IEA-rapport. Wederom gebruikte de wereld meer van alle energiebronnen, zowel fossiel (steenkool, olie, aardgas) als niet-fossiel (nucleair, wind, zon). Dat komt doordat er steeds meer mensen zijn, die ook nog eens vaker een goed inkomen verdienen en dus meer energie gebruiken.

Die energievraag groeit in alle scenario's door. Toch zijn er ook grote verschillen.

In het basisscenario gaat het IEA ervan uit dat de wereld op de huidige voet verder gaat. Het gebruik van fossiele brandstoffen neemt nauwelijks af. Steenkool raakt de komende decennia weliswaar op zijn retour, maar mensen gebruiken in dit scenario in 2050 zelfs nog meer olie en aardgas dan nu. Dat leidt ertoe dat de wereld zo'n 3 graden Celsius opwarmt.

Druk van Trump

Eigenlijk stopte het IEA in 2020 met dit scenario. De jaren ervoor kreeg de organisatie vaak de kritiek dat ze de snelle opmars van met name zonnepanelen jaar na jaar onderschatte. Dat kan ook nu het geval zijn, erkent het IEA. De ramingen zijn conservatief en vallen gunstig uit voor fossiele brandstoffen.

Dat het scenario terug is in de rapportage, lijkt te danken aan de Amerikaanse regering. Onder president Trump stort het land zich weer op olie, gas en steenkool, terwijl het meeste klimaatbeleid in de prullenbak is beland. Vanuit de Republikeinse partij komt al langer felle kritiek op het werk van het IEA. Dat zou zijn oren te veel laten hangen naar klimaatactivisten, en los geraakt zijn van de realiteit.

In juni haalde ook de Amerikaanse minister van energie, Chris Wright, uit naar de IEA-scenario's. Die lieten bijvoorbeeld zien dat de wereldwijde vraag naar olie nog voor 2030 over zijn piek is. "Totale nonsens", zei Wright daarover tegen persbureau Bloomberg.

Scenario's moeten volgens Wright beter laten zien dat er nog tientallen jaren een prominente rol is voor fossiele brandstoffen. De Verenigde Staten hebben er belang bij dat gezaghebbende organisaties dat zeggen, omdat ze de grootste exporteur zijn van olie en gas. Vooral de export van gas lijkt alleen maar verder te groeien. Mocht het IEA niet van koers veranderen, dan dreigt de VS eruit te stappen, maakte Wright duidelijk.

Zelf rept het IEA nergens over Trumps invloed. Het conservatieve scenario zou zijn afgestoft omdat de energiemarkten weer stabiel zijn na de coronapandemie en de energiecrisis die volgde op de Russische inval in Oekraïne. Hoe dan ook, vanuit de Verenigde Staten reageren Republikeinse politici verheugd. Het IEA zou terugkeren naar "objectieve data-analyse, vrij van activisme".

Andere toekomst mogelijk

Toch laat het rapport zien dat er ook een andere toekomst mogelijk is. Wanneer het IEA ook kijkt naar de klimaatplannen van landen neemt het gebruik van fossiele brandstoffen wel degelijk af. In zo'n geval gebruikt de wereld in 2050 fors minder steenkool, en iets minder olie en gas. Zelfs dan warmt het klimaat nog altijd 2,5 graden Celsius op.

Hierbij keek het IEA alleen naar de meest concrete plannen. Veel landen waren dit jaar te laat met het inleveren van voorstellen voor de klimaattop en deze zijn grotendeels niet meegenomen. Of deze plannen worden gerealiseerd is erg onzeker, ook omdat ze zo pril zijn.

Wat het rapport wel heel duidelijk maakt, is dat de kans is verkeken om de opwarming onder de 1,5 graad Celsius te houden. Zelfs in het scenario waarbij de wereld de uitstoot in 2050 terugbrengt naar nul schiet de wereld komende jaren door die grens.

Dertig schilderijen van de beroemde televisieschilder Bob Ross worden verkocht. De opbrengst gaat naar publieke zenders, die minder geld krijgen van de Amerikaanse regering. Het Witte Huis vindt de publieke omroep te links en bezuinigt daarom met ruim 950 miljoen euro.

De eerste drie schilderijen, gemaakt tussen 1990 en 1993, gingen gisteren al onder de hamer. Ze werden verkocht voor in totaal ruim 660.000 dollar, schrijft NBC News. In januari worden meer schilderijen van Ross geveild.

De kunstenaar schilderde in de jaren 80 en 90 honderden schilderijen voor zijn televisieserie The Joy of Painting. Zo werd hij de bekendste schilderleraar van Amerika, maar ook in vele andere landen.

