NOS Nieuws - Algemeen

De regering van de Democratische Republiek Congo en de rebellengroep M23 hebben een principeovereenkomst getekend voor een permanent staakt-het-vuren. M23 heeft een groot deel van het oosten van het land ingenomen.

Beide partijen tekenden de overeenkomst in Qatar. Een definitief akkoord moet uiterlijk 18 augustus worden getekend. Het is de eerste getekende overeenkomst tussen de twee partijen sinds de rebellen in februari de twee grote steden Goma en Bukavu in handen kregen.

Vorige maand tekenden Congo en Rwanda al een vredesakkoord in de Verenigde Staten. Buurland Rwanda steunt de rebellen van M23 met manschappen en wapens. De overeenkomst tussen de rebellen en Congo is in de hoofdlijnen dezelfde.

M23 is de prominentste van de tientallen gewapende rebellengroepen die in het oosten van Congo strijden om de macht. Dat gebied is interessant vanwege de aanwezigheid van meerdere waardevolle mineralen.

De details van het definitieve akkoord tussen de rebellen en de regering zijn nog niet bekend. Zo wil M23 dat leden die het Congolese leger vasthoudt, worden vrijgelaten. Congo had geëist dat de rebellen zich terugtrekken uit de veroverde gebieden.

Elles van Gelder, correspondent Afrika:

"Het eerste akkoord werd dus getekend tussen de Democratische Republiek Congo (DRC) en buurland Rwanda en daar was M23 niet bij betrokken. Dat komt omdat Rwanda aan een deel van de touwtjes trekt bij M23 en de groep dus steunt. Maar M23 wil zelf ook direct onderhandelen met de regering. Dat komt omdat er veel te halen valt in deze regio en dus ook veel te verliezen is.

Zo heeft M23 ook de Rubaya-mijn in handen waar coltan wordt gewonnen, onder meer belangrijk in de productie van smartphones en laptops. Daarom zie je ook betrokkenheid bij de onderhandelingen van Qatar en de Verenigde Staten. Ook die landen hebben grote interesse in wat er in de grond zit. De VS heeft al aangegeven dat een deel van het akkoord een grondstoffendeal is.

De humanitaire crisis in het oosten van Congo is enorm, maar daar horen we weinig over van de partijen. En ontwikkelingshulp is juist op grote schaal teruggeschroefd door Amerika. Het is ook maar de vraag of dit kans van slagen heeft en alle belangen echt in elkaar geschoven kunnen worden van de DRC, Rwanda, M23 en de bemiddelende landen en of er dus echt stabiliteit komt. En dan nemen we niet eens mee dat er nog veel andere gewapende groepen in dit deel van het land actief zijn die niet om de tafel zitten."

Het plan voor een nieuwbouwwijk bij Lienden leidt tot onrust en verzet bij de huidige bewoners van het dorp in de Betuwe. Zij vrezen voor toename van de wateroverlast die ze nu al ervaren. Met het water zouden bovendien allerlei schadelijke stoffen uit het verleden kunnen opborrelen.

De gemeente zegt dat de bewoners zich geen zorgen hoeven te maken. Onafhankelijk deskundige Marco Hollander is het daar niet mee eens. "Wat betreft de gezondheid adviseer ik omwonenden om niet met met het grondwater in aanraking te komen of om je tuin ermee te besproeien", zegt hij tegen Omroep Gelderland.

Nieuwbouwwijk De Brink moet negentig woningen gaan tellen en is gepland net ten noorden van het dorp, midden in de weilanden. Met het plan wil de gemeente twee vliegen in één klap slaan: iets doen tegen de woningnood én de hardnekkige waterproblematiek in het gebied tackelen.

Laaggelegen gebied

Maar dat laatste gaat niet lukken, zegt bewoonster Riana Albers. "Dit gebied is totaal ongeschikt om woningen te bouwen. We zitten hier op een zeer laaggelegen gebied. Bij heftige regenval hebben omwonenden te maken met pruttelende wc's en stinkende afvoer in de douche."

Bij regen staan weilanden, tuinen en kruipruimtes nu al snel vol water. "Wij vrezen dat die problemen verergeren als de gemeente de nieuwbouwwijk er doorheen drukt, want het water moet ergens heen."

Al dat overtollige water is niet alleen vervelend, het is volgens Albers ook vies en ongezond,

Bijzondere kleur en geur

Dat bleek al toen de gemeente na de wateroverlast van 2023 op de plek van de nieuwbouwlocatie een tijdelijk bassin groef voor 1100 kubieke meter water. Bij de aanleg daarvan nam de aannemer een "bijzondere kleur en geur" waar. Uit onderzoek bleek dat er verhoogde concentraties zware metalen in het oppervlaktewater zaten zoals koper, nikkel, cadmium, barium en lood. Volgens de onderzoekers was onbekend waar deze verhoogde concentraties vandaan kwamen, maar verwacht werd dat ze "een natuurlijke oorsprong" hadden.

Voor de gemeente was daarmee de kous af. Omwonenden kunnen gerust zijn. "Zowel de ontwikkelaar (van de nieuwbouwplannen) als de gemeente zelf heeft onafhankelijk onderzoek laten verrichten", aldus de gemeente. "De bodemgesteldheid is geschikt voor woningbouw. Er is geen aanleiding om nogmaals aanvullend onderzoek te verrichten."

Die conclusie is "nogal bijzonder" reageert Marco Hollander, senior adviseur bodemsanering bij architecten- en ingenieursbureau Sweco. "Lood kán helemaal geen natuurlijke oorsprong hebben. Het is waarschijnlijker dat dit komt door gekleurde dakpannen die daar in het verleden zijn afgebakken."

Xylenen en tolueen

Bewoonster Albers zegt dat zij en haar buren meer zorgen hebben. "Aan de Brinkstraat heeft sinds de jaren 50 een rijwielhandel met tankstation gezeten. Begin jaren 80 werd er een ernstige benzineverontreiniging ontdekt. In onderzoeksrapporten wordt gesproken over het lekken van 2500 tot 3000 liter benzine en over concentraties benzeen, xylenen en tolueen in de bodem, tot het duizendvoudige van wat gewoonlijk in de bodem wordt aangetroffen. Benzeen en xylenen zijn kankerverwekkende stoffen."

En er is een derde bron van milieuvervuiling waarover de bewoners meer willen weten. "Wij hebben verklaringen van ooggetuigen dat er aan de Brinkstraat verschillende carbolineumputten uit de Tweede Wereldoorlog zouden liggen", aldus Albers. "Het Nederlandse leger maakte zich in 1940 klaar voor een inval van de nazi's. Om het hout van loopgraven weersbestendig te maken werden ze ondergedompeld in carbolineum. Een sterk stinkend goedje dat vroeger op schuttingen en schuurtjes werd gesmeerd."

In 2005 werd bij bodemonderzoek tot 3,5 meter diepte daadwerkelijk carbolineum aangetroffen. Het advies was toen om meer onderzoek te doen. Maar dat is onnodig, zegt de gemeente. Voor de nieuwbouwwijk volstaat onderzoek tot een diepte van 2 meter. "Dieper onderzoek is niet nodig omdat er geen diepere bodemingrepen vereist zijn bij de aanleg van de woonwijk", aldus een woordvoerder.

