Elk jaar hebben ruim 90.000 mensen te maken met gordelroos. Een zeer pijnlijke infectieziekte die in het beste geval relatief kort een gekmakend brandend gevoel en jeuk veroorzaakt. Maar chronische zenuwpijn voor de rest van het leven is ook een reëel risico.
In de toekomst zal gordelroos steeds vaker voorkomen omdat de aandoening met name ouderen treft en de samenleving de komende tien jaar razendsnel vergrijst.
GGD-artsen en ouderenbonden hebben zorgen dat de toename van gordelroos een gezondheidskloof onder ouderen kan veroorzaken. Want inmiddels is er een effectief vaccin, Shingrix, dat langdurig en effectief beschermt tegen gordelroos. Maar het wordt niet vergoed. Wie gevaccineerd wil worden, moet zelf bijna 400 euro betalen om bij de GGD prikken te krijgen.
'Mensen haken af vanwege prijs'
"We zien dat sommige mensen die informeren naar de mogelijkheden voor vaccinaties afhaken zodra duidelijk wordt dat ze honderden euro's moeten betalen", zegt Timo Boelsums, arts-infectieziektebestrijding bij de GGD in de regio Rotterdam-Rijnmond. "Maar je wil natuurlijk iedereen kunnen beschermen."
Deskundigen schatten dat 10 tot 25 procent van de mensen chronisch ziek blijft na een infectie. Waar in de meeste gevallen de pijn met het verdwijnen van de blaasjes en bultjes ook stopt, ontwikkelt bij sommige mensen een zenuwpijn die niet meer weggaat, zogenoemde postherpetische neuralgie.
Methadon
"Het voelt alsof je heel erg bent verbrand omdat je veel te lang in de zon hebt gelegen", zegt Peter Belien. Hij kreeg in 2023 gordelroos. "Daarnaast voelt het soms alsof mijn ribben zijn gebroken. Je hebt mindere en betere dagen, maar de pijn is constant."
Genezing is niet mogelijk. Soms verzachten medicijnen de pijn. Maar het gaat dan om zeer zware medicatie als anti-epileptica, antidepressiva of zelfs methadon, een opioïde. Bovendien slaan deze medicijnen, die riskante bijwerkingen kunnen hebben, vaak niet aan.
Voorkomen beter dan genezen
Voorkomen via vaccins is de effectiefste optie. In onder meer Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk worden de vaccins wel vergoed. De Gezondheidsraad adviseerde in 2019 om vaccinaties ook in Nederland voor 60-plussers te vergoeden.
Opeenvolgende kabinetten weigerden dat te doen omdat ze de prijs van het vaccin te hoog vonden. Ondanks het positieve advies van de Gezondheidsraad is deze belangrijke adviseur van de overheid het wel eens met het kabinet dat een vaccinatieprogramma vanwege de hoge prijs niet "kosteneffectief" zou zijn.
Chantal Tesson, voorzitter van de stichting Pijn na Gordelroos, betwijfelt of dat het geval is. "Elk jaar komen er een paar duizend mensen bij met chronische zenuwpijn na gordelroos. Alsof de kosten voor allerlei medicatie, ondersteuning en zorg om met die pijn om te gaan niet hoog zijn. Die kosten neem je grotendeels weg met vaccinaties."
Medicijntekorten
Er worden tegen chronische zenuwpijn dus nu al anti-epileptica of antidepressiva gebruikt. Los van de kosten zijn dit middelen die vanwege tekorten steeds vaker niet beschikbaar zijn. Elke vorm van preventie beperkt de tekorten die anders ook weer tot extra kosten zouden leiden.
Daarbij komt dat mensen met zenuwpijn in sommige gevallen niet meer goed kunnen bewegen en waarschijnlijk eerder dan normaal mantelzorg of verpleegzorg nodig hebben.
Dat die kosten en knelpunten in de zorg zonder een hoge vaccinatiegraad zullen toenemen, is aannemelijk vanwege de dubbele vergrijzing waarbij er meer ouderen bij komen, die bovendien langer leven. De grootste potentiële patiëntengroep voor gordelroos, de 60-plussers, zal de komende 15 jaar dan ook explosief stijgen met 800.000 mensen. In 2070 zullen er bijna anderhalf miljoen 60-plussers bij zijn gekomen.
De demografische ontwikkeling wat betreft leeftijd:
"Maar het gaat ook om de menselijke maat", zegt Tesson. "Je kunt mensen een verschrikkelijke pijn besparen. Er zijn mensen die hierom euthanasie plegen."
De krant Tubantia tekende het verhaal op van de Enschedeër Rob Schutte die vorig jaar vanwege de ondraaglijke pijn voor euthanasie koos. In zijn afscheidsinterview zei hij het te betreuren niet 10 kilometer verderop in Duitsland te wonen. "Dan had ik de vaccinatie tegen gordelroos gewoon gekregen. Dan had ik deze rotziekte niet gehad."
Kamerleden Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA) en Wieke Paulusma (D66) vroegen vorige week in een debat aan staatssecretaris Karremans om gordelroos alsnog in het rijksvaccinatieprogramma op te nemen. Uit de voorjaarsnota moet duidelijk worden of het kabinet toch bereid is om de vaccinaties te financieren.