Er is geen reden om de Nederlandse Staat een dwangsom van 50.000 euro op te leggen voor elke dag dat er alsnog in Nederland gemaakte F-35-onderdelen in Israël terechtkomen. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald in een kort geding tegen de Staat, aangespannen door mensenrechtenorganisaties Oxfam Novib, Pax Nederland en The Rights Forum.
In februari oordeelde het gerechtshof dat Nederland moet stoppen met de uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël, omdat er volgens het hof "een duidelijk risico bestaat" dat Israël met de F-35-toestellen (ook bekend als Joint Strike Fighter) "ernstige schendingen van het humanitaire oorlogsrecht" pleegt in de Gazastrook.
Het arrest week af van een eerder vonnis van de rechtbank in Den Haag, dat bepaalde dat de leveringen wel konden doorgaan. De Staat is in cassatie gegaan tegen de uitspraak van het hof, maar mag tot het oordeel van de Hoge Raad geen onderdelen leveren.
Alternatieve manierenNa de uitspraak van het gerechtshof werd de rechtstreekse export vanuit het Europese distributiecentrum in Woensdrecht naar Israël gestopt. Maar in maart meldde de NOS op basis van interne documenten van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat Nederland zocht naar alternatieve manieren om F-35-onderdelen aan Israël te leveren, bijvoorbeeld via andere landen zoals de VS.
Dat leidde tot een kort geding: Oxfam Novib, Pax Nederland en The Rights Forum vonden dat Nederland het exportverbod niet naleefde. Maar de rechter in Den Haag zegt dat dit niet kan worden geconcludeerd op basis van het arrest van het hof.
Het hof oordeelde enkel over de rechtstreekse leveringen, zegt de rechter in het vonnis, en niet over bijvoorbeeld leveringen via de pool met F-35-reserveonderdelen vanuit de VS (de zogenoemde Global Spares Pool). Verder is volgens de rechter in het kort geding niet gebleken dat de Staat de veroordeling van het hof "niet nakomt of de intentie heeft of lijkt te hebben deze niet na te zullen komen".
Pool met reserveonderdelenIn stukken die door de Staat werden ingebracht bij het kort geding erkende de Staat dat de VS in Nederland geproduceerde straaljageronderdelen doorvoert naar andere landen via de pool met reserveonderdelen. Ook Israël put uit die pool.
Maar volgens Nederland is het niet mogelijk afspraken te maken om te voorkomen dat de onderdelen via een omweg in Israël terechtkomen. Zo zouden de onderdelen uit Nederland niet van onderdelen uit andere landen te onderscheiden zijn. Rolien Sasse van Pax zei eerder tegen NRC dat de Staat met het stoppen van rechtstreekse leveringen "de voordeur" heeft dichtgedaan, maar dat "de achterdeur is opengelaten".
De voorzieningenrechter stelde in het kort geding vandaag dat er "uiteenlopende visies" zijn op dit gebied, die in de zaak bij het gerechtshof niet aan de orde zijn gekomen. "Om hierover een afgewogen oordeel te kunnen vellen, was dat wel noodzakelijk geweest", aldus de rechter.
Organisaties overwegen vervolgstappenMinister Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) schrijft in een reactie op X dat het vonnis bevestigt dat de Staat "in lijn" handelt met het arrest. "De export kan daarom doorgaan."
De drie mensenrechtenorganisaties beraden zich nog op verdere juridische stappen. In een verklaring zeggen ze de uitspraak te betreuren, "omdat de uitspraak van het hof beperkter wordt uitgelegd. Deze uitspraak betekent dat er een nieuw kort geding nodig is om leveringen via de VS aan Israël te staken."
Behalve Alec Baldwin had ook een andere acteur echte kogels bij zich op de filmset van Rust. Dat bleek op de tweede dag van het proces tegen Baldwin, die terechtstaat voor zijn rol bij de dood van cameravrouw Halyna Hutchins. Zij werd in 2021 geraakt door een kogel uit een wapen dat met losse flodders gevuld had moeten zijn.