De organisatie die zijn nalatenschap beheert, Bob Ross Inc., nam het initiatief voor de veilingen. De voorzitter wil zorgen dat Ross' erfenis "het medium blijft ondersteunen dat tientallen jaren zijn vrolijkheid en creativiteit in Amerikaanse huishoudens bracht".

Een van de drie geveilde schilderijen:

Ross maakte idyllische landschappen met beekjes, watervallen, bomen, bergen en wolken. Hij presenteerde zijn show van 1983 tot 1994. Hij overleed in 1995 aan de gevolgen van kanker, op 52-jarige leeftijd.

Dertig jaar later is hij nog steeds populair, ook onder een jonger publiek. Zijn YouTube-kanaal heeft ruim zes miljoen abonnees. De video's zijn in totaal honderden miljoenen keren bekeken.

Een bekende uitspraak van Ross was "There are no mistakes, just happy accidents". Hij moedigde iedereen aan om creatief te zijn en plezier te maken:

Bij de klimaattop in Brazilië zijn inheemse activisten door een beveiligde zone gebroken. Op beelden is te zien dat er een gevecht uitbrak met beveiligers in het conferentiecentrum.

De bewakers wisten de demonstranten terug te duwen en gebruikten tafels om de ingang te barricaderen. Twee bewakers raakten gewond.

De demonstranten protesteerden met enkele honderden tegen onder meer ontbossing. Kort na de schermutselingen verlieten ze de locatie weer.

Sommigen zwaaiden met vlaggen met daarop 'ons land is niet te koop'. Een van hen vertelde persbureau Reuters dat ze boos zijn over de ontwikkelingen rond het bos. "We kunnen geld niet eten", zei hij. "We willen dat ons land vrij is van landbouw, olie-exploratie, illegale mijnwerkers en illegale houtkap."

Beloftes

De bijeenkomsten van regeringsleiders konden ondertussen gewoon doorgaan. De top wordt gehouden in de stad Belém, in het bedreigde Amazonegebied, en begon maandag.

VN-chef Guterres en de Braziliaanse president Lula riepen bij de opening op om alle klimaatbeloftes van de afgelopen jaren nu echt om te zetten in actie.

Na 35 jaar krijgt Friesland er definitief een nieuw treinstation bij: Werpsterhoeke. Het kabinet stelt bijna vier miljoen euro beschikbaar voor het station in het zuiden van Leeuwarden.

Het nieuwe station wordt aangesloten op het traject tussen Leeuwarden en Heerenveen en is vooral bedoeld voor de inwoners van twee nieuwbouwwijken vlakbij.

Omrop Fryslân schrijft dat in 1991 voor het laatst een nieuw station in de provincie werd geopend. Dat was het station Leeuwarden Camminghaburen.

Werknaam

Bij het nieuwe station komt ook een parkeerplaats. "Op die plek kunnen straks ook mensen van buiten Leeuwarden naar de trein rijden om op de trein te stappen naar Zwolle, Amsterdam of Groningen", zegt wethouder Hein de Haan. "Daar heb je dus parkeervoorzieningen voor nodig."

De 'werknaam' van het station is Leeuwarden Werpsterhoeke, maar als het aan de wethouder ligt dan kan daar nog best een andere naam voor komen. "Misschien zou Leeuwarden Zuid wel een betere naam zijn", zegt hij. "Maar dat is iets wat wij als gemeente niet kunnen besluiten, daar gaat ProRail over."

De verwachting is dat reizigers in 2028 terechtkunnen op het station.

De Dominicaanse Republiek heeft urenlang volledig zonder stroom gezeten. Rond 18.30 uur Nederlandse tijd viel dinsdag de stroom uit, 13.30 uur lokale tijd. Er wonen ruim elf miljoen mensen in het land, dat in het Caribisch gebied ligt.

Volgens de verantwoordelijke minister ging er iets mis in een verdeelstation, waarna een kettingreactie aan storingen ontstond. Het openbaar vervoer in de hoofdstad Santo Domingo viel stil. Ziekenhuizen en grote instellingen draaiden grotendeels door op generatoren.

Inmiddels worden systemen door het hele land weer opgestart. Dinsdagavond zou zo'n 15 procent van de energievoorziening weer op orde zijn, zeggen autoriteiten.

'Stap voor stap'

"We herstellen de stroomvoorziening stap voor stap", zegt de minister tegen persbureau AP. Hij voegde eraan toe dat sectoren als transport en de gezondheidszorg voorrang krijgen.