Opnieuw reageert bodemonderzoeker Hollander hoofdschuddend. "Carbolineum is een teerachtig product. Afhankelijk van de mate waarin je eraan wordt blootgesteld, kan het schadelijk zijn voor de gezondheid", zegt hij. "Mijn advies aan de gemeente en projectontwikkelaar is om beter onderzoek te doen. Voordat je begint met bouwen moet je vooraf gewoon weten wat er zit."

C1000, Deen, Edah, Super de Boer, Emté, Jan Linders, Konmar: het is inmiddels een lange lijst van supermarktketens die sinds begin van deze eeuw zijn verdwenen uit het Nederlandse straatbeeld. Eind deze maand komt er weer een nieuwe naam bij: Coop. Ooit goed voor ruim 300 winkels, maar over een paar weken sluit de laatste de deuren.

En dat terwijl in 2019 - toen Coop een deel van de Emté-winkels had ingelijfd - financieel directeur Herco Boer nog trots zei: "We hebben Coop nog steviger op de kaart gezet." Maar een paar jaar na deze uitspraak werd Coop 'opgeslokt' door Plus. Honderden Coop-winkels zijn sindsdien omgebouwd naar Plus-winkels en tientallen - vooral kleinere - Coop-supers werden verkocht aan partijen als Spar, Van Tol en de Boon Food Group.

'Voelde als familie'

Jan Obe Hobma, eigenaar van de Coop in het Overijsselse Sint Jansklooster, zegt: "Ik mag zo'n beetje het licht uitdoen eind deze maand." Zo'n 17,5 jaar heeft hij de Coop-winkel gerund. "Of het me aan het hart gaat dat dit merk verdwijnt? De Coop-organisatie voelde als een familie, dat wel. Ik stap straks over naar de Boon-familie. Dat voelt hopelijk ook goed. Wat de klanten ervan vinden? Die zijn allang blij dat er in dit dorp een supermarkt blijft. Wij zijn de enige namelijk."

Ook Pieter Steenbergen, die een boek schreef over 150 jaar Coop, vreest dat veel klanten hun schouders erover ophalen: "Coop was met een marktaandeel van bijna 4 procent toch relatief klein. En ze moesten met de prijzen steeds meer opboksen tegen grote jongens als de Aldi en Albert Heijn. Dat werd gewoon een moeilijk verhaal."

Welke supermarktenmerken verdwenen de afgelopen jaren? Volg de grijze lijnen om te zien waar oude ketens terechtkwamen:

De vraag is natuurlijk: blijft het hierbij of kunnen we de komende jaren nog meer overnames verwachten? Retailkenner Erik Hemmes laat wat namen vallen: Dekamarkt, Vomar, Hoogvliet, Nettorama, Poiesz. Allemaal relatief kleine ketens, vaak in handen van een familie. Om die reden ziet hij verdere consolidatie niet snel gebeuren. "Al zou je kunnen zeggen: bijvoorbeeld Nettorama en Dirk van den Broek zouden ook prima samen kunnen."

Maar misschien zijn er wel buitenlandse partijen die voor een verrassing zorgen. Hemmes: "Er wordt al jaren over gesproken dat het Belgische Colruyt geïnteresseerd zou zijn in de Nederlandse markt. En je kunt je afvragen of Picnic als online supermarkt niet over een paar jaar zegt: We zijn nu zó bekend, we beginnen met een winkeltje op de hoek. Kunnen allemaal nieuwe ontwikkelingen zijn."

Sinds 2000 zijn er dus negen ketens verdwenen. Betekent dat minder keuze voor de consument? Ilse van Velden van marktonderzoeker Yougov (voorheen GfK): "Er blijven nog wel genoeg verschillende supermarktformules over. In de meeste gebieden heb je genoeg keuze en concurrentie, al wordt dat niet altijd zo ervaren. Ik woon zelf in een niet al te grote plaats en daar zijn zes verschillende supermarkten. Dus ik kan kiezen tussen bijvoorbeeld discounters of servicesupermarkten."

"De overnames maken het niet per se goedkoper voor de consument. De prijzen stijgen, personeelskosten stijgen. Het gaat er met name om dat die lokale supermarkt blijft, dat die ondernemer blijft, dat is belangrijk voor de consument. En het is te hopen dat hierdoor meer winkels open kunnen blijven."

Voor kleine dorpen waar de laatste super verdwijnt of is verdwenen, ziet Van Velden wellicht nog nieuwe mogelijkheden. "Misschien wel de terugkeer van de SRV-wagen, boerderijwinkels of Picnic dat in die gebieden gaat bezorgen."

Transgender personen moeten jarenlang wachten voor een eerste intakegesprek voor zorg, meldt Transgender Netwerk. Dat leidt volgens de belangengroep tot steeds meer mensen die depressieve klachten krijgen of zich van het leven beroven.

"Veel mensen die zorg nodig hebben, krijgen te maken met lange wachttijden. Maar voor genderbevestigende zorg loopt dit de spuigaten uit," zegt voorzitter Remke Verdegem.

Het betekent onder meer dat een transgender persoon vaak lang moet wachten op een eerste gesprek met een psycholoog of voor een afspraak bij een gespecialiseerde afdeling bij ziekenhuizen. Zo meldt het Kennis & Zorgcentrum Genderdysforie van Amsterdam UMC dat momenteel verwijzingen van januari 2021 voor een eerste intake worden ingepland. Bij het Genderteam van UMC Groningen zijn nu verwijzingen uit 2022 aan de beurt.

'Geen structurele oplossingen'

Het netwerk vraagt al jaren aandacht voor de wachtlijsten. "De wachttijd groeit al jaren steeds harder, maar structurele oplossingen voor dit probleem zijn ver te zoeken", zegt Verdegem.

Vorig jaar meldde 113 zelfmoordpreventie dat lhbtiq'ers vijf keer vaker kampen met gedachten aan zelfdoding dan de algemene volwassen bevolking. Bij transgender personen is dat nog hoger. Uit een onderzoek uit 2020 blijkt dat trans personen zeven keer vaker aan zelfdoding denken in vergelijking met niet-transgender personen. Ook doen zij vijf tot tien keer vaker een suïcidepoging.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten erover helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

Een ander gevolg van de lange wachtlijsten is dat een deel van transgender personen zonder controle medicatie gebruikt zoals hormonen, meldde toenmalig minister Kuipers (Volksgezondheid) in 2022.

Het Transgender Netwerk pleit onder meer voor het verplaatsen van een deel van de zorg naar de huisarts om de wachtlijsten te verkorten. Ook wil de belangengroep meer actie van politiek en zorgverzekeraars. Het netwerk vraagt hier vandaag aandacht voor tijdens de Pride Walk in Amsterdam.

De Amerikaanse president Trump heeft The Wall Street Journal (WSJ) aangeklaagd voor de berichtgeving over Jeffrey Epstein, en zijn band met Trump. De krant publiceerde afgelopen week een artikel over een verjaardagskaart die Trump in 2003 aan Epstein zou hebben gestuurd, waarin hij een seksueel getinte tekening zou hebben gekrabbeld en verwees naar "heerlijke geheimen" die de twee mannen zouden delen.