Bij het verhoor van forensisch onderzoeker Marissa Poppell vroeg de verdediging van Baldwin naar het handjevol echte kogels dat rondslingerde op de set. Poppell vertelde dat die waren gevonden op een trolley, in een doos munitie en in twee pistolen: die van Baldwin en zijn collega Jensen Ackles.
"Dus tijdens zijn acteren had hij blijkbaar een echte kogel in zijn schouderholster", vroeg Baldwins advocaat over Ackles, wat Poppell bevestigde. Ze vulde aan dat Ackles geen enkel idee zal hebben gehad dat hij een gevaarlijke kogel bij zich had.
Ackles is bekend van zijn rol in de serie Supernatural en gastoptredens in de serie The Boys. Na de dood van Hutchins stapte hij uit de cast van Rust, omdat verdere opnames niet in zijn agenda pasten.
Nauwelijks te onderscheidenBij het verhoor hamerde de verdediging ook op het feit dat echte kogels nauwelijks te onderscheiden zijn van losse flodders. Foto's die de jury te zien kreeg toonden dat alleen een rondje op de onderkant het verschil aangaf: zilver betekent echt, brons nep.
"Iemand kan die makkelijk door elkaar hebben gehaald, toch?", stelde de advocaat.
De verdediging hoopt zo de jury ervan te overtuigen dat Baldwin niet kan hebben geweten dat zijn wapen gevaarlijk was. Zijn advocaten zullen betogen dat de schuld volledig ligt bij de wapenexpert van de film. Zij heeft al 1,5 jaar cel gekregen voor haar onzorgvuldigheid met munitie op de set.
Haar advocaat heeft al laten weten dat zij zich zal beroepen op haar zwijgrecht als ze wordt opgeroepen te getuigen.
Er dreigen dwangsommen van ruim 300 miljoen euro voor drankproducenten als ze niet snel met verbeteringen komen voor het inzamelen van plastic flesjes. Dat heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) vandaag laten weten aan Verpact, de organisatie die namens de producenten verantwoordelijk is voor de inzameling.
De inzameling lag de afgelopen twee jaar ver onder de wettelijke doelstelling van 90 procent. Volgens de ILT moet Verpact het voor consumenten "aantrekkelijker en makkelijker" maken om de statiegeldflessen in te leveren. Op die manier moet worden voorkomen dat ze in het zwerfafval belanden.
Meer inzamelpuntenBelangrijk daarvoor is dat er meer inleverpunten komen waar mensen hun statiegeld terugkrijgen. "Verpact gaf zelf aan dat er bij de invoering van statiegeld op plastic flesjes per 1 juli 2021 eigenlijk 12.000 betaalde inleverpunten nodig zouden zijn", aldus Rob van Alphen van de ILT. "Maar ze zijn pas begin vorig jaar begonnen met de uitbreiding."
Uiteindelijk waren er slechts 4140 betaalde inleverpunten in 2023. Per 2027 moeten dat er ten minste 9400 zijn, anders volgt een dwangsom van maximaal 135 miljoen euro. Ook moeten de inleverpunten veel makkelijker te vinden zijn via een website of app.
Volgens Van Alphen was het beter geweest als in de statiegeldwetgeving een innameplicht was opgenomen voor alle verkooppunten van plastic flesjes. "Dat zat wel in de conceptwetgeving, maar dat is eruit gehaald."
Hoger statiegeldEen andere knop waar volgens de ILT aan gedraaid moet worden, is de hoogte van het statiegeld. "Uit onderzoek dat Verpact vorig jaar liet doen, blijkt dat een hoger statiegeldbedrag een grote stimulans is om meer plastic flesjes in te leveren", zegt Van Alphen.
