NOS Nieuws - Algemeen

Studentenorganisaties beginnen vandaag weer met massale protesten voor het parlementsgebouw in Jakarta. Meerdere actiegroepen hadden een pauze aangekondigd, uit angst voor hard ingrijpen van veiligheidstroepen. President Prabowo had een harde aanpak beloofd van rellende demonstranten. Sindsdien patrouilleert ook het leger door de straten van Jakarta.

Omdat er verspreid door het land al tien doden zijn gevallen bij de demonstraties wilden actiegroepen het risico op meer slachtoffers vermijden. De demonstratie van vandaag is online dan ook expliciet aangekondigd als een Aksi Damai, een vredige actie. In de hoop dat politie geen traangas, waterkanonnen of knuppels tegen ze zal inzetten. Dat gebeurde al meermaals bij de voorgaande protesten.

Er is een stuk minder onrust in Indonesië dan tijdens de gewelddadige protesten vorige week. Maar de onvrede onder Indonesiërs is onverminderd groot. De actievoerders strijden voor een aanpak van de corruptie in het land, een betere verdeling van de rijkdom, eerlijkere belastingen en een einde aan het politiegeweld.

Transparant onderzoek politiegeweld

De autoriteiten proberen de burgers deels tegemoet te komen. President Prabowo beloofde een transparant onderzoek naar politiegeweld. Zo is vandaag een politiecommandant oneervol ontslagen. Hij zat op de passagiersstoel van een groot politievoertuig dat een 21-jarige motortaxichauffeur Affan Kurniawan doodreed. Door de dood van Kurniawan escaleerden de protesten vorige week en werden in het hele land overheidsgebouwen in brand gestoken.

De politiecommandant betuigde spijt, en benadrukte dat het niet zijn bedoeling was om Kurniawan te doden. Toch besloot de Divisie Interne Zaken van de Nationale Politie dat hij ethische grenzen had overschreden met zijn "verwerpelijke daad". De agent achter het stuur is later vandaag aan de beurt, en zal zich net als vijf andere agenten moeten verantwoorden.

Daarnaast heeft de burgemeester van Jakarta een handreiking gedaan aan marktverkopers. De komende twee maanden is de huur gratis, heeft burgemeester Pramono Agung beloofd. De huurprijzen voor hun kraampjes in de bekende wijk Blok M zijn recentelijk enorm verhoogd waardoor veel verkopers hun zaak moeten opdoeken.

Niet gerustgesteld

Indonesiërs zijn daarmee nog niet gerustgesteld. Vooral de aanwezigheid van het leger op straat wekt de indruk dat er elk moment een staat van beleg kan worden afgekondigd in Jakarta. Actievoerders eisen dat de pakweg 3000 militairen direct van straat worden gehaald. Niet alleen nu, maar dat het leger structureel buiten politietaken wordt gehouden.

Mensenrechtenorganisaties in Indonesië zeggen dat er op dit moment geen enkele verantwoording is voor zoveel leger in de straten van Jakarta. De organisatie Impartial meldt in de Jakarta Post dat de demonstraties geen legerkwestie zijn omdat ze "komen van publieke frustratie over het falen van de overheid in het leveren van sociale en economische rechtvaardigheid".

In dezelfde Jakarta Post zegt het leger dat de suggestie van een staat van beleg "volledig onjuist" is. Volgens generaal Revita handelt het leger enkel binnen de grondwettelijke taak, en heeft de politie de leiding als handhavend instituut.

Maar het is juist al deze onzekerheid waardoor de studenten nu vredig willen beginnen met hun protesten. Om de situatie niet opnieuw uit de hand te laten lopen. Maar de woede van vorige week is onderhuids nog altijd aanwezig bij de Indonesiërs. De vraag is dus hoelang de vrede met al deze spanningen zal standhouden.

Het dodental van het ongeluk met de kabeltram in Lissabon is opgelopen naar zestien. Dat zegt de Portugese premier Montenegro. De Portugese omroep RTP zei enkele uren daarvoor dat er vannacht twee gewonden in het ziekenhuis waren overleden. Daarmee zou het dodental op zeventien liggen, maar dat is nu dus naar beneden bijgesteld.

Het aantal gewonden ligt nu op 21, van wie er 5 in kritieke toestand in het ziekenhuis liggen. Over de identiteit van de dodelijke slachtoffers is nog weinig bekend. Wel is duidelijk dat er meerdere buitenlanders om het leven zijn gekomen. Volgens Portugese media is er zeker één Duitse man verongelukt. Ook de Portugese bestuurder van de tram kwam om het leven.

Volgens de Portugese burgerbescherming komen de gewonden uit zeker tien landen, waaronder Duitsland, Zuid-Korea, Spanje en Italië. Van vier gewonden is de identiteit nog niet vastgesteld. Vooralsnog zijn geen Nederlandse slachtoffers bekend.

Politie doet onderzoek op plek van ongeluk met tram:

De kabeltram ontspoorde gisteravond rond 18.00 uur lokale tijd. De tram was onderweg van het beroemde uitkijkpunt São Pedro de Alcântara naar het Restauradores-plein in de stad. Er zaten zo'n veertig passagiers in de verongelukte wagon.

Als oorzaak wordt een kabelbreuk of een defecte rem genoemd. Een van de cabines schoot daardoor naar beneden van een steile helling, waarna het ontspoorde en tegen een gebouw botste.

In Portugal is vandaag een dag van nationale rouw afgekondigd, voor Lissabon geldt dat zelfde de komende drie dagen.

Voorlopig rijden er geen kabeltrams in Lissabon. Het stadsbestuur wil eerst de uitkomst van nieuwe inspecties afwachten.

Schiphol krijgt op dit moment geen tijdelijke natuurvergunning die nodig is om te mogen vliegen. Dat heeft de Raad van State geoordeeld in een spoedzaak die was aangespannen door de luchthaven. Schiphol is bang dat het aantal vluchten drastisch omlaag moet als milieuorganisaties dat via de rechter afdwingen.

De luchthaven verloor in juni de natuurvergunning die nodig is om stikstof te mogen uitstoten. Dat maakt de angst van Schiphol weliswaar terecht, want de luchthaven heeft zo'n vergunning nu niet en vliegt sindsdien in feite illegaal. Toch gaat de hoogste bestuursrechter niet mee in het betoog van Schiphol.

Het gedwongen stoppen met vliegen is nu niet aan de orde, zegt de rechter namelijk. Daarom heeft Schiphol "geen zodanig zwaar belang dat de uitspraak van de rechtbank moet worden geschorst", doelend op de uitspraak die de natuurvergunning van de luchthaven vernietigde.

Aangevochten

Schiphol zat jarenlang zonder natuurvergunning en vloog daardoor illegaal. Na een jarenlange aanvraagprocedure verleende toenmalig minister Van der Wal in 2023 alsnog een vergunning om stikstof te mogen uitstoten. Milieuorganisaties vechten die vergunning sindsdien juridisch aan.

Zowel Schiphol als de milieuorganisaties ging in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank in juni. Schiphol wilde met een spoedzaak het hoger beroep kunnen afwachten met een geldige natuurvergunning, maar daar gaat de Raad van State dus niet in mee.

Milieuorganisaties blij

Milieuorganisaties MOB, Milieudefensie en Greenpeace zijn blij met de uitspraak. De organisaties willen dat het bedrijf flink krimpt en stopt met het toebrengen van "onacceptabele schade" aan de natuur. "De wet geldt voor iedereen, ook voor Schiphol. Het kabinet en de handhavingsinstanties zijn nu aan zet om op te treden en deze illegale praktijken van Schiphol niet langer te gedogen."

De luchthaven laat in een reactie weten dat de uitspraak "geen directe impact op het aantal vluchten van en naar Schiphol" heeft, maar maakt zich wel zorgen over de juridische onzekerheid waarin het bedrijf verkeert. "Schiphol hecht grote waarde aan het uitvoeren van haar activiteiten op basis van een geldige vergunning en roept de overheid op om spoedig met duidelijkheid te komen.

Wanneer het hoger beroep dient is nog niet bekend.

De Tweede Kamer gaat vanmiddag in debat over wat inmiddels een slepende kwestie is geworden: het onderzoek naar oud-Kamervoorzitter Khadija Arib na anonieme klachten van Kamerpersoneel over haar gedrag als politiek leidinggevende.