Delen van de steden Santiago, San Cristóbal, Santo Domingo Norte en de zuidelijke regio's van het land hebben weer stroom. In delen van Santo Domingo rijdt het openbaar vervoer weer. Sommige vervoerders nemen reizigers gratis mee.

De burgemeester van Utrecht, Sharon Dijksma, wil de kosten van de gesloopte bussen bij de wedstrijd tussen FC Utrecht en FC Porto verhalen op de supporters of de Portugese club. Dat schrijft ze in een brief aan de gemeenteraad. Afgelopen donderdag vernielde de aanhang van de Portugese club acht bussen voorafgaand aan de Europa Leaguewedstrijd.

Uiteindelijk zijn in totaal 78 supporters aangehouden. Het overgrote deel was van FC Porto.

Omdat de gemeente voorafgaand aan de wedstrijd zich zorgen maakte over de veiligheid, werd onder andere het gebied rond stadion Galgenwaard preventief als veiligheidsrisicogebied aangewezen. De politie mocht daardoor zonder directe aanleiding fouilleren.

Geen confrontaties

In totaal werden zo'n vierhonderd agenten ingezet, onder wie de Mobiele Eenheid (ME). Volgens Dijksma heeft die inzet, in combinatie met het preventief fouilleren binnen het veiligheidsrisicogebied, een positief effect gehad. Zo bleven confrontaties tussen supportersgroepen onderling en met de politie uit. Ook nam de politie ongeveer twintig kilo aan vuurwerk in beslag.

Wel spreekt Dijksma haar zorgen uit. "Hoewel een confrontatie tussen supportersgroepen en geweld tegen de politie is uitgebleven, was er opnieuw sprake van geweldsincidenten", schrijft de burgemeester. "Het is betreurenswaardig dat een Europese thuiswedstrijd van FC Utrecht een dergelijke impact heeft op de gehele stad en dusdanig veel politie inzet vraagt."

In de komende weken overlegt Dijksma met politie, het Openbaar Ministerie en FC Utrecht over aanvullende maatregelen om de komende Europese thuisduels rustiger te laten verlopen. FC Utrecht speelt op 11 december thuis de volgende wedstrijd: tegen Nottingham Forest.

Angstige momenten

De Portugese supporters werden met bussen naar de Galgenwaard gebracht voor de wedstrijd. Nog voor aankomst ging het mis.

Vrijdag vertelde de eigenaar van het verhuurbedrijf al dat het ging om acht vernielde bussen. Volgens het bedrijf is de schade groot en beleefden de chauffeurs angstige momenten. De eigenaar noemde de avond "traumatisch" voor de medewerkers. Het bedrijf heeft na de incidenten een team ingezet om de chauffeurs te begeleiden.

Directeur Martijn van der Kroef liet de schade zien:

Het werk aan de terugkeer van drie gestrande ruimtevaarders aan boord van het ruimtestation Tiangong "verloopt voorspoedig", zegt het Chinese ruimtevaartbureau CMSA in een verklaring op zijn website. Over een plan of datum voor hun terugkeer wordt echter niet gesproken.

De drie taikonauten, zoals Chinese ruimtevaarders vaak worden genoemd, hadden 5 november moeten terugkeren, maar hebben het ruimtestation nog niet verlaten.

Mogelijk gooide schade door kleine stukjes ruimtepuin een paar uur voor vertrek roet in het eten. Daardoor kan de hittewerende buitenkant van hun terugkeercapsule, de Shenzhou-20, beschadigd zijn, of het parachutesysteem onklaar zijn geraakt. Het CMSA stelde de terugkeer daarom uit.

Een projectteam heeft noodplannen in werking gesteld en allerlei simulaties, tests en veiligheidsbeoordelingen gedaan, schrijft CMSA. Op de grond worden "uitgebreide repetities uitgevoerd voor de terugkeer van de astronautenbemanning". Het bureau benadrukt dat het leven en de veiligheid van de bemanning op de eerste plaats komen.

Het ruimtestation waaraan de mogelijk beschadigde capsule hangt verkeert in normale staat, meldt het bureau verder. De bemanning van Sheznhou-20 voert samen met drie andere taikonauten van de op 4 november gearriveerde Shenzhou-21 wetenschappelijke experimenten uit.

Toch is een snelle terugkeer wel gewenst. Afgezien van het feit dat commandant Chen Dong en zijn medebemanningsleden Chen Zhongrui en Wang Jie al een half jaar in de Tiangiong verblijven, is het ruimtestation niet bedoeld voor een bemanning van zes voor langere tijd. De systemen voor de water- en zuurstofproductie moeten harder werken en de voorraad voedsel gaat er sneller doorheen.