Eerder wilde de inspectie een verhoging naar 50 eurocent, maar dat bedrag laat de ILT nu los vanwege "nieuwe inzichten". Verpact moet de komende maanden een onderzoek doen naar een ideale hoogte van het statiegeld.
Verder moet de producentenorganisatie vóór begin oktober onderzoeken of consumenten het digitaal terugbetalen van statiegeld via bijvoorbeeld een tikkie wel waarderen. Dat gebeurt nu bij veel innamepunten buiten de supermarkten, zoals op treinstations en vliegvelden.
"De vraag is in hoeverre dat een barrière vormt om de flesjes in te leveren", zegt Rob van Alphen van de ILT. "Er zitten een aantal haken en ogen aan digitaal terugbetalen. Zo kunnen toeristen hier geen gebruik van maken omdat ze geen Nederlandse bankrekening hebben. Ook voor dak- en thuislozen kan dit een probleem zijn."
'Grote ergernis'Ook het inleveren van beschadigde flessen moet beter. Nu worden die vaak niet geaccepteerd in statiegeldmachines, een "grote ergernis van de consument", aldus de ILT. De producenten moeten voor november oplossingen aandragen, zoals het handmatig innemen, of de acceptatiegrenzen van de statiegeldmachines vergroten.
Als Verpact niet op tijd aan alle eisen voldoet, volgen dwangsommen die kunnen oplopen tot 305 miljoen euro. De last onder dwangsommen gelden alleen voor plastic flesjes. Het statiegeld op blikjes is pas vorig jaar ingevoerd. Daar geldt de wettelijke inzamelplicht van 90 procent voor het eerst over 2024. Voor de flesjes was dat al vereist in 2022.De ILT verwacht wel dat de verbeteringen bij de inzameling van plastic flesjes ook positieve gevolgen heeft voor de inzameling van blikjes.
'Fluwelen handschoenen'De Fair Resource Foundation, een NGO die zich inzet voor duurzaamheid, is blij dat de ILT maatregelen neemt. "Alleen gaat het met fluwelen handschoenen", zegt voorzitter Robbert van Duin. "Wij hadden liever gezien dat het aantal innamepunten veel sneller omhoog zou gaan."
Verder mist hij een uitbreiding van de statiegeldverplichting naar plastic sap- en zuivelflesjes. "Die maken 16 procent van uit van alle plastic flesjes."
Ook zwerfafvalexpert Dirk Groot vindt dat belangrijk. Daarnaast moet de inspectie erop toezien dat de etiketten vast blijven zitten aan de plastic flesjes, aldus Groot. Vier op de tien die hij terugvindt in het zwerfafval heeft geen etiket en dus geen waarde meer.
Verpact laat weten de inhoud van de lasten onder dwangsom te bestuderen. Eind dit jaar wordt de inzameling van statiegeld geëvalueerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Vier mensen zijn omgekomen toen de boot waarmee ze Groot-Brittannië wilden bereiken omsloeg op het Kanaal. De Franse kustwacht kon 56 mensen uit het water redden. Negen overlevenden zijn naar het ziekenhuis gebracht.
De boot was vannacht vertrokken uit Boulogne-sur-Mer, aan de Noord-Franse kust. De opvarenden waren al in de problemen geraakt toen een marinepatrouille hun rubberboot rond 04.30 uur ontdekte: het vaartuig was omgeslagen en lek geraakt.
De kustwacht meldt dat er voor de reddingsoperatie vier boten en een helikopter werden ingezet. Ook zochten duikers nog naar verdere slachtoffers.
Drie van de doden werden uit zee gehaald, de vierde werd aangetroffen op het zinkende bootje. Er is nog niets bekendgemaakt over hun identiteit.
Gevaarlijke routeMigranten proberen geregeld illegaal vanuit Frankrijk naar Groot-Brittannië te komen, vaak in onzeewaardige bootjes. In april kwamen nog vijf mensen om toen hun boot zonk, onder wie een meisje van 7. Zij waren vertrokken vanaf een strand niet ver van Boulogne-sur-Mer.