Trump eist nu 10 miljard dollar in een rechtszaak die hij in Miami is gestart tegen WSJ, het moederbedrijf van de krant en eigenaar Rupert Murdoch. Volgens Trump hebben de krant en zijn verslaggevers hem smadelijk behandeld en "ongelofelijke reputatie- en financiële schade berokkend". Volgens de president is de verjaardagskaart waarover de krant berichtte nep en kan de krant ook niet aannemelijk maken dat die echt is.

Seksfeestjes

De steenrijke investeerder en veroordeelde zedendelinquent Epstein maakte in 2019 in een New Yorkse cel een einde aan zijn leven. Hij zat vast op verdenking van nieuwe zedenzaken en mensenhandel. Sinds zijn dood geloven veel Amerikanen dat hun regering de waarheid achterhoudt over Epstein en zijn seksfeestjes met rijke en beroemde vrienden, onder wie ook machtige politici.

Ook een invloedrijk deel van Trumps achterban denkt nu dat Trump iets verbergt: Trump gaf daarom gisteren het ministerie van Justitie opdracht om de getuigenissen in de zaak tegen Epstein vrij te geven, "gezien de belachelijke hoeveelheid publiciteit" in deze zaak.

De krant heeft laten weten de rechtszaak met vertrouwen tegemoet te zien: "We hebben het volste vertrouwen in de nauwkeurigheid van onze verslaggeving, en zullen ons krachtig verdedigen in welke rechtszaak dan ook."

'Belachelijk hoge eis'

Het bedrag dat Trump nu eist, is veel hoger dan ooit is toegekend in een laster- of smaadzaak in de VS. Complotdenker Alex Jones moest in 2023 1,5 miljard dollar betalen aan nabestaanden van slachtoffers in de Sandy Hook-moordzaak. Fox News moest in datzelfde jaar bijna 800 miljoen betalen aan een fabrikant van stemcomputers, na leugens over de betrouwbaarheid daarvan. "10 miljard dollar is een belachelijk hoge eis", zo zegt een jurist met ervaring in smaadzaken tegen persbureau Reuters.

Opvallend genoeg zijn Rupert Murdoch en zijn mediabedrijven, waaronder Fox News en de New York Post, de afgelopen decennia altijd lovend geweest over Republikeinse politici, onder wie Donald Trump.

Trump klaagde de afgelopen tijd vaker mediabedrijven aan vanwege in zijn ogen schadelijke berichtgeving. Zo eiste hij vorig jaar vlak voor de presidentsverkiezingen 10 miljard van Paramount, voor het uitzenden van een interview met de Demcratische presidentskandidaat Kamala Harris op CBS. Paramount schikte eerder deze maand met Trump, en betaalt 16 miljoen dollar.

Syrië bevestigt dat er een staakt-het-vuren is overeengekomen in het zuiden van het land. Het bestand werd vannacht al gemeld door de Amerikaanse gezant voor Syrië. De Syrische president vraagt alle strijdende partijen om onmiddellijk de wapens neer te leggen.

De afgelopen week werden honderden mensen gedood bij gevechten in de provincie Sweida tussen druzen en bedoeïenen. Ook Syrische militairen zouden burgers hebben gedood. Het Syrische ministerie van Binnenlandse Zaken zegt dat nu er opnieuw regeringstroepen in de regio worden ingezet "om burgers te beschermen en een eind te maken aan de chaos".

Vanochtend kwam de invloedrijke druzenleider Hikmat Al-Hijri met een verklaring op sociale media, waarin hij bevestigt dat er een wapenstilstand is gesloten. Hij schrijft dat er is afgesproken dat er checkpoints worden opgezet aan de grens van de provincie Sweida, "zodat groepen niet in de regio kunnen infiltreren". Ook schrijft hij dat gewapende bedoeïenen die nu nog in de regio zijn, in veiligheid het gebied kunnen verlaten.

Het is onduidelijk in hoeverre de Syrische regering met deze voorwaarden akkoord gaat, en of er inderdaad niet meer gevochten wordt.

Midden-Oosten-correspondent Daisy Mohr:

"De realiteit in Sweida lijkt, voor nu, anders. Vanochtend hoor ik van mensen ter plekke dat de gevechten bijna de hele nacht zijn doorgegaan. Zij hebben nog niks gemerkt van een bestand. Ze stuurden ook video's om hun ervaringen te illustreren. Grote rookpluimen en schoten heel dicht bij de huizen.

Inwoners van Sweida beschrijven de situatie als heel angstig, onzeker en chaotisch. Ze durven hun huis niet uit te komen. Ze spreken over een groeiende humanitaire crisis. Bijvoorbeeld in de ziekenhuizen, die overvol zijn en niet voldoende medicatie hebben.

Er kwam gisteravond ook een oproep van inwoners. Zij slaan alarm vanwege een gebrek aan bijna alles. Winkels zijn dicht, er is steeds minder eten en drinken en er is geen benzine waardoor vluchten geen optie is. Wegen zijn afgesloten dus de meeste mensen zitten vast in Sweida."

Volgens de Amerikaanse Syrië-gezant Barrack is ook Israël akkoord met het bestand. Dat land viel Syrië afgelopen week aan, naar eigen zeggen als bondgenoot van de druzen.

Het eiste toen juist dat de Syrische troepen zich volledig uit het zuiden van het land zouden terugtrekken. Vanuit Israël is het staakt-het-vuren nog niet bevestigd.

Daisy Mohr over de onoverzichtelijke situatie:

"Het is de afgelopen dagen niet altijd even eenvoudig om precies te achterhalen wat er zich in Sweida afspeelt. Het internet werkt vaak niet goed, soms is er een black-out en mensen zijn soms huiverig om openlijk te praten. Bovendien is er propaganda van alle kanten, internetfilmpjes hitsen alle bevolkingsgroepen op. Er is geregeld misleidende informatie en er zijn verschillende interpretaties van gebeurtenissen.

Het is momenteel moeilijk en gevaarlijk voor collega's om het gebied te bereiken. Wel zijn er bijvoorbeeld appgroepen met Syrische journalisten van wie sommige ter plekke zijn - en ook daar is regelmatig onenigheid over wat zich precies afspeelt. Er lijken meerdere waarheden naast elkaar te bestaan en sommige incidenten zijn voor nu onmogelijk te verifiëren.

Dit is wat we de afgelopen tijd wel vaker zien in het nieuwe Syrië, een land in transitie. Dit is een getraumatiseerd land dat uit een dictatuur en jarenlange oorlog komt. Er is geen eenheid, instituties zijn nog erg nieuw en dus is er lang niet altijd een duidelijk overzicht. Dat maakt dit alles bijzonder ingewikkeld én gevaarlijk."

"Wij redden onze druzenbroeders en schakelen de bendes van het regime uit." Met die woorden richtte de Israëlische premier Netanyahu zich deze week in een videoboodschap tot de 150.000 druzen in Israël.

Terwijl hij sprak, bombardeerden Israëlische straaljagers Syrië. Daarbij werd onder meer het ministerie van Defensie in Damascus geraakt - een aanval die live op de Syrische televisie te zien was. Volgens Netanyahu wil Israël de druzen in Zuid-Syrië beschermen, maar critici zien vooral eigenbelang: Israël wil Syrië verdeeld en militair zwak houden.

