Het was vanochtend even schrikken voor de Indiase premier Narendra Modi. Nadat de eerste stemmen geteld waren, dreigde hij zijn eigen kiesdistrict Varanasi te gaan verliezen. Een paar uur later keerde het tij en won hij de zetel.
Modi's partij BJP blijft ook in de rest van het land de grootste partij, maar lang niet met de overweldigende meerderheid die werd verwacht. Voor het eerst wordt Modi hierdoor afhankelijk van coalitiepartijen voor het vormen van een regering.
"Een politieke aardbeving", zo noemde politiek analist Niranjan Sahoo van de denktank ORF de uitslag. "Zelfs als Modi premier wordt, is zijn positie aanzienlijk minder sterk. Hij zal niet dezelfde Modi zijn."
Het moet een ontnuchterende uitslag zijn voor Modi, die zichzelf vorige week nog door god verkozen verklaarde. In zijn toespraak van vandaag gaf hij echter niet deze indruk. Hij claimde de overwinning en benadrukte dat het voor het eerst sinds 1962 is dat een partij voor een derde achtereenvolgende keer de verkiezingen wint.
Overmoed
Sommige analisten vermoeden dat Modi door zijn eigen overmoed van zijn voetstuk is gevallen. De premier beloofde aan het begin van de ruim zes weken durende verkiezingen nog dat zijn partij dit keer 375 zetels zou gaan winnen, vergeleken met de 303 die de BJP nu heeft.
Het oppositieblok INDIA, onder leiding van de Congrespartij, sprong hierop in door kiezers te waarschuwen dat de BJP met zoveel zetels een meerderheid van twee derde zou hebben, wat in India voldoende is voor het aanpassen van de grondwet. Dat zou vooral zwevende kiezers hebben afgeschrikt, zo verklaarde Sanjay Kumar van onderzoeksbureau Lokniti aan nieuwssite The Wire.
Tegenstanders van Modi deelden vorig jaar in de stad Amritsar fruit uit als protest tegen de hoge werkloosheidcijfers:
Ook vanuit de BJP zelf klonk kritiek, op wat wordt beschreven als een autoritair leiderschap van Modi. "Hij realiseerde zich niet dat je in een democratie de steun van het volk niet als vanzelfsprekend kunt aannemen", zo schreef het prominente BJP-lid Subramanian Swamy in mei op X.
Modi bracht de laatste dagen van de verkiezingen mediterend door. Na afloop schreef hij een brief aan het volk, waarin hij sprak over Amrit Kaal, 'het tijdperk van de nectar', wat ook wel wordt vertaald als een 'nieuwe dageraad'.
De BJP belooft van India een ontwikkeld land te maken voor 2047. In de afgelopen tien jaar groeide de economie al van de tiende tot de vijfde in de wereld. Veel Indiërs zijn trots op de positie die het land heeft bereikt en zich ook op geopolitiek niveau toe-eigent. Dat zal in een derde termijn onder Modi zo blijven.
Werkloosheid is hoog
Toch heeft dit voor de gemiddelde Indiër niet tot meer voorspoed geleid. Werkloosheid onder jongeren blijft hoog en de salarissen laag. Bovendien is er kritiek op het afbrokkelen van de democratie, doordat instituten als de media en persvrijheid onder druk staan, en op toenemende polarisatie in de samenleving.
De BJP van Modi heeft een hindoestaat voor ogen, wat volgens de oppositie heeft geleid tot een klimaat van haat tegen minderheden, met name de moslims, in India zo'n 200 miljoen mensen. Modi zelf sprak tijdens zijn campagne over 'infiltranten', toen hij het over moslims had. Het INDIA-blok beloofde in de campagne een versterking van de democratie en meer religieuze vrijheden en inkomensgelijkheid.
Meerderheid
In de tussentijdse tellingen blijft de BJP rond de 240 zetels steken. Er zijn 272 zetels nodig voor een meerderheid in het parlement van in totaal 543 zetels. De door de BJP geleide coalitie, NDA, haalt deze meerderheid nét.
Het INDIA-blok geleid door de Congrespartij van Rahul Gandhi leidt in zo'n 230 kiesdistricten. Hoewel dit onvoldoende is voor winst, viert de oppositie feest. Een 'politiek en moreel verlies voor Modi', zo noemde Congress-voorzitter Mallikarjun Kharge de voorlopige uitslag. Meerdere oppositieleden moedigen Modi aan af te treden.
Dat lijkt Modi niet van plan, maar hij zal zich wel bescheiden moeten opstellen om zich van de blijvende steun van zijn partijgenoten en coalitiepartners te verzekeren. Met name Nitish Kumar van de partij JDU in de deelstaat Bihar en Chandrababu Naidu van de TDP in het zuidelijke Andhra Pradesh staan erom bekend dat ze nogal eens van politieke alliantie wisselen.
In theorie zouden zij zich uit Modi's NDA kunnen terugtrekken om het INDIA-blok aan een meerderheid te helpen. Achter de schermen zijn de onderhandelingen ongetwijfeld al begonnen.
Minder zekerheid
Dit betekent voorlopig minder zekerheid en stabiliteit wat betreft het Indiase overheidsbeleid. Na jaren van snelle hervormingen en wetswijzigingen kan Modi nu zowel vanuit de oppositie als vanuit zijn eigen partij en coalitie meer tegenwicht verwachten. De aandelenbeurzen daalden daarom dinsdag tot een dieptepunt.
Maar critici uiten zich tevreden. "De uitslag doorbreekt de bubbel van Modi's autoriteit", schrijft analist Pratap Bhanu Mehta. Volgens hem dreigde de dominantie van de BJP "de mogelijkheid van alle politiek te beëindigen en alle tegenstanders op te slokken". "India heeft nu weer een zeer competitief politiek systeem."