Levensbedreigend is het overigens niet. Er staat een extra Shenzhou klaar op een lanceercomplex om de drie op te halen, mocht het niet veilig worden geacht met hun eigen capsule. De Shenzhou-22-capsule zou in ruim acht dagen onbemand gelanceerd kunnen worden. Ook kan China een vrachtcapsule met voorraden sturen als dat nodig is.

Ruimtevaartjournalist Andrew Jones volgt de Chinese ruimtevaart Spacenews.com. Hij vermoedt dat CMSA vooral wil uitstralen dat het agentschap de situatie onder controle heeft. "Ze laten weten dat ze de noodzakelijke maatregelen nemen, dat ze weten wat ze doen, ze proberen iedereen gerust te stellen."

'Ruimteafval grote zorg'

Jones gaat ervan uit dat de gestrande taikonauten binnen afzienbare tijd wel weer terug zullen keren, met of zonder reddingsmissie. Hij waagt zich niet aan een datum, maar verwacht wel dat de astronauten in ieder geval nog voor het einde van het jaar terugkeren.

De problemen met Shenzhou-21 hebben intussen een bredere discussie op gang gebracht. Al decennia wordt gewaarschuwd voor het gevaar van rondzwervend ruimteafval. "Er zijn steeds meer lanceringen. Ondanks allerlei maatregelen komen er steeds meer kleine stukjes ruimteafval bij het oude, soms al decennia rondzwervende puin."

Zowel het ISS als het Chinese ruimtestation heeft daarvoor meermaals moeten uitwijken, maar de kleinste stukjes zijn moeilijk te detecteren terwijl ook die grote schade kunnen veroorzaken. Verschillende commerciële satellieten zijn de voorbije tientallen jaren geraakt. "Hopelijk maakt dit incident met de Shenzhou-20 nog eens duidelijk dat ruimteschroot echt een grote zorg is."

Volgens Oekraïne voert Rusland grotere en zwaardere aanvallen uit op Pokrovsk. Het Russische leger lijkt daarbij te profiteren van het mistige weer bij de belegerde stad. President Zelensky erkent dat de situatie moeilijk is voor het Oekraïense leger, maar benadrukt ook dat de strijd nog niet is gestreden.

Oekraïne meldt terreinwinst ten noorden van de strategisch belangrijke stad in de oostelijke regio Donetsk. Het Russische leger zegt dat het verder is opgerukt in Pokrovsk. De Amerikaanse denktank ISW bevestigt dat, maar voegt eraan toe dat Oekraïense tegenaanvallen de Russische opmars in en rond de stad hebben vertraagd.

Tussen zondag- en maandagmorgen werden bijna honderd Russische aanvallen uitgevoerd, zegt de Oekraïense legerleiding. Zelensky zegt dat het weer van de afgelopen dagen in het voordeel heeft gewerkt van Rusland. Bij mistig weer is het moeilijker om effectief drones in te zetten.

Mad Max-beelden

Het Russische leger maakte gebruik van de situatie door extra troepen naar Pokrovsk te sturen. Met motoren en pickup-trucks werden troepen vervoerd door de mist, zo is te zien op een video op sociale media. Het is vastgesteld dat de beelden zijn gemaakt bij de zuidelijke toegang tot Pokrovsk. Het weer komt overeen met dat van de afgelopen dagen, maar de exacte filmdatum is onbekend.

Vanwege de opvallende voertuigen die Rusland gebruikt, wordt gesproken van Mad Max-taferelen. Dat is een post-apocalyptische filmreeks waarin strijders op motoren en geïmproviseerde voertuigen oorlog voeren:

De video ondersteunt het beeld van een week geleden dat Rusland zijn posities versterkt in het zuiden van de stad. De video kan de suggestie wekken dat het Russische leger de volledige controle heeft over dit gebied. Feit is wel dat de mist bescherming bood tegen Oekraïense drone-aanvallen, en dat dit de Russen de kans gaf om een propagandavideo te maken.

Vorige week noemde monitorgroep Deepstate de situatie voor Oekraïne op de rand van kritiek. Het Oekraïense leger lijkt erin geslaagd de opmars te vertragen, maar het is de vraag voor hoelang. Het Russische leger probeert de stad te omsingelen.

170.000 militairen

De Russen hebben volgens Oekraïne zo'n 170.000 militairen in de omgeving ingezet. Oekraïne stelt dat de vijand enorme verliezen lijdt. Er wordt beweerd dat er in oktober alleen al 25.000 Russische militairen zijn gedood of verwond bij het offensief. Deze claim kan niet onafhankelijk worden geverifieerd.