Het aanzien van de politiek staat daarbij op het spel, zo verwoordden Kamerleden het eerder.

De zaak is de boze droom voor drie opvolgende Kamervoorzitters: Arib, Bergkamp en Bosma. Het is inmiddels een wirwar aan meningen, documenten en rechtszaken. De gemoederen in de Kamer lopen regelmatig hoog op als het onderwerp ter sprake komt.

Afgelopen dinsdag nog kwamen Kamerlid Markuszower en Kamervoorzitter Bosma (beiden PVV) tegenover elkaar te staan. Bosma heeft namens het bestuur van de Kamer, het presidium, geschreven dat het onderzoeksrapport over de klachten strikt vertrouwelijk blijft en niet openbaar wordt gemaakt. Het blijft bij de samenvatting, die wél naar de Kamer is gestuurd.

Volgens Markuszower, die als voormalig presidiumlid het rapport heeft ingezien, is het hele rapport ontlastend voor Arib en kan dit het beeld over haar zaak kantelen.

Schijn van belangenverstrengeling

"Wie bent u, meneer de voorzitter, om die informatie te onthouden aan de Kamer? Hoe denkt u, meneer de voorzitter, dat debat te kunnen voeren als de belastende informatie over Arib wel is uitgestuurd, maar de ontlastende informatie niet?", beet Markuszower zijn partijgenoot Bosma toe.

Hij gebruikte in een bijzin de woorden "schijn van belangenverstrengeling". Bosma zei daarop: "Als u mij van een schijn van belangenverstrengeling gaat beschuldigen, dan zijn we helemaal snel klaar." Gisteren maakte het presidium in een Kamerbrief nogmaals duidelijk dat het verzoek van de Kamer niet wordt gehonoreerd en dat het onderzoeksrapport vertrouwelijk blijft.

"De strikte vertrouwelijkheid beschermt de persoonlijke levenssfeer van de bij het feitenonderzoek betrokken personen en het belang dat de Tweede Kamer als werkgever invulling kan geven aan de wettelijke verplichting om te zorgen voor een veilig werkklimaat", zo staat er in de brief.

Maar ook zonder het rapport heeft de Kamer vanmiddag nog genoeg te bespreken. Bijvoorbeeld: vindt de Kamer het juist dat op anonieme klachten van Kamerpersoneel is gereageerd? Moet er verder onderzocht worden wie heeft gelekt naar de pers? Hebben de hoge ambtenaren van de Kamer Arib weg willen werken? En wat was de rol van oud-Kamervoorzitter Bergkamp?

Oud-Kamervoorzitter Bergkamp

Over de rol van oud-Kamervoorzitter Bergkamp heeft het presidium tot nog toe geen oordeel uitgesproken, ook al is de zaak onder haar voorzitterschap ontspoord.

Haar voormalige woordvoerder werd verdacht van het lekken van de anonieme klachten en het onderzoek naar Arib. Zij werd door de rechter vrijgesproken omdat niet vaststond dat zij het was. Er waren meer mensen die dezelfde informatie hadden, onder wie Kamerleden.

Door deze zaak werd wel duidelijk dat de voormalige griffier van Bergkamp, Simone Roos, en de directeur Huisvesting Jaap van R. actief hebben aangestuurd op een onderzoek naar het gedrag van Arib. Zij bleken ook betrokken te zijn geweest bij het schrijven van een van de brieven met anonieme klachten.

Ook hebben Roos en Van R. verzwegen dat er al wekenlang contacten waren met de NRC-journalisten over Arib en onrust in de ambtelijke organisatie. Bosma en het presidium noemen dit niet acceptabel en kondigden aan indien mogelijk de arbeidsovereenkomst van de twee te "herzien". Vanwege privacyoverwegingen zal daar niks over worden bekendgemaakt.

De journalisten van NRC zeggen dat in de lezing van het presidium over de contacten met NRC onvolkomenheden staan, waar zij vanwege bronbescherming niet verder op kunnen ingaan.

'Gevaarlijk precedent'

Arib zelf is in 2022 uit de politiek gestapt, vlak nadat via de krant de klachten en het onderzoek naar haar waren uitgelekt terwijl zij nog van niets wist. Zij vond de gang van zaken een "aantasting van haar waardigheid". Sindsdien wordt zij bijgestaan door advocaten om het onderzoek aan te vechten.

Haar advocaat Geert-Jan Knoops spreekt van "een gevaarlijk precedent (...) waarin volksvertegenwoordigers vogelvrij verklaard kunnen worden op basis van anonieme beschuldigingen". Volgens Knoops wordt hiermee de democratische rechtsorde geraakt. Arib gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechter dat het onderzoek rechtmatig was.

Waar de Kamer vanmiddag ook op uitkomt, na de verkiezingen op 29 oktober zal de schaduw van dit dossier ook over de volgende Kamervoorzitter vallen.

In Nigeria zijn zeker zestig mensen omgekomen door het kapseizen van een passagiersboot. Het ongeluk gebeurde in de noordelijke deelstaat Niger, niet te verwarren met het West-Afrikaanse land.

Er zaten meer dan honderd passagiers op de boot. "Zeker tien mensen zijn in ernstige toestand aangetroffen en velen worden nog gezocht", zegt een lokale functionaris. Tot nu toe zijn tientallen personen gered.

Het vaartuig was dinsdagochtend vertrokken richting de stad Dugga in deelstaat Niger. De passagiers waren onderweg naar de stad voor een condoleancebezoek. Tijdens de vaartocht botste de boot op een boomstronk die onder water lag.

"We hebben 31 lijken uit de rivier kunnen bergen. De boot is inmiddels geborgen en weggesleept", zegt lokale bestuurder Muhammad tegen persbureau Reuters. De meerderheid van de slachtoffers zijn vrouwen en kinderen, aldus Muhammad die ter plaatse was.

Riviergemeenschappen

De Nigeriaanse hulpdiensten zeggen dat de boot overbeladen was. Verschillende noodhulpverleners zijn ingezet, onder wie duikers om slachtoffers te zoeken.

Bootongelukken komen vaker voor in Nigeria, vooral tijdens het regenseizoen van maart tot oktober. Tijdens het regenseizoen kunnen de binnenwateren sneller buiten hun oevers treden. Ook zijn er vele riviergemeenschappen in het land. Dit zijn gemeenschappen die leven in gebieden die afhankelijk zijn van rivieren voor onder andere vervoer.

De gebrekkige handhaving van de veiligheid en het gebruik van slecht onderhouden vaartuigen dragen bij aan de toename van ongelukken. Men maakt vaak gebruik van fragiele, houten visserskano's om zich te verplaatsen.

In Roermond zijn gisteravond de slachtoffers van de woningbrand van afgelopen dinsdag herdacht met een stille tocht. Bij de brand kwamen een 16-jarige jongen en zijn moeder om het leven.

Zo'n driehonderd mensen kwamen op de herdenking af, schrijft L1 Nieuws. Onder de aanwezigen waren veel jongeren. Burgemeester Hoogtanders hield een toespraak waarin ze sprak van een "heel verdrietig moment" voor Roermond.

Vrienden, familie en buurtbewoners kwamen bijeen in een jongerencentrum. Daar voetbalde de jongen regelmatig.

De tocht eindigde bij de woning van het gezin. Daar liet de groep tientallen witte ballonnen de lucht in gaan. Ook werden er bloemen en knuffels neergelegd:

De brand brak dinsdagochtend uit in de woning van de familie aan de Plutolaan. Het 16-jarige slachtoffer werd binnen gevonden, zijn moeder werd door buren uit het brandende huis gehaald. Zij overleed later op de dag. Een andere zoon van 14 werd buiten gevonden. Hij zou uit een raam zijn gesprongen. Hij werd zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht en ligt daar nog steeds.

Mogelijk aangestoken

De politie doet nog onderzoek, maar zegt er ernstig rekening mee te houden dat de brand is aangestoken. Op beelden van een fotograaf van het ANP was dinsdag te zien dat agenten twee jerrycans in de voortuin van de woning onderzoeken.

Voorafgaand aan de brand was volgens een buurman een sissend geluid en een knal op de bovenverdieping van het pand te horen.