"De algemene opvatting is dat Israël vooral uit is op een zwak en gefragmenteerd Syrië", zegt Midden-Oostenkenner Erwin van Veen van Instituut Clingendael. "De bescherming van de druzen, en ook de banden met de Koerden, passen in dat streven om lokale groepen zoveel mogelijk autonomie te geven en zo het centrale gezag vanuit Damascus te ondermijnen."

Het idee is simpel, denkt Van Veen: geen sterke tegenmacht betekent minder dreiging voor Israël. "Of dat zo uitpakt is de vraag, want zwakke, verdeelde staten creëren vaak juist nieuwe dreigingen."

Nieuwe testcase

Israël wil al decennia geen Syrische militairen in de buurt van de Golanhoogvlakte. Door de Israëlische aanvallen ontstaat de facto een bufferzone rondom het in 1981 geannexeerde gebied, internationaal nog steeds erkend als Syrisch. Netanyahu hamert erop dat Israël alleen vrede duldt met een gedemilitariseerd zuiden van Syrië.

Ook volgens Israëlisch analist Ori Goldberg speelt er meer dan wat Netanyahu verkoopt als humanitaire plicht. "'Verdeel en heers' is een bekende Israëlische tactiek. Israël heeft hetzelfde gedaan met de Palestijnen, in Libanon en nu in Syrië."

Volgens hem speelt ook de oorlog in Gaza een rol. "Israël voelt zich alleen veilig als het volledig naar eigen inzicht en zonder consequenties kan handelen. Syrië lijkt een nieuwe testcase voor die aanpak."

Geweld in Sweida

De situatie in de provincie Sweida, waar zo'n 700.000 druzen wonen, is explosief. Oude spanningen tussen druzen en bedoeïenen laaiden recent op na enkele ontvoeringen. Er zouden honderden mensen zijn omgekomen.

De nieuwe Syrische president Ahmed al-Sharaa probeert ondertussen tevergeefs de controle over het gebied te herwinnen. Er zijn meldingen van plunderingen in en rond Sweida en beelden van standrechtelijke executies circuleren op sociale media. Israël grijpt die chaos aan om militair op te treden, naar eigen zeggen ter bescherming van de druzen, van wie een grote groep in Israël dienstplicht heeft en die loyaal dienstdoen in het leger.

"De Israëlische druzen voelen zich verplicht om hun geloofsgenoten in Syrië te helpen, ook al hebben de meesten geen directe familiebanden," zegt Rami Zeedan, docent aan de Universiteit van Kansas en hoofdredacteur van het Druze Studies Journal. "Er heerst een sterk broederschapsgevoel, versterkt door het druzische geloof in reïncarnatie."

Kwetsbare positie

Hij wijst erop dat Netanyahu's belofte om de druzen te beschermen met applaus werd ontvangen binnen de Israëlische gemeenschap. "Toch maken Israëls acties het voor de Syrische druzen ingewikkelder, omdat ze zo als collaborateurs met Israël kunnen worden weggezet."

De grootste bedreiging voor de Syrische druzen komt in zijn ogen echter uit hun eigen land. "Hun kwetsbare positie binnen Syrië vormt het grootste gevaar, niet per se Israël."

Volgens de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW) voerde Israël sinds dinsdag zeker 160 luchtaanvallen uit in Zuid-Syrië en Damascus. Vannacht meldde de Amerikaanse Syrië-gezant dat Israël en Syrië het eens zijn geworden over een staakt-het-vuren.

Goldberg betwijfelt het nut van deze Israëlische aanvallen. "Er is geen echt militair doel voor de oorlog in Gaza, en hetzelfde geldt voor Syrië. Israël gedraagt zich als een kind, het lijkt het strategisch bewustzijn van een mug te hebben. Het is de controle kwijt." Voor Syrië ziet hij geen groot Israëlisch masterplan, zoals voor de bezette Westelijke Jordaanoever. "Daarvoor is deze chaos te willekeurig."

Persoonlijk belang

Van Veen ziet dat Israëls aanpak botst met andere spelers in de regio. "Turkije, de Golfstaten, Saudi-Arabië en zelfs de Amerikanen lijken te mikken op een sterk en centraal geleid Syrië. Dat gaat onherroepelijk tot botsingen leiden, zeker als Israël zich acties permitteert zoals het bombarderen van het Syrische ministerie van Defensie of het presidentieel paleis."

Van Veen wijst ook op Netanyahu's persoonlijke belang. "Hij probeert uit alle macht de rechtszaal, en mogelijk de gevangenis, te ontlopen. Het voortduren van de oorlog in Gaza, de aanval op Iran, en nu ook die op Syrië zijn allemaal manieren om een voortdurende nationale noodtoestand te creëren zodat hij als premier kan zeggen: dit is niet het moment om in de rechtbank te verschijnen."

In Düsseldorf zijn gisteravond bij een vuurwerkshow negentien mensen gewond geraakt, van wie vier ernstig. Volgens ooggetuigen ontplofte er vuurwerk te laag bij de grond. De show was onderdeel van de jaarlijkse kermis in de Duitse stad.

Omroep WDR meldt dat vuurwerk zijwaarts vloog en laag tot ontploffing kwam. Op beelden is te zien hoe kort na een explosie in de lucht een tweede explosie op de grond afgaat.

De politie gaat uit van een ongeluk. Volgens de brandweer was het vuurwerk de verkeerde kant op gericht. De organisator zegt tegen de WDR dat een ingestorte lanceerhelling de waarschijnlijke oorzaak was.

Vanwege het ongeluk werd de kermis voortijdig stopgezet. Gewonden werden op straat behandeld.

Een federale rechter in de VS heeft een streep gezet door de sancties van president Trump tegen het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag.

In februari besloot Trump financiële straffen en visumrestricties in te stellen voor mensen die het ICC helpen bij het onderzoek naar Amerikaanse burgers en bondgenoten van de VS. Sindsdien kan het hof zijn werk nauwelijks meer uitvoeren.

Vrije meningsuiting

Volgens de rechter is Trumps decreet een ongrondwettelijke beperking van de vrijheid van meningsuiting. Zij zegt dat "het decreet de vrije meningsuiting flink meer beperkt dan nodig is om het beoogde doel te bereiken".

Ze zegt dat mensen en bedrijven nu gestraft worden voor het samenwerken met medewerkers van het Strafhof, "ongeacht of die medewerking te maken heeft met een onderzoek van het Strafhof naar de VS, Israël of een andere bondgenoot".

Het Witte Huis en het ICC hebben nog niet gereageerd op het vonnis. President Trump heeft de gewoonte om gerechtelijke vonnissen te negeren.

De directeur van het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam is ontslagen. Vorige maand werd Birgit Donker al op non-actief gesteld.

Volgens de raad van toezicht van het museum volgt het ontslag op een intern onderzoek naar haar functioneren dat werd ingesteld na meldingen van personeelsleden. Zo zou er sprake zijn van een angstcultuur en een giftige werkomgeving.

Donker zei dat beeld niet te herkennen. Volgens haar kwam uit onderzoeken die in het museum waren gedaan niets naar boven.

