NOS Nieuws - Algemeen

De Japanse bierbrouwer Asahi kampt met ernstige tekorten door een cyberaanval. De meeste fabrieken van de Asahi Group in Japan liggen stil sinds maandag het bestel- en leveringssysteem werd getroffen door de aanval.

Grote Japanse retailers hebben klanten gewaarschuwd dat er tekorten aan Asahi-producten kunnen ontstaan. De Japanse supermarktketen FamilyMart heeft gemeld dat Asahi tijdelijk de levering van haar producten heeft opgeschort. Volgens FamilyMart is er "geen vooruitzicht op hervatting" ervan.

Het bedrijf meldt dat een gebottelde theedrank gemaakt door Asahi naar verwachting snel schaars of uitverkocht zal zijn. Supermarkten als 7-Eleven, Lawson en Life Cooperation komen met vergelijkbare waarschuwingen.

Asahi is de grootste bierbrouwer van Japan. Het is ook eigenaar van bierbrouwer Grolsch en bekende merken als Peroni en Fullers. Ongeveer de helft van de omzet komt uit binnenlandse verkoop. De brouwer is vooral bekend om zijn Super Dry-bier, maar maakt ook frisdranken en voedingsproducten. Daarnaast levert het bedrijf huismerkproducten aan supermarkten in Japan.

Werken aan herstel

Het bedrijf heeft dertig fabrieken in Japan. Asahi meldde eerder deze week dat alleen de binnenlandse activiteiten zijn getroffen door de aanval. Het bedrijf zei toen de oorzaak te onderzoeken en te werken aan het herstel van de werkzaamheden. Een geschatte tijdlijn kon het bedrijf niet geven.

Correspondent Japan Anoma van der Veere:

De aanval op Asahi laat zien hoe kwetsbaar Japan is nu steeds meer bedrijven grote, gekoppelde computersystemen gebruiken. Die systemen zijn handig en besparen kosten, maar maken bedrijven ook kwetsbaarder. Eén grootschalige aanval kan meteen de hele keten van productie, transport en klantenservice stilleggen.

Voor een land dat sterk afhankelijk is van snelle leveringen en strakke samenwerking tussen leveranciers, kan dat snel een probleem worden dat de hele economie raakt.

De aanval op Asahi is daarom meteen een nationaal probleem. Vergelijkbare eerdere aanvallen raakten belangrijke sectoren: van voedsel en technologie tot de culturele sector. Als dergelijke problemen lang aanhouden, kan dat niet alleen het vertrouwen van consumenten schaden, maar ook Japans reputatie als betrouwbare handelspartner aantasten. Zeker nu Japanse bedrijven, zoals Asahi, ook veel buitenlandse merken in handen hebben.

Onder druk van de Tweede Kamer heeft demissionair minister Heinen (Financiën) toegezegd iets te doen aan wat bekend is komen te staan als de 'buffelboete'. Een ruime meerderheid stemde voor een motie van GroenLinks-PvdA en NSC om dit bij het belastingplan te repareren.

De term 'buffelboete' is bedacht door vakbond FNV. Die ontdekte dat een groep mensen er dit jaar op hun loonstrookje niet op vooruitging. Het gaat om mensen die in deeltijd werken en maximaal 26.000 euro verdienen. Volgend jaar gaat deze groep onder de streep opnieuw meer belasting betalen.

Volgens Heinen is de lastenverlichting voor volgend jaar vooral bedoeld om de middeninkomens te helpen. Toch gaat hij nu mee in de wens van de Kamer om fiscale verschuivingen door te voeren. "Als een kleine groep niet kan profiteren, moeten we daarnaar kijken", zegt Heinen bij de inloop van de ministerraad.

600 of 185 euro?

Volgens de FNV gaat het om 800.000 mensen, maar dat is volgens Heinen overdreven. Hij wijst erop dat heel veel mensen er alsnog op vooruitgaan, omdat hun loon stijgt en ook het kindgebonden budget en de huurtoeslag omhooggaan. Hoeveel mensen er dan wel op achteruitgaan, is niet bekend.

Ook gaan er verschillende bedragen rond. Volgens de FNV gaan mensen er volgend jaar 600 euro per jaar op achteruit, het ministerie van Financiën komt op maximaal 185 euro.

Nieuwe Kamer beslist opnieuw

De reparatie kost volgens GroenLinks-PvdA en NSC 600 miljoen euro. De partijen willen dat compenseren door de inkomstenbelasting en de arbeidskorting voor iedereen iets aan te passen. Volgens Heinen wordt door het "geschuif met heffingskortingen" het belastingstelsel wel weer complexer.

Her herstel van de 'buffelboete' moet doorgevoerd worden in het Belastingplan, dat pas na de verkiezingen wordt behandeld. In de nieuwe Tweede Kamer moet dus opnieuw een meerderheid voor deze wijziging zijn.

De Hoge Raad zegt dat het demissionaire kabinet zelf moet beslissen over de export van F-35-onderdelen naar Israël. Vorig jaar februari besloot het gerechtshof dat Nederland moest stoppen met de uitvoer van de onderdelen naar Israël. De Nederlandse regering legde zich hier niet bij neer en stapte naar de Hoge Raad.

Volgens de Hoge Raad is het Hof op de stoel van de minister gaan zitten. De minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp moet opnieuw naar de vergunning voor de export van F-35-onderdelen kijken en daarbij de humanitaire component meenemen, zegt de Hoge Raad.

Het besluit moet binnen zes weken genomen worden. In elk geval tot die tijd wordt de uitvoer niet hervat. Minister Van Weel (Buitenlandse Zaken) laat in een reactie weten dat het ook daarna "niet voor de hand ligt" om de export te hervatten. "We zijn heel restrictief op dit moment, natuurlijk vanwege de verschrikkelijke humanitaire situatie in Gaza", zei hij na de ministerraad.

Vergunning

Nederland levert F-35-onderdelen aan meerdere landen. Hiervoor is een exportvergunning vereist, omdat het militaire goederen zijn. De toenmalige minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp verleende in 2016 voor onbepaalde tijd een vergunning.

De onderdelen voor de straaljagers werden als gevolg hiervan ook geëxporteerd naar Israël. Na de terreuraanval van Hamas op 7 oktober 2023 heeft de minister de verleende vergunning opnieuw beoordeeld en besloten die in stand te houden.

Oxfam Novib, Pax Nederland en The Rights Forum spanden daarop een zaak tegen de Staat aan. De mensenrechtenorganisaties verloren een kort geding, maar werden in hoger beroep in het gelijk gesteld.

Sinds half februari 2024 is de uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël daardoor niet toegestaan.

Ernstige schendingen

De Hoge Raad vindt dat het Hof zijn bevoegdheden te buiten is gegaan.

Het hof oordeelde dat de minister niet heeft getoetst of een duidelijk risico op ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht bestond, en kwam vervolgens zelf tot de conclusie dat dat risico er was.

Dat laatste vindt de Hoge Raad te ver gaan. In plaats daarvan had de minister de opdracht moeten krijgen om de vergunning opnieuw te beoordelen. Nu krijgt de minister die opdracht alsnog.