Gezien de Russische overmacht en de nieuwe drone-tactiek lijkt de val van Pokrovsk een kwestie van tijd. De slag om de stad duurt al ruim een jaar. Als de Russen erin slagen Pokrovsk te veroveren dan is het de grootste overwinning voor de invasiemacht sinds de val van Avdiivka, dat in februari 2024 in Russische handen viel.

Ook Russische opmars in Zaporizja

In de zuidoostelijke regio Zaporizja lijkt Rusland ook meer Oekraïens gebied te hebben bezet. Zo'n tachtig kilometer ten oosten van de gelijknamige stad is in drie nederzettingen de Russische vlag gehesen. Dat is te zien op door de NOS geverifieerde videobeelden.

Zaporizja en Pokrovsk zijn volgens Zelensky de twee plekken waar het hardst wordt gevochten met de Russen. De hoogste militair van Oekraïne zegt dat de situatie in Zaporizja ernstig is verslechterd.

Het Brabantse dorp Moerdijk moet verdwijnen om plaats te maken voor de uitbreiding van het nabijgelegen haven- en industriegebied. Dat heeft het college van burgemeester en wethouders vanavond medegedeeld op een publieke informatiebijeenkomst. De gemeente ziet het opheffen van het dorp met 1100 inwoners als enige optie.

In het haven- en industriegebied willen het Rijk, gemeenten en de provincie Brabant nieuwe energie-infrastructuur aanleggen voor de energietransitie en om woningen en bedrijven in de toekomst van stroom te kunnen blijven voorzien. Het gaat bijvoorbeeld om hoogspanningsstations, transformatorstations, kabels en leidingen.

Hierdoor wordt het gebied volgens het Rijk "een van de belangrijkste knooppunten" van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening. Ook zijn er plannen om de haven en industrie in Moerdijk te verduurzamen. In totaal is er 450 hectare aan grond nodig voor de plannen.

Geschikte locatie

En die ruimte moet volgens het gemeentebestuur gevonden worden ten oosten van het havengebied, op de plek waar het dorp Moerdijk ligt, meldt Omroep Brabant. Volgens verantwoordelijk wethouder Dingemans is het de enige locatie die voldoet.

Zo ligt het aan het water en dicht bij het huidige industrieterrein. Een alternatieve locatie iets zuidelijker zou leiden tot grote leefbaarheidsproblemen in vier andere dorpen. Bovendien zou dan ook de A17 in de weg liggen.

'We vragen een enorm offer van onze inwoners'

Het college ziet het verdwijnen van het dorp dus als een noodzakelijke stap, maar noemt het geen makkelijke keuze. De toekomst van het dorp is al jaren ongewis. Er wordt al zeker tien jaar gesproken over het uitbreiden van het havengebied, en of het dorp dan moet verdwijnen.

Burgemeester Moerkerke zegt dat hij een "emotioneel bewogen week" heeft gehad, waarin hij gesprekken met dorpsbewoners voerde. "We vragen een enorm offer van onze inwoners." De vragen over het voortbestaan van het dorp, die al jaren spelen, noemt hij verschrikkelijk: "Je zal er maar wonen en steeds te maken hebben met die onzekerheid."

Wethouder Dingemans vult aan: "Die terugkerende vraag over het voortbestaan van het dorp moet stoppen", zegt hij. "Mensen hebben niks aan een overheid die steeds zegt 'we kijken nog, we zijn bezig met de volgende stap', we moeten door."

Voorwaarden

De wethouder hoopt dat mensen nog tien jaar in Moerdijk kunnen wonen. Maar de energieplannen wachten niet. In 2028 moet begonnen worden met de bouw van de nieuwe energiestations. Die moeten in 2033 klaar zijn, ondertussen wordt gestart met de andere projecten.

Aan het voorstel om het dorp te laten verdwijnen, hangen wel wat voorwaarden. Het college benadrukt wat terug te willen van het Rijk. Zo wordt gepleit voor een menselijke aanpak, waarbij inwoners perspectief geboden wordt.

Ze moeten met urgentie geholpen worden aan een nieuwe woning en financiële compensatie krijgen. Ook moet er een fonds komen om de leefbaarheid van het dorp zolang het nog bestaat te waarborgen.

Plan moet nog worden goedgekeurd

De randvoorwaarden zijn voor het gemeentebestuur duidelijk, maar aan de details moet nog worden gewerkt. "Er is nog geen concreet plan over nieuwe woningen, we zullen iets moeten uitwerken", zegt wethouder Dingemans.