De toezichthouders zeggen dat uit het nieuwste onderzoek is gebleken dat de directeur herhaaldelijk informatie heeft achtergehouden of onjuist heeft gepresenteerd. De raad zegt dat Donker weliswaar veel heeft bereikt voor het museum maar dat dat "nooit ten koste mag gaan van sociale veiligheid en mentale gezondheid van de medewerkers". Doordat Donker het toezicht "op ondeugdelijke wijze" probeerde te beïnvloeden, is er een vertrouwensbreuk ontstaan.

Vervolgstappen

Donker zegt zich niet te herkennen in de conclusies van het onderzoek. "Ik heb met grote teleurstelling kennis genomen van het besluit van de raad om mij, op basis van een onderzoek dat ze zelf hebben uitgevoerd, ontslag aan te zeggen", schrijft ze op Instagram. 'Ik heb me niet gehoord en geloofd gevoeld in het onderzoek." Ze laat weten zich te beraden op vervolgstappen.

Donker leidde het het Nederlands Fotomuseum sinds 2018. Daarvoor was ze onder meer hoofdredacteur van NRC. Het museum denkt de komende tijd na over wie de nieuwe directeur wordt.

Goedemorgen! Vandaag is de veertiende etappe van de Tour de France met een zware rit door de Franse Pyreneeën. En de Nederlandse waterpolosters nemen het op tegen olympisch kampioen Spanje in de kwartfinale van het WK in Singapore.

Eerst het weer: de dag begint op veel plaatsen zonnig en al snel warmt het op. Het wordt 26 tot lokaal 31 graden. Later neemt vanuit het zuiden de bewolking toe en is er kans op regen- en onweersbuien.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Israël en Syrië zijn het eens geworden over een staakt-het-vuren in het zuiden van Syrië. Dat schrijft de ambassadeur van de VS in Turkije op X. De deal is gesloten door de Israëlische premier Netanyahu en de Syrische president Sharaa, aldus Tom Barrack, die ook de Amerikaanse Syrië-gezant is. Hoe het bestand er precies uitziet, is onduidelijk. Barrack deelde verder geen details over de deal. Wel roept hij alle strijdende milities op de wapens neer te leggen.

Er wordt al bijna een week gevochten in de regio Sweida tussen druzen en bedoeïenen. Kort na het uitbreken van de gevechten greep het Syrische regeringsleger in. Vervolgens mengde ook Israël zich in de strijd met luchtaanvallen. Israël zei de druzen te willen beschermen.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Gisteren was de laatste etappe van de Nijmeegse Vierdaagse. Een recordaantal van bijna 43.000 deelnemers kon bij de streep het felbegeerde Vierdaagsekruis ophalen.

Militairen die meelopen met de Vierdaagse worden streng gecontroleerd op hun bepakking. De regels zijn helder: militairen dragen 10 kilo op hun rug. Wie dat niet heeft, wordt gediskwalificeerd.

Fijne zaterdag!

In alle regio's is de zomervakantie begonnen. Gisteren hadden ook de leerlingen uit de regio midden hun laatste schooldag. Toch hebben kinderen bij wie ze het thuis minder breed hebben niet altijd een toptijd in de vakantieperiode.

"Want de zomervakantie hoort leuk te zijn", zegt Irene Boersma van het Nationaal Fonds Kinderhulp. "Maar als je thuis geen geld hebt om erop uit te gaan, zijn zes weken een lange tijd om vrij te zijn."

Op reis gaan is voor veel Nederlanders geen vanzelfsprekendheid. "De armoede is zich aan het verdiepen", concludeerde ook directeur Harm Goossens van het Rode Kruis twee maanden geleden nog.

Dat herkent Boersma. "In april signaleerden wij al een zorgwekkende stijging in hulp voor basisvoorzieningen." Het kinderfonds deelt deze zomer daarom opnieuw zomerpakketten uit aan kinderen die opgroeien in armoede. "Als er nauwelijks geld is voor een bed, kleding of persoonlijke verzorging dan is er al helemaal geen geld voor iets leuks in de zomervakantie."

In het pakket zit ook een bon voor een dagje uit naar een pretpark. "Wat wat we vooral zien, is schaamte na de vakantie. Iedereen komt terug op school met mooie verhalen van vakanties in Frankrijk, Spanje of Italië, maar deze kinderen hebben vaak niets om over te vertellen."

In 2018 werden nog 2000 pakketten uitgedeeld, nu zijn dat er 7500. "Dat is wat wij aankunnen natuurlijk, er leven helaas meer kinderen in armoede."

Ook bij de Vakantiebank zetten ze zich in om kinderen toch iets bijzonders te laten meemaken in de zomervakantie. Zij bieden vakanties aan voor mensen die in de bijstand zitten. "Wij kunnen gewoon niet aan de vraag naar onze vakanties voldoen", zegt Pim Loeff. "Als we duizenden vakanties zouden aanbieden, zouden al die plekken bezet zijn."

Vorig jaar zijn met de welzijnsorganisatie ruim 700 gezinnen een week weggeweest. "Dit jaar kunnen we een kleine 900 gezinnen een week in Nederland op pad sturen", zegt Loeff. "Daarmee bezorgen we ook heel wat kinderen de kans een mooi verhaal te vertellen als ze straks weer terug zijn op school."

Het geeft ook hun ouders een impuls, vertelt Loeff. "De kinderen mee kunnen nemen op vakantie doet wat met het gevoel van eigenwaarde. Het geeft ook bij hen zelfvertrouwen. De gezinnen die wij ondersteunen leven al in onzekerheid en met veel problemen, een week op vakantie kan ze een extra boost geven om door te gaan. Vakantie biedt in dat opzicht een ervaring die nog jaren nawerkt."

Flinke korting

In Brielle is het jaarlijkse Speelstad Brielle al dertig jaar stijf uitverkocht. "En we hoeven niet eens reclame te maken", lacht organisator Eveline Sandifort. Voor 11,50 euro kunnen kinderen daar drie dagen komen spelen. "Vergis je niet", zegt Sandifort. "Dat is veel geld voor klanten van de Voedselbank, maar deze kinderen kunnen kosteloos komen spelen."

Ook op de Utrechtse buurtcamping gaat het ongeveer zo, vertelt een van de organisatoren Wiet de Ronde. Daar zijn in meerdere parken dit weekend campings ingericht. "Het is echt een start van de zomervakantie voor iedereen. Wie dat kan betalen koopt een kaartje voor 75 euro voor een heel weekend, wie dat niet kan krijgt een flinke korting. Echt met als doel iedereen een echt vakantieweekend te bezorgen."

Het Jeugdjournaal sprak enkele jaren geleden met de toen 9-jarige Taiza. Zij was nog nooit op vakantie geweest:

Jaarlijks komt voor ongeveer 200 patiënten die een nieuwe nier nodig hebben de mogelijkheid tot transplantatie te laat. Dat blijkt uit cijfers van de Nierstichting.

Op het eerste gezicht is dit aanhoudende tekort opmerkelijk: sinds de wijziging van de Wet op orgaandonatie, vijf jaar geleden, is in principe iedereen donor. Daardoor is het aantal potentiële donoren sterk toegenomen, ook als het om nieren gaat. In 2020 waren 442 niertransplantaties mogelijk. Dat aantal is in 2024 al naar 639 nieren gestegen. Maar het is dus niet genoeg.