Als de minister vaststelt "dat een duidelijk risico bestaat dat de uit te voeren goederen gebruikt worden bij het begaan van ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht", mag hij het gebruik van de vergunning niet langer toestaan, aldus de Hoge Raad.

Van Weel is blij dat de rechter de bal weer bij de politiek legt. "Het creëert voor de toekomst ook helderheid: wie gaat hier over: de rechter of de staat? Dat is van belang, want buitenlandbeleid neemt altijd heel veel factoren in overweging en daar moet je ook verantwoording over kunnen afleggen."

'Liever gehad dat het vandaag klaar was'

Oxfam Novib-directeur Michiel Servaes sprak na afloop over een gemengd oordeel van de Hoge Raad. Hij noemt het teleurstellend dat de hoogste rechter het eerdere oordeel van het Hof niet laat staan en de bal weer bij de regering legt.

"Tegelijkertijd zegt de Hoge Raad ook dat de regering de vergunning beter moet toetsen op mensenrechtenschendingen dan ze eerder gedaan hebben", zegt Servaes. Hij verwacht dan ook "met de oorlogsmisdaden en de genocide die we allemaal zien" dat het exportverbod van kracht blijft.

"Maar ik had liever gehad dat het vandaag al klaar was."

Boven het militaire terrein in Elsenborn, in het oosten van België, zijn vannacht vijftien drones waargenomen, meldt de VRT.

Volgens de omroep stond er op het militaire terrein toevallig een testopstelling om drones waar te nemen. "Die opstelling heeft de drones ook kunnen vastleggen", zegt defensie-journalist Jens Franssen van de VRT tegen de NOS. De drones zouden vanuit België naar Duitsland zijn gevlogen. "Daar heeft de Duitse politie van Düren ze waargenomen."

Duitsland heeft de waarneming aan de Belgische Defensie gemeld, aldus Franssen. Maar de informatie zou niet zijn gemeld aan de minister, die het te horen kreeg van de journalist.

Waar de drones vandaan kwamen en wie ze bestuurde is niet duidelijk. Defensie in België onderzoekt de zaak. Franssen sluit niet uit dat Belgische militairen zelf aan het oefenen waren met drones. "De kans is zeer klein, maar ik sluit het niet uit."

Oefenterrein

De militaire basis ligt bij de grens met Duitsland en zo'n 50 kilometer ten zuiden van de Nederlandse grens. Het is een militair gebied van 28 vierkante kilometer. Op het terrein bevindt zich een trainingskamp. Er worden onder meer schietoefeningen gehouden.

Volgens Franssen is het gebied technologisch niet direct interessant. "Er zijn vooral bossen, bomen, modder en everzwijnen." Bij andere bases in België is volgens hem meer te halen. "De luchtmachtbasis van Kleine-Brogel, waar Amerikaanse kernwapens liggen, zou een voor de hand liggender doelwit zijn."

Afgelopen weken zijn geregeld onbekende drones waargenomen in Europa, vooral bij luchthavens. Het gebeurde onder meer in Denemarken, Noorwegen en de Noord-Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein.

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Dobrindt noemde de drones een bedreiging. Hij wil daarom een 'droneverdedigingscentrum' opzetten. Europese leiders spraken er deze week over in Kopenhagen.

De levering van digitale informatieborden bij bushaltes in Overijssel, Flevoland en Gelderland heeft opnieuw vertraging opgelopen. De borden hadden ruim drie jaar geleden al in gebruik moeten zijn, maar zijn er nog steeds niet.

Reizigers in de drie provincies moeten het bij de meeste bushaltes nog doen met verouderde borden. De schermen vallen regelmatig uit of hebben last van storingen. Het einde van de technische levensduur is bereikt.

In Flevoland zijn veel borden zelfs nog van papier, schrijft Omroep Flevoland. Er moeten in totaal 1685 panelen worden vervangen voor zogeheten DRIS-displays (Dynamische Reis Informatie Systemen). Die zijn moderner en duurzamer.

De provincies trokken eerder gezamenlijk zo'n 16 miljoen euro uit voor het vervangingsproject. Van de bijna 1700 borden die nodig zijn, zijn er tot nu toe 514 werkend opgeleverd in Gelderland en Overijssel. In Flevoland is nog niets vervangen.

Boetes

Het contract met de leverancier die het in eerste instantie zou regelen, is opgezegd. De provincies plaatsten de order bij Surtronic in 2021. Eind 2022 moest het project afgerond zijn, maar die deadline werd niet gehaald.

Volgens de provincies was de leverancier "niet in staat om afspraken in de overeenkomst na te komen". Volgens Surtronic probeerden de provincies na de ondertekening van het contract en na het vaststellen van de prijs, de eigendomsrechten van de technologie in handen te krijgen.

De provincies hebben de leverancier aansprakelijk gesteld en wil dat hij boetes betaalt, maar dat is nog niet gebeurd. Er loopt een gerechtelijke procedure tussen de partijen, schrijft RTV Oost.

Geen nieuwe aannemer

De provincies hebben een nieuwe aanbesteding uitgeschreven. Maar die leverde geen geschikte aannemer op.

De provincies doen "zo snel mogelijk" een nieuwe poging om een bedrijf te vinden dat de borden kan plaatsen. De oude modellen worden in ieder geval tot het einde van het jaar in de lucht gehouden.

In veel landen zijn pro-Palestijnse betogers gisteravond de straat opgegaan nadat Israël de activistenvloot met hulpgoederen voor Gaza had tegengehouden. Onder meer in Australië, Tunesië, Frankrijk, Spanje, Italië en Nederland werd gedemonstreerd.

In de nacht van woensdag op donderdag werden ruim veertig schepen die naar Gaza voeren op internationale wateren geënterd door Israël. Hierbij werden meer dan vierhonderd opvarenden aangehouden. Ook een Nederlands schip maakte onderdeel uit van de vloot.

Vele duizenden betogers

In Spanje protesteerden vele duizenden mensen in Barcelona en Madrid. In Barcelona greep de politie in toen betogers een snelweg wilden blokkeren. In de Spaanse hoofdstad verliep de demonstratie vreedzaam, al werden aan het einde charges uitgevoerd tegen demonstranten die weigerden te vertrekken.

In Parijs kwamen duizenden mensen bijeen op de Place de la République. Veel betogers droegen Palestijnse vlaggen. Demonstranten werden uiteindelijk met traangas uit elkaar gedreven, meldt de Franse zender BFMTV.

In het centrum van Sydney verzamelden zich een paar honderd man. De Australische publieke omroep ABC meldt dat betogers op de grond gingen liggen om verkeer tegen te houden. Toch werden er geen aanhoudingen verricht.

Rellen in Italië

In Italië liepen meerdere protesten uit op ongeregeldheden bij stations. In Florence, Bologna en Trento werd het treinverkeer stilgelegd.

Vooral in Bologna ging het er heftig aan toe en ontstonden rellen. De militaire politiedienst zette traangas in om te voorkomen dat demonstranten het station bereikten. Er werd met stenen, verkeersborden, rookbommen en flessen gegooid.