"Vandaag doe ik voor het eerst publiekelijk mijn verhaal", zegt Marina Lacerda. Ze is Braziliaans, groeide op in Florida en getuigde eerder anoniem dat ze vanaf haar 14e werd misbruikt door Jeffrey Epstein. De omstreden multimiljonair pleegde in 2019 zelfmoord in zijn cel waar hij zijn rechtszaak afwachtte.

Lacerda is nu 37 en is met een tiental andere slachtoffers naar het Congres in Washington afgereisd om druk te zetten op de Amerikaanse president Trump. De vrouwen eisen dat de president opdracht geeft om het hele Epstein-dossier vrij te geven. "Ik sta hier alleen omdat het erop lijkt dat belangrijke mensen eindelijk belang hechten aan wat we te zeggen hebben", zegt Lacerda, geflankeerd door Democratische en Republikeinse Congresleden.

Lacerda deed haar verhaal bij het Capitool voor tientallen journalisten:

De bekendste getuige van de zaak, Virginia Giuffre, kan de persconferentie niet meer meemaken. Zij maakte in april een einde aan haar leven. "Onze zus droomde van deze dag, haar geest is bij ons", zegt haar schoonzus Amanda Roberts tegen de NOS.

In oktober komen haar memoires uit. Giuffre klaagde ook de Britse prins Andrew aan wegens seksueel misbruik in onderkomens van Epstein. Haar broer, Sky Roberts, wordt door emotie overmand als hij over Virginia praat. "Je kan dit", moedigen medestanders hem aan.

Onder druk

De Epstein-slachtoffers steunen een voorstel van Democraten én vier Republikeinen dat de minister van Justitie moet dwingen de veelbesproken documenten vrij te geven. Ook de trouwe MAGA-parlementariërs Marjory Taylor Greene en Lauren Boebert zijn aan boord.

"Nu kijk ik naar de mannen", zegt initiatiefnemer Thomas Massie. De Republikeinse Afgevaardigde heeft nog twee partijgenoten nodig voor een meerderheid, mits alle Democraten het voorstel tekenen. Massie zegt desgevraagd intern enorm onder druk te worden gezet zijn pogingen te staken.

Als het voorstel een meerderheid krijgt wordt het in stemming gebracht in het Huis van Afgevaardigden. Daarna moet de Senaat er nog over oordelen.

Slachtoffer Annie Farmer, die vanaf haar 16e werd misbruikt, kan niet bevatten dat iemand "aan de verkeerde kant van de geschiedenis wil staan'". "We zien nu wie naast ons staat en wie tegen ons is." Het Congres staat voor een keuze, vindt het slachtoffer Lisa Phillips: "Beschermen ze de roofdieren of de slachtoffers?"

Ook binnen zijn eigen achterban ligt president Trump onder vuur omdat hij weigert het gehele Epstein-dossier te publiceren, hoewel hij én zijn justitieminister Pam Bondi in campagnetijd een ander geluid lieten horen. Na zware publieke druk vroeg Bondi rechters wel om openbaarmaking van de zogenoemde 'grand jury'-getuigenissen, maar dat werd - zoals verwacht - geweigerd.

Afgelopen week werden 33.000 pagina's van het dossier vrijgegeven. Dat betrof grotendeels bekende stukken uit eerdere rechtszaken. Volgens de Democraten is het maar een procent van het hele dossier.

'We zijn echte mensen met echte trauma's'

Trump reageerde laconiek op de gezamenlijke persconferentie van slachtoffers. "Ze proberen mensen af te leiden van het succes dat ons land heeft sinds ik de president ben", claimt Trump. "Het is een hoax van de Democraten waar geen einde aan komt."

Zijn opmerking kwetst de slachtoffers diep. "Dit is geen hoax, en we gaan nergens heen", verklaart een van hen. "Het voelt alsof je van binnenuit opengereten wordt", antwoordt een ander. Ze stelt Trump een ontmoeting voor. "We zijn echte mensen met echte trauma's."

Donald Trump was jarenlang bevriend met Jeffrey Epstein maar zegt via een woordvoerder met hem gebrouilleerd te zijn geraakt omdat Epstein zich ongepast gedroeg in zijn golfresort in Florida. Anderen opperen concurrentie tijdens een vastgoeddeal als reden. "Epstein schepte altijd op over zijn vriendschap met Trump", zei een slachtoffer vandaag. "Hij had een ingelijste foto van hen samen op zijn bureau.

Eigen lijst samenstellen

Trumps onderminister van Justitie en voormalige advocaat Todd Blanche sprak onlangs in de gevangenis met Epsteins handlanger Ghislaine Maxwell. Ze zei nooit te hebben gezien te hebben dat Trump ongepast gedrag vertoonde en altijd hoffelijk en vriendelijk was. Kort na het gesprek werd Maxwell overgeplaatst naar een gevangenis met een minder streng regime.

Trumps ministerie ontkent dat er een zogenoemde 'klantenlijst' bestaat, waar namen op staan van mannen die ook seksuele diensten zouden hebben afgenomen van Epsteins slachtoffers. Slachtoffer Theresa Helms wil de lijst zo niet noemen, omdat het instemming van de vrouwen impliceert. Die noemen zich 'overlevenden' van Epstein.

Lotgenoot Lisa Philips gaat een eigen lijst met namen samenstellen. 'Stay tuned', zegt ze tegen de massaal toegestroomde pers.

Deze video legt uit hoe de Epstein-affaire de achterban van Trump verscheurt:

Het ministerie van Volksgezondheid benoemt een ambassadeur die moet opkomen voor de belangen van Q-koortspatiënten. De benoeming komt na drie zeer kritische rapporten van de Nationale ombudsman over de verwaarlozing van patiënten door de Nederlandse overheid.

Velen zijn hun baan verloren en door ziekte aan bed gebonden geraakt. Maar het UWV erkent hun leed vaak niet, met alle gevolgen van dien.

"Wat mij betreft zijn de misstanden vergelijkbaar met het toeslagenschandaal en hoe met gedupeerden van de gaswinning in Groningen is omgegaan", zegt de nieuwe ambassadeur, Cathalijne Dortmans.

Duizenden gevallen

Naar schatting raakten tijdens de Q-koortsepidemie (2007-2010) 50.000 tot 100.000 mensen in Brabant geïnfecteerd met de Q-koortsbacterie, afkomstig van de vele melkgeitenboerderijen. Exacte cijfers ontbreken, maar het is aannemelijk dat duizenden mensen sindsdien lijden aan het chronische Q-koortsvermoeidheidssyndroom.

Deze aandoening heeft veel raakvlakken met andere infectieuze ziekten die chronisch worden, zoals long covid en ME/CVS. Dat betekent dat mensen al door verwaarloosbare inspanning ziek worden. Denk aan lange periodes met migraine, zware spier- en gewrichtspijn, duizeligheid en verschijnselen vergelijkbaar met zware griep.

'Laakbaar handelen overheid'

Gemiddeld stoppen mensen die chronisch ziek zijn acht jaar na de Q-koortsinfectie volledig met werken, zo bleek vorig jaar uit onderzoek van het Erasmus MC. Een arbeidsongeschiktheidsuitkering krijgen zij vaak niet omdat verzekeringsartsen van het UWV de ziekte geregeld niet erkennen.

Nog altijd zijn slachtoffers van de epidemie verwikkeld in een juridische strijd. "Al 15 jaar lang dus", zegt de ombudsman Reiner van Zutphen. "We moeten niet onderschatten hoe ingrijpend de epidemie voor deze mensen is geweest. Niet alleen voor de patiënten maar ook voor hun families, die hun leven overhoop hebben moeten gooien om intensieve mantelzorg te kunnen geven."

Opeenvolgende kabinetten hebben volgens de ombudsman nooit echt omgekeken naar de Q-koortspatiënten. "Terwijl er destijds toch echt sprake was van laakbaar handelen door de overheid", vindt Van Zutphen.

Ernst epidemie stilgehouden

De eerste jaren van de epidemie hield het kabinet-Balkenende immers stil hoe ernstig de uitbraak was. Ondertussen werd de bacterie in uitgereden geitenmest door de wind verspreid.