Zo kan er gedacht worden aan nieuwe woningen op één plek zodat de gemeenschap behouden blijft, maar dit is geen absolute voorwaarde. "Niet iedere inwoner zal daar interesse in hebben." Ook hoeveel geld mensen voor hun woning gaan krijgen, is nog niet bekend.

Het plan van het college gaat nu ter goedkeuring naar de gemeenteraad. Als die akkoord is, wordt het aan het Rijk en de provincie voorgelegd. Die hakken op 1 december de knoop door. Langer wachten is volgens de gemeente geen optie. "Op 1 december moet er een besluit zijn, dat is onze inzet."

D66 en CDA moeten de komende drie weken een "positieve agenda" opstellen om de formatie uit de impasse te halen. Dat is het advies van verkenner Koolmees (D66).

Tot nu toe wordt elke meerderheidscoalitie geblokkeerd. Daarom is het idee dat D66 en CDA het eerst eens worden over vijf grote onderwerpen: migratie, wonen, veiligheid/defensie, stikstof en de economie/het investeringsklimaat voor bedrijven. "Daarna kunnen andere partijen beoordelen of ze aanknopingspunten zien om mee te werken", zegt Koolmees.

D66 en het CDA krijgen de niet bepaald makkelijke opdracht om in hun onderhandelingen ook al rekening te houden met de wensen van andere partijen. Zo wees Koolmees erop dat in de Eerste Kamer nog zeker tot maart 2027 GroenLinks-PvdA en BBB belangrijk zijn om voorstellen aan een meerderheid te helpen.

Op de bagagedrager

D66-leider Jetten voorspelt dat het een zoektocht gaat worden. Hij belooft zoveel mogelijk rekening houden met andere partijen. "Het zal geen agenda worden waar alleen D66- en CDA-kiezers blij van worden."

Ook CDA-leider Bontenbal, die met 18 zetels mee mag schrijven, wil op deze manier een eerste stap zetten. "Ik hoop dat er genoeg uitkomt voor andere partijen om op de bagagedrager te springen."

Wachtkamer voor de VVD

Dat de VVD met 22 zetels niet aan tafel zit, is even slikken voor VVD-leider Yesilgöz. Zij heeft haar zinnen gezet op een coalitie met D66, CDA en JA21, maar moet nu van Koolmees in de wachtkamer plaatsnemen. Dat lijkt haar niet te bevallen: "De VVD waakt voor tijdrovende stappen", schrijft ze op X.

De verbanning naar de wachtkamer heeft de VVD over zich afgeroepen door de weigering om te onderhandelen over een coalitie met GroenLinks-PvdA. "D66 en CDA zijn winnaars van de verkiezingen, hebben geen partijen geblokkeerd en kunnen links en rechts zoeken naar draagvlak", verklaarde Koolmees. Een minderheidscoalitie noemde hij nadrukkelijk nog als optie.

Voor D66 en CDA betekent de stap een risico. Zij moeten na hun gezamenlijke onderhandeling ook nog met andere partijen onderhandelen en daardoor mogelijk ook meer inleveren. "Maar als we alle risico's blijven mijden, komt het nieuwe kabinet niet dichterbij", zegt Jetten daarover. "Dit is een noodzakelijk risico."

"Het was voor ons makkelijker geweest om achterover te leunen", zegt Bontenbal. "Maar ik wil op een andere manier politiek bedrijven. Ik ben niet dit vak ingegaan om laf te zijn."

De Tweede Kamer gaat donderdag in debat over het advies van de verkenner. Dan wordt ook duidelijk welke informateurs de onderhandelingen gaan begeleiden. Het zal er in elk geval een van D66 en een van het CDA zijn. Uiterlijk 9 december moeten ze klaar zijn.

In Mali rukt de aan al-Qaida gelieerde terreurgroep JNIM op. De jihadisten van JNIM blokkeren sinds september belangrijke toegangswegen naar de hoofdstad Bamako. Brandstof wordt schaarser en de meeste scholen en bedrijven zijn gedwongen hun deuren dicht te houden.

JNIM, ontstaan in 2017, is actief in verschillende West-Afrikaanse landen, zoals Mali en de buurlanden Ivoorkust, Niger en Burkina Faso, maar ook in Ghana en Benin.

Recentelijk heeft de organisatie voor het eerst een aanval in Nigeria opgeëist.

Buitenlanders ontvoerd

In de afgelopen maanden heeft JNIM meerdere buitenlandse werknemers in Mali ontvoerd. Volgens Reuters hebben de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) in oktober zo'n 50 miljoen dollar betaald voor de vrijlating van twee staatsburgers. Ook Egyptenaren, Bosniërs en Indiërs zouden zijn ontvoerd.