Ook in Nederland was gisteravond bij een pro-Palestijns protest volgens de politie een grimmige sfeer. Op en rond station Den Haag Centraal werden ruim 200 betogers aangehouden.

In de Italiaanse stad Bologna liep het pro-Palestijnse protest uit op rellen:

In Tsjechië wordt vandaag en morgen gestemd voor een nieuw parlement. Een oude bekende, de populistische oud-premier Andrej Babis, gaat met zijn oppositiepartij ANO ruim aan kop in de peilingen. Zijn beloftes: belastingen omlaag, klimaatmaatregelen van tafel en minder militaire steun aan Oekraïne.

Om dat waar te maken, is Babis waarschijnlijk afhankelijk van radicale partijen op de flanken. Zowel het radicaal-linkse Stacilo als de radicaal-rechtse SPD lijkt te groeien. De SPD eist referenda over het EU- en NAVO-lidmaatschap en wil Oekraïense vluchtelingen het land uit zetten. Mede hierom volgen buurlanden, én Oekraïne, de verkiezingen met spanning.

Op zijn afsluitende campagne-evenement wuift Babis vragen over zijn Oekraïnestandpunt weg. "Jullie journalisten vragen altijd hetzelfde", zegt hij tegen de NOS. "Natuurlijk steun ik Oekraïne, maar op dit moment verdienen sommige mensen miljarden euro's over de rug van Oekraïners."

Op het podium haalt hij uit naar de "luie" buitenlandse journalisten, die hem "altijd alleen maar naar Rusland en Poetin vragen". Babis verzekert de kiezers ervan dat hij niet pro-Russisch is. Daarna steekt hij een tirade af tegen de "socialisten en groene gekken in Brussel". Gejuich bij zijn aanhangers, die Trumpiaans-rode petjes dragen met de tekst 'sterk Tsjechië'.

Alles duurder

Tsjechië wordt sinds 2021 geregeerd door een coalitie van vijf (en later vier) middenpartijen, die zijn verenigd in hun afkeer van Babis. Onder leiding van premier Fiala stapte Tsjechië van het Russische gas af, werden honderdduizenden Oekraïners opgevangen en werd de begroting op orde gebracht. Dat ging gepaard met bezuinigingen, waarvoor met name Fiala's Spolu-partij wordt afgestraft.

"Alles is duurder geworden, maar mijn inkomsten zijn hetzelfde gebleven", verzucht bouwvakker Marek Kasperan op een terras in het provinciestadje Chrudim. De schuld ligt deels bij de Oekraïners, zegt hij. "Zij zijn goedkoper dan wij. En als de oorlog voorbij is, blijven ze. Dus het is lastig voor ons."

Tsjechië vangt per hoofd van de bevolking de meeste Oekraïners op. De opvang is eigenlijk een succesverhaal: 70 procent van de vluchtelingen heeft een baan gevonden, vooral in sectoren waar tekorten bestonden. Volgens de regering leveren de Oekraïners meer op dan de opvang kost. Maar daar heeft bouwvakker Kasperan geen boodschap aan.

Pragmatische zakenman

Babis sloot zijn campagne af in een buitenwijk van Praag. Met springkussens voor kinderen, kosteloze medische checks voor ouderen en koffie voor de rest. De aanhangers vertrouwen Babis vooral vanwege zijn economische plannen. "Hij wil van alles een beetje doen, dat vind ik goed", zegt Katarina uit Praag.

Babis belooft inderdaad veel: lagere belastingen en energierekeningen, hogere salarissen en eerder met pensioen. Over de haal- en betaalbaarheid twijfelt kiezer Paul Traub niet. "Hij komt tenminste met ideeën. De huidige regering breekt alleen af."

De rijke zakenman Babis wil het land leiden als een bedrijf, zegt Anna Shavit, onderzoeker aan de Karelsuniversiteit en eerder actief in Babis' campagneteam. "Dat pragmatisme wordt gewaardeerd." Over belangenverstrengeling en slepende corruptiezaken maakt kiezer Michal zich geen zorgen. "Als premier verdient hij minder dan als CEO, dus ik geloof juist dat hij dit uit overtuiging doet."

Impasse

Babis laat zich niet leiden door een duidelijke ideologie. Waar zijn partij eerder op Europees vlak tot de liberalen hoorde, behoort ANO nu tot de rechts-radicale fractie van Wilders, Le Pen en Weidel. Toch gaat hij niet zo ver als de Hongaarse premier Orbán of de Slowaakse buurman Fico. "Hij richt zich echt op het Westen, maar wil ook de pro-Russische kiezers trekken", zegt Shavit, die hem eerder een Trumpist noemt.

De onderzoeker raadt 'Brussel' aan om Babis niet te isoleren. "Als de EU niet open voor hem staat, kan hij in de andere hoek worden gedreven."

De stemlokalen sluiten morgen om 14.00 uur. Daarna zal blijken van welke coalitiepartners Babis afhankelijk zal zijn. Vervolgens worden de schijnwerpers gericht op president Pavel, die de keuze voor een regering en premier niet automatisch accepteert. Zo kunnen de belangenverstrengelingen van Babis een mogelijk obstakel zijn, net als ministers die voor een EU- of NAVO-referendum zijn.

Daarnaast speelt nog mee dat de huidige regeringspartijen een zeer ruime meerderheid in de senaat hebben. Dat maakt ingrijpende hervormingen, zoals in Hongarije en Slowakije, lastiger. De kans is groot dat het gepolariseerde Tsjechië voor lange tijd in een politieke impasse belandt. En dat wil geen enkele kiezer.

Een vrouw is vanochtend vroeg overleden na een steekincident in Lent, in de gemeente Nijmegen. De politie meldt dat een aantal uren na het steekincident een man is aangehouden. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij haar dood.

De politie kreeg gisteravond een melding van een steekincident aan de Kinksstraat. Agenten troffen daar een zwaargewonde vrouw aan. Ze werd naar het ziekenhuis gebracht, waar ze is overleden aan haar verwondingen.

Over de identiteit van het slachtoffer en de verdachte wil de politie nog niets zeggen. Ook zegt de politie nog niets over de relatie tussen de twee.

Goedemorgen! De Hoge Raad oordeelt of het exportverbod op F-35-onderdelen van gevechtsvliegtuigen naar Israël in stand moet blijven en Sean 'Diddy' Combs krijgt in de rechtbank van New York zijn straf te horen.

Eerst het weer: bewolkt met eerst alleen wat lichte regen. Het wordt 14 graden bij een matige zuidenwind. Later nemen de windkracht en regen toe.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In Den Haag zijn bij een pro-Palestinabetoging 205 mensen opgepakt, meldt de politie. Ze zijn allemaal aangehouden in de omgeving van het Centraal Station. Betogers voerden actie in de hal van het station, op het perron en een deel ging ook op het spoor staan. Het treinverkeer lag daardoor urenlang stil.