Pas toen de epidemie al jaren woedde werden de geiten geruimd vanwege gevaar voor de volksgezondheid. Te laat. In de jaren daarvoor was niemand voor de gezondheidsrisico's gewaarschuwd waardoor omwonenden nietsvermoedend besmet raakten. Correcte diagnoses werden niet of veel te laat gesteld.

Waar de geitenhouderindustrie daarna grootschalig mocht doorgroeien, kwamen vanuit opeenvolgende kabinetten geen excuses aan de slachtoffers en erkenning van hun leed. De eerste twee kritische rapporten van de ombudsman in 2012 en 2017 verdwenen in een la.

Een derde rapport in 2024, volgens Van Zutphen "om vergetelheid van deze groep te voorkomen", lijkt nu voor het eerst tot actie van een kabinet te leiden in de vorm van de benoeming van een ambassadeur voor Q-koortspatiënten.

Vergelijkbaar met toeslagenschandaal

De nieuwe ambassadeur Dortmans werkte voorheen als topambtenaar op verschillende ministeries. Tijdens de epidemie was zij griffier van de Tweede Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Later was zij zes jaar wethouder in Helmond. "Ik ben dus zeer bekend met de gevolgen van Q-koorts in Brabant", zegt ze.

Het is niet duidelijk welke verbeteringen prioriteit krijgen. "Ik ga eerst met veel Q-koortspatiënten praten om goed te begrijpen waar zij het meest behoefte aan hebben," vertelt Dortmans.

Echte macht om instanties als het UWV maatregelen op te leggen heeft ze niet. Maar een enorm netwerk in politiek-bestuurlijk Nederland om veranderingen in gang te zetten heeft ze wel. "Het gaat erom dat de verantwoordelijkheid die we voor voor deze mensen hebben weer op de radar komt en daar ook blijft."

Ongelijke behandeling per gemeente

Dortmans wil er eveneens voor zorgen dat alle Brabantse gemeenten goede maatschappelijke ondersteuning geven aan slachtoffers. In de ene gemeente is dat goed geregeld, in de andere niet. "Van die ongelijkheid moeten we af."

De nieuwe ambassadeur krijgt sowieso steun van het provinciebestuur van Brabant, waar al langer ergernis is over hoe het lot van Q-koortspatiënten wordt genegeerd door Den Haag en de medische wereld. Zo pleit Brabant voor een regionaal behandelcentrum dat lijkt op de longcovidklinieken.

De ombudsman is enthousiast en heeft vertrouwen in Dortmans. "Ik zie het als een begin. Er móet een royaal excuus van het kabinet komen aan de slachtoffers van de epidemie. En ik zal dit blijven zeggen totdat het excuus is gemaakt. Dat is cruciaal, want dat zal het begin van erkenning zijn. En dat is waar deze mensen écht behoefte aan hebben."

Goedemorgen! Vandaag vergaderen de Oekraïense bondgenoten in Parijs over veiligheidsgaranties voor Oekraïne. En de rechter komt naar verwachting met een uitspraak over het kort geding dat nieuwsmedia hebben aangespannen tegen demissionair minister Wiersma.

Eerst het weer: de dag start met een mix van zon en wolkenvelden, waarbij het in het noordwesten kan regenen. In de middag neemt de bewolking geleidelijk toe en trekken vanuit het zuidwesten buien over het land. Het wordt zo'n 22 tot 23 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Klimaatverandering heeft het risico op weersomstandigheden waarin de verwoestende branden in Spanje en Portugal deze zomer konden ontstaan, veel groter gemaakt. Het risico op die extreme omstandigheden is door klimaatverandering maar liefst veertig keer zo groot geworden. Dat concludeert World Weather Attribution, een internationaal samenwerkingsverband van wetenschappers waar ook het KNMI aan verbonden is.

De groep komt geregeld kort na weersextremen met een eerste analyse van de rol die klimaatverandering daarbij had. De natuurbranden begonnen eind juli. In Portugal ging sindsdien zo'n 260.000 hectare natuur in vlammen op. In Spanje 380.000 hectare, bijna vijf keer het jaarlijkse gemiddelde.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De soap rond voetbalclub Vitesse kwam gisteren tot een climax. Nadat de rechtbank had geoordeeld dat de proflicentie van de club terecht was afgenomen door de KNVB, kwam het gerechtshof gisteren tot een anderen conclusie: Vitesse moet de proflicentie terugkrijgen. Daarmee is de club plotsklaps weer springlevend. Dat leidde tot grote vreugde bij Vitesse-fans.

Fijne dag!

In Portugal is vandaag een dag van nationale rouw afgekondigd na het dodelijke ongeluk gisteravond in Lissabon met een van de iconische kabeltrams van de hoofdstad. Zeker vijftien personen kwamen daarbij om het leven. Het Portugese persbureau Lusa meldt daarnaast 23 gewonden, van wie er vijf ernstig aan toe zijn.

De kabeltram ontspoorde rond 18.00 uur, schrijven Portugese media. De tram was onderweg van het beroemde uitkijkpunt São Pedro de Alcântara naar het Restauradores-plein in de stad, meldt de Portugese omroep RTP.

Als oorzaak wordt een kabelbreuk genoemd, of een defecte rem. Een van de cabines schoot daardoor naar beneden van een steile helling, ontspoorde in een bocht en botste daarna tegen een gebouw. Op dat moment zaten er zo'n veertig passagiers in het voertuig.

"De tram raakte het gebouw met brute kracht, en viel daarna uit elkaar als een kartonnen doos", zegt een ooggetuige tegen de Portugese tv-zender SIC. Mensen die over straat liepen konden de naar beneden denderende tram ternauwernood ontwijken.

In de verongelukte wagon, waarin plek is voor 42 personen, zat een nog onduidelijk aantal buitenlanders. Of er onder hen Nederlanders waren, kan het ministerie van Buitenlandse Zaken nog niet zeggen.

Voorlopig geen tramritten

Om de identificatie van de slachtoffers te versnellen, heeft de forensische autoriteit een speciaal rampenbestrijdingsteam ingeschakeld. Onder de dodelijke slachtoffers is een jonge vader, schrijft de Portugese krant Expresso. Zijn 3-jarige zoon liep lichte verwondingen op, de moeder van het kind ernstige verwondingen. De vrouw met de Duitse nationaliteit verkeert na een operatie lichamelijk weer in stabiele toestand, aldus de krant.

Verder kwam de remmer van de tram kwam om het leven. De vakbond voor transportwerknemers betuigt op X medeleven aan zijn nabestaanden.

Voorlopig rijden er geen kabeltrams in Lissabon. Het stadsbestuur wil eerst de uitkomst van nieuwe inspecties afwachten. De Portugese transportautoriteit begint vandaag met een onderzoek ter plaatse. Lokale media meldden dat het onderhoudscontract voor de iconische kabeltrams zondag afliep. Vervoerder Carris verzekerde media gisteravond dat er per maandag een nieuw onderhoudscontract is ingegaan.

Het onderhoud aan de trams wordt al veertien jaar uitgevoerd door externe bedrijven, schrijft omroep RTP. Het laatste grote onderhoud dateert uit 2022, maar daarna zijn de trams nog geregeld geïnspecteerd en onderhouden.

De geel-witte wagons zijn een populaire toeristenattractie in de heuvelachtige binnenstad van Lissabon. De Gloria-kabeltramlijn waarop het gisteren misging dateert uit 1885.

De Portugese regering noemt het ongeluk een tragisch ongeval dat "onherstelbaar verlies van mensenlevens veroorzaakt, waardoor families in rouw zijn en het hele land ontzet".

Burgemeester Moedas van Lissabon kondigde gisteravond drie dagen van rouw af in de hoofdstad. "Lissabon is in rouw", schreef hij op platform X. "Het is een tragedie zoals we nog nooit hebben gezien." Hij schuift vandaag aan bij een kabinetsberaad naar aanleiding van het ongeluk.

Een van de iconische kabeltrams ontspoorde gisteravond even na 19.00 uur Nederlandse tijd:

Met nog twee maanden te gaan tot de verkiezingen blijft de VVD dalen in de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van meerdere peilingen. De partij van Yesilgöz staat inmiddels op 14 tot 18 zetels, een verlies van zo'n acht ten opzichte van het huidige aantal zetels in de Tweede Kamer.