"Het aantal donoren mag dan zijn toegenomen", zegt Tom Oostrom, directeur van de Nierstichting. "Het aantal mensen dat een nieuwe nier nodig heeft ook."

De Nierstichting begint daarom een bewustwordingscampagne. Vanwege de dubbele vergrijzing, waarbij een steeds groter deel van de bevolking ouder wordt én steeds langer leeft dan vroeger, zal het aantal mensen met falende nieren groter worden. "Wat wellicht een verschil kan maken is als mensen niet alleen een nier afstaan wanneer ze overlijden, maar wanneer ze leven."

Ontzettend boos

Een gezond mens kan zonder problemen één van de twee nieren afstaan en daarna ongecompliceerd een lang leven leiden. Het gebeurt nu ook al. Jaarlijks doneren ongeveer 500 mensen één nier, vaak binnen hun familie als daar een hulpvraag is. Maar het afstaan van een orgaan om iemands leven te redden is en blijft een groot en ingrijpend besluit.

"Die vraag wordt dan vaak ook niet als vrijblijvend ervaren", weet Marion Siebelink. Zij is hoofd van het transplantatiecentrum van het UMC Groningen en voorzitter van de medisch-ethische commissie van de Nederlandse Transplantatie Vereniging.

"Gewoon 'nee' zeggen is in theorie makkelijk, maar blijkt in de praktijk vaak best ingewikkeld en kan schuldgevoelens veroorzaken. Wat als je een nier niet durft af te staan aan een familielid? Omdat je dit te eng vindt of omdat je liever aan je kind doneert, mocht die ooit een nier nodig hebben. Zoiets kan de verhoudingen binnen een familie totaal veranderen."

Marianne Hoekstra heeft dat ook ervaren. Haar zus zou haar nier afstaan tot uit medisch onderzoek bleek dat het niet veilig was. Hoekstra had weinig tijd over. Haar gezondheid nam snel af. Ze vroeg in haar sociale omgeving of iemand een nier wilde afstaan.

"Sommige mensen reageerden positief, maar andere mensen reageerden ontzettend boos. Ze vonden dat ik te veel van ze vroeg. Ik begrijp dat mensen het zo kunnen ervaren."

Weinig gezondheidsrisico's

Een verre kennis, Jeroen Ester, bleek wel een geschikte donor. En sinds maart heeft ze een goed werkende nieuwe nier. "Je geeft iemand een nieuw leven, maar je krijgt er ook echt een cadeau voor terug", zegt Ester. "Want het is echt een cadeau om te zien wat jouw nier voor een ander kan betekenen."

De Nierstichting hoopt dat meer bewustwording meer mensen kan helpen in hun overweging om zich te melden als "donor bij leven". Mensen kunnen daarvoor terecht bij elk academisch ziekenhuis en ook anoniem doneren, als na onderzoek blijkt dat hun nier geschikt is.

"We willen vooral misverstanden uit de weg helpen. Bijvoorbeeld dat je alleen kunt doneren aan familieleden. Daarnaast gaat een nier van een levende donor gemiddeld twee keer zo lang mee, ruim twintig jaar. Ook zijn er weinig gezondheidsrisico's. Voordat je überhaupt mág doneren moet je een zeer uitgebreid onderzoekstraject hebben doorstaan. Wie wordt geselecteerd kan na de operatie relatief snel vaak alles weer doen."

"De toenemende zorgvraag en behoefte aan nierdonoren dwingt ons tot een maatschappelijk gesprek over doneren bij leven", aldus Oostrom.

'Geen makkelijke antwoorden'

"Dat gesprek is zeker essentieel", zegt ook Siebelink van de transplantatievereniging. "De dubbele vergrijzing begint en vereist maatschappelijke gewetensvragen."

"Want hoe kunnen we op een ethisch verantwoorde manier de maatschappij vragen na te denken over donatie bij leven? En hoe moeilijk ook, moeten we soms niet erkennen dat we niet elk leven kunnen redden? Maar wie of wat bepaalt dat? Leeftijd? Levensstijl? Makkelijke antwoorden zullen het niet zijn."

Oostrom benadrukt dat de Nierstichting niet heel Nederland oproept om een nier te doneren. "Dat zou te ver gaan. Maar we willen in ieder geval wel dat men weet dat dit speelt. Want linksom of rechtsom zullen we dit gesprek vroeg of laat met elkaar moeten voeren."

De topman van het Amerikaanse bedrijf Astronomer is op non-actief gesteld, nadat hij eerder deze week live tijdens een concert leek te worden betrapt op het hebben van een affaire.

Andy Byron, ceo van databedrijf Astronomer, kwam namelijk voor de ogen van tienduizenden fans vol in beeld op een groot scherm tijdens een concert van Coldplay in het Gillette Stadium, eerder deze week in Foxborough.

Hij omhelsde op dat moment innig een vrouw. Dat bleek alleen niet zijn eigen vrouw te zijn, maar de baas van personeelszaken bij het bedrijf, Kristin Cabot.

Toen de twee doorkregen dat ze in beeld waren op de zogenoemde kisscam, sloeg Cabot meteen de handen voor haar gezicht en draaide ze zich om. Byron dook omlaag en verdween zo uit beeld.

Het opmerkelijke tafereel viel Coldplay-zanger Chris Martin ook op. "Of ze hebben een affaire, of ze zijn gewoon heel erg verlegen", grapte hij.

Het bewuste moment:

Kort na het concert gingen de beelden viraal en sindsdien is het moment een dankbaar onderwerp voor makers van memes. Ook werd de identiteit van de twee razendsnel achterhaald door media in de VS, net als het feit dat beiden getrouwd bleken.

Een verklaring van Byron die op het internet circuleerde, bleek niet van zijn hand te zijn. Een reactie van het bedrijf liet een tijdje op zich wachten, tot er gisteravond een bericht op X verscheen met de aankondiging van een formeel onderzoek.

Het bedrijf onderstreepte daarbij dat het veel waarde hecht "aan de waarden en cultuur" binnen het bedrijf. "En van onze leiders wordt verwacht dat ze de norm stellen in zowel gedrag als verantwoording."

Een paar uur later maakte Astronomer via X bekend dat Byron op non-actief is gesteld en dat er de komende dagen meer informatie zal worden gedeeld. Het is niet bekend of ook Cabot op non-actief is gesteld. De twee hebben zelf nog niet publiekelijk gereageerd.

Israël en Syrië zijn het eens geworden over een staakt-het-vuren in het zuiden van Syrië. Dat schrijft de ambassadeur van de VS in Turkije op X.

De deal is gesloten door de Israëlische premier Netanyahu en de Syrische president Sharaa, aldus Tom Barrack, die ook de Syrië-gezant van de VS is. Het bestand wordt onder meer gesteund door de VS, Jordanië en Turkije, schrijft hij. Vanuit Syrië en Israël is er nog niet gereageerd op de Amerikaanse aankondiging.

Hoe het bestand er precies uitziet, is onduidelijk. Barrack deelde verder geen details over de deal. Wel roept hij alle strijdende milities op de wapens neer te leggen.

Er wordt al bijna een week hard gevochten in de Zuid-Syrische regio Sweida tussen druzen en bedoeïenen. Kort na het uitbreken van de gevechten greep het regeringsleger hard in.