De politie spreekt van een grimmige sfeer en van "grensoverschrijdende acties". Een van de arrestanten is opgepakt voor het beledigen van de politie en het gebruik van geweld tegen agenten. Eén agent raakte gewond. Er werd actie gevoerd om aandacht te vragen voor de activisten van de Gaza-vloot die door Israël werden opgepakt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Go Ahead Eagles vierde gisteravond feest. Want voor het eerst won de club uit Deventer een wedstrijd op een Europees hoofdtoernooi. In Athene versloeg het Panathinaikos met 1-2. Voorlopig is het de eerste Nederlandse club met een zege in Europa dit seizoen. Reden voor euforie bij de spelers en de fans samen in Griekenland.

Fijne vrijdag!

Onder toeziend oog van bevriende staatshoofden en koningshuizen doet de Luxemburgse groothertog Henri rond 10.00 uur met een simpele handtekening in het Groothertogelijk Paleis afstand van de troon. Een uur later wordt in het Luxemburgse parlement zijn zoon Guillaume beëdigd. Daarmee komt een einde aan een regeerperiode van een kwart eeuw, waarin de groothertog vaker negatief het nieuws haalde dan hij had gewild.

De 70-jarige Henri kondigde in december in zijn kersttoespraak zijn afscheid aan. Volgens hem was het een "natuurlijk" moment om opzij te stappen. Met zijn 25-jarige regeerperiode zat hij wel korter op de troon dan zijn vader Jean, die in 2000 na 36 jaar abdiceerde.

Anders dan de regeerperiode van Jean, die Luxemburgers herinneren als een tijdperk vol stabiliteit en rust, kende die van Henri een paar grote crises. Historicus Kemal Rijken, auteur van een boek over koningshuizen in Europa, noemt de regeerperiode van de scheidend groothertog dan ook "rommelig, voor Luxemburgse begrippen".

Zo werd al vroeg duidelijk dat het niet boterde tussen de moeder van Henri, groothertogin Joséphine-Charlotte, en Henri's vrouw María Teresa Mestre, telg uit een gegoede Cubaanse familie die was weggevlucht voor het Castro-regime. Ze was flamboyant, niet van adel en had ook niet direct vrede met een stille rol op de achtergrond. Rijken legt uit dat María Teresa daarmee in zo'n beetje alles afweek van haar schoonmoeder, die vanwege haar stoïcijnse voorkomen "de ijzeren groothertogin" werd genoemd.

In 2005, na de dood van Joséphine-Charlotte, schuurde het opnieuw. Toen bleek dat de familie van plan was kroonjuwelen te verkopen. Daar stak de regering uiteindelijk een stokje voor.

Warme banden met Nederland en België

Het Luxemburgse groothertogdom onderhoudt traditioneel warme banden met de Belgische en Nederlandse koningshuizen. Sterker: het Luxemburgse groothertogdom viel tot 1890 onder het Koninkrijk der Nederlanden. Maar omdat koning Willem III bij zijn dood geen mannelijke troonopvolgers had en het in Luxemburg toen nog regel was dat een vrouw geen monarch mocht zijn, kwam er een einde aan de unie met Nederland. Vervolgens kwam er een andere tak van het Huis Nassau op de Luxemburgse troon.

Ook de familieband met het Belgische koningshuis is hecht. Zo was de moeder van groothertog Henri, Joséphine-Charlotte, het oudste kind van de Belgische koning Leopold III. Daarmee is Henri een neef van de huidige Belgische koning Filip. Beide vorstenhuizen zijn aanhangers van de conservatieve charismatische beweging in de Katholieke Kerk.

De grootste crisis kwam in 2008. Toen botste Henri vol met toenmalig premier Jean-Claude Juncker, omdat hij vanuit zijn katholieke overtuiging weigerde een wet te ondertekenen over de legalisering van euthanasie. Het leidde tot een grondwetswijziging, waarmee de macht van de groothertog werd ingeperkt.

Inmiddels mag de groothertog enkel nog wetten aankondigen. "Dat alles heeft de monarchie geen goed gedaan", zegt Rijken. "Ook niet omdat Henri kort daarna een onderscheiding in het Vaticaan in ontvangst nam voor zijn weerstand tegen de wet. Dat was wrijven in een vlek."

De afgelopen jaren kwam het groothertogdom wederom negatief in het nieuws, toen duidelijk werd dat er intern van alles mis was in het Groothertogelijk Paleis. Personeelsleden klapten uit de school over een angstcultuur onder de hofhouding, vanwege de hoge werkdruk en de dominante stijl van de groothertogin.

"Het werd echt nog een beetje gerund als een hof uit de negentiende eeuw", zegt Rijken. De onthullingen leidden in 2020 tot een onafhankelijk onderzoeksrapport, waarvan de aanbevelingen grotendeels werden overgenomen.

Inmiddels is het hof bijvoorbeeld losgetrokken van de familie en ondergebracht in het nieuwe Maison du Grand-Duc, waardoor de familie niet meer rechtstreeks het personeel aanstuurt. Maar Henri bleef zijn vrouw, die niet wilde meewerken aan het onderzoek, in het openbaar fel verdedigen. Daardoor verdween de kwestie nooit helemaal.

Dat de monarchie in Luxemburg ondanks al die voorvallen nog bestaat, heeft volgens Rijken een simpele verklaring: "Het klinkt een beetje oneerbiedig, maar Luxemburg heeft niet veel anders om mee te pronken. Het geeft zo'n klein land toch uitstraling en aanzien op het wereldtoneel. Zeker buiten Europa, waar vaak nog meer respect en ontzag is voor dit soort instituten."

Trounwiessel

Liefst drie dagen trekt Luxemburg uit voor de 'trounwiessel' van Henri naar zijn oudste zoon Guillaume, die vandaag dus begint met de officiële ceremonie waarbij de Franse president Macron en de Nederlandse en Belgische koningsparen aanwezig zijn. Zondag eindigen de festiviteiten met een katholieke mis. Daarna trekt Henri zich terug uit het publieke leven en is het aan groothertog Guillaume (Willem) V, getrouwd met de Belgische gravin Stéphanie de Lannoy en vader van een gezin met zoons van 5 en 2 jaar.

Hij studeerde in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, woonde in Londen en is een fervent hobbykok. Historicus Rijken omschrijft de 43-jarige Guillaume als een "joviale, extraverte man", die wat minder bedachtzaam lijkt dan zijn vader. Volgens hem ligt daar ook een risico. "Het kan zijn dat hij iets te extravert is, waardoor de mystiek rond de monarchie kan verdwijnen. Hij zal dus een balans moeten vinden tussen het zijn van staatschef, en die leuke, gezellige monarch."

Zo gesloten zijn als zijn gevierde opa Jean was, "een enigma" volgens Rijken, zal in de moderne tijd van internet, mobieltjes en sociale media niet lukken. Tegelijk moet hij ook niet de inschattingsfouten van zijn vader Henri maken, "want daardoor is het allemaal wat ongelukkig verlopen. Hij moet bij het zoeken naar zijn eigen stijl dus echt een tussenweg vinden."