De VVD staat er ook aanzienlijk slechter voor dan de Peilingwijzer van 30 juli, toen de partij nog op 20 tot 24 stond en even groot was als het CDA, dat nu duidelijk groter is. De Peilingwijzer wordt berekend op basis van zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag.

Verian/EenVandaag noemt de uithaal van Yesilgöz richting zanger Douwe Bob deze zomer een "keerpunt". Zij bood daar later haar excuses voor aan, maar dat zou te laat zijn geweest voor veel afgehaakte VVD-kiezers.

De grootste partij blijft de PVV. Ook die komt zo'n vijf zetels lager uit dan in de huidige Kamer, maar dat blijven er nog altijd 29 tot 35. Op enige afstand houden GroenLinks-PvdA en CDA elkaar in evenwicht met 23 tot 27 respectievelijk 22 tot 26 zetels.

Voor het CDA betekent dat een bevestiging van de gestage winst van de afgelopen twee maanden onder leiding van lijsttrekker Bontenbal. Belangrijk bij dit alles is wel om aan te tekenen dat veel kiezers nog twijfelen.

Alle voormalige coalitiepartijen in de min

Andere partijen die de afgelopen maanden een (kleine) winst boekten in de Peilingwijzer waren JA21 (nu 7 tot 11 zetels) en BBB (4-6). Voor de laatste partij zou dat nog altijd een stapje terug zijn ten opzichte van het huidige zeteltal, maar dat gerapporteerde verlies was eerder duidelijk groter.

Alle vier partijen uit het oorspronkelijke kabinet-Schoof staan daarmee in de min. Van NSC lijkt zelfs weinig tot niets over te blijven: die komt nu uit op 0 tot 1 zetel.

Punt is dus wel dat veel nog onzeker is. Veel kiezers weten nog niet op welke partij ze gaan stemmen. Verian/EenVandaag meldt dat 30 procent nog zweeft: zij stappen 29 oktober waarschijnlijk wel in het stemhokje, maar zijn er nog niet uit op welke partij precies ze zullen stemmen.

Volgens Ipsos I&O heeft de PVV een relatief trouwe achterban. Die hoopt dat de partij weer de grootste wordt, zodat andere partijen niet om hem en de zijnen heen kunnen. De vraag is wat er gebeurt als dat geloof zou wegsijpelen, omdat onder anderen Bontenbal de PVV pertinent heeft uitgesloten.

"Veel is nog onzeker", concludeert politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer. "Er kan in de campagne straks van alles verschuiven. Ook veel mensen die wel een partij opgeven, weten het vaak nog niet zeker. Daarom zie je in het Ipsos I&O-onderzoek dat veel partijen nog ruimte hebben om te groeien. Een peiling is een momentopname."

Achter de VVD is D66 de enige die nog op 10 zetels of hoger uitkomt, met 10 tot 12, hoewel ook JA21 in die richting gaat.

Deze twee worden gevolgd door de SP op 5 tot 7 en de eerdergenoemde BBB en de Partij voor de Dieren op 4 tot 6. De kleinste partijen zijn Denk en de ChristenUnie (beiden 3 tot 5), en Forum voor Democratie, Volt en de SGP (alle drie 2-4).

Verantwoording

De NOS publiceert in aanloop naar de Kamerverkiezingen van 29 oktober regelmatig de Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt. Meer over de methode erachter is te vinden op de website van de maker, politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden.

Klimaatverandering heeft het risico op weersomstandigheden waarin de verwoestende branden in Spanje en Portugal deze zomer konden ontstaan, veel groter gemaakt. Het risico op die extreme omstandigheden is door klimaatverandering maar liefst veertig keer zo groot geworden. Dat concludeert World Weather Attribution, een internationaal samenwerkingsverband van wetenschappers waar ook het KNMI aan verbonden is.

De groep komt geregeld kort na weersextremen met een eerste analyse van de rol die klimaatverandering daarbij had. In hun nieuwste studie stellen ze vast dat de hete, droge en winderige omstandigheden zo'n 30 procent intenser zijn geworden door de menselijke uitstoot van broeikasgassen.

De natuurbranden begonnen eind juli. In Portugal ging sindsdien zo'n 260.000 hectare natuur in vlammen op. In Spanje 380.000 hectare, bijna vijf keer het jaarlijkse gemiddelde. Zeker acht mensen kwamen om het leven en tienduizenden inwoners moesten de getroffen regio's verlaten.

Sterk verband met hitte

"Deze branden zijn helaas een teken van wat er komen gaat", reageert onderzoeker Clair Barnes van het Centre for Environmental Policy van Imperial College London. "Met elke fractie van een graad opwarming zullen extreme en langdurige hittegolven toenemen in intensiteit."

De onderzoekers keken nader naar de weersomstandigheden waaronder de branden op het Iberisch schiereiland zijn ontstaan, zoals langdurige hitte. Spanje werd getroffen door een zestien dagen durende hittegolf, met de heetste tiendaagse temperatuurreeks ooit gemeten in Spanje. De kans op zulke temperaturen is door klimaatverandering 200 keer groter geworden.

"We weten dat dat brandgevaar heel sterk is gerelateerd aan de temperatuur", vertelt klimaatonderzoeker Sjoukje Philip van het KNMI, die ook een rol had bij deze studie. "Daardoor weten we dat hogere temperaturen door klimaatverandering dus ook brandgevaarlijker weer opleveren. Die link is bij brandgevaar heel direct: warmere temperaturen, meer uitdroging, hevigere extremen."

In hun rapport schrijven de onderzoekers dat zo'n lange en intense hittegolf in een wereld zonder klimaatverandering óók kan voorkomen, maar dat zou minder vaak dan eens in de 2500 jaar gebeuren. Doordat de mens nu al ruim 150 jaar op steeds grotere schaal fossiele brandstoffen verbrandt, is het risico dramatisch toegenomen. Bij de huidige 1,3 graad opwarming worden deze omstandigheden ongeveer eens in de 13 jaar verwacht.

"Spanje wordt hard getroffen door klimaatverandering", zegt klimaatwetenschapper Friederike Otto van Imperial College London. "Deze enorme branden volgen op de verwoestende overstromingen in Valencia, en opnieuw een zomer met meedogenloze temperaturen boven de 40 graden." Ze roept overheden op om zich aan te passen aan het veranderende klimaat, om zo de hoeveelheid schade en het aantal slachtoffers te beperken.

De onderzoekers stellen verder vast dat grote bevolkingsverschuivingen van het platteland naar de stad ook een rol spelen bij de branden van deze zomer. Door die verplaatsing van de bevolking kon veel natuur bij boerderijen en in bossen ongetemd groeien. Die vegetatie was een bron van brandstof voor de branden. Actiever natuurbeheer in deze gebieden is dus broodnodig.

Internationale hulp nodig

De enorme omvang van de branden zette de brandbestrijdingsmiddelen in Europa zwaar onder druk, zien de onderzoekers verder. Spanje vroeg rond half augustus internationaal om hulp en verschillende landen, waaronder Nederland, gaven gehoor aan die oproep. Bijna tegelijkertijd vroegen ook Griekenland, Albanië en Bulgarije internationaal hulp bij het blussen van de branden.

Nederlandse brandweerlieden maakten indrukwekkende beelden van hun werk in de Spaanse bossen:

"Die hulp van buitenaf was nodig", zegt Sjoukje Philip van het KNMI. "Daarmee kon succesvol worden opgetreden tegen de branden. Dat is fijn, want daar is die hulp natuurlijk ook voor. Maar als steeds meer landen hulp nodig hebben, raakt ook dat uitgeput. We moeten ons echt blijven aanpassen aan de nieuwe extremen. Je kan er zelf wel aan wennen dat het steeds extremer wordt, maar het systeem kan ook overvraagd worden."

De studie laat wat haar betreft opnieuw de noodzaak zien van het tegengaan van klimaatverandering. "Als je niet wil dat het nog erger wordt, is er maar één mogelijkheid: het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen. Dat is een open deur die ik graag blijf intrappen."

In Geldrop is een 83-jarige vrouw neergestoken en gewond naar het ziekenhuis gebracht. Haar 83-jarige echtgenoot is aangehouden, meldt de politie.

De vrouw werd neergestoken in de nacht van woensdag op donderdag in de woning van het echtpaar. De politie laat weten dat de woning is verzegeld en er forensisch onderzoek plaatsvindt.