Het aantal mensen dat de oversteek niet overleeft, stijgt. Vorig jaar kwamen er in totaal twaalf mensen om. Halverwege dit jaar waren er al zeker veertien mensen verdronken. De zee is hier onstuimig en het Kanaal is bovendien een drukke vaarroute.
In totaal arriveerden er volgens Britse cijfers dit jaar zo'n 14.000 migranten via het Kanaal. Zo kwamen er de afgelopen week vanuit Frankrijk in totaal zeven boten aan in Groot-Brittannië, met bijna 500 mensen aan boord.
Bij het Hawaïaanse eiland Kauai is een helikopter in zee gecrasht. Daarbij is zeker een dode gevallen. Naar twee andere inzittenden wordt nog gezocht.
De helikopter stortte neer op ongeveer een halve kilometer van de Na Pali-kustlijn. Die afgelegen kustlijn is een van de populairste trekpleisters van het eiland. Zo zijn de steile, groene kliffen blikvangers in onder meer de Jurassic Park-films.
Tal van bedrijven op Kauai bieden helikoptertours aan, om toeristen goed zicht te bieden op de beroemde kust en ongerepte natuur van het eiland. De gecrashte helikopter was eigendom van zo'n bedrijf. Het ging om een relatief kleine Robinson R44-helikopter, met plek voor vier personen.
Crash gezien door wandelaarsDe crash werd gezien door een groep wandelaars. Zij belden direct de politie, rond 13.30 uur lokale tijd. Ongeveer een uur later werd één slachtoffer geborgen. De politie op Kauai schrijft in een persbericht dat er in ieder geval vandaag nog gezocht wordt naar de twee vermisten. Er is niets gedeeld over de identiteit van de inzittenden.
Het is nog onduidelijk hoe de helikopter kon crashen. De Amerikaanse veiligheidsautoriteiten zijn een onderzoek gestart.
Vijf jaar geleden ging het ook al eens mis bij een helikopterrondvlucht boven de Na Pali-kust. Toen stortte een grotere helikopter met zeven personen aan boord neer boven land. Niemand overleefde die crash.
Een Australische militair en haar echtgenoot zijn opgepakt om spionage voor Rusland. Het gaat om een 40-jarige soldaat en haar 62-jarige man. Ze werden thuis in Brisbane aangehouden.
Beide verdachten komen oorspronkelijk uit Rusland. Ze arriveerden ruim tien jaar geleden in Australië en werden daar enkele jaren later staatsburger. Ze hebben een paspoort van beide landen.
De twee zouden hebben samengespannen om militaire informatie door te spelen: toen de vrouw op bezoek was in Rusland logde haar man in op haar account van het leger. Of er ook daadwerkelijk inlichtingen zijn buitgemaakt, wordt nog onderzocht.
SpionagenetwerkRusland wordt al langer beticht van spionage in Australië, een invloedrijk land in de Pacifische regio. Vorig jaar maakte het land bekend een omvangrijk netwerk te hebben opgerold waarbij spionnen gebruikmaakten van diplomatieke paspoorten. Hoewel Australië geen land noemde, zat Rusland daar volgens media achter.
Ook steggelden de landen over de bouw van een nieuwe Russische ambassade in de Australische hoofdstad Canberra. De locatie die daarvoor uitgekozen was, zou te dicht bij het parlement liggen en daarom een gevaar zijn voor de staatsveiligheid. Moskou noemde dat "russofobe hysterie".
Op de arrestaties van de militair en haar man heeft het Kremlin nog niet gereageerd. De twee verdachten moeten in september voor de rechter verschijnen. Als ze inderdaad informatie hebben doorgespeeld, kunnen ze daar levenslang voor krijgen.