Meer dan 300 Nederlandse en Belgische musea, festivals en theatergezelschappen werken niet meer samen met Israëlische culturele instellingen. Ze willen zich met de boycot uitspreken tegen het genocidale geweld van Israël tegen Palestijnen in Gaza en de bezetting van de Westoever, melden Trouw en de Volkskrant.

De initiatiefnemers maken wel een uitzondering. Organisaties die "niet medeplichtig zijn aan schendingen van het internationaal recht en zich ondubbelzinnig hebben uitgesproken tegen de genocide, de juridisch illegaal verklaarde bezetting en de apartheid" worden niet geboycot.

Verder is de boycot expliciet niet gericht op individuen of hun afkomst. "Dus ook niet op Joden, of op Israëli's als zodanig, maar op de medeplichtigheid van Israëlische instellingen en bedrijven aan de mensenrechtenschendingen jegens de Palestijnen."

Onder meer TivoliVredenburg in Utrecht, museum Bonnefanten in Maastricht, Theater Oostpool in Arnhem en het Nederlands Theater Festival in Amsterdam hebben zich aangesloten bij de boycot, schrijft de Volkskrant. Belgische deelnemers zijn het Museum voor Schone Kunsten Gent en de Koninklijke Vlaamse Schouwburg. Het aantal aangesloten organisaties loopt nog op.

Daarnaast hebben meer dan 750 theatermakers, musici, schrijvers en andere kunstenaars uit Nederland en België zich er individueel bij aangesloten. Onder hen zijn kunstenaar Marlene Dumas, schrijver Tom Lanoye, Dichter der Nederlanden Babs Gons, schrijver David van Reybrouck, schrijver en acteur Ramsey Nasr en zanger Dinand Woesthoff.

Symbolisch

Jeroen Bartelse van TivoliVredenburg denkt dat de boycot vooral symbolische kracht heeft. "Het gaat door het hart van een land dat zich met Europa verbonden voelt en hopelijk zet het daarom iets in beweging", zegt hij tegen de Volkskrant.

Een van de initiatiefnemers is theatercriticus Marijn Lems. In Trouw benadrukt hij dat de boycot onderdeel is van een bredere internationale beweging. "Wij sluiten hiermee aan bij initiatieven als No Music for Genocide en de boycot door acteurs. Wij willen iets op gang brengen dat een sportieve, economische, academische en politieke boycot dichterbij brengt."

De initiatiefnemers trekken ook een vergelijking met de boycot van Zuid-Afrika, "die ertoe bijdroeg dat het apartheidsbeleid van dat land ineenstortte". Ze roepen ook de sportsector, de academische wereld, bedrijven en de politiek op "de banden te verbreken".

Onder meer grote instellingen in Amsterdam als het Concertgebouw, Carré, het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum doen niet mee, meldt Trouw. "We hebben al langer de keuze gemaakt om ons niet over oorlog en politieke conflicten uit te laten, we zien daarin geen rol voor ons als museum", zegt woordvoerder Marie-José Raven van het Stedelijk Museum.

Het vliegverkeer op de luchthaven van München is hervat nadat het urenlang had stilgelegen na meldingen over drones.

Het vliegverkeer werd gisteren aan het eind van de avond stilgelegd. Dertig vluchten werden gecanceld of omgeleid., Bijna 3000 passagiers zaten vast op de luchthaven.

Vanochtend om 05.50 uur kwam het vliegverkeer weer op gang. De gevolgen waren beperkt omdat van middernacht tot 05.00 uur het vliegverkeer in München sowieso altijd stilligt.

De politie meldde in de nacht dat meerdere mensen hadden gezegd rond 21.30 uur een drone te hebben gezien boven de luchthaven, en een uur later opnieuw. Of het gaat om één drone of meer is niet duidelijk en evenmin is vastgesteld waar ze vandaan kwamen. De Duitse autoriteiten zijn een onderzoek gestart om de herkomst van de drones te achterhalen.

De luchthaven regelde vannacht veldbedden, dekens, drankjes en snacks voor de getroffen passagiers. Honderden mensen brachten de nacht door op die bedden, anderen hebben overnacht in hotels.

Afgelopen tijd zijn vaker drones bij Europese luchthavens gespot, onder meer in Denemarken en Noorwegen. In Denemarken vlogen ook drones boven een militaire basis waar F-35-gevechtsvliegtuigen zijn gestationeerd. Roemenië en Estland wijzen met de beschuldigende vinger naar Rusland, maar Moskou wijst alle beschuldigingen van de hand.

In de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein, die aan Denemarken grenst, vlogen vorige week drones boven een parlementsgebouw, een marinewerf, een energiecentrale en een ziekenhuis, meldde het blad Der Spiegel deze week.

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Dobrindt noemde de drones boven Europese landen een bedreiging. Hij wil daarom een 'droneverdedigingscentrum' opzetten. Europese leiders spraken er deze week over in Kopenhagen.

De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wordt niet vervolgd voor het opzettelijk beschadigen van gebouwen, met 'te duchten levensgevaar' tot gevolg. Dat heeft het gerechtshof in Leeuwarden donderdag bepaald.

Het hof wees daarmee de eis van de Groninger Bodem Beweging (GBB) en twee inwoners af, schrijft RTV Noord. Daarmee blijft de beslissing van de officier van justitie Noord-Nederland om niet tot vervolging over te gaan in stand.

De inwoners stelden dat hun woningen door mijnbouwschade levensgevaarlijk waren geworden. Volgens het hof leveren de omstandigheden weliswaar een aanwijzing op dat levensgevaar te duchten is geweest. Maar die aanwijzing is onvoldoende voor een kansrijke vervolging, aldus het hof.

Tien jaar procederen

De zaak loopt al jaren. In 2015 deed de GBB samen met een aantal Groningse inwoners aangifte tegen de NAM wegens te duchten levensgevaar. Het Openbaar Ministerie besloot er aanvankelijk niets mee te doen, maar na een artikel 12-procedure gelastte het hof in 2017 alsnog een strafrechtelijk onderzoek naar mogelijke levensgevaarlijke situaties als gevolg van door gaswinning veroorzaakte bevingsschade.

Het OM concludeerde uit dat onderzoek dat er geen bewijs was dat Groningers in levensgevaar waren geweest, maar in 2022 bepaalde het gerechtshof dat één geval nog verder moest worden onderzocht. Maar ook dat leverde volgens OM geen hard bewijs op. Het gerechtshof gaat daar nu in mee.

'Juridische lat te hoog'

De GBB vindt het oordeel van het hof onbegrijpelijk. "Er is wel degelijk levensgevaar geweest. Dat blijkt alleen al uit de grootschalige versterkingsoperatie die door de overheid is opgetuigd en miljarden kost. Naar onze mening nam het OM zonder kritische toetsing stelselmatig de argumenten van de NAM over, en werd er getraineerd."

GBB-advocaat Emile van Reydt spreekt van een "hard gelag" voor de benadeelden in het winningsgebied. Het hof legt de juridische lat voor de vaststelling dat sprake is geweest van te duchten levensgevaar volgens Van Reydt te hoog.