Met het losgeld wil de jihadistische groepering haar invloed in de Sahelregio verder uitbreiden.

Volgens Kars de Bruijne, hoofd van het Sahel-programma bij Instituut Clingendael, zijn de ontvoeringen van buitenlanders in Mali een nieuwe ontwikkeling." JNIM richt zich vooral op mensen die economisch samenwerken met de junta, bijvoorbeeld in de goudhandel. Dit past binnen de economische blokkade die de groepering probeert op te leggen."

De veiligheidssituatie in Mali is de afgelopen maand verder verslechterd. Frankrijk en de VS hebben hun burgers om die reden opgeroepen het land te verlaten.

Eind oktober heeft het Nederland ministerie van Buitenlandse Zaken ook voor Bamako de kleurcode aangepast van oranje naar rood. Het advies is om het land te verlaten als dat veilig mogelijk is.

Saskia Houttuin, correspondent West-Afrika:

"Door aanslagen te plegen op tankwagens heeft JNIM de aanvoer van brandstof uit buurlanden zoals Ivoorkust en Senegal vrijwel volledig stilgelegd.

Voor de inwoners van Bamako is het nieuw. In andere delen van Mali hebben ze wel ervaring met deze vorm van terreur: in de afgelopen jaren heeft JNIM vaker steden en gebieden afgesneden van brandstof of levensmiddelen, zoals Ménaka en Timboektoe.

De grote vraag is nu wat ze met deze blokkade hopen te bereiken. En ook vooral hoe lang inwoners van de hoofdstad deze nijpende situatie zullen volhouden, en wat de gevolgen kunnen zijn voor het militaire regime."

Na twee staatsgrepen in 2020 en 2021 kwam de huidige leider van Mali, Goïta, aan de macht. Hij wees, net als andere leiders in de regio, oud-kolonisator Frankrijk de deur en liet zich in plaats daarvan ondersteunen door Rusland. In het Malinese leger vechten tussen de 1000 en 2000 Russische huurlingen mee.

Binnen het regeringsleger zijn er spanningen. In augustus zou een poging tot een staatsgreep zijn verijdeld, toen tientallen militairen probeerden de junta ten val te brengen. Met de aanhoudende blokkade van de hoofdstad lijkt JNIM te profiteren van het falen van de regering,

Mali wordt al meer dan tien jaar geteisterd door verschillende groeperingen die gelieerd zijn aan IS en Al Qaida. JNIM, lange tijd voornamelijk actief in het noorden en centraal-Mali, rukt dit jaar op in het zuiden, zoals in Bamako.

Beperking van vrijheid

Voor de inwoners van de hoofdstad is het een drama, zegt Mirjam de Bruijn, hoogleraar Afrikanistiek aan de Universiteit Leiden, die veel contacten in Bamako onderhoudt. "Mensen zijn sterk gebonden aan hun huis, en bij tankstations staan lange rijen. Dit beperkt vrijwel alle vormen van beweging."

Onder burgers leeft ook de angst dat de jihadisten geleidelijk de macht in de hoofdstad overnemen. "Anderen vinden dit onwaarschijnlijk: volgens hen snijden de terroristen juist alles af om druk uit te oefenen op de regering, in de hoop tot onderhandelingen te komen", zegt De Bruijn.

De Bruijne van Clingendael acht een aanval op Bamako niet waarschijnlijk. "Het is een stad van bijna 4,5 miljoen mensen. JNIM is er niet op voorbereid om een land te besturen. We weten weinig over hun motivatie of kader. Wel klinken er geluiden dat de terreurbeweging een dialoog wil aangaan om een legitieme partner van het regime te worden."

De bevolking lijdt door de oplopende spanningen tussen de groepen. "Binnen families durven mensen niet te zeggen wat ze van de situatie vinden, uit angst dat dit wordt doorverteld", zegt De Bruijne. Ook neemt volgens hem repressie tegen journalisten toe en zijn veel politici die een vuist hebben gemaakt tegen de junta vastgezet.

Steeds beter bewapend

Maar ook onder burgers is er verdeeldheid over JNIM, merkt hoogleraar De Bruijn op. "Er zijn jonge mensen die boos zijn op de regering en zich voegen bij de jihadistische groep omdat ze daar een nieuwe toekomst in zien".

De opmars laat volgens De Bruijn zien dat ook Rusland er niet in slaagt effectief de terroristische dreiging in de regio te bestrijden. "Ondertussen is JNIM steeds beter bewapend en wordt oorlogsvoering steeds makkelijker."