Het aantal bedrijven dat failliet gaat blijft oplopen. In juni vielen 373 ondernemingen om. Dat zijn er 37 meer dan een maand eerder, oftewel een stijging van 11 procent. Een jaar geleden gingen er in juni nog 298 failliet, zo blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Ook over het eerste halfjaar van 2024 is een stijging te zien. In die periode vielen ruim 2100 ondernemingen om, wat neerkomt op een toename van 40 procent.
Toch is het aantal faillissementen nog relatief laag. Door de grote overheidssteun bij het uitbreken van de coronacrisis daalde het aantal faillissementen vanaf april 2020 spectaculair. Er werd gewaarschuwd dat het stoppen van die steun zou leiden tot een faillissementsgolf. Maar nu pas keren de faillissementscijfers stapje voor stapje terug naar het niveau van voor de coronacrisis.
Bedrijven in de bouw en de handel hebben het zwaarder dan andere bedrijfstakken. In juni gingen ook meer ondernemingen in de horeca failliet dan een maand eerder. Onduidelijk is of de slechte zomer daarbij een rol speelt.
In een jachthaven in Leiden heeft vannacht een brand gewoed. Daarbij raakten zeker acht boten beschadigd. Er raakte niemand gewond.
De brand in de haven aan de Oxfordlaan brak rond 01.30 uur uit door een nog onbekende oorzaak. De brandweer had het vuur al snel onder controle, maar kon niet voorkomen dat meerdere boten beschadigd raakten.
Zeker drie sloepen zijn volledig uitgebrand en ten minste één is gezonken, meldt Omroep West. De eigenaren van de beschadigde boten worden door de havenmeester geïnformeerd.
Tijdens de brand is het water bij de haven mogelijk verontreinigd door een diesellekkage. De brandweer heeft het Hoogheemraadschap van Rijnland daarvan op de hoogte gesteld. Zij controleren de waterkwaliteit.
In vier dagen tijd valt het Israëlische leger in Gaza vier scholen aan, met tientallen burgerdoden tot gevolg. Terreurorganisatie Hamas zou zich daar schuilhouden, terwijl ook bekend is dat honderden Palestijnse burgers in deze scholen onderdak hebben gezocht. Met het doel voor ogen om Hamas uit te schakelen, lijkt het leger niemand te ontzien.
"Niets gebeurt per ongeluk", zei een bron binnen het leger in november tegen de kritische Israëlische nieuwssite +972. "Als een driejarig meisje gedood wordt in een huis in Gaza, is dat omdat iemand in het leger besluit dat het geen probleem is dat zij gedood wordt." Het leger "weet precies hoeveel collateral damage er is in elke woning", oftewel hoeveel Palestijnse levens op het spel staan bij een bombardement.
Israël zegt dat het burgerslachtoffers zo veel mogelijk wil voorkomen, maar onderzoeken van journalisten en mensenrechtenorganisaties spreken dat tegen. Het leger heeft een richtlijn die bepaalt hoeveel doden bij een aanval acceptabel zijn. Voor elk Hamas-lid zouden enkele tientallen burgers gedood mogen worden, bij een commandant meer dan honderd. Dat aantal ligt veel hoger dan bij voorgaande oorlogen in Gaza.
'Industriële schaal'Het leger maakt daarbij gebruik van het AI-programma Lavender, dat tienduizenden mensen als mogelijke militanten aanwijst zonder zorgvuldige controle, meldde +972. In de eerste weken van de oorlog werden zo'n 15.000 mensen op basis van dit systeem gedood. Individuele leden van Hamas waren doelwit vanaf het moment dat ze thuis waren, waardoor ook hun families werden gedood.
Dareen verloor door een Israëlisch bombardement zeventig familieleden:
Bovendien maakt het leger gebruik van zeer dodelijke munitie. In de eerste maanden zette het leger in ongeveer de helft van de gevallen zogenaamde 'domme bommen' in, die niet nauwkeurig zijn. Ook gebruikt de luchtmacht honderden zware bommen, die hele huizenblokken in de as leggen en veel slachtoffers in de omgeving maken door de hoge luchtdruk. Vooral kinderen zijn daar kwetsbaar voor.