De GBB gaat de uitspraak bestuderen en onderzoeken of een gang naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een mogelijkheid is.

De NAM laat weten blij te zijn dat het dossier kan worden gesloten.

De Tweede Kamer is de komende vier weken met verkiezingsreces. Er zijn dus voorlopig geen debatten of andere vergaderingen, zodat Kamerleden op campagne kunnen voor de Tweede Kamerverkiezingen van woensdag 29 oktober.

Tot net na middernacht stemde de Tweede Kamer nog over meer dan 50 onderwerpen, zoals digitaliseringsstrategie, academische vrijheid, verduurzaming industrie, kinderen in de asielopvang en buitenlandse inmenging. Het aantal moties was bijna niet te tellen.

Partijen probeerden met moties op de valreep nog een stempel te drukken op het kabinetsbeleid van het demissionaire kabinet van VVD en BBB. Verder willen ze laten zien, bijvoorbeeld via sociale media, waar ze allemaal vóór of tegen zijn. Het wordt in de Haagse wandelgangen de "bolletjesterreur" genoemd.

Zo deelde SGP-leider Stoffer dat hij blij is dat Nederland zich binnen de EU moet inzetten tegen pogingen om van abortus een mensenrecht te maken. BBB'ers zijn opgetogen dat de Kamer voor een zo snel mogelijke invoering van de rekenkundige ondergrens stemde, een wetsvoorstel waar hun eigen BBB-minister Wiersma al langer mee bezig is.

CDA-Kamerlid Boswijk toont de lijst met moties

Het is nog maar de vraag wat er van de aangenomen moties terecht zal komen. De nieuwe Tweede Kamer gaat er namelijk over en hoe de politieke verhoudingen na de verkiezingen zijn, is moeilijk te voorspellen.

Vervolgens zullen in de onderhandelingen over een nieuw kabinet politieke wensen "uitgeruild" worden.

'Buffelboete' aangepast

Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer dwong nog wel bij minister Heinen (Financiën) af dat de zogeheten 'buffelboete' van tafel gaat. Dit treft een groep mensen die vaak in deeltijd werken: zij gaan er dit jaar op hun loonstrookje niet op vooruit, doordat ze meer belasting zijn gaan betalen.

Het plan om dit te repareren kost 600 miljoen euro en wordt meegenomen in het Belastingplan, dat pas na de verkiezingen behandeld wordt. In de nieuwe Tweede Kamer moet dus opnieuw een meerderheid er voor zijn.

Op campagne

Vanaf volgende week zijn de partijen op campagne, maar de lijsttrekkers zullen niet meteen op straat te zien zijn om folders uit te delen. Ze worden door campagneteams gespaard voor allerlei tv- en radio-optredens. Er zijn een aantal grote debatten gepland, het eerste is het Radio 1 verkiezingsdebat op vrijdag 10 oktober met alle partijen in de Tweede Kamer.

Op zondagavond de 12e volgt het RTL-debat met de PVV, GroenLinks-PvdA, VVD en CDA, de partijen die volgens de omroep de meeste kans maken om het voortouw te nemen in de kabinetsformatie of de premier te leveren.

Terug

De Kamer komt nog één keer terug van reces. Op donderdag 16 oktober is er een extra plenaire vergadering gepland over de Europese Top van een paar dagen later.

Donderdag na de verkiezingen zullen de nieuwe fracties in de Kamer de verkiezingsuitslag te bespreken. Vaak is er taart en applaus voor de partijleider, ook als er verloren is. Het kan ook zijn dat er nieuwe partijen hun opwachting maken, maar daar is nu nog niets over te zeggen.

De laatste reguliere vergadering van deze Tweede Kamer sloot voorzitter Bosma met een gevoel van melancholie af. "Het was nooit saai", zo vatte hij het algemene gevoel samen. Applaus kreeg SP-leider Dijk, die vrijdag trouwt. En Bosma somde nog wat cijfers op. Er zijn in de 666 dagen dat deze Kamer er zat bijvoorbeeld 486 commissie-debatten geweest, 3 ontbijtbijeenkomsten en 8065 moties ingediend. Best veel, vindt Bosma ook wel.

Op 11 november zal Bosma alle vertrekkende Kamerleden persoonlijk toespreken. Een dag later wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd.

Kijk hier naar een reportage van Nieuwsuur over NSC-Kamerleden, een terugblik op de afgelopen periode en hoe de CU en SGP aankijken naar de komende tijd.

Bij het protest van pro-Palestijnse betogers in Den Haag zijn gisteravond 205 mensen opgepakt, meldt de politie. Ze zijn allemaal aangehouden in de omgeving van het station Den Haag Centraal. Inmiddels zijn ze bijna allemaal weer vrij.

Betogers voerden actie in de hal van het station, op het perron en een deel ging ook op het spoor staan. Het treinverkeer lag daardoor urenlang stil.

De politie spreekt van een grimmige sfeer en van "grensoverschrijdende acties". Een van de arrestanten is opgepakt voor het beledigen van de politie en het gebruik van geweld tegen agenten. Eén agent raakte gewond.

Sommige betogers waren het spoor opgegaan, anderen stonden op de perrons:

De betoging in Den Haag was bedoeld om aandacht te vragen voor de activisten van de Gaza-vloot die woensdagavond door Israël werden opgepakt. Het zijn er naar verluidt zo'n 500, onder wie ook ongeveer zestien Nederlandse activisten.

Eerder op de dag greep de mobiele eenheid in in de buurt van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. De betogers trokken daarna naar het treinstation. Daar blokkeerden ze ook tramsporen waardoor een aantal lijnen er niet kon stoppen.

Vrijwel alle aangehouden betogers zijn vrijgelaten, laat de politie weten. Ze krijgen wel geldboetes. Een demonstrant zit nog vast. Die persoon wordt verdacht van mishandeling.

'Levensgevaarlijk'

NS-directeur Wouter Koolmees noemde de acties onacceptabel. "Ongeacht waar je voor wilt demonstreren, als je op het spoor gaat staan breng je niet alleen jezelf maar ook onze reizigers en medewerkers in gevaar."

Ook minister Van Oosten van Justitie en Veiligheid keurt het gedrag van de demonstranten af. "De demonstratie is echt uit de hand gelopen. Politie en ME massaal op de been, demonstranten die het spoor opgaan, wat levensgevaarlijk is voor henzelf en voor iedereen die hen daar weer vanaf moet halen. Demonstreer netjes, houd je aan het wet", zegt de minister.

Van Oosten zegt niet te weten waarom er meer dan tweehonderd mensen zijn aangehouden. Het gaat onder meer om demonstranten die op het spoor zaten en liepen. De bewindsman vindt dat te ver gaan. "Het is evident dat je niet op het spoor gaat zitten. Het is levensgevaarlijk, doe het niet."

Alleenstaande starters krijgen steeds vaker een voet tussen de deur bij het kopen van een woning. Van alle mensen onder de 35 jaar die de afgelopen maanden hun eerste huis kochten, deden vier op de tien dat alleen. Dat blijkt uit cijfers van hypotheekadviesketen De Hypotheker.