"Dat is schrikken, ja. Gisteravond kreeg ik een telefoontje van een collega dat er een besmetting hier verderop is. Dan denk je wel even: nee hè", zegt Anton van Steenbergen. Zijn pluimveebedrijf ligt hemelsbreed 2,5 kilometer van het bedrijf in Bennekom waar vogelgriep werd geconstanteerd.

De pluimveehouder mag dertig dagen geen kippen en mest vervoeren, omdat hij in de 3 kilometer-zone zit. Ruim twintig jaar geleden maakte Van Steenbergen voor het laatst soortgelijke taferelen mee toen er een grote vogelgriepuitbraak was in de Gelderse Vallei.

Ook zijn kippen bleken besmet en alle dieren werden geruimd. Dat was wel even slikken. Zeker aangezien hij het bedrijf, dat al honderd jaar in de familie is, net had overgenomen van zijn schoonouders. Nu maar hopen dat het bij deze besmetting blijft.

Stof, veren en vuil

Volgens Kees de Jong, voorzitter van de vakgroep pluimveehouderij van LTO Nederland, zijn er al meer uitbraken dan vorig jaar. Toen gold de ophokplicht van 20 november 2024 tot juli 2025. Nu zijn er sinds de ophokplicht, die 16 oktober inging, toch nieuwe besmettingen bijgekomen.

"Vogelgriep is een virus. Dat kan zich al aan de kleinste deeltjes hechten, zoals stof, veren en vuil", zegt De Jong. "Zelfs als geen mens de stal betreedt kan er van alles een stal binnenwaaien."

Dat beaamt Thijs Kuiken, hoogleraar vergelijkende pathologie in het Erasmus Medisch Centrum, die erop wijst dat het "ontzettend moeilijk is om een bedrijf hermetisch af te sluiten. Als er gebreken zijn aan gebouw zoals een lek of een gat, kan het virus naar binnenkomen."

De uitbraak van vogelgriep komt volgens Kuiken vooral doordat meer wilde vogels zoals eenden, ganzen en zwanen besmet zijn met het virus. "Vooral in waterrijke gebieden treft het virus pluimveehouders, omdat daar veel watervogels zitten."

Kuiken meent dat het deze keer om een nieuwe variant van het virus gaat, maar is het te vroeg om te zeggen wat voor effecten dat heeft op de manier waarop de uitbraak verloopt.

Linten en desinfectie

Van Steenbergen laat niemand in de buurt komen van zijn stallen. Er zijn linten omheen gespannen en alleen na desinfectie mogen medewerkers de stal in. Aan de weg heeft hij een eierenautomaat.

Het is er een komen en gaan van auto's. Mensen stappen uit met lege bakjes, maar krijgen te horen dat er voorlopig niks verkocht mag worden. "Er is een standstill vanwege de vogelgriep verderop."

Er komt nog iemand aanrijden, die duidelijk niet voor de eierenautomaat komt. Ze blijkt een inspecteur van de NVWA te zijn. De bedrijven in Bennekom worden allemaal gescreend op mogelijke uitbraken. Er worden bloedtesten gedaan en er wordt gekeken of er niet toch eieren verkocht worden.

Tientallen pluimveebedrijven

Binnen een straal van 10 kilometer van de besmette fokkerij in Bennekom liggen 87 pluimveebedrijven. Daar geldt sinds de uitbraak een vervoersverbod.

Van Steenbergen hoopt dat het vervoersverbod niet verlengd wordt, vooral voor de pluimveehouders in de buurt. Zelf stopt hij volgende maand met zijn pluimveebedrijf. Hij doet mee aan de opkoopregeling. "Mijn kippen worden 11 december opgehaald", zegt de pluimveehouder, waarmee dus na een eeuw een eind komt aan het familiebedrijf. "Het is sowieso niet leuk om mijn carrière zo te beëindigen maar voor de collega's hier in de buurt is het mogelijk nog aangrijpender."

Sinds maart loopt er een pilot op een pluimveebedrijf met een vaccin tegen vogelgriep. Die proef verloopt volgens het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur voorspoedig. De kippen leggen inmiddels eieren die in Nederland worden verkocht.

Toch kan het vaccin volgens het ministerie niet versneld op de markt worden gebracht. "Toepassing ervan mag alleen onder strikte voorwaarden uit de Europese verordening. Zolang er geen officieel vaccinatieprogramma is, is het in Nederland verboden om vaccins tegen vogelgriep toe te passen."