"Het leger heeft alle beperkingen losgelaten, vooral in het begin van de oorlog", zegt Ahron Bregman, politicoloog aan King's College in Londen en voormalig majoor in het Israëlische leger. Zo waarschuwt het leger bewoners niet meer voor een bombardement, wat ze bij vorige oorlogen wel deden. "Het gebruik van AI heeft geleid tot het doden van Palestijnen op een industriële schaal."
OorlogsmisdadenDe oorlog in Gaza is een van de dodelijkste voor burgers sinds het begin van deze eeuw. Zeker 38.000 inwoners zijn omgekomen, van wie zo'n 70 procent vrouw en kind is, aldus het ministerie van Volksgezondheid in Gaza, dat onder leiding staat van Hamas. De VN en andere instanties gebruiken dezelfde cijfers. In werkelijkheid zal het aantal hoger liggen, omdat het rapporteren van doden steeds moeilijker wordt en er nog vele duizenden mensen onder het puin liggen.
Premier Netanyahu en zijn regering geven Hamas de schuld van het hoge aantal burgerdoden. Militanten zouden zich verschuilen in ziekenhuizen en scholen, al zijn daar geen overtuigende bewijzen voor geleverd. Intussen trekt ook Hamas zich weinig aan van de vele doden: volgens hardliners zijn het noodzakelijke offers.
"Er is geen twijfel dat Hamas zich ophoudt tussen de burgerbevolking, het is een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld", zegt Lior Volinz van de Vrije Universiteit in Brussel, gespecialiseerd in de Israëlische veiligheidsindustrie. "Maar dat is geen rechtvaardiging om een heel complex te bombarderen als er één militant in zit."
Steeds meer onderzoeken, zoals van Amnesty en Human Rights Watch, voeren bewijzen aan dat Israël oorlogsmisdaden pleegt. Ook Hamas heeft zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden met de terreuraanval van 7 oktober. Volgens een VN-commissie maakt Israël zich mogelijk ook schuldig aan misdaden tegen de menselijkheid. Bij het Internationaal Gerechtshof ligt een genocide-aanklacht tegen het land.
Onderzoek naar 'incidenten'Bij de vele bombardementen vallen soms zo veel slachtoffers, dat er bij westerse bondgenoten ophef ontstaat. Een voorbeeld is de luchtaanval op het tentenkamp in Rafah eind mei waardoor een grote brand ontstond. Het beeld van een vader die zijn onthoofde zoontje in de lucht hield, maakte wereldwijd veel los.
Premier Netanyahu noemde die aanval na hevige kritiek uiteindelijk een "tragische fout". Ook enkele eerdere aanvallen werden zo bestempeld. Excuses kwamen alleen als gegijzelden of mensen met een buitenlands paspoort waren omgekomen. De dodelijkste actie tot nu werd gevierd als succes: bij de bevrijding van vier gegijzelden werden vorige maand 274 Palestijnen gedood.
Het leger kondigt na ophef geregeld aan om aanvallen als 'incident' te onderzoeken. In mei meldde de procureur-generaal van het leger dat er zeventig onderzoeken lopen. "Deze onderzoeken moeten niet zo serieus genomen worden", aldus politicoloog Bregman. "Die zijn er niet om onderzoek te doen, maar om de wereld gerust te stellen. Daarmee vertrouwen ze op ons beperkte langetermijngeheugen."
Breaking the Silence, een Israëlische organisatie die getuigenissen van ex-militairen documenteert, is ook sceptisch. "Het zijn interne onderzoeken en die dienen dus het belang van het leger zelf", zegt Joel Carmel. "Dat er tienduizenden mensen zijn gedood, gaat niet tegen de regels van het leger in. Dat was de bedoeling."