Daar werd door de druzen, die een moeizame relatie hebben met de nieuwe Syrische regering, wisselend op gereageerd. Verschillende druzische milities gingen de strijd aan met het leger. Ook Israël meldde zich in de strijd met luchtaanvallen.

Wie zijn de druzen?

Druzen vormen een kleine religieuze groepering van zo'n miljoen mensen in het Midden-Oosten. Ze wonen verspreid over Libanon, Israël, Syrië en Jordanië.

In Syrië vormen ze zo'n 3 tot 4 procent van de bevolking. Ze wonen met name in het zuiden in en bij Sweida en op de door Israël illegaal geannexeerde Golanhoogten. De druzen hebben wortels in de sjiitische islam, maar hebben een sterke eigen cultuur en identiteit.

Eerder dit jaar legden we in dit stuk onder meer uit waarom Israël zich mengt in het complexe conflict tussen Syrische pro-regeringsstrijders en de druzen.

Volgens de Israëlische premier Netanyahu waren de luchtaanvallen deels bedoeld om de druzen te beschermen, maar wilde Israël ook voorkomen dat het Syrische leger zich in het zuiden van het land zou vestigen, nabij de grens met Israël.

Woensdag voerde Israël ook een droneaanval uit op het hoofdkwartier van het Syrische leger in Damascus.

Volgens het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten (SOHR), dat via een lokaal netwerk in Syrië informatie verzamelt, zijn bijna 600 mensen gedood bij de geweldsescalatie. Ook zijn er volgens de VN bijna 80.000 mensen op de vlucht geslagen.

Eerdere pogingen deze week om een staakt-het-vuren te bewerkstelligen tussen de strijdende partijen mislukten.

De VS en Venezuela hebben gevangen met elkaar uitgeruild. Met de deal heeft Venezuela tien Amerikanen vrijgelaten die vastzaten in Venezolaanse gevangenissen. Tegelijk zijn er in El Salvador 252 Venezolanen vrijgelaten die eerder dit jaar door de regering-Trump zijn gedeporteerd naar het Midden-Amerikaanse land.

De Venezolanen zijn door El Salvador met twee vliegtuigen teruggestuurd naar hun geboorteland.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio dankt op X de president van El Salvador voor het mogelijk maken van de deal. Volgens hem is "elke Amerikaan die onterecht vastzat in Venezuela nu vrij".

De vrijgelaten Amerikanen in het vliegtuig:

De Venezolaanse president Maduro was ook verheugd. In een speech sprak hij van "een dag vol zegeningen en goed nieuws" voor zijn land.

President Bukele van El Salvador zegt op X dat Venezuela ook politieke gevangenen heeft vrijgelaten. Hij schrijft verder dat de overeenkomst het resultaat is van maandenlange onderhandelingen "met een tiranniek regime", doelend op het regime van Maduro.

Wet uit 1798

De Venezolanen zijn eerder dit jaar door Trumps regering zonder normaal proces naar El Salvador gestuurd, omdat ze bendeleden zouden zijn. Maar familieleden en advocaten van veel van hen hebben dat tegengesproken.

Trump beriep zich bij het uitzetten op de Alien Enemies Act, een oorlogswet uit 1798 die tot dat moment slechts drie keer was gebruikt door presidenten.

In El Salvador kwamen de Venezolanen terecht in de beruchte CECOT-megagevangenis. Mensenrechtenorganisaties uiten al langer hun zorgen over de omstandigheden in deze gevangenis.

De NOS sprak eerder met Nelson Suárez-Trejo, wiens broer was gedeporteerd. Hij herkende zijn broer op beelden uit de CECOT-gevangenis, waarop hij met kaalgeschoren hoofd en handen geboeid op de rug voorovergebogen zat in een lange rij gevangenen. Suárez-Trejo laat aan de NOS weten dat zijn broer een van de Venezolanen is die nu is vrijgelaten.

De NS wil weer gesprekken voeren met vakbonden VMMC en FNV, die eerder deze week het eindbod voor een nieuwe cao van het spoorbedrijf hebben afgewezen. Een van die twee bonden, VVMC, gaat vanwege die geplande gesprekken voorlopig niet staken, schrijft VVMC in een persbericht.

VVMC en FNV zijn de twee grootste spoorwegvakbonden.

VVMC laat weten dat er donderdag al een eerste gesprek is gevoerd met de NS, en dat het bedrijf nu nadenkt over "een oplossing". De bond benadrukt wel "snelheid in het proces" te willen houden en ook dreigen er nieuwe stakingen "wanneer NS ons niet voldoende tegemoetkomt met betere voorstellen", aldus de VVMC.

Komende weken gesprekken

De leden van de derde vakbond die betrokken was bij de onderhandelingen, CNV, gingen wel akkoord met het eindbod. Die vakbond sluit dan ook niet aan bij de gesprekken die er de komende weken gevoerd gaan worden, schrijft CNV op de eigen site.

Dat verandert als de partijen het in de komende weken het eens kunnen worden over aanpassingen aan het eindbod. Volgens CNV wil de NS dan in de tweede helft van augustus formeel met alle partijen weer om de tafel.

De NS en de bonden kunnen het al tijden niet eens worden over een nieuwe cao. NS-medewerkers legden al vier keer het werk neer, twee keer konden er door het hele land geen NS-treinen rijden.

Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft ingestemd met het schrappen van bijna 8 miljard euro aan uitgaven aan de publieke omroep en hulp aan het buitenland, waaronder noodhulp. De door president Trump zo gewenste wet is met een nipte meerderheid door het Huis afgehamerd: 216 stemmen voor, 213 tegen.

Donderdag werd het voorstel al goedgekeurd door de Senaat, die nog een bezuiniging van 345 miljoen euro op hiv- en aidsbestrijding wist te voorkomen. De stemmingen verliepen bijna volledig volgens partijlijnen. Zowel in het Huis als in de Senaat stemden slechts twee Republikeinse partijgenoten van Trump tegen.

Niet alle Republikeinen waren gelukkig met de bezuinigingen, maar vrijwel alle afgevaardigden in het Huis steunden het voorstel, uit angst om anders de woede van Trump over zich af te roepen. De president zal de wet nu op korte termijn ondertekenen.

Lokale stations

Met de bezuiniging op de nationale publieke omroep is ruim 950 miljoen euro gemoeid. Volgens het Witte Huis is de publieke omroep te links. "Twee mediaorganisaties die op belachelijke wijze jarenlang belastinggeld hebben gebruikt voor hun eenzijdige agenda", zei woordvoerder Karoline Leavitt daar gisteren over. De beide zenders, PBS en NPR, hebben dat altijd ontkend.

PBS maakt televisie en bedient zo'n 330 lokale tv-stations in het land. NPR doet hetzelfde voor de meer dan 1500 publieke radiozenders met radiocontent en podcasts. Vooral bij die lokale stations, die de ingekochte content combineren met hun eigen lokale nieuws, zal de pijn gevoeld worden. Meer nog dan PBS en NPR zijn zij direct afhankelijk van publieke gelden. Aan die geldstroom zou kort na de zomer een einde kunnen komen.