Hoe ernstig de verwondingen van de vrouw zijn, kon de politie niet zeggen, meldt Omroep Brabant. De man is voordat hij door de politie werd meegenomen ter plaatse nagekeken door ambulancepersoneel. Of hij ook gewond is geraakt, is onduidelijk.

Een federale rechter in Boston heeft de regering-Trump opgedragen om de miljardenkorting van de Harvard-universiteit terug te draaien. Trump besloot begin dit jaar om de toelage voor de prestigieuze universiteit met 2,4 miljard dollar te korten, omdat de onderwijsinstelling weigerde aanpassingen door te voeren, onder meer rond activisme op de campus.

De rechter kwalificeerde de bezuinigingen als een illegale vergeldingsactie. De Amerikaanse regering verbond de subsidies met de aanpak van antisemitisme, maar de rechter oordeelt nu dat het onderzoek dat de universiteit verricht weinig van doen heeft met discriminatie van Joden.

Volgens de rechter is het "moeilijk om iets anders te concluderen dan dat de overheid antisemitisme gebruikte als rookgordijn voor een gerichte, ideologisch gemotiveerde aanval op de voornaamste universiteiten van dit land". De Amerikaanse samenleving moet antisemitisme bestrijden, benadrukt ze, maar óók het recht op vrije meningsuiting beschermen.

Belastingontheffing

Voor Harvard is de uitspraak een overwinning in de strijd die het voert met het Witte Huis sinds Trump begin dit jaar begon aan zijn tweede ambtstermijn. Trump en zijn ministers richtten hun pijlen op gerenommeerde universiteiten als Harvard, Princeton, Columbia en Brown. Ze vinden dat ze te weinig hebben gedaan om antisemitisme aan te pakken tijdens pro-Palestijnse studentenprotesten.

Eerder dit jaar dreigde de Amerikaanse regering ook met een verbod op de komst van buitenlandse studenten naar de universiteit in de staat Massachusetts. Ook wilde hij een eind maken aan de belastingontheffing voor Harvard die voor alle onderwijsinstellingen geldt. Die vrijstelling levert Harvard een belastingvoordeel van een half miljard op.

Of Harvard het gekorte geld inderdaad in handen krijgt, valt nog te bezien. Een woordvoerder van het Witte Huis liet in een reactie op de uitspraak weten dat de regering meteen in beroep zal gaan. "Harvard heeft geen grondwettelijk recht op belastinggeld." Ze zette de federale rechter weg als een "activistische door Obama aangestelde rechter".

Ook Harvard houdt rekening met een lange juridische strijd, aldus bestuursvoorzitter Garber in een bericht aan de universiteitsgemeenschap. "Zelfs terwijl we de belangrijke principes erkennen die in de uitspraak van vandaag zijn bevestigd, zullen we blijven beoordelen wat de implicaties van de uitspraak zijn", schrijft Garber.

Een omstreden instelling voor gesloten jeugdzorg in het Gelderse Harreveld wordt weer in gebruik genomen als jeugdgevangenis. Bedoeling is dat over uiterlijk twee jaar zeventig cellen in gebruik zijn voor minderjarigen die zijn veroordeeld. Dat heeft demissionair minister Van Weel van Justitie bekendgemaakt, die zo wat wil doen aan het gebrek aan detentieplekken voor jongeren.

De herbestemming volgt op aanhoudende kritiek op de gesloten jeugdzorginstelling. In het pand verblijven jongeren van 12 tot 18 jaar die kampen met zeer complexe psychiatrische problemen. Het gaat om de zwaarste vorm van jeugdzorg, waar een machtiging van de kinderrechter voor nodig is.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) plaatste de locatie in Harreveld vorig jaar onder verscherpt toezicht vanwege "tekortkomingen" in de kwaliteit van de hulp aan jongeren. Ook een vergelijkbare instelling in Zetten voldeed niet aan de eisen. In oktober liet de inspectie weten dat beide locaties waren gestopt met de afdelingen Zeer Intensieve Kortdurende Observatie en Stabilisatie (Zikos).

Zwartboek

Aanleiding voor de inspectie om de locaties in Harreveld en Zetten onverwacht te bezoeken was een zwartboek, opgesteld door een ervaringsdeskundige. Jason Bhugwandass, die opgesloten zat in Harreveld en zich al jaren inzet voor hervormingen in de gesloten jeugdzorg, sprak op eigen initiatief met vijftig jongeren die net als hij op een Zikos-afdeling hebben gezeten.

In die gesprekken wezen de jongeren op een extreem isolement tijdens hun opname, waarbij ze dagelijks gemiddeld meer dan twintig uur waren afgezonderd. Ook gaven ze aan dat ze soms hardhandig in bedwang werden gehouden en hun eigen spullen moesten "terugverdienen". De sfeer omschreven ze als "kil".

"Kinderen worden vooral opgesloten", zei Bhugwandass vorig jaar tegen Nieuwsuur naar aanleiding van zijn gevoerde gesprekken. "En als ze eruit komen, dan zijn ze nog verder getraumatiseerd." Jaren ervoor, in 2019, pleitte hij als 21-jarige al voor het afschaffen van de gesloten jeugdzorg. "Van opsluiting word je helemaal niet beter", zei hij toen. "Ik heb er nog steeds nachtmerries van, bang dat ik weer terug moet."

Op het nieuws dat de locatie in Harreveld zoals voorheen weer zal worden gebruikt als gevangenis reageert Bhugwandass tegenover de Volkskrant verheugd. "Goed dat de gesloten jeugdzorg in Harreveld nu helemaal sluit. En ook logisch, gezien het cellentekort, om er weer een gevangenis van te maken. In mijn beleving is het dat ook altijd gebleven."

Nieuwsuur sprak vorig jaar met Femke die op een Zikos-afdeling verbleef:

De Marokkaanse activiste Ibtissame Lachgar heeft dertig maanden gevangenisstraf en een geldboete van ongeveer 5000 euro gekregen voor een bericht dat ze vorige maand op X heeft geplaatst. Het ging om een foto van haarzelf waarin ze een T-shirt draagt met daarop de tekst 'Allah is a lesbian'.

De rechter in Rabat oordeelde dat ze hiermee de Marokkaanse wet op godslastering heeft overtreden. De maximumstraf voor godslastering ligt in Marokko op vijf jaar celstraf. Gedurende het proces hadden Lachgar en haar advocaten nog goede hoop dat ze een milde straf zou krijgen of misschien zelfs vrijspraak.

Mensenrechtenorganisaties en haar entourage reageren geschokt op de uitspraak. De voorzitter van de Marokkaanse mensenrechtenorganisatie AMDH, Hakim Sikouk, heeft laten weten zo snel mogelijk in beroep te zullen gaan tegen de uitspraak. "Wij vinden dit vonnis niet alleen onterecht, het is ook een bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting."

De foto die leidde tot de aanklacht is gemaakt en voor het eerst op internet geplaatst in 2022. Hiermee wilde de activiste toen haar steun betuigen aan twee Iraanse lhbti-activisten die vanwege hun geaardheid ter dood werden veroordeeld.

Ter verdediging verklaarde de activiste woensdag in de rechtbank dat de foto met de achterliggende boodschap niet zozeer ging over de god van de Islam, maar dat het ging om kritiek op het geloof in het algemeen.

Confronterende stijl

Lachgar staat al decennia binnen en buiten Marokko bekend als een activiste die het niet schuwt om zich uit te spreken over onderwerpen als gelijke rechten voor de lhbti-gemeenschap, het recht om atheïst te zijn en het patriarchaat. Hierdoor maakte zij zich niet geliefd bij het conservatieve deel van de Marokkaanse samenleving.

Maar ook haar mede-activisten hadden vaak moeite met haar directe en confronterende stijl. Haar aanpak zou te "westers" en contraproductief zijn volgens hen.

In 2009 maakte de wereld kennis met haar activisme toen ze met een groep jonge Marokkanen tijdens de ramadan in het openbaar een picknick wilde houden. Tijdens de vastenmaand is het in Marokko officieel verboden om in het openbaar te eten of te drinken. Hiermee wilden zij ruimte opeisen voor atheïsme in Marokko.