Dat deze alleenstaande starters kunnen kopen, komt vaak doordat ze net wat meer geluk hebben. Volgens De Hypotheker krijgen deze jonge huizenkopers namelijk vaak financiële steun van hun ouders. "Ik denk dat ouders vaker beseffen dat hun kinderen extra hulp nodig hebben bij het kopen van een huis", zegt Boudewijn de Jong van De Hypotheker.

Die tendens herkent Oscar Noorlag van een andere hypotheekadviesketen, Van Bruggen. "Maar het is wel nog steeds zo dat het voor een twintiger of dertiger die geen rijke ouders, of een hoog inkomen heeft, onmogelijk blijft om een huis te kopen."

De Jong is zelf ook adviseur en zag de afgelopen maanden in zijn kantoor in Rotterdam het aantal hypotheekgesprekken flink toenemen. Een groot deel daarvan was met een starter. "Die starters nemen flink wat geld mee, maar er zijn ook andere mogelijkheden."

Een van die opties is een starterslening, die in bepaalde gemeenten geldt. Daarbij kunnen mensen boven op de hypotheek van de bank bij de gemeente wat extra geld lenen.

Bovendien werd op 1 juli het Nationaal Fonds Betaalbare Koopwoningen in het leven geroepen, dat starters moet helpen om een betaalbare woning te kopen. Via dit fonds kunnen zij maximaal 70.000 euro korting krijgen op de aankoopprijs van een woning. Die prijs mag dan niet boven de 390.000 euro zijn, en het moet een nieuwbouwhuis zijn.

Familiehypotheek

Maar de familiehypotheek is volgens de Hypotheker bij de koop van een eerste huis een van de grootste hulpbronnen. Zo'n hypotheek lijkt op een normale hypotheek, maar je leent het bedrag niet van de bank, maar van familie. Dat bedrag kun je vervolgens gebruiken als aanvulling op je bankhypotheek. Boven op de reguliere hypotheek mag je tot maximaal 50 procent extra lenen binnen de familie.

In Nederland gebeurt dat steeds vaker. Volgens de recentste cijfers van De Nederlandsche Bank, uit 2020, had een op de zes mensen een familiehypotheek, met een totale waarde van 70 miljard euro. De afgelopen jaren ziet De Jong van de Hypotheker dat dit soort hypotheken met name door starters wordt afgesloten.

Dat kan gaan om spaargeld, maar familieleden kunnen bijvoorbeeld ook de overwaarde van hun eigen huis inzetten als extra hypotheek.

'Drijvende kracht op woningmarkt'

Van alle hypotheekaanvragen die de Hypotheker de afgelopen maanden registreerde, kwam de helft van starters. "We zien wel echt een groei. Jonge huizenkopers zijn nog steeds de drijvende kracht op de woningmarkt. Het is positief dat steeds meer starters erin slagen hun eerste huis te kopen", zegt De Jong.

Hoewel de financiële steun aan starters een flinke bijdrage levert bij het kopen van een huis, speelt het aanbod volgens De Jong en Noorlag minstens zo'n grote rol. Dat aanbod is volgens beiden de afgelopen tijd flink toegenomen, doordat veel particuliere verhuurders hun huis te koop zetten.

Het afgelopen half jaar verkochten particuliere investeerders al bijna 30.000 woningen, bleek uit cijfers van het Kadaster. "Het grote voordeel is dat veel beleggers hun verhuurwoningen hebben verkocht. Dat zijn met name appartementen in het lage prijssegment. Het leidde ertoe dat starters een woning hebben kunnen vinden", zegt Noorlag.

Stijging huizenprijzen

Toch is het volgens Noorlag de vraag hoelang de tendens aanhoudt dat starters relatief eenvoudig een koopwoning kunnen vinden.

Omdat de lonen nog steeds hard stijgen, stijgen de huizenprijzen mee. ABN Amro heeft voorspeld dat die huizenprijzen dit jaar met 8,7 procent gaan stijgen. Noorlag verwacht wel dat die prijzen de komende tijd kunnen afvlakken, omdat de loonstijging ook steeds minder hoog wordt.

In de Zweedse hoofdstad Stockholm zijn zeker vier mensen met bloedvergiftiging in het ziekenhuis beland na het eten van besmet voedsel in een restaurant. Ook elf andere bezoekers kwamen in het ziekenhuis terecht. In totaal kregen meer dan tachtig mensen klachten.

De slachtoffers waren de afgelopen week te gast in het luxerestaurant Coco & Carmen, waar vermoedelijk de listeriabacterie in het eten zat. Die bacterie kan groeien in voedsel dat in de koelkast bewaard wordt en is vooral gevaarlijk voor zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Hoewel de meeste mensen slechts milde klachten krijgen die lijken op buikgriep, kunnen anderen ernstig ziek worden.

Een arts zegt tegen de Zweedse omroep SVT dat mensen met aanhoudende symptomen als koorts, braken en diarree wordt aangeraden om voor controle naar de spoedeisende hulp van het ziekenhuis te gaan. Als de besmetting uitgroeit tot bloedvergiftiging kan dat levensbedreigend zijn.

'Een belevenis'

Onder de zieken zijn twee chef-koks die zaterdag met hun personeel kwamen eten in het luxerestaurant. Ze kozen voor een proeverij met veel kleine gerechtjes. "De eerste symptomen kwamen een dag na het restaurantbezoek", vertelt een van de koks aan de SVT. Ze vindt dat het restaurant de situatie goed heeft aangepakt door meteen na de uitbraak een mail te sturen.

De bacterie trof ook de 65-jarige Mariela, die met haar gezin in het restaurant had gedineerd. "Elke gang was zo prachtig samengesteld en gepresenteerd. Het was echt een belevenis en we hadden ons nooit kunnen voorstellen dat het zo zou aflopen."

Een dag later moest ze met 40 graden koorts naar het ziekenhuis. Daar werd vastgesteld dat ze listeria had. Nadat ze enkele dagen ernstig ziek was, gaat het nu beter. "Ik ben heel blij dat ik weer rechtop kan zitten en kan ademen."

De eigenaren van het restaurant hebben hun zaak gesloten zolang de oorzaak van de besmettingen niet vaststaat. De eigenaar zei in een verklaring de uitbraak uiterst serieus te nemen en mee te werken aan het onderzoek. "Het enige wat ik kan doen is mijn oprechte excuses aanbieden, want ik leef met deze mensen mee."

De man die verdacht wordt van het doodsteken van een meisje in Nieuwegein, moet als volledig ontoerekeningsvatbaar worden gezien. Het Pieter Baan Centrum heeft dat vastgesteld na een maandenlange observatie van Hamzah L.

De 29-jarige L. heeft bekend dat hij in februari de 11-jarige Sohani op straat neerstak. Ze was onderweg naar een vriendinnetje toen L. met een mes op haar afkwam. Een leeftijdsgenootje belde de hulpdiensten, maar die konden niets meer voor haar betekenen. Niet veel later werd de verdachte opgepakt. Hij stond al enkele jaren onder toezicht van de reclassering en was onder behandeling bij verschillende zorginstellingen.

