De Verenigde Staten stoppen voorlopig met het delen van geheime militaire informatie met Oekraïne, aldus de directeur van de CIA en de nationaal veiligheidsadviseur. Er is nog veel onduidelijk en de Amerikanen benadrukken dat het besluit snel kan worden teruggedraaid. Maar op diverse manieren zal het door oorlog getroffen land de gevolgen van dit besluit merken.
Amerikaanse "military intelligence is absoluut cruciaal", weet hoogleraar War Studies Frans Osinga. Zijn collega Bas Rietjens, hoogleraar intelligence in war, beaamt dat de Amerikaanse inlichtingen heel belangrijk zijn.
Dat geldt bijvoorbeeld voor waarschuwingen voor Russische bombardementen in Oekraïne. "Met hun satellieten zien de Amerikanen diep in Rusland de strategische bommenwerpers opstijgen, waaronder de kruisraketten hangen", zegt voormalig oorlogsvlieger Osinga. "Dus die informatie is cruciaal voor de luchtverdediging."
'Europa kan het maar deels opvangen'
Osinga merkt op dat de Britten en de Fransen ook satellieten hebben die de Russische bommenwerpers kunnen zien. Hij sluit niet uit dat de Europeanen gewoon doorgaan met het geven van informatie. Maar volgens Rietjens kunnen Europese bondgenoten het verlies aan Amerikaanse inlichtingen maar gedeeltelijk opvangen. "Ze behalen niet zomaar het gewenste niveau."
Volgens Osinga is het onduidelijk of de Amerikanen ook stoppen met delen van álle soort inlichtingen. Ze geven bijvoorbeeld ook tactische inlichtingen: over doelen op het slagveld, zoals munitieopslagplaatsen en logistieke knooppunten. Die de Oekraïners dan bestoken met de Himars-raketten.
Als die raketten op zijn en de doelwitten onzichtbaar worden, nu de VS Oekraïne voorlopig geen geheime informatie of wapens meer geeft, hebben de Russische militairen weer veel bewegingsvrijheid terug.
"Met hun drones kunnen de Oekraïners 15 tot 20 kilometer achter de Russische linies kijken, verder wordt het moeilijk en zijn ze afhankelijk van de Amerikanen", legt Rietjens uit. En dan gaat het met name om real time informatie die cruciaal is om bewegende doelen te kunnen raken, zoals Russische luchtafweerraketten.
Hieronder zie je welke vliegroute drones van het Amerikaanse leger afleggen, om inlichtingen te verzamelen over Rusland. De NOS heeft dit vastgesteld aan de hand van openbare bronnen:
"Niet alles komt tot stilstand, maar de aanvallen in de diepte worden veel moeilijker, ook al hebben de Oekraïners een goede positie wat betreft human intelligence." Rietjes gebruikt hier de vakterm voor ogen en oren op de grond van Oekraïense speciale eenheden, achter de Russische linies. Dat is een vorm van informatievergaring die zeer riskant en onzeker is.
Dan zijn er ook nog de elektronische inlichtingen, aldus Osinga. "Daarmee worden hoofdkwartieren opgespoord, want die verspreiden veel elektronische emissie." Het Oekraïense leger heeft recentelijk de nodige van dit soort Russische hoofdkwartieren vernietigd.
'Pure chantage'
Het stoppen van het delen van inlichtingen noemt hoogleraar Osinga "pure chantage, malafide, zoals we die kennen van Trump". De Amerikaanse regering maakt er geen geheim van dat het de militaire hulp, van materieel en inlichtingen, gebruikt als pressiemiddel op de regering van Zelensky.
Osinga waarschuwt dat de stopzetting van de inlichtingen "ook een signaal is naar ons". Hij doelt op de NAVO-partners. "Trump hoeft zich niet terug te trekken uit het bondgenootschap om de inlichtingen te stoppen. Er staat nergens dat hij die moet geven. Maar als het stopt, heeft dat enorme impact."
Dus wat Oekraïne nu overkomt kan ook de NAVO gebeuren, denkt Osinga. "Het geeft aan dat Trump onbetrouwbaar is."
"Dat de politiek gekoppeld is aan de tech-sector maakt de Oekraïense positie zo penibel", vindt Rietjens, de hoogleraar Intelligence, die ook verbonden is aan de de Nederlandse Defensie Academie. Dan heeft hij het over het satellietcommunicatiesysteem Starlink, dat in handen is van Elon Musk en waarvan de Oekraïners zeer afhankelijk zijn.
Hier zie je meer informatie over het nut van Starlink voor Oekraïne:
Musk is innig verbonden met president Trump en heeft zich vaker bijzonder negatief uitgelaten over president Zelensky. Als Musk in Oekraïne de stekker uit Starlink trekt, zoals vanuit Washington eerder gedreigd is, "zijn de problemen nog veel groter" volgens Rietjens.
Toen de Russen in het begin van de oorlog het vaste internet in Oekraïne zwaar beschadigden, heeft Starlink het Oekraïense leger gered. Zonder Musks systeem was het blind en doof geweest en zou het nog veel zwaarder zijn getroffen.
Per seconde
Aan het begin van de oorlog was ook de informatie van de Amerikaanse militaire satellieten cruciaal. Rietjens: "Per seconde was te zien hoe de Russen hun troepen verplaatsten. Waarop het Oekraïense leger kon reageren. Dat is het hele eiereten van militair inlichtingenwerk."
Ook een van de eerste grote successen van de Oekraïners aan het begin van de oorlog, het torpederen van de Russische kruiser de Moskva, is volgens Rietjens geheel toe te schrijven aan de Amerikanen. "Die wisten precies wat, waar, wanneer voer. Dat bereik je alleen met hoogwaardige inlichtingen. Dat gaat niet zomaar."