In 2012 zorgde ze er in samenwerking met de Nederlandse vrouwenorganisatie Women on Waves voor dat de abortusboot koers zette naar Marokko. Door ingrijpen van de overheid kwam het schip nooit aan in het Noord-Afrikaanse land. Toch was het Lachgar op deze manier gelukt om het algehele verbod op abortus in Marokko aan de kaak te stellen.

In de afgelopen jaren voerde Lachgar met het collectief CAPP (Collectief voor Afschaffing van Porno en Prostitutie) actie tegen prostitutie en de porno-industrie. Zij hebben als standpunt dat prostitutie en de productie van porno in alle gevallen ontmenselijkend is voor vrouwen en moet worden tegengegaan. Ironisch genoeg zijn er veel conservatieve en streng religieuze Marokkanen het hiermee eens.

Voer voor discussie

Juist vanwege de confronterende stijl waren Lachgar en haar medestanders verbaasd over haar arrestatie op 10 augustus. Ze had immers wel vaker uitlatingen gedaan die voor veel Marokkanen schokkend zijn.

Op 31 juli mengde ze zich op platform X in een discussie over de vermeende opmars van de islam in Frankrijk door de oude foto te posten. Een week later brak er op internet pas een storm van verontwaardiging los. Op verschillende sociale media werd de Marokkaanse overheid opgeroepen om haar te arresteren. Ook ontving Lachgar diverse bedreigingen.

De rechtszaak en de veroordeling van Lachgar hebben in Marokko ook geleid tot een heropleving van de discussie over de vrijheid van meningsuiting. Hoewel dit recht is vastgelegd in de grondwet, blijkt het in de praktijk op gespannen voet te staan met de zedenwetten en de wetten over kritiek op de islam.

In beroep

Kort na de uitspraak heeft het advocatenteam van de activiste laten weten dat ze in hoger beroep gaat tegen de veroordeling. Het is nog niet bekend wanneer dit proces van start gaat.

Haar vrienden en familie maken zich zorgen over het feit dat ze voorlopig en misschien zelfs voor langere tijd opgesloten zal zitten. Lachgar heeft te kampen met complicaties na een eerdere kankerdiagnose.

Een straatje erbij werd geopperd als een van de oplossingen voor de woningnood. ABN AMRO ziet een variant erop: een laagje erbij. Optoppen, zoals dat heet, heeft volgens onderzoek van de bank veel potentie en die wordt bij lange na nog niet volledig benut.

Uit eerder onderzoek van Stec Groep bleek dat er door optoppen tot 2030 zeker 100.000 extra woningen bijgebouwd kunnen worden. 67.000 daarvan kunnen op complexen van woningcorporaties worden gebouwd.

Optoppen houdt in dat er een extra laag op een appartementencomplex wordt gezet. De nieuwe woningen worden vaak van tevoren al gebouwd in de fabriek en dan op het dak van het complex gehesen.

Volgens ABN AMRO kan dat vooral in de steden een oplossing zijn. "Daar waar een gebouw uit meerdere woonlagen staat, kan het", vertelt vastgoedspecialist Claire van Staaij. "In de Randstad heb je veel naoorlogse wijken waar complexen met platte daken staan, dat maakt het makkelijker om te toppen."

Unaniem besluit

Na de oorlog zijn veel van dezelfde types appartementencomplexen gebouwd, vertelt Bram Hertzberger van Creative City Solutions. "In die periode hadden ze minder inzicht in hoe zwaar zo'n constructie was. Ze hebben toen met flinke overcapaciteit gebouwd. De constructie werd extra stevig gemaakt en voor het optoppen kunnen we daar nu profijt van hebben."

Volgens Van Staaij wordt optoppen pas echt interessant als er 25 extra woningen kunnen worden gebouwd. "Door het concept door te ontwikkelen kun je het in de toekomst ook met minder extra woningen interessant maken", zegt ze. Zo kunnen projecten en woningen worden gestandaardiseerd, waardoor optoppen voor ontwikkelaars makkelijker wordt.

Om zo'n verbouwing te realiseren moeten ze wel de eigenaar overtuigen, vaak een woningcorporatie of een vereniging van eigenaren (vve). Een vve overtuigen kan best ingewikkeld zijn, want niemand staat te springen om zijn of haar woning te veranderen in een bouwplaats.

Daar komt nog bij dat zo'n ingrijpende verbouwing vaak door alle bewoners moet worden goedgekeurd.

"Ik heb van nog geen enkele vve gehoord: laten we vanuit maatschappelijk belang een extra verdieping erop zetten", vertelt Hesly Bentvelsen van De OpToppers, een projectontwikkelaar gespecialiseerd in het bouwen op daken. Daarom zetten ze in op verduurzaming, want dat kan voor vve's behoorlijk duur zijn.

Om de kosten te drukken kunnen vve's de winst uit het bouwen van extra appartementen gebruiken om het hele complex te verduurzamen. Ook zonder die financiële prikkel wordt optoppen en verduurzamen gecombineerd, zodat een complex niet twee keer in de steigers moet staan.

Parkeernorm

Er zijn ook andere hobbels. Zo staan gemeenten niet altijd te springen. Met name de parkeernorm in de buurt kan een obstakel zijn bij het krijgen van groen licht voor het plaatsen van nieuwe appartementen.

Als de gemeente vasthoudt aan de parkeernorm, moet de ontwikkelaar soms tot extra parkeerplaatsen zien te komen, maar bij bestaande gebouwen is dat vaak moeilijk. "Als je er 44 woningen bovenop zet, moet je gemiddeld 66 extra parkeerplaatsen realiseren", vertelt Van Staaij van ABN AMRO.

Ingrijpend project

Ondanks die hobbels zien ontwikkelaars veel potentie in het optoppen. "Je haalt echt je voordeel uit deze manier van bouwen", vertelt Hertzberger. Doordat de woningen van tevoren zijn gemaakt, duurt het bouwen op locatie vaak maar enkele maanden. "Het ingewikkeldst zijn vaak de aanpassingen aan het gebouw, zoals het doortrekken van een trappengang of ventilatie", aldus Bentvelsen.

Steven Wayenberg van Vereniging Eigen Huis noemt optoppen "een interessante kans". "Combineer je optoppen met verduurzaming, dan sla je twee vliegen in één klap: het gebouw is opgeknapt en toekomstbestendiger."

Tegelijkertijd gaat het om een ingrijpend project, aldus Wayenberg. "Dit regel je niet even met een paar vrijwilligers, daar zijn professionele partijen voor nodig. Ook het financiële risico mag niet eenzijdig bij de bewoners terechtkomen, want dan haakt iedereen snel af."

Het is nog onduidelijk of de embryowet wordt aangepast. Sommige partijen in de Tweede Kamer willen de wet wijzigen, om nieuw onderzoek met embryo's mogelijk te maken. Maar er is ook veel weerstand, van partijen die vrezen voor een glijdende schaal naar uitwassen als designerbaby's.

Nu mogen wetenschappers alleen onderzoek doen met embryo's die overblijven bij ivf-behandelingen. Die restembryo's zijn drie tot vijf dagen oud, en daarmee niet geschikt voor onderzoek naar wat er precies gebeurt in de eerste dagen na de bevruchting van een eicel door een zaadcel. En dat is nu juist onderzoek dat van belang is voor wensouders, bij wie het maar moeilijk of helemaal niet lukt om zwanger te worden, ook niet met ivf.

VVD en D66 willen het daarom mogelijk maken om embryo's puur voor onderzoek te kweken. "Slechts één op de vier ivf-behandelingen slaagt", zegt D66-Kamerlid Paternotte die de wetswijziging samen met zijn VVD-collega Bevers indiende. "Dat betekent voor vrouwen vaak eindeloze behandelingen. Dat moet echt beter, want dan blijven ook minder mensen ongewenst kinderloos."

Christelijke partijen

Dat het voor wensouders en mensen met erfelijke ziektes vaak een lijdensweg is, erkent iedereen in de Tweede Kamer. Toch hebben veel partijen twijfels bij de wetswijziging en zijn er ook regelrechte tegenstanders.

Van oudsher hebben de christelijke partijen grote moeite met onderzoek naar embryo's, omdat zij ook het prilste begin van het leven als beschermwaardig zien. "Wij willen het creëren van leven, om het daarna weer te vernietigen, niet verder mogelijk maken", zei ChristenUnie-leider Bikker in het debat.