In de aanloop naar het begin van de rechtszaak, volgend jaar, deelde de rechter vandaag de belangrijkste conclusies uit het onderzoek. Daaruit bleek dat L. een "ernstig psychotisch toestandsbeeld" heeft. De verdachte was zelf niet bij de zitting aanwezig.

Drugs

De onderzoekers hebben genoeg informatie verzameld om een advies te kunnen geven over de toestand van de man. Zij concluderen dat hij al tien jaar lijdt aan schizofrenie. Dat betekent dat hij vatbaar is voor psychoses en die ook regelmatig krijgt. "Het leidt bij hem tot waanbeelden", zei de rechter volgens RTV Utrecht.

L. zou ook tijdens de fatale steekpartij in een psychose hebben gezeten. Ook werd duidelijk dat hij drugs had gebruikt, net voordat hij Sohani tegenkwam. Dat had hij zelf bij een eerdere zitting al toegegeven.

De onderzoekers van het Pieter Baan Centrum adviseren om L. op korte termijn op te nemen in een tbs-kliniek met dwangverpleging. De kans op herhaling achtten ze zeer hoog.

De Marokkaanse premier Akhannouch zegt dat hij de protesterende jongeren zal tegemoetkomen. In een verklaring zei hij dat zijn regering de zorgen van de betogers serieus neemt. Al dagen zijn er demonstraties over onder meer onderwijs en gezondheidszorg, die op verschillende plekken uitliepen op confrontaties tussen de politie en betogers.

Het is nog onduidelijk wat er precies gaat veranderen. "We staan klaar voor gesprekken en debatten binnen openbare ruimtes en instellingen", zei Akhannouch. "Een werkwijze gebaseerd op gesprekken is de enige manier om de verschillende problemen waarmee ons land wordt geconfronteerd aan te pakken."

70 procent minderjarig

Sinds afgelopen weekend zijn er antiregeringsdemonstraties in het Noord-Afrikaanse land, onder leiding van veelal jonge betogers. Deze worden georganiseerd door de jongerenbeweging GenZ 212. Het ministerie van Binnenlandse Zaken schat dat ongeveer 70 procent van de demonstranten minderjarig is. De jongeren maken zich hard voor hervormingen in het onderwijs en de zorg en willen een einde aan systematische corruptie in het land.

In meerdere steden raakten de veiligheidsdiensten slaags met betogers. Daarbij vielen honderden gewonden en het dodental is opgelopen tot drie. De autoriteiten zeggen dat het gaat om gewapende relschoppers die bijvoorbeeld politiegebouwen wilden bestormen en politiewapens wilden afpakken.

Akhannouch prees de inspanningen van de veiligheidsdiensten en zei dat hij rouwde om de doden.

'Wees gedisciplineerd'

De Marokkaanse Vereniging voor Mensenrechten zegt dat er inmiddels meer dan duizend mensen zijn opgepakt. GenZ 212 veroordeelt het geweld en roept op tot nieuwe, vreedzame protesten in de grote steden.

"We dringen er bij alle deelnemers op aan om gedisciplineerd te blijven en ervoor te zorgen dat onze acties vreedzaam blijven", zegt de groep in een verklaring op het sociale medium Discord.

De jongerenbeweging is geïnspireerd geraakt door vergelijkbare betogingen van leeftijdsgenoten in Azië, Latijns-Amerika en in andere Afrikaanse landen. Afgelopen week waren er ongeveer 3000 mensen lid van de Discord-groep; inmiddels zijn dat er meer dan 150.000.

Marokko bereidt zich voor op de zesde avond van demonstraties. Dit is hoe het er de afgelopen dagen aan toe ging:

Correspondent Marokko Samira Jadir:

"Wat betreft de beloftes van de overheid is er wel een groot probleem. De beweging is bewust leiderloos. Dus hoe gaat de dialoog er komen als er geen aanspreekpunt is?

Dat de beweging geen leider heeft, komt deels uit een soort angst. Ze weten heel goed welk risico er is als iemand zich opwerpt als leider. Wat er met de leiders van de Hirak is gebeurd zit nog vers in het geheugen.

Tijdens een demonstratie in de hoofdstad Rabat vandaag, waar de jongeren dit keer rustig de tijd en ruimte kregen om hun leuzen te roepen, riep iemand: 'Waarom kon dit niet vanaf het begin?'"

Agenten hebben de stationshal van Den Haag Centraal ontruimd na protesten van pro-Palestijnse activisten. De betogers waren door de toegangspoortjes gebroken en voerden actie op perrons en het spoor.

Vanwege de acties lag het treinverkeer van en naar Den Haag Centraal bijna drie uur stil. Sinds 22.40 rijden er weer treinen, zo laat de NS weten.

NS-directeur Wouter Koolmees noemt de protestactie onacceptabel. "Ongeacht waar je voor wilt demonstreren, als je op het spoor gaat staan breng je niet alleen jezelf maar ook onze reizigers en medewerkers in gevaar."

Agenten hebben activisten verwijderd uit het stationsgebouw en van het spoor. Volgens een ANP-verslaggever zijn tientallen demonstranten weggehaald en per lijnbus afgevoerd. Het is onduidelijk hoeveel arrestaties zijn verricht. De politie zegt later vanavond met meer informatie te komen.

In en rondom Den Haag Centraal hadden enkele honderden mensen zich verzameld om aandacht te vragen voor de activisten die per boot onderweg naar Gaza gisteravond werden opgepakt door Israëlische militairen. De betogers eisen dat het kabinet opkomt voor de activisten die per boot voedsel naar de Gazastrook probeerden te brengen.

Eerder op de dag greep de ME in tegen de demonstranten, toen zij bij het ministerie van Buitenlandse Zaken waren. Na dit protest liep de groep naar het treinstation. Actievoerders blokkeerden eerder de tramsporen voor het station, waardoor volgens Omroep West de lijnen 9, 15, 16 en 17 niet konden stoppen.

Wereldwijd protest

Ook op andere plekken in de wereld zijn er protesten tegen Israël vanwege de arrestatie van de activisten die op weg waren naar Gaza. Onder meer in Istanbul, Genève, Athene, Buenos Aires, Rome, Berlijn en Madrid gingen betogers de straat op.

Op sommige plekken liepen de demonstraties uit de hand, in Parijs zette de politie traangas in. In Genève liep het uit op confrontaties tussen de ME en demonstranten en in de Italiaanse stad Brescia blokkeerden betogers ook het treinspoor.

Volgens de organisatie Global Sumud Flotilla zouden ongeveer 500 activisten op ruim veertig schepen naar Gaza onderweg zijn geweest. Op het moment dat Israël de schepen enterden, bevonden zij zich grotendeels op internationale wateren. Volgens persbureau AP lijkt het erop dat één bootje de territoriale wateren voor Gaza heeft bereikt.

De actievoerders stellen dat Israël het internationaal recht heeft geschonden door burgers op te pakken die nog in internationaal water voeren.