Correspondent VS Sjoerd den Daas:

"Trumps aanvallen op de media zijn allesbehalve nieuw. Door te dreigen met rechtszaken kreeg hij eerder de tv-zenders ABC en CBS al op de knieën. Bij PBS en NPR is dat niet nodig: hij heeft het door de Republikeinen gecontroleerde Congres zover gekregen de geldkraan dicht te draaien.

Geld dat eerder al opzij was gezet, afgehamerd door beide partijen in het Congres, wordt nu alsnog teruggehaald omdat Trump dat van hen vraagt. Dat is hoogst ongebruikelijk: het Congres gaat over het huishoudboekje van de overheid, maar buigt nu dus voor de druk van de president.

Uit een recente peiling van de Corporation for Public Broadcasting bleek dat een meerderheid (62%) van de Amerikanen wil dat publieke media gratis toegankelijk blijven. Een vergelijkbaar aantal (64%) voelt wel voor een onafhankelijke ombudsman die erop toeziet dat het nieuws onpartijdig is."

Een van de Republikeinse tegenstemmers, een senator uit Alaska, wees erop dat de stations niet alleen nieuws brengen. Met name buiten de grote steden hebben lokale stations ook een functie bij natuurrampen, stelde zij. "Ze waarschuwen voor tsunami's, aardverschuivingen en vulkaanuitbarstingen."

Juist tijdens het debat in de Senaat deed zich voor de kust van Alaska een zware aardbeving voor. De publieke zenders zonden een tsunamiwaarschuwing uit en adviseerden kustbewoners om hoger gelegen gebied op te zoeken. NPR-baas Katherine Maher noemde het dichtdraaien van de geldkraan deze week al een "reëel risico voor de openbare veiligheid" in Amerika.

Hulp buitenland

Bij de bezuiniging op hulp aan het buitenland gaat het om bijna 7 miljard euro. Dat geld was onder meer bedoeld voor noodhulp voor de bevolking van landen die door natuurrampen en oorlogen zijn getroffen. De Democraten waarschuwden dat het schrappen ten koste gaat van de goodwill die de VS in de wereld geniet en dat China in het gat zal springen.

Het banaan-kunstwerk Comedian van Maurizio Cattelan is opnieuw slachtoffer geworden van een soort van vandalisme. De Italiaanse kunstenaar heeft een tentoonstelling in een dependance van het Centre Pompidou in de Franse stad Metz. Een bezoeker haalde de banaan van de muur en at hem op voordat de beveiliging kon ingrijpen.

De bezoeker, een zekere Peter, zei volgens Le Républicain Lorrain dat hij geschokt was toen hij hoorde dat de waarde van het kunstwerk op meer dan 6 miljoen euro wordt geschat.

Erg lekker

Het kunstwerk bestaat uit een verse banaan, een stuk ducttape en de muur waartegen hij is geplakt. Niet iedereen kan daarmee omgaan.

In 2019 ging het al mis, op een expositie in Miami waar Cattelan het werk voor het eerst toonde. Een collega van hem at de banaan op. Uit bewondering, zei de dader. "Ik hou van de kunstwerken van Maurizio Cattelan en ben echt dol op deze installatie. Het is erg lekker." Hij werd niet vervolgd.

En in 2023 vergreep een Zuid-Koreaanse kunststudent zich in Seoul aan het werk. Ook hij at de banaan op, maar plakte de schil terug op de muur. Het museum vond dat geen probleem. Hij had nog niet ontbeten, liet het weten. Ook tegen deze student werden geen stappen ondernomen.

Nieuwe banaan

Het Centre Pompidou-Metz loste het probleem van de opgegeten banaan snel op. Hij werd vervangen door een nieuwe banaan. Dat gebeurt geregeld, vanwege de beperkte houdbaarheid van bananen, maar wel volgens een "gedetailleerd protocol, voorgeschreven door de artiest", aldus het museum.

Vorig jaar werd een versie van Comedian in New York geveild voor 6,2 miljoen dollar:

Het Openbaar Ministerie heeft een celstraf van zes maanden geëist tegen een 40-jarige man die verdacht wordt van het hebben van onveilige seks terwijl de ander dat niet wilde, ook wel stealthing genoemd. Volgens het OM gebruikte de man tijdens de seks stiekem geen condoom, terwijl hij wist dat zijn bedpartner dat niet wilde.

De verdachte en het slachtoffer leerden elkaar kennen op een datingapp en hadden vorig jaar augustus seks. Toen de vrouw vroeg of de verdachte condooms bij zich had, zou hij daar bevestigend op hebben geantwoord.

Tijdens de seks gebruikte de man echter geen condoom, stelt het OM. "Ook niet als de vrouw daar nogmaals om vraagt. Zelfs als het slachtoffer daarna nog een keer duidelijk maakt dat ze het op deze manier niet wil, gaat de verdachte verder."

Man uit de bosjes

De verdachte ontkent dat er voorafgaand gesprekken zijn gevoerd over het gebruik van condooms, meldt Rijnmond. "Daar hebben we het totaal niet over gehad en ze wist dat ik geen condooms bij me had." Hij zegt dat seks tegen de wil van de ander niet bij hem past. "Ik respecteer vrouwen altijd en houd me eraan als grenzen worden aangegeven."

Volgens de officier van justitie staat vast dat de verdachte wist dat de vrouw geen onveilige seks wilde. Het OM ziet dit als een vorm van verkrachting. "Het is geen klassieke verkrachting door een man uit de bosjes, maar wel een vorm van verkrachting door het ontbreken van de wil bij het slachtoffer."

Er is volgens het OM tastbaar bewijs, zoals een WhatsApp-gesprek tussen de twee dat een dag later plaatsvond. De vrouw schreef toen: "Doorgaan terwijl ik vroeg een condoom aan te doen, is niet oké. Doorgaan terwijl ik zei dat ik dit niet wilde, is niet oké. Je hebt gelogen toen ik vroeg of je condooms bij je had."

Op de zitting zei de 40-jarige verdachte andermaal dat zij dat niet heeft gevraagd, maar op WhatsApp zegt hij daar niets over. Wel schreef hij: "Vergeef me als ik een fout heb gemaakt."

Niet strafbaar

Bij stealthing wordt een condoom tijdens de seks stiekem afgedaan of niet gebruikt, terwijl met de sekspartner wel is afgesproken om veilige seks te hebben. In Nederland zijn er de afgelopen jaren twee rechtszaken geweest waarbij de verdachten voor stealthing werden berecht. In beide gevallen werden de verdachten vrijgesproken omdat er niet genoeg bewijs was.

Stealthing was destijds nog niet opgenomen in de wet en daarom niet strafbaar. Sinds vorig jaar juli kunnen daders hiervoor wel worden veroordeeld.

Belangrijke aanpassing

In de nieuwe zedenwet staat een belangrijke aanpassing: wie bewust negeert dat de ander eigenlijk geen seks wil, kan voortaan worden vervolgd voor verkrachting. Ook zonder dreiging of geweld kan voortaan sprake zijn van aanranding of verkrachting, als er geen wederzijdse instemming is voor seks.

Het is de eerste keer dat iemand voor stealthing wordt vervolgd sinds de nieuwe zedenwet van kracht is. De rechtbank doet op 1 augustus uitspraak.