Net als Bikker vreest NSC voor een hellend vlak. "Als je de deur opendoet, is de kans klein dat 'ie weer dichtgaat", zei Kamerlid Hertzberger. Zij vindt dat embryo's door deze wijziging gereduceerd worden tot voorwerpen van onderzoek of een grondstof. "Ik denk dat er donkere randjes zijn, en dat die best groot zijn."

'Goedbedoelde naïviteit'

Hertzberger sprak van "goedbedoelde naïviteit" in het voorstel. Als het doorgaat, gaat volgens haar de deur open naar nog verdergaande technieken, zoals het knutselen aan embryo's om aan bepaalde wensen van de ouders te voldoen, zoals uiterlijke kenmerken van hun kind. "Het voorportaal van designerbaby's ligt hier voor."

Andere partijen verweten NSC bangmakerij, en wezen erop dat dit voorstel daar helemaal niet over gaat. Het gaat volgens hen over een kleine verruiming, vooral om de kans van slagen bij een ivf-behandeling te vergroten.

Embryo's kweken voor onderzoek is nu nog verboden. Initiatiefnemer Paternotte begrijpt dat het opheffen van het verbod gevoelig ligt. Maar volgens hem zitten er voldoende waarborgen in zijn voorstel om te voorkomen dat een medisch-ethische grens wordt overschreden. Wetenschappers vragen ook al jaren om deze stap, zegt de D66'er.

Kamerlid Bevers van de VVD valt hem bij. "We hebben in Nederland juist heel strikte regels. Dit soort onderzoek wordt gecontroleerd door de overheid. Ik denk dat het mogelijk is om onder strenge voorwaarden dit mogelijk te maken."

Vrije kwestie

Of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren, is lang niet zeker. De voormalige coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB hebben dit soort medisch-ethische kwesties als 'vrije kwesties' bestempeld. Dat betekent dat Kamerleden hun geweten mogen volgen en zelf mogen bepalen of ze voor of tegen zijn.

Maar ook wanneer er over de wetswijziging gaat worden gestemd is nog niet duidelijk. Eerst moeten de initiatiefnemers en het kabinet nog reageren op de vragen uit de Tweede Kamer.

Een docent van circusschool Diedom in Utrecht heeft zich schuldig gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag met minderjarigen "in de tienerleeftijd".

Dat meldt het bestuur van de circusschool in een mail aan de ouders van de leerlingen van de circusschool.

De school schakelde een extern onderzoeksbureau in nadat er meldingen van (oud)cursisten waren binnengekomen over grensoverschrijdend gedrag.

2010-2020

Uit de gesprekken met de melders en de docent zelf, blijkt dat de docent zich schuldig maakte aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, schrijft het bestuur. "Dit heeft zich in ieder geval afgespeeld in de periode 2010-2020. Dit gedrag vond zowel tijdens als buiten de circuslessen van Diedom plaats."

De circusschool heeft aan de NOS bevestigd dat de man sinds december 2024 op non-actief is gesteld. Hoeveel meldingen er waren, wil het bestuur niet bekendmaken vanwege de vertrouwelijkheid van het rapport.

Volgens het bestuur gaat het niet alleen om "daadwerkelijk seksueel contact", maar ook om ongepaste opmerkingen, ongewenst aanraken en online contact via sociale media.

Cultuuronderzoek

Nadat de eerste meldingen waren binnengekomen, publiceerde Diedom een gedragscode van de circusschool. Daarin staat dat alle docenten in het bezit moeten zijn van een Verklaring Omtrent Gedrag. Ook is privécontact tussen docenten en cursisten niet toegestaan.

Over 2,5 week starten de nieuwe lessen bij de school. "Daar hebben we zin in, maar het is ook spannend voor de docenten", zegt bestuurslid Eefje Nienhuis. Dat komt omdat docenten altijd fysiek contact hebben met de cursisten. "Het gaat om een contactsport, waarbij je cursisten moet opvangen."

De school gaat daarom met de docenten in gesprek hoe ze met hun leerlingen hierover kunnen praten.

"We waren al bezig met een onderzoek onder de cursisten naar de sociale cultuur", zegt Nienhuis. "We hebben een externe vertrouwenspersoon aangesteld en een contactpersoon vanuit het bestuur om ervoor te zorgen dat iemand direct contact op kan nemen."

Steeds minder studenten lijken op zoek te zijn naar een kamer. Dat is het gevolg van het aanhoudende kamertekort. 44 procent van de studenten woont op kamers, terwijl 49 procent dat zou willen. Acht jaar geleden was 52 procent uitwonend en had 59 procent die wens.

Dat meldt Kences - het kenniscentrum voor studentenhuisvesting - in de nieuwe Landelijke Monitor Studentenhuisvesting. Het instituut concludeert dat studenten de hoop om een kamer te vinden opgeven.

Volgens directeur Jolan de Bie van Kences beperkt de kamernood de toegankelijkheid van het onderwijs. "Als je niet uit huis kunt, betekent dit in de regel langer reizen of een andere studie moeten kiezen omdat de reisafstand te groot is."

Thuiswoners missen veel

Daarnaast missen studenten die noodgedwongen bij hun ouders blijven wonen volgens haar een belangrijk deel van hun sociaal-emotionele ontwikkeling. "Ook kan de ervaring dat je (deels) buiten het studentenleven staat een gevoel van isolatie en een lager zelfbeeld geven", zegt De Bie. Het is moeilijker om een netwerk op te bouwen, wat later je kansen op de arbeidsmarkt kan beperken.

Het kamertekort werkt volgens De Bie ook remmend op het binnenhalen van internationaal talent, doordat de buurlanden vaak wel huisvesting kunnen garanderen. Dat verslechtert de Nederlandse concurrentiepositie.

Het afgenomen aanbod is de voornaamste oorzaak. Er zijn 5000 studentenkamers bijgebouwd, maar steeds meer particulieren verkopen hun studentenhuizen vanwege de nieuwe huurwet.

Er wonen nu 17.800 minder studenten in de particuliere sector dan vorig studiejaar. Het totale kameraanbod in de twintig studentensteden is naar schatting met 13.500 afgenomen tot 322.400.

Maatregelen

Het is inderdaad voor studenten steeds lastiger om aan een kamer te komen, zegt Maaike Krom van de studentenvakbond LSVb. "Er is steeds minder aanbod, de huren zijn gestegen en studenten verdienen minder. Zij kunnen weinig werken naast een voltijdstudie. Het welzijn gaat ook achteruit, omdat ze steeds bezig zijn met de financiële kant."

De politiek is nu echt aan zet om met een oplossing te komen, zegt de LSVb. Wat er nu gebeurt is dat het belang van winst maken groter is dan het bieden van woonruimte aan jonge mensen, aldus de vakbond.

De Bie van Kences zegt dat het toestaan van tijdelijke contracten voor studenten helpt om de verhuur te stimuleren. Ook roept ze gemeenten op om het woningdelen tot drie of vier personen makkelijker te maken door de vergunning af te schaffen. "De tijd van het overlastargument is wat mij betreft voorbij. We kampen in Nederland met een brede wooncrisis en woningdelen tot en met drie personen leidt niet tot extra overlast, mits er gestuurd wordt op doelgroepen."

Dat kan binnen de huidige wet- en regelgeving, zegt ze, en het maakt dat de bestaande kamervoorraad direct beter kan worden benut. Ook wordt het voor particuliere verhuurders weer aantrekkelijker om te beleggen in studentenhuisvesting, via het nieuwe puntenstelsel.

Cijfers vertekend

Het tekort is nu 21.000 kamers, maar in de praktijk is het hoger, doordat minder studenten zeggen op zoek te zijn naar een kamer. Ook is een aantal kamers niet beschikbaar doordat 57 procent van de afgestudeerde studenten er na een jaar nog woont. Ze kunnen niet doorstromen naar de woningmarkt. En mbo-studenten die het huis uit willen, zijn niet meegerekend.

Naar verwachting loopt het tekort de komende jaren nog verder op, naar 26.000 tot 63.200 in het collegejaar 2032-2033. Dat is meer dan eerder werd verwacht, vooral door de aanhoudende verkoop van studentenkamers door particulieren. Het tekort stijgt ondanks de inschatting dat het aantal studenten in de toekomst daalt.